1. Wychowanie przez sztukę i do sztuki - dwa ujęcia zadań wychowania muzycznego

Wychowanie do sztuki - należy wykorzystać oddziaływanie

wychowanie przez sztukę- kształtowanie postaw morlanych, umysłu, wyobraźni, stosunku do świata, do siebie i innych, kształtowanie osobowości człowieka twórczego.

2. Pojęcie przeżycia estetycznego muzyki, percepcji muzyki, rozumienia muzyki

3. Zdolności, uzdolnienia, talent muzyczny to...

PODSTAWOWE ZDOLNOŚCI MUZYCZNE

W świetle najnowszych badań i opracowań, za uzdolnienia muzyczne uważa się strukturę złożoną z wielu zdolności muzycznych oraz szeregu cech współkorelujących. Najczęściej wyróżnia się następujące podstawowe zdolności muzyczne:
A. SŁUCH MUZYCZNY
1. poczucie wysokości dźwięku, zwane słuchem wysokościowym - to zdolność różnicowania dźwięków muzycznych w zakresie wysokości;
2. poczucie czasu - to zdolność różnicowania dźwięków muzycznych w zakresie czasu ich trwania;
3. poczucie głośności - to zdolność różnicowania dźwięków muzycznych w zakresie intensywności;
4. poczucie barwy - to zdolność różnicowania dźwięków muzycznych w zakresie barwy;
5. słuch harmoniczny, zwany także analitycznym - to zdolność wyróżniania poszczególnych dźwięków we współbrzmieniu;
B. PAMIĘĆ MUZYCZNA - to zdolność słuchowego zapamiętywania (zatrzymania) przebiegów muzycznych.
Procesy pamięciowe obejmują:
ˇ bezpośrednie wrażenie słuchowe dźwięku, które może szybko zniknąć, jeśli nie zostanie "powtórzone" (zatrzymane w pamięci);
ˇ pamięć fraz melodycznych umożliwiająca bezpośrednią ich reprodukcję;
ˇ pamięć długotrwałą, która umożliwia rozumienie nowego materiału w oparciu o posiadane wiadomości.
C. POCZUCIE RYTMU - to zdolność do percepcji i reprodukowania struktur rytmicznych; inaczej mówiąc jest to umiejętność spostrzegania, pamiętania, odtwarzania i tworzenia stosunków czasowych w muzyce.
D. SMAK MUZYCZNY - to zdolność wyróżniania i oceny wartości artystycznych w muzyce.

Ogólna wrażliwość emocjonalna, a przede wszystkim wrażliwość estetyczna i gotowość do poddawania się działaniu, jest jednym z czynników wpływających na smak muzyczny. Obserwuje się ją u dzieci bardzo wcześnie. Jest ona reakcja spontaniczną i albo w okresie kształcenia zostanie skojarzona z wrażliwością artystyczną (tj. umiejętnością dostrzegania obiektywnych wartości artystycznych), albo nie zostanie skojarzona i wtedy mamy do czynienia z miłośnikiem sztuki bardzo wrażliwym na jej wpływ, jednak nie rozróżniającym wartości artystycznych od kiczu.
Istotnym czynnikiem smaku muzycznego jest doświadczenie artystyczne. Zależy ono między innymi od wieku percepcyjnego. Stąd u dzieci jest ono małe, dopiero się kształtujące. Doświadczenie artystyczne uwarunkowane jest też zdolnościami, zainteresowaniami i wykształceniem.
Ważnym czynnikiem jest też doświadczenie intelektualne. Każde dzieło, nawet każdy mały utwór, odbierane są również w zależności od sprawności i wrażliwości intelektu, a nawet konkretnej wiedzy, która wpływa na rozwój skojarzeń.
Obecność wymienionych powyżej zdolności jest nieodzowna w najprostszych nawet sposobach obcowania z muzyką, a więc przy śpiewaniu, grze łatwych utworów na instrumentach, słuchaniu nieskomplikowanych utworów muzycznych.

Uzdolnienia muzyczne

Dotychczasowe badania psychologiczne stwierdziły, że bardzo ważne są tu zdolności muzyczne poszczególnych dzieci. Szerszym pojęciem jest u z d o l n i e n i e m u z y c z n e , czyli całokształt zdolności muzycznych i ogólnych. Do uzdolnień muzycznych zaliczymy słuch muzyczny, pamięć muzyczną i poczucie rytmu. Do ogólnych - inteligencję, ogólną aktywność muzyczną i psychiczną, zdolność do koncentracji, odporność systemu nerwowego, ogólną wrażliwość emocjonalną itp. Te zdolności ogólne są niezbędne do efektywnego zajmowania się muzyką.

     Istnieje wiele poglądów na strukturę uzdolnienia muzycznego. Wg B.Tiepłowa uzdolnienia muzyczne to całokształt właściwości niezbędnych do skutecznego zajmowania się muzyką, tj. słuchania, tworzenia i wykonywania. Na uzdolnienia muzyczne, składają się zdolności ogólne oraz zdolności specjalne, muzyczne, czyli muzykalność. Przez pojęcie muzykalność rozumie Tiepłow zdolność do przeżywania muzyki jako wyrazu pewnych treści, do emocjonalnego reagowania na muzykę.

Czym jest talent muzyczny?
Każdy z nas, podczas swojego życia przechodzi różne etapy rozwoju osobowości. Największy wpływ na to, jacy jesteśmy i jakie zdolności posiadamy, mają - według naukowców - takie czynniki jak: przekaz genetyczny, wychowanie, środowisko i własna aktywność. Talent można wobec tego zdefiniować jako wrodzone lub nabyte w wyniku ćwiczeń, predyspozycje w dziedzinie intelektualnej lub ruchowej. Istotnym okresem dla rozwoju umiejętności jest dzieciństwo. Maluch z uzdolnieniami muzycznymi lubi śpiewać, ruszać się w rytm muzyki, i żywo reaguje na zasłyszane dźwięki. Dodatkowo warto dodać, że umuzykalnione dziecko cechuje wyjątkowa łatwość uczenia się oraz aktywność w podejmowaniu i rozwiązywaniu problemów.

4. Składniki uzdolnienia muzycznego człowieka

• Poczucie rytmu, tempa, metrum, barwy, artykulacji, dynamiki, wysokości dźwięku, harmonia, pamięć muzyczna

5. Założenia aktualnych koncepcji edukacji muzycznej w Polsce

6. Aktywność muzyczna dziecka. Formy i czynności wychowania muzycznego w przedszkolu i w szkole

Śpiew - kształci słuch, poczucie rytmu, pamięć muzyczną, rozwija aparat głosowy, uwagę, wyobraźnie, rozwija wymowę.

Słuchanie aktywne - kształcenie zdolności percepcyjnych ma ogromne znaczenie dla rozwoju mowy i myślenia, nudzi uwagę.

Ruch - gimnastyka ciała, poprawia krążenie, dotlenia organizm, źródło radości i odprężenia, wyrabia zdolność koncentracji i uwagi, kształci szybką orientację, pobudza aktywność.

Gra na instrumentach - (tworzenie muzyki) sprawia dzieciom radość, rozwija muzykalność, tworzenie prostych melodii wpływa na aktywność twórczą dziecka.

Formy aktywności w szkole:

- piosenka

- zagadki muzyczne (rozpoznawanie odgłosów zwierząt, natury, czynności, rozpoznawanie po dźwiękach instrumentów muzycznych)

- odgadywanie po melodii znanych piosenek

- zabawa w echo (powtarzanie za nauczycielką słów-głośno, cicho, umiarkowanie, zabawy wyliczankami)

- recytacja rytmizowanego tekstu z wyklaskiwaniem

- naśladowanie, np. jesiennej pogody (szum wiatru, szelest liści)

- akompaniowanie do piosenek

- wygrywanie i wyklaskiwanie rytmów

- słuchanie muzyki relaksacyjnej, poważnej

- malowanie muzyki

- zabawy ilustracyjne (przedstawianie treści piosenek dowolnymi ruchami i gestami)

- zabawy taneczne

7. Taksonomia celów operacyjnych w początkowej edukacji muzycznej. Model odczuwam-działam-rozumiem muzykę.

Grupy celów wychowania muzycznego wg M. Przychodzińskiej:

1. Wykształcenie wrażliwości muzycznej i pozytywnych motywacji w kierunku muzyki, podstawowych zdolności muzycznych, muzykalności, kultury muzycznej.

2. Rozwój funkcji poznawczych, prowokowanych obecnością i przeżywaniem muzyki, usprawnianie procesów myślowych.

3. Rozwój sfery uczuć.

4. Wychowanie moralne i patriotyczne poprzez kontakt z muzyką, rozwój więzi społecznych.

5. Pobudzanie wyobraźni i twórczego myślenia.

6. Terapia przez muzykę, nawiązanie do teorii katharsis.

7. Rekreacja przez muzykę w czasie zajęć i w czasie wolnym.

Taksonomia celów nauczania B. Niemierki:

Poziom celów	Kategoria
Wiadomości	Zapamiętanie wiadomości Zrozumienie wiadomości
Umiejętności	Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych Stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych

Taksonomia celów wychowania muzycznego:

Kategoria celów	Określenia wieloznaczne	Czasowniki operacyjne
A	Słuchać Odczuwać	Słuchać (struktury dźwiękowe, muzykę), odczuwać (emocje, wzruszenia), interesować się, wartościować
B	Spostrzegać	Analizować (budowę utworu), klasyfikować (zjawiska akustyczne), porównywać (podobieństwa, kontrasty), określać (elementy muzyki, np. szybko, wolno, głośno, cicho)
C	Tworzyć	Improwizować (ruchowo, instrumentalnie, wokalnie), zmieniać (wzór rytmiczny, melodyczny), modyfikować, dokończać, zaplanować (akompaniament)
D	Wykonywać	Odtwarzać z pamięci (grać, śpiewać), później z nut, zapisywać
E	Zrozumieć Wiedzieć	Rozpoznać, zidentyfikować (znaną melodię, barwę instrumentu), abstrahować, rozróżniać, zapamiętać (zasadę, nazwę utworu, kompozytora), nazywać, wymieniać (nazwy nut, tonacji, instrumentów).

Dziecko słyszy muzykę - wielostronnie się z nią kontaktuje, ale najważniejsze jest pobudzanie jego uwagi słuchowej, skoncentrowanie się na brzmieniu, zainteresowaniu muzyką.

Dziecko spostrzega muzykę - ekspresyjność dziecięca każe mu reagować na bodźce muzyczne bez konieczności uświadamiania sobie czegokolwiek.

Dziecko tworzy - za pomocą ruchów naśladowczych i gestodźwięków tworzy elementarną muzykę, podobnie jak czynili to ludzie pierwotni; improwizuje, zmienia wzór rytmiczny czy melodyczny, modyfikuje, dokończa, planuje.

Dziecko wykonuje - nietrudno dziecku powtórzyć łatwy rytm, fragment melodii z pamięci, później z nut, a nawet przedstawić graficznie to co słyszy.

Dziecko potrafi czytać i zapisywać muzykę za pomocą nut - dziecko poznaje nuty i umie je stosować graficznie.

Odczucie problemu muzycznego - przez dostrzeżenie nowej materii w jednym z elementów słuchanej muzyki.

8. Funkcje wychowania muzycznego

3 obszary wartości pedagogicznych wychowania muzycznego wg A. Pytlaka:

• Inherentne (ze względu na treść przedmiotu),

• Instrumentalne -> służą do konstytuowania się wartości (f. wychowawcza), muzyka wpływa na zdrowie,, dostarcza różnorodnych przeżyć, dzięki którym uczeń może poczuć satysfakcję, ułatwia poznanie samego siebie, kształtuje motywację osiągnięć, samokontrolę, kształtują się także więzi interpersonalne, poczucie porządku, krytyczne i twórcze myślenie

• Formalne - umożliwiające lepsze postępy w innych dziedzinach

M. Przychodzińska wymienia funkcje:

1. Umuzykalniającą - podczas kształcenia rytmu, poczucia tempa, dynamiki, artykulacji i wrażliwo ścina ich wyraz artystyczny w utworze, wyczucia formy, czyli budowy utworu, frazowania, poczucia wielogłosowości,

2. Ogólnorozwojową - poprzez intensyfikację procesów poznawczych: spostrzegania, wyobrażania, łatwiejsze powstawanie skojarzeń czasoprzestrzennych, trening uwagi i pamięci, kształcenie szybkiego refleksu, aktywności, koordynacji między nakazem ruchu i jego wykonaniem, uspołecznianie dzieci na zajęciach, których warunkiem jest idealnie zachowana dyscyplina zespołowa i współdziałanie

Zajęcia muzyczno-ruchowe wpływają także na:

Rozwój procesów poznawczych i myślenia poprzez:

• Spostrzeganie zjawisk akustycznych - przebiegają w czasie - > dziecko uczy się procesów, zmian, dostrzega „życie w czasie”,

• Opanowanie w ruchu stosunków pomiędzy czasem a przestrzenią

• Rozwój myślenia abstrakcyjnego i opartego na żywym doświadczeniu,

• Kształcenie uwagi i jej gotowości, wytrzymałości i podzielności,

• Trening operacji myślowych, wzmacnia się rozumienie pojęć matematycznych, takich jak wielokrotność, całość, ułamek, kształtują się pojęcia geometryczne

• Wzbogacenie sposobów myślenia o myślenie humanistyczne, o język ekspresji muzycznej,

• Ponawianie własnych możliwości: psychiki, odczuć, umiejętności, poznawanie możliwości ekspresyjnych swojego ciała,

• Rozwój słownictwa i komunikatywności dziecka poprzez kontakt z mową,

• Poznawanie potocznej rzeczywistości i uświadamianie sobie jej elementów poprzez przedstawianie ruchowe zjawisk z otoczenia dziecka

Funkcja stymulująca muzyki i ruchu:

• Stymulacja muzyką

• Stymulacja ruchu rytmem mowy

• Stymulacja własną wyobraźnią ruchową

• Stymulacja muzyką i warstwą semantyczną tekstu słownego

Funkcja zabawowa -> podporządkowanie regułom gry, działanie dla przyjemności, oparte na wyobraźni, uzewnętrznianie fantazji i swobody, wspólne działanie w grupach itd.

Funkcja autokreatywna -> tworzenie czegoś nowego

Funkcja terapeutyczna -> np. przy nerwicach, wadach postawy, płaskostopiu itd.

Funkcja zdrowotna -> rozmaitość ruchów

Ps. Zrobiłam to na podstawi książki dr Ławrowskiej, w czyichś notatkach natomiast znalazłam nieco inny podział:

• Ogólnorozwojowa,

• Społeczna, zabawowa, relaksacyjna, motywująca, stymulacyjna,

• Dydaktyczna, poznawcza,

• 
  Terapeutyczna,

funkcje wspierające

• Rozwój wrażliwości

9. Wspieranie rozwoju dziecka w edukacji muzycznej

10. Autonomia treści muzycznych i możliwości ich integrowania z innymi

treściami edukacji.

11. Związek podmiotowości ucznia i nauczyciela w edukacji muzycznej

12. Metody kształcenia słuchu stosowane w wychowaniu muzycznym

13. Środki dydaktyczne do muzyki i ich stosowanie

Środki dydaktyczne to przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców zmysłowych oddziaływujących na ich wzrok, słuch, dotyk itd., ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznanie rzeczywistości (za: Cz. Kupisiewiczem).

Spełniają w procesie nauczania - uczenia się dwie podstawowe funkcje: poznawczo - kształcącą i dydaktyczną. Zamiennie stosuje się także określenie środki i materiały dydaktyczne, w celu powiązania przez nauczycieli opracowań metodycznych (materiałów) z przedmiotami pośredniczącymi w kształceniu (środkami dydaktycznymi). Przez środki kształcenia rozumie się ogół wszystkich środków i materiałów dydaktycznych.

• Klasyfikacje środków do muzyki, w odniesieniu do ogólnopedagogicznej teorii środków kształcenia:

(najbardziej ogólny podział zakłada wyodrębnienie środków):

1. ogólnodydaktycznych , czyli stosowanych na każdym przedmiocie nauczania, np. tablice do pisania, epidiaskopy, magnetofony itd.,

2. specyficznych (specjalnych), występujących tylko w dydaktyce muzyki.

Jest to przede wszystkim sama muzyka jak tworzywo, którym rozmaicie operują nauczyciele i uczniowie. Stanowi środek poznania rzeczywistości muzycznej, istoty muzyki i jej treści (są to także np. treści podręczników do muzyki dla poszczególnych poziomów nauczania, instrumenty muzyczne, nagrania muzyczne na taśmach i płytach i ich wybór metodyczny, dobór materiału muzycznego do ćwiczeń muzycznych itp.).

W kształceniu muzycznym przyjęto podział środków według rodzajów bodźca sensorycznego, ponieważ w muzyce głównie posługuje się zmysłem słuchu. Rozróżniane są zatem:

• środki słuchowe,

• środki słuchowo - wzrokowe,

• wzrokowe.

W tych grupach wyróżniono też środki techniczne, a wśród nich aparaturę i nośniki treści dźwiękowych i obrazowych (taśmy, płyty, przeźrocza itp.). Osobno wyodrębniono materiały i opracowania metodyczne, a także inne przedmioty do kształcenia muzycznego.

Drugi podział środków do muzyki to wyodrębnienie trzech grup:

• środki dla ucznia i nauczyciela, tworzące warsztat pracy ucznia;

• warsztat nauczyciela dla jego bezpośredniego kontaktu z uczniem;

• warsztat dla celów doskonalenia metodycznego nauczyciela (za: W. Goriszowskim).

Osobno wymienia się warsztat pracy studenta i warsztat pracy nauczyciela akademickiego, które różnią się od wymienionych zakresem treści kształcenia muzycznego oraz materiałów i opracowań metodycznych (studenci powinni poznać środki dydaktyczne, którymi posługuje się nauczyciel i uczniowie w wychowaniu muzycznym).

• Środki i materiały słuchowe:

- Muzyka jest środkiem komunikowania się (ponieważ ukryte są w niej pozawerbalne znaczenia - kody stworzone przez człowieka). Niesie ze sobą ład, porządek, wartości moralne i piękno. Może sama stawać się środkiem dydaktycznym w nauczaniu muzyki i innych przedmiotów.

- W dydaktyce muzyki słuchowe środki kształcenia stanowią podstawę wszelkich rodzajów aktywności uczniów i nauczyciela. Najwłaściwsze są wszelkiego typu proste, dzwonki chromatyczne i ksylofony; trójkąty, bębenki, kołatki, grzechotki i instrumenty perkusyjne o nieokreślonej wysokości dźwięku, a także pomoce akustyczne).

- Obok instrumentów muzycznych należy wymienić techniczne środki słuchowe: aparaty (radio, magnetofon, gramofon) oraz nieodzowne do ich wykorzystania materiały: audycje radiowe, nagrania magnetofonowe na taśmach i nagrania płytowe, a także miksery stereo do regulacji poziomu dźwięku oraz mikrofony do nagrań śpiewu i gry uczniów na taśmę magnetofonową.

• Środki i materiały wzrokowe:

- Zmysł wzroku dostarcza najwięcej wszystkich informacji (80 %), również pamięć wzrokowa jest silniejsza od innych rodzajów pamięci.

- W dydaktyce muzyki bodźce wzrokowe wspomagają bodźce akustyczne przy kształtowaniu pojęć muzycznych, wielkości, czasu i przestrzeni dźwięku, są też wprowadzeniem do nauki zapisu nutowego dźwięków na pięciolinii (rozmaite, graficzne przedstawienia długości trwania dźwięku i jego wysokości w formie plansz, „ rozsypanek”.

- J. Życzkowski (muzykolog i pedagog) stosował w szkole podstawowej „zastępcze konkrety muzyczne” do których zaliczał m. in.: pozycje ręki i poziome linie, za pomocą których przedstawiał wysokości dźwięków, cyfry arabskie oznaczające gamy i częściowo zastępujące nuty, fonogestykę, tabele rytmiczne: nutowe i kreskowe.

- Stosuje się również tablice z pięciolinią do pisania nut przez nauczyciela i uczniów, tablice flanelowe i magnetyczne do przypinania nut w celu tworzenia - układania rytmów, melodii; przypinania portretów kompozytorów, fotografii oraz innych obrazów, wykresów i zestawień (niektóre pracownie muzyczne wyposażone są w elektryczne tablice świetlne zaprogramowane na wykonywanie zadań muzycznych, najczęściej dotyczące zapisu nutowego).

- Przy wizualizacji można się także posłużyć episkopem (rzutnik do wyświetlenia obrazów i drobnych przedmiotów nieprzeźroczystych) oraz urządzenia tj. diaskop i epidiaskop, które wymagają przygotowania odpowiednich przeźroczy. Dzięki tym urządzeniom oprócz nut (w powiększonej formie, dostępnej dla wszystkich uczniów jednocześnie) można rzutować inne obrazy, związane z aktualną tematyką np. obraz strojów ludowych danego regionu oglądany przy śpiewie melodii ludowej lub reprodukcje dzieł sztuki itp.

- Wśród wizualnych środków dydaktycznych mogą się znaleźć również instrumenty muzyczne jako modele.

• Środki i materiały wzrokowo - słuchowe:

- Środki masowego przekazu (są cenione, ponieważ oddziałują na wiele zmysłów równocześnie) w praktyce pedagogicznej jest to film dźwiękowy i telewizja. Przyczyniają się one do kształtowania wyobrażeń, spostrzeżeń i pojęć. Współczesne środki wzrokowo- słuchowe, charakteryzują się wysoką jakością dźwięku i obrazu, otwierają nowe perspektywy wielostronnego nauczania- uczenia się przez przeżywanie.

- Zalety filmu dydaktycznego:

• przedstawienie określonych przedmiotów, zjawisk, wydarzeń i procesów w postaci wyraźnych, powtarzanych dowolną liczbę razy sekwencji obrazów;

• ukazywanie ruchu;

• wykorzystanie zarówno dźwięku naturalnego towarzyszącego eksponowanym wydarzeniom, jak i narracji;

• operowanie kolorem;

• eksponowanie za pomocą obrazu i dźwięku wszystkich zagadnień, których ukazanie uczniom w inny sposób byłoby utrudnione lub zgoła niemożliwe.

- Film dydaktyczny na lekcjach muzyki będzie upodmiotowiał warstwę dźwiękową - muzykę, a obraz będzie stanowił jej podbudowę - ilustrację.

- Istnieje 6 funkcji dydaktycznych środków wzrokowo- słuchowych, które mają związek ze strategiami kształcenia (za: W. Zaczyńskim). Funkcja poznawcza (ilustratywna, źródłowa (dokumentacyjna), weryfikacyjna - strategia kształcenia asocjacyjna i problemowa; funkcja emocjonalno - motywacyjna - strat. ekspozycyjna; funkcja zastosowawcza - strat. operacyjna; funkcja utrwalająca, kontrolna i przyspieszająca - występuje we wszystkich strategiach. Możliwe jest spełnienie wszystkich funkcji przy zastosowaniu środków i materiałów słuchowo - wzrokowych w dydaktyce muzyki. Wymienia się:

1) wykorzystanie muzycznych audycji edukacyjnych bezpośrednio z telewizora lub nagranych na taśmy magnetofonowe;

2) wykorzystanie dydaktycznych filmów dźwiękowych odtworzonych na projektorach filmowych ( np. o życiu i twórczości kompozytorów, transmisje koncertów itp.);

3) nagrywanie na taśmy magnetowidowe występów uczniów, uroczystości muzycznych i potem ich odtwarzanie między innymi dla celów wychowawczych;

4) korzystanie z nagrań wzorcowych lekcji muzyki (dla studentów i nauczycieli).

- Na zajęciach muzycznych mało się korzysta ze wzrokowo- słuchowych materiałów i środków dydaktycznych.

Kilka słów o materiałach i opracowaniach metodycznych przeznaczonych dla nauczyciela:

- Materiały metodyczne to wszystkie drukowane środki dydaktyczne, które służą nauczycielom do poznania procesu dydaktycznego przedmiotów muzycznych. Do materiałów metodycznych w kształceniu muzyczno - metodycznym nauczycieli klas I- III można zakwalifikować:

1) plany, programy rozkłady materiału nauczania dla umuzykalniania;

2) podręczniki dla ucznia i przewodniki dla nauczyciela muzyki w klasach początkowych;

3) książki metodyczne dla nauczycieli i studentów;

4) książki ilustrujące problemowe ujęcie określonego działu programowego muzyki w szkole;

5) prace teoretyczne, zawierające problematykę wychowania muzycznego;

6) książki metodyczno - repertuarowe;

7) wybrane publikacje w specjalistycznych pismach pedagogiczno - muzycznych;

8) inne materiały: encyklopedie, słowniki muzyczne, przewodniki koncertowe, teksty uzdolnień muzycznych i sprawdziany umiejętności, konspekty lekcji, dokumentacja.

- Materiały i opracowania metodyczne mają służyć przede wszystkim studentom, jako przyszłym nauczycielom. Służą zarówno do poznania podstawowych problemów muzycznych, tj. notacja muzyczna, elementy muzyki, budowa utworów, jak i do opanowania metodycznych problemów nauczania muzyki i umuzykalniania dzieci ( głównie repertuar piosenek dla dzieci od 3 do 10 lat).

- Do przedmiotów użytkowych nie będących nośnikami treści muzycznych zaliczamy:

1) wszelkie przybory do pisania oraz zeszyty zwykłe i z pięciolinią (zeszyty nutowe); 2) akcesoria- woreczki, obręcze, szarfy itp. - do realizacji ruchu przy muzyce; 3) rekwizyty- różne przedmioty użytkowe stosowane do zabaw i gier muzycznych.

14. Rytm, muzyka, taniec w rozwoju i edukacji dziecka.

RYTM, MUZYKA, TANIEC W ROZWOJU DZIECKA

Celem i wartością jest początkowo samo działanie: spontaniczne reagowanie na muzykę, jej odnajdywanie w sobie, w swoich fizycznych i psychicznych możliwościach.

Co rytm, muzyka, taniec dają dziecku?:

• pobudzają uwagę sluchową;

• pomagają w koncentracji na brzmieniu;

• rozwijają zainteresowanie muzyką;

• wywołują odczucia emocji estetycznych;

• wpływają na rozwój fizyczny dziecka (ćw. glosowe, oddechowe- rozwijają aparat oddechowy, rozwoj motoryki dziecka, rozwój umysłu- dzięki usprawnianiu procesów poznawczych i myślenia);

• pomagają w rozwoju komunikacji interpersonalnej;

Wpływ zajęć muzyczno-ruchowych na rozwój procesów poznawczych i na myslenie dziecka:

- dostrzega proces, zauważa zmiany np. jakości cech dźwięku, jakości ruchu (szybkość, rytmika, dynamika itp.)

- opanowanie w ruchu stosunków pomiędzy czasem a przestrzenią,

- rozwój myślenia abstrakcyjnego i opartego na doświadczeniu;

- kształcenie uwagi i jego gotowości , wytrzymałości,podzielności,

- trening operacji myślowych,

- wzbogacanie sposobów myślenia o myslenie humanistyczne, o język ekspresji muzycznej.

- poznawanie własnych możliwości: własnej psychiki, odczuć i umiejętności własnych ocen, poznawanie możliwości wyrazowych- ekspresyjnych swojego ciała;

- rozwój słownictwa i komunikatywności dziecka;

Aktywność muzyczno-ruchowa stanowi podstawę rozwoju dziecka, zapobiegając dysleksji i dysgrafii wadom postawy, zaburzeniom zachowania. Wyposaza dziecko w potencjał do uczenia się poprzez pozytywny rozwój mózgu, koordynację ruchów, rozwój emocjonalny, społeczny, komunikatywność i samoświadomość.

Ponadto:

15. Kolejność/ etapy wprowadzania treści muzycznych w klasach 1-3. Spiralny układ treści edukacji muzycznej wg Krakowskiej Koncepcji Programowo-metodycznej ( na podstawie przesłanych materiałów)

Etap 1. Kształcenie poczucia rytmu i metrum

/ jednostki metodyczne-zagadnienia merytoryczne:

1. Pulsacja rytmiczna do marszu i biegu. Wartości dłuższe i krótsze.

2. Ćwierćnuta i sylaba rytmiczna ta

3. Ósemka i sylaba rytmiczna ti

4. Znak powtórzenia

5. Kreska taktowa i metrum dwudzielne

6. Podstawowe grupy rytmiczne w metrum dwudzielnym ze szczególnym uwzględnieniem mowy jako elementu muzyki (na przykład: cztery ósemki dwie ćwierćnuty, dwie ósemki-ćwierćnuta).

7. Kanon rytmiczny. Ostinato rytmiczne

Etap II. Kształcenie słuchu melodycznego

1. Dźwięki wyższe, niższe oraz tej samej wysokości. Pierwsza linia

2. Wysokości so-mi. Fonogestyka. Dwie linie. Wzór melodyczny: so-mi intonowany od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków

3. Transpozycja wzoru so-mi w tonacjach: C,D, H, B

4. Wysokość la. Fonogestyka. Wzory melodyczne: so-mi-so; so-la-so-mi intonowane od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków

5. Modyfikacje wzoru: so-la-so-mi:

A) mi-so-la-so B) la-so-mi C) la-mi-so

6. Transpozycja wzoru so-la-so-mi w tonacjach: C, D, Es, E. Trzecia linia

7. Kanon melodyczny

Etap III. Rytm

1. Półnuta i sylaba rytmiczna ta-a

2. Pauza ćwierćnutowa i sylaba rytmiczna sza

Etap IV. Melodia

1. Wysokość do. Fonogestyka. Wzór melodyczny: so-la-so-mi-do intonowany od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków.

2. Modyfikacje wzoru: so-la-so-mi-do

A) do-mi-so-la-so B) so-mi-do-do-mi-so C) so-so-do D) do-do-so

3. Transpozycja wzoru: so-la-so-mi-do w tonacjach: C, D, Es, E, F.

Czwarta linia.

3. Wysokość re. Fonogestytka.

Wzory melodyczne: mi-re-do; so-la-so-mi-do

intonowane od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków.

6. Modyfikacje wzoru so-la-so-mi-re-do w tonacjach: C, D, Es, E, F, G; wzoru so-la-so-mi-re-do w tonacjach: C, D, Es, E, F.

Etap V. Rytm i metrum

1. Puls rytmiczny: ćwierćnutowy i ósemkowy w metrum trójdzielnym

2. Półnuta z kropką i sylaba rytmiczna ta-a-a

3. Podstawowe grupy rytmiczne w metrum trójdzielnym ze szczególnym uwzględnieniem rytmizowanej mowy (na przykład dwie ósemki-dwie ćwierćnuty, półnuta-ćwierćnuta).

Etap VI. Melodia

1. Wysokość do' (górne). Fono-gestyka. Wzory melodyczne: so-do'; do-mi-so-do' intonowane od różnych bezwzględnych wysokości dźwięków

2. Transpozycja wzoru do-so-mi-do' w tonacjach: D, C. Linia dodana dolna. Klucz wiolinowy

Etap VII. Rytm

1. Grupa rytmiczna synkopa i sylaby rytmiczne ti-ta-ti

2. Pauza ósemkowa i sylaba rytmiczna es

3. Pauza półnutowa i sylaba rytmiczna sza-a

Etap VIII. Melodia

1. Wysokość fa. Fonogestyka. Wzory melodyczne: so-fa-mi-re-do; so-la-so-fa-mi-re-do.

2. Modyfikacje wzorów melodycznych opartych na pentachordzie i hexachordzie durowym w tonacjach: C, D, E, F, G.

A) so-fa-mi-re-do B) so-la-so-fa-mi-re-do C) so-so-mi-fa-so-so

D) do-mi-so-so-la-so E) do-mi-fa-so-so-mi-re-do F) mi-so-fa-sre-do-do

G) mi-fa-so-mi-fa-so H) re-fa-mi-re-do-do

Etap IX. Rytm i metrum

1. Puls rytmiczny ćwierćnutowy i ósemkowy w metrum czterodzielnym

2. Cała nuta i sylaba rytmiczna ta-a-a-a.

3. grupy rytmiczne w metrum czterodzielnym ze szczególnym uwzględnieniem mowy (na przykład: ćwierćnuta - dwie ósemki-dwiećwierćnuty itp.)

Kolejne etapy wiążą się z wprowadzaniem stopniowo nowych treści i mogą być realizowane przez nauczyciela tak długo, aż uzna on, że może przejść do następnego etapu. Materiał ćwiczeniowy do realizacji tych etapów w klasach 1-3 zawarto w książce Burowska Z. Karpała.B., Noworol B., Wilk A.:"So-mi-la. Ćwiczenia muzyczne w klasach 1-3", kontynuacją dla klas wyższych jest materiał zawarty w książce "La-ti-do." Realizacja treści uwzględnia wszystkie formy aktywności, przewagę stanowią tu ćwiczenia słuchowo-głosowe na mowie i śpiewie. Przykładowe scenariusze zajęć ilustrują zastosowanie metody problemowo-analitycznej w aktywności i czynnościach operacyjnych nauczyciela i uczniów.

16. Rodzaje ćwiczeń muzyczno-ruchowych ( na podstawie książki: Ławrowska R. "Rytm, muzyka taniec w edukacji")

1. Ćwiczenia kształtujące świadomy ruch - ćwiczenia te polegają na wyobrażaniu sobie określonego ruchu, a następnie jego naśladowaniu. Mogą to być np. ruchy przedstawiające wkręcanie żarówek, zwijanie wełny, podnoszenie ciężarów, wiosłowanie.

2. Ćwiczenia uwrażliwiające na kierunek ruchu - przykładem ćwiczeń uwrażliwiających na kierunek może być zabawa pt. „Lustro”, w której pary stają naprzeciwko siebie. Jedna osoba improwizuje ruch (rękami i dłońmi) a druga osoba stara się naśladować wiernie te ruchy, niemal równocześnie, tak jakby to było lustrzane odbicie.

3. Ćwiczenia korekcyjne i zapobiegające wadom postawy - ćwiczenia te nastawione na określony rozwój fizyczny odbywają się przy akompaniamencie muzycznym i polegają na umownym reagowaniu na muzykę. Spełniają 3 funkcje: uświadomienie sobie części ciała, zapobieganie i terapia wady postawy, umuzykalnianie uczniów. Rodzaje ćwiczeń korekcyjnych i zapobiegających wadom postawy:

1. ćwiczenia zapobiegające płaskostopiu;

2. ćwiczenia szyi i głowy (ćwiczenia te wymagają stałego zwracania uwagi na rozluźnienie i opuszczenie barków w celu uniknięcia ich przykurczania);

3. ćwiczenia tułowia - dzielimy na ćwiczenia mięśni brzucha i ćwiczenia grzbietu

4. Ćwiczenia kształtujące orientację w przestrzeni - wbrew pozorom są to trudne ćwiczenia, gdyż zarówno młodzież, jak i dzieci mają problem z orientacją w przestrzeni. Dobra orientacja w przestrzeni jest potrzebna w ćwiczeniach i zabawach ruchowych oraz przy wykonywaniu tańców. Ćwiczenia kształcące orientację w przestrzeni powinny być bardzo często powtarzane jako ćwiczenia wstępne.

Rodzaje ćwiczeń kształtujących orientację w przestrzeni:

1. tworzenie rysunku w przestrzeni, np. „dowolne linie w przestrzeni” - jedna osoba rysuje na tablicy linię o dowolnym kształcie. Pozostałe osoby jedna za drugą idą w dowolnym, własnym rytmie, rysując linię według schematu na tablicy.

2. łączenie czasu i przestrzeni - łączenie czasu i przestrzeni polega na dostosowaniu ruchu do czasu muzycznego zgodnie z budową utworu. Jednolity ruch w określonym kierunku w przestrzeni powinien rozpocząć się i zakończyć w czasie wyznaczonym przez muzykę. Przykładem może być opracowanie czasu i przestrzeni w Krakowiaku.

17. Standardy edukacji muzycznej - przedszkole i klasy 1-3 ( na podstawie przesłanych materiałów)

18. Kryteria doboru materiału muzycznego do ćwiczeń w obszarze edukacji muzycznej

---