Literatura dla dzieci i młodzieży
Filologia polska II rok /st. stacjonarne/ - rok akadem. 2012/2013 [gr. NL1, NL2, N0]
Prowadzący: dr M. Chrobak
Wykaz lektur /do omówienia na ćwiczeniach i do zaliczenia pisemnego/:
1. H.Ch. Andersen, Baśnie, przeł. S. Beylin i J. Iwaszkiewicz, Poznań 1985. (i inne wyd.) [tu: Królowa Śniegu; Dziewczynka z zapałkami; Nowe szaty cesarza]
2. Antologia poezji dziecięcej, wybór i oprac. J. Cieślikowski, wyd. 3, BN I, 233, Wrocław 1991. (i inne wyd.)
3. Baśnie braci Grimm, przekł. E. Bielicka i M. Tarnowski, posł. H. Kapełuś, Warszawa 1997. (lub inne wyd.) [tu: Kopciuszek; Jasio-Jeżyk; Trzy piórka; Siostra siedmiu kruków]
4. R. Dahl, Charlie i fabryka czekolady, przeł. J. Łoziński, Warszawa 2009 (i inne wyd.) lub R. Dahl, Matylda, przeł. M. Arno Jaworowski, Warszawa 1998.
5. C. S. Lewis, Opowieści z Narni, przeł. A. Polkowski, Poznań 2004. [t.1 Lew, Czarownica
i stara szafa]
6. A. Lindgren, Bracia Lwie Serce, przeł. T. Chłapowska, Warszawa 2009. (lub inne wyd.)
7. M. Musierowicz, Jeżycjada. [Ida sierpniowa lub Kwiat kalafiora]
8. A. Onichimowska, Najwyższa góra świata lub Duch starej kamienicy, Łódź 2007 (i inne wyd.).
9. Ch. Perrault, Bajki Babci Gąski (Baśnie), przeł. H. Januszewska, Warszawa 1993. (i inne wyd.) [tu: Kopciuszek; Czerwony kapturek]
10. H. Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy, Warszawa 1986. (i inne wyd.)
11. D. Terakowska, Władca Lewawu, Kraków 2010 lub Córka czarownic, Kraków 2006. (i inne wyd.)
12. A. Sapkowski, saga o Geralcie (jeden tom do wyboru).
Zagadnienia i bibliografia przedmiotowa /do omówienia na ćwiczeniach
i do zaliczenia pisemnego/:
Koncepcje literatury „osobnej” i literatury czwartej; intersemiotyczna natura tekstów dla dzieci; pojęcie Wielkiej Zabawy (J. Cieślikowski, Literatura czwarta.
O naturze i sposobach istnienia literatury dla dzieci; Słowo - obraz - gest, czyli
o intersemiotycznej naturze tekstów dziecięcych, w: tegoż, Literatura osobna, wybór
i oprac. R. Waksmund, Warszawa 1985).
J. Cieślikowski, Wstęp do: Antologia poezji dziecięcej, wybór i oprac. J. Cieślikowski, wyd. 3, BN I, 233, Wrocław 1991 - odmiany i modele wierszy, tematy, gatunki, nurty w poezji dla dzieci; bajka S. Jachowicza; wiersze M. Konopnickiej; J. Tuwima, J. Porazińskiej; nowa bajka J. Brzechwy; poezja współczesna (J. Kulmowa, J. Ratajczak). Klasyfikacja gatunkowo-tematyczna R. Waksmunda.
Toposy i archetypy w literaturze dla dzieci i młodzieży. (A. Baluch, Archetypy literatury dziecięcej…- tu rozdz.: W poszukiwaniu archetypów; Jakie tajemnice kryje ogród?; Hasło „Toposy literatury dla dzieci…” w: Słownik literatury dziecięco-młodzieżowej, red. B. Tylicka i G. Leszczyński).
Baśń magiczna i baśń literacka - geneza i cechy gatunku; autorzy i zbiory klasycznych baśni; Morfologia bajki W. Proppa (schemat fabuły: „od nieszczęścia, barku do likwidacji nieszczęścia; baśniowe „funkcje” i koncepcja postaci); temat inicjacji bohatera; wartości terapeutyczne; współczesne trawestacje baśni (seria „Niebaśnie) - V. Wróblewska, Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej, Toruń 2003 [tu rozdz. Baśń - w kręgu problemów gatunkowych]; B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, wstęp i przekł. D. Danek, t. 1-2, Warszawa 1985 [tu: rozdziały Walka o nadanie sensu własnej egzystencji; Kopciuszek oraz jeden rozdział do wyboru]; J. Wais, Ścieżki baśni, Symboliczne wędrówki do wnętrza duszy, Warszawa 2006 [tu: Śmiertelna koszulka. Baśniowe konsolacje]
Współczesne interpretacje klasycznych baśni (psychoanaliza, krytyka tematyczna, feminizm, antropologia kulturowa).
Fantastyka - definicja, odmiany, najważniejsze teorie - R. Caillois, R. Handke (hasło Fantastyka w Słowniku literatury XX w.); Poetyka i problematyka powieści fantasy dla młodzieży - cechy gatunku, synkretyzm, świat przedstawiony, narracja, intertekstualność, symbolika, odmiany fantasy dla młodzieży (J. Ługowska, Fantasy Doroty Terakowskiej. W kręgu poetyki i problematyki dzieła w: tejże, W Fantazjanie
i gdzie indziej oraz hasło „Fantasy” w: Słownik literatury dziecięco-młodzieżowej, pod red. B. Tylickiej i G. Leszczyńskiego).
6. Powieść dla dziewcząt, powieść pensjonarska, edukacyjna - historia (od XIX do
XXI w.) i kryteria gatunku, problematyka, świat wartości; np. Z. Urbanowska, L.
M. Montgomery, K. Makuszyński, M. Musierowicz, K. Siesicka, M. Fox, B.
Kosmowska - Hasło Powieść dla dziewcząt [w:] Słownik literatury dziecięco-
młodzieżowej, red. B. Tylicka i G. Leszczyński oraz G. Lasoń-Kochańska, Kobiecość i
męskość w prozie dla dzieci i młodzieży, [w:] tejże, Gender w literaturze dla dzieci i
młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk 2012.
7. Antypedagogika w literaturze dla dzieci na przykładzie twórczości Rolada Dahla
(M. Chrobak, „Niebezpieczne książki”. Echa antypedagogiki we współczesj literaturze dla dzieci i nastolatków, [w:] W pobliżu literatury dziecięcej, red. A. Ungehauer-Gołąb, Rzeszów 2008 oraz M. Zając, Konspirując z dziećmi przeciw dorosłym - Roald Dahl i jego twórczość w: Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI wieku, red. J. Papuzińska, G. Leszczyński, Warszawa 2002).
8. Prezentacja treści wybranej pozycji książkowej z bibliografii uzupełniającej.
Bibliografia podstawowa:
1. J. Cieślikowski, Literatura osobna, wybór R. Waksmund, Warszawa 1985.
2. J. Cieślikowski, Literatura i podkultura dziecięca Wrocław 1975.
3. R. Waksmund, Wstęp do: Poezja dla dzieci. Antologia form i tematów. Wrocław 1987.
4. J. Z. Białek, Przymierze z dzieckiem, Kraków 1994.
5. J. Ługowska, Powieść dla młodzieży. Jej funkcje i miejsce w kulturze literackiej nastolatków, „Literaria”, XII 1980.
6. J. Ługowska, Bajka w literaturze dziecięcej, Warszawa 1988.
7. B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, wst. i przekł.
D. Danek, t. 1-2, Warszawa 1985 (lub inne wyd.).
8. Dziecko jako odbiorca literatury, pod red. M. Kielar -Turskiej i M. Przetacznik-Gierowskiej, Warszawa 1992.
9. A. Baluch, Archetypy literatury dziecięcej, Kraków 1992.
10. A. Baluch, Książka jest światem. O literaturze dla dzieci małych oraz dla dzieci starszych i nastolatków, Kraków 2005.
11. Sezamie otwórz się! Z nowszych badań nad literaturą dla dzieci i młodzieży w Polsce i za granicą, pod red. A. Baluch i K. Gajdy, Kraków 2001.
12. Sztuka dla dzieci szkolnych. Teoria, recepcja, oddziaływanie, pod red. M. Tyszkowej, Poznań 1979.
13. I. Słońska, Psychologiczne problemy ilustracji dla dzieci, wyd. 2 zmienione, Warszawa 1977.
14. Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B. Tylicka i G. Leszczyński, Wrocław - Warszawa - Kraków 2002.
15. H. Read, Wychowanie przez sztukę, przeł. A. Trojanowska-Kaczmarska, Wrocław 1976.
Bibliografia uzupełniająca
1. Ph. Aries, Historia dzieciństwa, przeł. M. Ochab, Warszawa 2010.
2. A. i F. Brauner, Dziecko zagubione w rzeczywistości: historia autyzmu od czasu baśni
o wróżkach. Fikcja literacka i rzeczywistość kliniczna, przeł. T. Gałkowski, Warszawa 1993.
3. A. Baluch, Od ludus do agora. Rozważania o książkach dla dzieci i sposobach lektury, które wiodą od zabawy do poważnej rozmowy o literaturze, Kraków 2003.
4. J. Cieślikowski, Wielka zabawa (folklor dziecięcy, wyobraźnia dziecięca, wiersze dla dzieci), wyd. 2. Wrocław 1985.
5. F. Dolto, Nastolatki, przeł. B.A. Matusiak, Warszawa 1995.
6. Dziecko - język - tekst, pod red. B. Szamburskiej-Niesporek i M. Wójcie-Dudek, Katowice 2010.
7. K. Kuliczkowska, W świecie prozy dla dzieci, Warszawa 1983.
8. Kultura literacka dzieci i młodzieży u progu XXI wieku, pod red. J. Papuzińskiej i G. Leszczyńskiego, Warszawa 2002.
9. G. Lasoń-Kochańska, Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk 2012
10. M. Kwiatkowska-Ratajczak, Z perspektywy wartości. O prozie dla dzieci i młodzieży, Poznań 1994.
11. A. Nikliborc, Od baśni do prawdy. Szkice z dziejów literatury zachodniej dla dzieci i młodzieży, Warszawa 1981.
12. Noosfera literacka. Problemy wychowania i terapii poprzez literaturę dla dzieci, red. A. Ungeheuer-Gołąb i M. Chrobak, Rzeszów 2012.
13. J. Papuzińska, Dziecko w świecie emocji literackich, Warszawa 1996.
14. Papuzińska J., Zatopione królestwo. O polskiej literaturze fantastycznej XX wieku dla dzieci i młodzieży, wyd. 2, Łódź 2008
15. Sztuka dla najmłodszych. Teoria, recepcja, oddziaływanie, red. M. Tyszkowa, Poznań 1977.
16. B. Tylicka, Bohaterowie naszych książek. Leksykon, Łódź 1999.
17. W pobliżu literatury dziecięcej, pod red. A. Ungehauer-Gołąb, Rzeszów 2008.
18. Wokół Andersena. W dwusetną rocznicę urodzin, pod red. A. Ciciak, Szczecin 2008
19. R. Waksmund, Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej, Wrocław 2000.
20. B. Żurakowski, W świecie poezji dla dzieci, Warszawa 1981.
3