Literatura dla dzieci i młodzieży. Jerzy Cieślikowski. Miejsce literatury dla dzieci i młodzieży w literaturze ogólne - streszczenie.
Podział klasyczny literatury ogólnej:
Lit. wielka/ pierwszorzędna/ klasyczna/ wysoka
Lit. drugorzędna/ popularna/ niska:
- lit. dla ludu - lit. dla dzieci i młodzieży - lit. dla kobiet - powieści kryminalne - itd.
Hernas do klasycznego podziału lit. ogólnej na narodową i ludową dodał trzecią:
Lit. brukowa/ rynkowa/ trzecia
Cieślikowski wyróżnił jeszcze jeden typ:
Lit. dla dzieci i młodzieży/ czwarta
Dawniej przyznawanie się do czytania lit. „drugiej” było „passe”; współcześnie zarówno lit. „wysoka” jak i „niska” stały się równoprawnym przedmiotem badań.
Niektóre dzieła - np. ballada Mickiewicza Powrót taty - należą do dwóch kategorii jednocześnie: lit. narodowej (pierwszej) jak i lit. dla dzieci (czwartej).
Literatura czwarta:
nurt moralizatorsko-dydaktyczny - (bajka, powiastka) najstarszy i najpowszechniejszy; autorzy (wytwórcy) piszą najczęściej pod pseudonimami, dla pieniędzy i na zamówienie wydawnictwa/pisma;
nurt romantyczny - (przestroga, list, rozmowa) cechuje się wyższym poziomem artystycznym i słabszym dydaktyzmem; autorzy (twórcy) piszą często ze względów ideologiczno-pedagogicznych.
Immanentną i inicjalną cechą twórczości dla dzieci jest jej okazjonalność: genethiacum (wiersze na urodzenie), treny, kołysanki, wiersze imieninowe, etc.
Narrator w twórczość dla dzieci może być mentorem (pozycja autorytarna), albo zaufanym towarzyszem zabaw. Znaczny nacisk kładzie się tutaj na funkcji fatycznej, służącej przede wszystkim podtrzymaniu aktu komunikacji (zainteresowaniu odbiorcy).
Kręgi odbiorców stanowią raczej zamknięte „obiegi”, mogą być duże (klasa) jak i małe (przyjaciele). Recepcja ma charakter kolektywny: wspólne czytanie bajek, deklamacja wierszyków, etc.
Cieślikowski zaznacza, że powieść lit. „wysokiej” ma w czwartej swoje odmiany, jak np. powieść dla dziewcząt.
Od samego początku omawianej lit. kształtuje się typ dziecięcej książki z obrazkami, wydanej w oprawie twardej i efektownej (książka-zabawka).
Autonomiczność lit. czwartej to nie tylko odrębna poetyka, ale własna grupa autorów, wydawców, ilustratorów, krytyków, odrębne księgarnie, czasopisma, czytelnie (z tą tezą nie zgodzi się później Antoni Smuszkiewicz w artykule „Czwarta” czy „osobna”?).
Reasumując, lit. dla dzieci i młodzieży znajduje się obok lit. wysokiej, „jako jedna z kilku”.
[by szwati]