Antoni Smuszkiewicz. „Czwarta” czy „osobna”? (O literaturze dla dzieci i młodzieży) - streszczenie.
Od dawna badacze mieli problem ze zdefiniowaniem i umiejscowieniem literatury dla dzieci i młodzieży; tematem tym zajmowali się przede wszystkim badacze.
Literatura ogólna dzieli się na:
narodową - opartą na aktualnych poetykach normatywnych; lit. elitarna
folklorystyczną - opartą na ustnej tradycji ludowej; często ustna
brukową - usamodzielniła się w XIX w.; „gorsza” i „nieuznawana” przez elity
? dla dzieci i młodzieży ? - J. Cieślikowski [Literatura czwarta] zaproponował dodać do aktualnej typologii literaturę czwartą, właśnie lit. dla dzieci i młodzieży
Jakie kategorie umożliwiają podział lit. ogólnej na narodową, folklorystyczną i brukową? Każdą z nich tworzy odrębne grono autorów, każda ma własny krąg odbiorców, specyficzne wartości estetyczne, inne rygory warsztatowe oraz instytucje wydawnicze (poza lit. folklorystyczną).
Czy lit. dla dzieci i młodzieży spełnia te pięć warunków odrębności? NIE.
Autorzy - twórcy bajek piszą także powieści dla dorosłych i vice versa.
Odbiorcy - bajki i wierszyki czytają także dorośli, a niektóre „dorosłe” książki czytują dzieci.
Wartości estetyczne - gusta dzieci są kształcone przez i na podobieństwo gustów dorosłych, więc system wartości obu grup jest podobny.
Rygory warsztatowe - co prawda lit. dziecięca ma trochę inną poetykę (prostszy styl i użyte środki stylistyczne), ale zarówno dzieci, młodzież jak i dorośli cenią przede wszystkim wysoki poziom artystyczny utworu.
Instytucje wydawnicze - niektóre oficyny specjalizują się w utworach dla młodych czytelników, ale generalnie nie ma podziału na wydawnictwa dla dzieci i dorosłych.
Wynika z tego, że lit dla dzieci i młodzieży nie jest lit. „czwartą”, nie sytuuje się obok głównych odmian lecz w ich obrębie, wewnątrz każdej z trzech odmian lit. ogólnej - jest to wiec lit. OSOBNA.
W każdej z trzech odmian można wyróżnić utwory przeznaczone dla czytelników w różnym wieku.
Skoro jest ona immanentną dla trzech odmian, to dlaczego omawianą literaturę wyróżnia się, jako nieco inną? Jest to lit. odmienna, ponieważ ma do spełnienia inne funkcje od lit. dla dorosłych (autor nie precyzuje tych funkcji). Powoduje to także swoistą dystrybucję gatunków (np. oda i elegia nie jest stosowana w utworach dla dzieci, a bajeczka czy dydaktyczna powiastka jest pomijana w twórczości kierowanej dla dorosłych).
Lit. odmienna wymaga także wyspecjalizowanej metodologii badań: trzeba m.in. brać pod uwagę inne kryteria przy ocenie itp. (autor znowu niczego nie konkretyzuje).
[by szwati]