71.ZASADY KONSTYTUCJI MARCOWEJ (17.03.1921)
Prace nad tekstem konstytucji zainicjowano już w 1917 roku. W styczniu 1919 rząd stworzył Biuro Konstytucyjne ale jego projekty nie odpowiadały Komisji Konstytucyjnej Sejmu Ustawodawczego, którą kierowali: Władysław Seyda, Maciej Rataj i Edward Dubanowicz. Wykorzystując projekty zgłoszone przez rząd, partie a nawet osoby prywatne, przygotowali własny projekt konstytucji. W czerwcu 1920 przedłożyła go plenum sejmu. Przygotowując projekt Komisja oparła się na Konstytucji III republiki Francuskiej z 1875 roku. Jako podstawę formy organizacyjnej państwa przyjęto ustrój parlamentarny, uznając go za najbardziej odpowiedni. Główne spory dotyczyły struktury parlamentu, uprawnień i wyboru prezydenta, statusu Kościoła Katolickiego i mniejszości narodowych. Ostatecznie przyjęto rozwiązania kompromisowe, zwłaszcza w sprawie struktury parlamentu i stosunku państwa do Kościoła Katolickiego. Końcowym rezultatem było uchwalenie przeważającą liczbą głosów w dniu 17.03.1921 nowej konstytucji zwanej popularnie Konstytucją Marcową.
Tekst składał się ze wstępu i 126 artykułów podzielonych na 7 rozdziałów:
podstawy ustroju państwa
władza ustawodawcza
władza wykonawcza
sądownictwo
prawa i obowiązki obywateli
zmiany i rewizja konstytucji
przepisy przejściowe
Zasady konstytucji marcowej, które stanowiły podstawę ustroju politycznego miały niejednolity rodowód. Na ich wybór przez twórców składały się różnorodne czynniki. Decydowały o tym zarówno teorie i koncepcje dominujące wówczas w doktrynie prawa państwowego zwycięskiej koalicji, jak i silne po I Wojnie Światowej prądy demokratyczne i postępowe, ogarniające całą Europę, wreszcie tendencje polityczno- ustrojowe występujące w społeczeństwie polskim, ukształtowane pod wpływem dochowywania wolnościowych tradycji RP Szlacheckiej i stanowiące reakcję na systemy polityczne państw zaborczych.
Zasada ciągłości państwa polskiego- niepodległa Polska nie była państwem nowym, powstałym w XX wieku, ale państwem wskrzeszonym po blisko stuletniej niewoli. Odbudowane państwo było organizacją polityczną tego samego narodu, który istniał w końcu XVIII wieku. Świadomość zbiorowa tej łączności nie podlegała wątpliwości. Potwierdzeniem ciągłości tradycji narodowo- państwowej zawierał wstęp do konstytucji.
Republikańska forma ustroju politycznego- artykuł I Konstytucji Marcowej stwierdzał, że „Państwo Polskie jest Rzecząpospolitą”. Tej formalnej nazwy twórcy konstytucji używali na oznaczenie ustroju republikańskiego. Ta forma ustroju spotkała się z powszechną aprobatą społeczeństwa polskiego w okresie międzywojennym.
Zasada zwierzchnictwa narodu- artykuł II głosił, że „władza zwierzchnia w RP należy do narodu”. Stanowiło ono podstawę ustroju politycznego państwa. Uznanie narodu za źródło i piastuna władzy zwierzchniej oznaczało formalne dopuszczenie do udziału w życiu politycznym wszystkich obywateli. Znajdowała w tym wyraz demokracja polityczna. Z tej zasady wynikała swoboda tworzenia i działalności partii politycznych, spełniających funkcje ogniwa pośredniczącego między społeczeństwem a państwem
Zasada demokracji reprezentacyjnej- naród jako dzierżyciel władzy zwierzchniej w państwie nie sprawował jej bezpośrednio ale przez wybierane organy. Konstytucja Marcowa przyjmowała ideę demokracji reprezentacyjnej. Ograniczała ją tylko do organów ustawodawczych. Przedstawicielem narodu wybieranym w pięcioprzymiotnikowym głosowaniu był Sejm i Senat. Twórcy konstytucji wychodzili z założenia, że naród ma tylko jedną wolę i może mieć tylko jednego reprezentanta. Konsekwencją tego punktu widzenia było przyznanie Izbom Ustawodawczym pozycji dominujących wśród innych organów państwowych.
Zasada trójpodziału władzy- była to podstawa struktury organizacyjnej państwa. Zawarto ją w artykule II, który mówił, że organami narodu w zakresie ustawodawstwa był Sejm i Senat, w zakresie władzy wykonawczej Prezydent razem z odpowiedzialnymi ministrami a w wymiarze sprawiedliwości niezawisłe sądy. Koncepcje trójpodziału władzy twórcy rozumieli jako rozdzielenie kompetencji państwa między rożne jego organy. Przyznawali tym organom obok funkcji zasadniczych uprawnienia należące do innych organów. Organy ustawodawcze miały pewne kompetencje wykonawcze, a wykonawcze niektóre uprawnienia ustawodawcze i sądownicze.
Zasada rządów parlamentarnych- konstytucja oparła stosunki między organami władzy na założeniach systemu rządów parlamentarnych. Istota polegała na tym, że gabinet sprawował władzę wykonawczą tak długo, dopóki posiadał zaufanie większości parlamentu. Z chwilą jego utraty rząd musiał podać się do dymisji, a prezydent musiał go odwołać. Parlament wyrażał swoje stanowisko wobec rządu przez instytucje odpowiedzialności parlamentarnej ministrów w art 58.
Zasada państwa liberalnego- wyrażała się w celach i zadaniach państwa i jego stosunku do obywateli. Państwo według koncepcji liberalnych stworzone było do obrony interesów indywidualnych. Cele jednostkowe uważano za nadrzędne wobec celów państwa. Państwo pozostawiało jednostce szeroką swobodę rozwijania działalności gospodarczej, politycznej, społecznej, kulturalnej. Wyrazem tej koncepcji był szeroki katalog praw i swobód obywatelskich umieszczony w konstytucji.
Zasada jednolitości państwa- II RP była państwem jednolitym, nieprzewidujących różnic ustrojowych dla poszczególnych dzielnic czy części kraju. Wyjątek pod tym względem stanowiła autonomia śląska. Jej geneza związana była z walką między Polską a Niemcami o przynależność Śląska po II W.Ś. skłonić ona miała ludność Śląska do opowiedzenia się w plebiscycie za Polską. Gwarantowała ja ustawa konstytucyjna z 15.07.1920 zawierająca statut autonomii województwa śląskiego. Władzę ustawodawczą w zakresie uprawnień autonomicznych realizował Sejm Śląski. Obejmowała ona wydawanie ustaw we wszystkich dziedzinach administracji, łącznie z uchwalaniem budżetu, z wyjątkiem spraw wojskowych i zagranicznych. Organem wykonawczym Sejmu Śląskiego była Rada Wojewódzka.