PUSZKIN ALEKSANDR S.
(1799-1837), poeta ros.; jeden z najwybitniejszych poetów romant.; pierwsze utwory — dydaktyczno-satyr., listy poet., elegie i ody, powstałe w czasie nauki w liceum w Carskim Siole — były pisane pod wpływem klasycyzmu i preromantyzmu. W 1817-20 Puszkin przebywał w Petersburgu, był czł. ugrupowania Arzamas, zbliżył się do kręgu dekabrystów; stworzył wtedy poemat baśniowy Rusłan i Ludmiła oraz wiele śmiałych wierszy polit. (m.in. odę Wolność 1817, wyd. 1856), za które 1820 został zesłany na pd. Rosji; powstał wtedy cykl tzw. poematów południowych: Jeniec Kaukazu (1822, wyd. pol. 1828), Fontanna Bachczysaraju (1824, wyd. pol. 1947) i Cyganie (1827), wprowadzających bajronizm do poezji ros.; napisał tam też słynne liryki, m.in. Sztylet (1821) i Więzień (1822); 1825 stworzył tragedię romant. Borys Godunow (wyd. 1831), osnutą na tle wydarzeń w Rosji na przeł. XVI i XVII w.; 1826, po powrocie do Moskwy, poznał A. Mickiewicza (przełożył potem kilka jego utworów, m.in. Trzech Budrysów). W 1826-30 pod wpływem powieści hist. W. Scotta napisał pierwszą (nie ukończoną) powieść hist.-biogr. Murzyn Piotra Wielkiego (1827, wyd. 1837); Piotrowi I Romanowowi poświęcił poemat Połtawa (1829, wyd. pol. 1952); 1830 ukończył swój największy utwór — Eugeniusz Oniegin (wyd. 1833, wyd. pol. 1925), poemat dygresyjny, rozpoczęty 1824, w czasie zesłania, w fazie rozkwitu poezji Puszkina, zakończony w okresie dojrzałym, kiedy poeta podjął tematykę współcz., obyczajowo-społ., w powiązaniu z historią; 1830 napisał ponadto cykl tzw. małych tragedii (m.in. Mozart i Salieri, Gość kamienny) oraz nowatorski cykl nowel Opowieści świętej pamięci Iwana Piotrowicza Biełkina. W 1830-34, inspirowany przez ros. poezję lud., stworzył cykl bajek, m.in. Bajka o carze Sałtanie...; bunt chłopski zobrazował w nie dokończonej powieści Dubrowski (1832-33, wyd. 1841, wyd. pol. 1949), zaś powstanie J.I. Pugaczowa — w powieści hist. Córka kapitana (1836, wyd. pol. 1948); w ostatnim wielkim poemacie Jeździec miedziany (1833, wyd. pol. 1967), zrodzonym z polemiki Puszkina z Ustępem III części Dziadów Mickiewicza, powrócił do postaci Piotra I Romanowa; 1836 zał. mies. społ.-lit. „Sowriemiennik”; zmarł w wyniku pojedynku z G. d'Anthesem; Puszkin był wybitnym reformatorem ros. języka lit.; Dramaty (1947), Dzieła wybrane (t. 1-6 1953-54), Poezje wybrane (1971).
„BORYS GODUNOW”(1831r.)
Przełożył Seweryn Pollak.
Nie ma spisu osób ani podziału na akty i sceny!!!
„Nieocenionej dla Rosjan pamięci
Mikołaja Michajłowicza Karamazina (ros. Pisarz i historyk)
Tę pracę, geniuszem Jego natchnioną
Ze czci i z wdzięcznością poświęca
Aleksander Puszkin
Komnaty na Kremlu
20 lutego 1598 roku
Kiążęta szujski i Worotyński rozmawiają o Borysie, ktory już miesiąc spędza w klasztorze; trapią go wyrzuty sumienia, bo przelał krew niewinnego dziecka ( Dymitra), nie pozwala mu to na tron wstąpić; w mieście niepokoje. Borys „rodem niezbyt znaczny”, Szujski i Worotyński znaczniejsi ( z krwi Rurykowej)- mają prawo dziedziczyć po Teodorze, ale już dawno ich tego dziedzictwa pozbawiono.
Plac Czerwony
Lud wznosi prośby do Barysa, by został ich panem, carem, ojcem i płaczą. Borys tam nie występuje, ale zwypowiedzi jednego z ludu wynika, że zgodził się na objęcie tronu.Wszyscy wiwatują.
Komanty na Kremlu
Borys, Patriarcha, Bojarzy
Borys zwraca się do nich ze świadomością cięzkiego zadania, jakie ma przed sobą-oni przysięgi wierności nigdy nie złamią. Idą składać „pokłon grobom”. Potem ma się odbyć uczta z udziałem ludu.
Wotoryński przypomina Szujskiemu, co mówił ostatnio- ten zdaję sie nie pamiętać- „podstępny dworak!”
Noc.Cela w Czudowym Monsterze.1603 rok
Ojciec Pimen i Grigorij
Ojciec Pimen piszę swą kronikę-ostatnią opowieść. G. Się budzi i mówi do siebie, że zawsze chciał odgadnąć o czym Pimen pisze w tej kronice. P. zauważa, że Grigorij się obudził. G. Mówi,ze gdy Pimen pisał, jego szatan we śnie kusił .Opowiada sen: wszedł na wysokie schody, z ktorych widział całą Moskwe, u jego stóp skupił się lud, który pokazywał na niego palcem i naśmiewał się z niego. Pimen tłumaczy mu,ze „krew młoda się burzy” i że powinien ją postem poskromić, a nie o hulankach marzyć. G. z rozczuleniem mówi o Pimenie, który swą młodość spędził bardzo radośnie- m.in na dworach. P. mówi mu,ze nie ma czego żałować, że nie zaznał świata pełnego grzechów. Opowiada mu o Iwanie Groźnym, który przybył do klasztoru,płakał, był pełen skruchy, łaknący zbawienia i ślubował,że przywdzieje habit . Prosił o modły, które dały by mu ukojenie. Potem opowiada o synie Iwana,Teodorze, który marzył o cichym żywocie- P. cenił tych carów. Swą opowieść kwituje: „ Na panowanie żeśmy carobujcę obrali sobie”. Grigorij pyta Pimena o śmierć Dymitra ( przy której tamten był). Zabójcą był Borys. Dymitr miał wtedy 7 lat. Pimen mówi G.,że jemu przekazuje swoje dzieło ( kronikę), by ten ją dalej pisał. Na końcu wróżebne słowa Grigorija ( po wyjściu P.)- „Borys nie ujdzie wyroku Niebios”.
Dwór patriarchy
Patriarcha, Ihumen Czudowego Monsteru
Rozmawiają o mnichu, który dopuścił się herezji- w swym piśmie stwierdził: „Będę carem nad Moskwą!”. Uciekł ów mniech; mają zamiar go złapać ( chodzi o Grigorija, bo Ihumen wspomina, że ów mnich był pod opieką Pimena).
Komnaty cesarskie
Dwóch stolników rozmawia o carze, kóry siedzi w swej komancie z czarnoksiężnikiem. Wychodzą.Wchodzi Car i mówi,że choć już 6 rok w spokoju rządzi, to nie jest szczęśliwy i mimo,ze czarnoksiężnicy przepowiadają mu wiele lat rządzenia w spokoju, on przeczuwa coś złego. Twierdzi, ze „Ktokolwiek umrze- jam jego mordercą : ja przyśpieszyłem Teodora zgon, Jam otruł własną siostrę swą, carycę, cnotliwą mniszkę...”.Cierpi z tego powodu- ma jad w sercu, widzi widma i pragąłby uciec.
Karczma nad litewską granicą
Misaił ,Warłaam, wędrowni czernicy; Grirorij jako świecki, Gospodyni
M. pyta się Grirorije dlaczego jest smutny skoro dotarł już do granicy lit. - będzie spokojny, gdy ją przekroczy. Piją. Grigorij odmawia- świętoszek. Gospodyni mówi o zatrzymaniach i rewizjach - ktoś tam z Moskwy uciekł i szukają. Pytają o jakiś schowek- niby męcząca sprawa, ale nagle wchodzą Prystawi. Wypytują kim są - starcy zbierający jałmużne chrześcijańską na monster. Grigorij - podmiejski włościani, który ich tylko do tego miejsca doprowadził. Jeden Prystaw czyta carski ukaz =” zbiegłego heretyka car nakazał schwytać i powiesić” .Pyta, który z nich umie czytać - Grigorij- zaczyna czytać ukaz ( czyli o samym sobie). Orientują się w trakcie czytania, że znależli heretyka. Griszka wyciąga sztylet i skacze przez okno.
Moskwa. Dom Szujskiego
Szujski, mnóstwo gości, wieczerza
Na pocz. Modlitwa za cara. Goście wychodzą. Puszkin podchodzi do Szujskiego- chce z nim sam na sam porozmawiać- synowiec przysłał mu list z Krakowa, w którym informuje go,że Dymitr żyje =jest na dworze w Polsce. Szujski0 to samozwaniec. Ustalają, że będą o tym milczeć.
Komanty carskie
Carewicz kreśli mapę, Carówna (Ksenia),Mamka Carówny
Ksenia całuje portret swojego zmarłego narzeczonego- będzie mu zawsze wierna. Wchodzi Car i pyta Teodora o jedną z rzek -Wołga- radzi mu pilnie się uczyć. Wchodzi Siemon Godunow i zdaje relację z doniesieć sługi Puszkina i marszałka dworu Szujskiego (list z Krakowa, potajemna rozmowa)- konszachty z Litwą? Siemon G. wychodzi. Wchodzi Szujski i informuje Cara o pojawieniu się samozwańca- Dymitra. Car oburzony upewnia się, czy aby napewno zabił Dymitra- tak. Sz. Wychodzi. Car zastanawia się na tym, kim jest owy samozwaniec.
Kraków. Dom Wiśniowieckiego
Samozwaniec i Pater Czernikowski- rozmawiają o przejęciu przez S. Władzy - wśród ludu nie powinno być problemów. Sługa wpuszcza tłum Rosjan i Polaków. Samozwaniec obwieszcza na następny dzień wymarsz z Krakowa; ma w drodze zatrzymać się na 3 dni w Samborze, u Mniszecha, gdzie ujrzy piękną Marynę. Po kolei podchodzą do niego :Kniaź Kurbski ( S. Znał jego ojca- waleczny ,kazański bohater); Sobański - wolny szlachcic; Chruszczow -Rosjanin; Karela -Tatar; Poeta -Samozwaniec daje mu pierścień i mówi, że gdy wygra, chce go usłyszeć. Wszyscy: „Na bój!”.
Zamek Wojewody Mniszcha w Samborze
Rząd oświetlonych sal. Muzyka.
Wiśniowiecki i Mniszech rozmawiają- Samozwaniec jedynie z Maryną rozmawia- jest „już w sidłach”. Kawaler i Dama obmawiają Samozwańca i Marynę teńczących poloneza - co on w niej widzi? -„oczy i usta martwe”. Znów Mniszech i W.- za starzy na takie hulaki. Wychodzą.
Noc. Ogród. Fontanna
Samozwanieć rozprawia o swoim uczuciu do Maryny. Zamierza się jej oświadczyć. Wchodzi Maryna- mówi,że nie chce już jego wyznać miłości słuchać, lecz domaga się , by wyjawił jej wszystkie swe „zamiary i nawet obawy”. Nie chce być nałożnicą, bo godna być jego małżonką. On do niej tkliwie, a ona dalej swoje= „Wstydź się!Nie zapomina j o swoim wielkim, świętym posłannictwie!”. Dymitr wyznaje jej prawde =że jest mnichem, któremu obrzydł klasztorny przymus, który „Dymitra mianem otumanił bezmyślnych Polaków”. Maryna przerażona. D. Prosi ją o ostateczny wyrok Pogardza nim. Nie ma zamiaru wychodzić za byle kogo. On jej przysięga, że nikomu więcej nie wyjawi tej tajemnicy. S.oznajmia jej,że kiedyś pożałuje, że pogardziła swym przeznaczeniem. Zaś Maryna oświadcza mu, że nie ma zamiaru słuchać jego miłosnych wyznań, póki nie zajmie tronu w Moskwie i wychodzi. Samozwaniec stwierdza,ze trudniej się walczy z białogłową niż nawet z Godunowem.
Granica litewska
16.10.1604 rok
Samozwaniec mówi Kurbskiemu, że zazdrości mu jego radości. Kurbski - „Czyzbyś i ty sie nie weselił w duchu?”. S. nie ma z czego, bo ma świadomość, że w tej walce zginie wielu niewinnych ludzi.
Carska Duma
Car,Patriarcha i Bojarowie
Car mówi,że mu król szwedzki pomoc zaofiarował pomoc, ale on odmówił, bo jego zdaniem sami sobie poradzą ze zdrajcami i Lachami. Pyta o nastroje ludu, bo podobno „ po placach krążą buntownicze szepty”. Partiarcha opowiada mu historię pewnego starca-ślepca, który we śnie usłyszał głos Dymitra, który nakazał mu iść do Uglicza, do grobu Dymitra. Poszedł. Jego szczątki go uzdrowiły. Ogólne poruszenie w trakcie tej przemowy. Borys kilka razy ociera twarz chustką .Patriarcha radzi , by szczątki D. Przenieść na Kreml, by lud wyraźnie ujrzał oszustwo. Kniaź Szujski proponuje- sam pójdzie z przemową do ludu i objawi mu prawde. Car: „Niechże tak będzie!”
Równina nad Nowogrodem Siewierskim
21.12.1604 rok
Bitwa
Rozmowa kapitana Waltera Rosen ( ten mówi po niemiecku) i Margereta ( po francusku)= Samozwaniec to zuchwały człowiek. Muszą wypić piwa, którego sobie nawarzyli. Dymitr zwycięża. Rosjanie wycofują się.
Plac przed Soborem w Moskwie.
Lud.
Romawiają o Dymitrze- jego zwycięstwie, o tym, że w cerkwi śpiewają carewiczowi wieczny odpoczynek. Wchodzi nawiedzony i prosi o grosik, potem śpiewa. Dostaje go. Chłopiec mu go zabiera. N. Płacze. Wchodzi Car. Nawiedzony mu się skarży. Car pyta dlaczego on płacze? - dajcie mu jałmużnę. I każe mu się za siebie modlić
Siewsk
Rozmowa Samozwańca z Jeńcem - zdradza mu ilość carskiego wojska itp.; a także opowiada mu o rozbudowanym aparacie represyjnym w polit. Cara.
Las
Samozwaniec wzdycha nad zdychającym koniem. Puszkin ( do siebie)- S. Żałuje konia, a całe wojsko rozbite. Wchodzi kilku Lachów. S. Pyta o Kurbskiego- zginął- S. Zamści się. O świtaniu mają wyruszyć.
Moskwa. Komnaty carskie
Rozmowa Cara z Bosmanowem. Car chce uśmierzyć niepokój ludu. B.-nie trzeba, bo lud zawsz skłonny do niepokojów. Wchodzi Bojar. Car idzie z nim do cudzoziemskich gości. Bosmanow : „Silny on duchem w sprawowaniu rządów! (...) Dobrego on może jeszcze dokonać”. Zamieszanie. Wbiegają Bojarzy i Dworzanie. Car wzywa spowiednika, bo umiera. „Na tronie siedział, w pewnej chwili upadł, krew mu rzuciła się z ust, z uszu”.Wnoszą Cara na krześle. Każe im wszystkim odejść. Rozmawia z synem. Nakazuje mu rządzić silną ręką ( by zdrada nie mogła go dosięgnąć), wybrać sobie niezawodnego doradce- np.Szujskiego; na wodza-Bosmanowa; żeby nie uginał się pod żądaniami bojarów; by nie zmieniał praw; by był miłościwy dla przybyszów; by zawsze pozostawał także głową rodziny. Wchodzą ci, co wyszli + Caryca i Carówna ( płacze). Car obwieszcza przekazanie władzy Teodorowi i nakazuje im przysięgać wierności dla T.- robią to. Rozpoczyna się obrzęd obłóczyn. Kobiety mdleją.
Namiot.Główna kwatera
Puszkin próbuje przekonać Bosmanowa do przejścia na stronę Samozwańca- zastanowi się i rzeczywiście się zastanawia po wyjściu P.Potem woła na zbiórkę.
Plac Poczesny
Puszkin obwieszcza ludowi śmierć Borysa. „Dymitr wam pokój i miłość przynosi”. Bosmanow już po ich stronie. Lud wznosi okrzyki na cześć Dymitra. Lud wyrusza na Kreml, by pojmać rodzinę Borysa.
Kreml. Dom Borysa. Straż nad gankiem
Ksenia i Teodor przeczuwają swój koniec. Lud podchodzi pod dom B., do środka wchodzi czterech spośród nich. Zakończnie: Mosalski: „Ludu!Maria Godunowna, syn jej Teodor otruli się jadem. Widzielismy ich zwłoki. Lud w przerażeniu milczy.Czemuż to milczycie? Wołajcie : Niech żyje car Dymitr Iwanowicz! Lud trwa w milczeniu”.
KONIEC
1