Typy związków w rozumowaniu.

Rozumowanie - jest to czynność myślowa o charakterze dyskursywnym (pośrednie uzasadnianie przekonań lub przypuszczeń). W punkcie wyjścia pojawia się jakaś sytuacja pytana (problemowa). W wyniku tej operacji w punkcie dojścia osiągam wiedzę pod pewnym względem doskonalszą niż tę jaką miałem w punkcie wyjścia, ale w oparciu o określone związki będące podstawą procesów myślowych.

Procesy rozumowania

1. zachodzi czynność szukania i ustalania związków (relacji, na której można oprzeć te dociekania); szukamy więc zdań w punkcie wyjścia dla wniosków;

2. porównywanie punktu wyjścia i dojścia - wskazywanie na podobieństwa i różnice; przekształcanie form myśli;

3. uznawanie pewnej myśli, bądź też odrzucanie formuł zdaniowych, za pomocą których myśli te są wyrażone.

Relacje między punktem wyjścia a punktem dojścia nie są symetryczne:

- coś znam, czegoś nie znam;

- coś uznaję, a czegoś nie uznaję;

- coś jest racją, a coś jest następstwem wynikania.

Typy związków

Chodzi o podstawę czynności przechodzenia od punktu wyjścia do punktu dojścia. Podstawa ta może mieć charakter formalny (logiczny) lub pozaformalny (pozalogiczny).

Stąd wyróżniamy dwa typy związków:

1. logiczne;

2. pozalogiczne

Związki logiczne

Podstawowym związkiem logicznym jest wynikanie. Jest to związek zachodzący między zdaniami lub wyrażeniami zdaniowymi. Człony wynikania to racja i następstwo. Związek ten ma charakter niezawodny.

Istnieją trzy rodzaje wynikania:

1) implikacja (wynikanie implikacyjne) - jest trojaka:

a) zwykła - związek wykluczający zajście ewentualności, w której poprzednik jest prawdziwy a następnik fałszywy. Znana już w starożytności. Są dwa jej rodzaje:

- materialna - zachodzi między zdaniami,

- formalna - zachodzi między funkcjami propozycjonalnymi o tym samym podmiocie.

b)modalna - charakteryzowana następująco: niemożliwe jest, by zaszła sytuacja, że poprzednik jest prawdziwy a następnik fałszywy

c) laliczna - wypowiedzenie a domaga się prawdziwości b (jeśli a jest racją to następstwem będzie b)

2) wynikanie logiczne - jest to taka implikacja, która jest przykładem jakiegoś prawa logiki. Inaczej mówiąc: jest to wynikanie, w którym związek między poprzednikiem (oznaczonym np. przez z¹) i następnikiem (oznaczonym przez z²) jest podstawieniem prawa logiki.

(ja to zrozumiałam tak, że coś logicznie wynika z czegoś: tu z² wynika logicznie z z¹)

3)wynikanie inferencyjne - jest to wynikanie w ramach jakiegoś systemu logicznego, np. z jakiegoś A wynika B w jakimś systemie T.

Polega ono na wydedukowaniu jednego zdania z drugiego w ramach jakiegoś systemu.

Mówiąc o wynikaniu należy podkreślić, że wnioskowanie oparte na wynikaniu ma charakter niezawodny.

Związki pozalogiczne

Mamy tu do czynienia z dwoma rodzajami zależności:

1) zależności treściowo - rzeczowe - rzeczowe związki między pewnymi stanami. Podstawowym związkiem jest tu związek przyczynowy. Inne związki treściowo-rzeczowe faktycznie mogą wyrażać prawa z obrębu nauk realnych (faktualnych). Związki te nie są niezawodne.

2) zależności typu motywacyjnego (psychologiczne) - ktoś myśli, uważa, że jest tak a nie inaczej, odwołując się do czyjegoś rozumowania. Związki te również nie są niezawodne.

1

---