1.1 Traktaty
1.3 Prawo pochodne
1.6 Orzecznictwo
3.7 Komitet Regionów
1. Zasoby dokumentów
Zasoby dokumentów systemu EUR-Lex liczą ponad 410 000 dokumentów. Otwierają wielojęzyczny dostęp do szerokiej typologii aktów prawnych, takich jaktraktaty, prawo pochodne, umowy międzynarodowe, prace przygotowawcze, orzecznictwo i interpelacje poselskie.
1.1 Traktaty
1.1.1 Wprowadzenie
Traktaty stanowią „prawo pierwotne” Unii Europejskiej, porównywalne z prawem konstytucyjnym na szczeblu krajowym. Traktaty definiują więc podstawowe elementy Unii, a w szczególności kompetencje stron systemu wspólnotowego, uczestniczących w procesie decyzyjnym, a takżeprocedury legislacyjne oraz przyznane im uprawnienia. Traktaty jako takie stanowią przedmiot bezpośrednich negocjacji między rządami Państw Członkowskich, a następnie muszą być zatwierdzone zgodnie z procedurami przewidzianymi na szczeblu krajowym (głównie przez parlamenty krajowe lub na drodze referendum).
Poza dwoma traktatami podstawowymi,Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską i Traktatem o Unii Europejskiej, system EUR-Lex udostępnia Traktat EURATOM, Traktaty o przystąpieniu orazinne traktaty i protokoły.
1.1.2 Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy
Zasługuje na odrębną informację: po uchwaleniu przez szefów państw i rządów dnia 18 czerwca 2004 r. i podpisaniu dnia 29 października 2004 r. musi jeszcze, przed wejściem w życie, zostać ratyfikowany przez 25 Państw Członkowskich Unii Europejskiej.
Podstawowe elementy Traktatu Konstytucyjnego są następujące:
włączenie Karty Praw Podstawowych do tekstu Traktatu,
nowa definicja Unii Europejskiej, która zastąpi aktualne definicje „Wspólnoty Europejskiej” i „Unii Europejskiej”,
jaśniejsza prezentacja rozdziału kompetencji Unii i Państw Członkowskich,
odnowione ramy instytucjonalne, wyjaśniające poszczególne role Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji,
skuteczniejsze procedury decyzyjne,
demokratyzacja i przejrzystość systemu.
1.1.3 Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Traktat WE)
Głównym celem Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Traktatu WE) jest realizacja stopniowej integracji państw europejskich oraz stworzenie wspólnego rynku, opartego na czterech swobodach przepływu (towarów, osób, kapitałów i usług) i na stopniowym zbliżaniu polityk gospodarczych. W tym celu Państwa Członkowskie zrezygnowały z części swojej suwerenności i dały instytucjom wspólnotowym prawo do przyjmowania ustaw do stosowania bezpośrednio w Państwach Członkowskich (rozporządzenie, dyrektywa, decyzja) i posiadających pierwszeństwo nad prawem krajowym.
Obecny Traktat WE jest wynikiem zmian wniesionych do Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (Traktat EWG), podpisanego w Rzymie w 1957 r., który wszedł w życie dnia 1 stycznia 1958 r. Był on kilkakrotnie przedmiotem zmian, wprowadzonych w szczególności Jednolitym Aktem Europejskim, który wszedł w życie w 1987 r., Traktatem z Maastricht (, Traktatem o Unii Europejskiej), który wszedł w życie w 1993 r., Traktatem amsterdamskim, który wszedł w życie w 1999 r. i Traktatem nicejskim, który wszedł w życie dnia 1 lutego 2003 r. W wyniku tych zmian, rynki zależne od Traktatu WE zostały poszerzone, by obecnie obejmować prawie wszystkie aspekty gospodarcze i niektóre aspekty bardziej polityczne, jak prawo azylu i imigracja (patrz Traktat amsterdamski).
Wersja skonsolidowana Traktatu WE udostępniona jest w bazie EUR-Lex.
1.1.4 Traktat o Unii Europejskiej (Traktat UE)
Traktat o Unii Europejskiej (Traktat UE) ma za zadanie realizację dwóch głównych celów: wprowadzenia unii walutowej poprzez ustalenie zasad i przepisów w celu wprowadzenia euro oraz stworzenia unii gospodarczej i politycznej. To począwszy od tego traktatu mówi się o konstrukcji o trzech filarach, z których pierwszy składa się ze Wspólnoty Europejskiej, a dwa pozostałe ze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz ze współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Jednak między pierwszym filarem i dwoma pozostałymi istnieje ogromna różnica: dwa ostatnie nie przekazały suwerenności na rzecz instytucji wspólnotowych, tak jak w przypadku Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Państwa Członkowskie chciały w tej dziedzinie zachować swobodę podejmowania niezależnych decyzji i ograniczyć się do współpracy typu międzyrządowego. Najważniejszymi instrumentami prawnymi w tych dziedzinach są wspólne działanie, wspólne stanowisko, decyzja ramowa, które prawie zawsze przyjmowane są jednomyślnie i których moc wiążąca jest ograniczona. Pierwotny Traktat UE (Traktat z Maastricht) wszedł w życie dnia 1 listopada 1993 r. i był stopniowo zmieniany Traktatem amsterdamskim, który wszedł w życie w 1999 r. i Traktatem nicejskim, który wszedł w życie dnia 1 lutego 2003 r.
Wersja skonsolidowana Traktatu UE udostępniona jest w bazie EUR-Lex.
Należy ponadto podkreślić, że Traktat UE zmienił nazwę Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) na Wspólnotę Europejską (WE), a pozostałe dwie Wspólnoty, EWWiS (patrz Traktat EWWiS) i EURATOM (patrz Traktat_EURATOM) włączone zostały do tej pierwszej.
1.1.5 Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Traktat EURATOM) został podpisany w Rzymie dnia 25 marca 1957 r. i wszedł w życie dnia 1 stycznia 1958 r., w tym samym czasie, co Traktat EWG (patrz Traktat WE).
Celem Traktatu EURATOM była koordynacja programów badawczych, rozpoczętych już przez Państwa Członkowskie lub które miały być niebawem wprowadzone w życie, w celu pokojowego wykorzystania energii jądrowej. Traktat ten w międzyczasie został, w pewnej mierze, wchłonięty przez Traktat WE.
1.1.6 Traktaty o przystąpieniu
Unia Europejska poszerzana była sześciokrotnie: do sześciu państw założycielskich - Belgii, Niemiec, Francji, Włoch, Luksemburga i Holandii - dołączyły w 1973 r. Dania, Irlandia i Wielka Brytania, w 1981 r. Grecja, w 1986 r. Hiszpania i Portugalia, w 1995 r. Austria, Finlandia i Szwecja, w 2004 r. Czechy, Estonia, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Słowacja i Słowenia, a w 2007 r. Bułgaria i Rumunia.
Traktaty o przystąpieniu zawierają warunki ustalone w celu przystąpienia nowych państw do Unii Europejskiej i niezbędne dostosowania Traktatów, na których opiera się Unia Europejska.
1.1.7 Inne traktaty i protokoły
1.1.7.1 Traktat Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali
Traktat Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (Traktat EWWiS) jest najstarszy spośród trzech traktatów założycielskich Wspólnoty Europejskiej.
Został podpisany w Paryżu dnia 18 kwietnia 1951 r., wszedł w życie dnia 23 lipca 1952 r., a wygasł dnia 23 lipca 2002 r., ponieważ zawarto go tylko na 50 lat.
Jego celem było utworzenie wspólnego rynku węgla i stali, a formuła ta mogła być poszerzana stopniowo na inne dziedziny gospodarki. Rynki węgla i stali podlegają obecnie systemowi prawa wspólnotowego Traktatu WE.
1.1.7.2 Jednolity Akt Europejski
Jednolity Akt Europejski został podpisany dnia 28 lutego 1986 r. i wszedł w życie dnia 1 lipca 1987 r.
Jego celem było zakończenie tworzenia, najdalej do 31 grudnia 1992 r., wewnętrznego rynku europejskiego, to znaczy przestrzeni, w której miały się swobodnie przemieszczać osoby, kapitały, towary i usługi. By osiągnąć ten cel, do Traktatu WE wprowadzono procedury ad hoc.
1.1.7.3 Traktat amsterdamski
Traktat amsterdamski został podpisany dnia 2 października 1997 r. i wszedł w życie dnia 1 maja 1999 r.
Należy podkreślić dwie zmiany:
zastosowanie procedury współdecyzji w nowych dziedzinach, jak również zwiększenie liczby przypadków, w których Rada Unii Europejskiej może podejmować decyzje większością kwalifikowaną, a nie jednogłośnie;
przeniesienie niektórych dziedzin należących do Traktatu UE (polityka wizowa, przyznawanie prawa azylu i, ogólnie, wszelkie sprawy dotyczące swobody przepływu) do Traktatu WE; po tym przeniesieniu nazwa tytułu VI Traktatu UE (trzeci filar) została zmieniona na „Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych”.
1.1.7.4 Traktat nicejski
Traktat nicejski został podpisany dnia 26 lutego 2001 r. i wszedł w życie dnia 1 lutego 2003 r.
Celem tego Traktatu było dostosowanie działania Unii Europejskiej do potrzeb rozszerzenia z dniem 1 maja 2004 r. Wśród wprowadzonych zmian należy wymienić:
zmianę procesu decyzyjnego
drastyczne zmniejszenie liczby przypadków, w których Rada podejmuje decyzje bezwzględną większością głosów; Rada może obecnie podejmować decyzje większością kwalifikowaną w wielu dziedzinach: swoboda przepływu osób, współpraca sądowa w sprawach cywilnych, polityka przemysłowa itd.;
zmiana rozłożenia głosów w Radzie;
zmiana struktury instytucji
nowe rozłożenie mandatów w Parlamencie Europejskim,
rezygnacja z drugiego stanowiska komisarza ze strony Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Włoch i Hiszpanii
wzmocnienie uprawnień Przewodniczącego Komisji Europejskiej.
1.1.7.5 Inne traktaty i protokoły są udostępnione w bazie EUR-Lex, dla celów dokumentacji:
Traktat w odniesieniu do Grenlandii (1984), zawarty w celu umożliwienia Grenlandii opuszczenia EWG w 1983 r. i przyznania jej statusu państwa i terytorium zamorskiego;
Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich (1965), który ustanowił jedną Komisję i jedną Radę dla trzech Wspólnot Europejskich (Wspólnota Węgla i Stali, Wspólnota Gospodarcza i Euratom); artykuł 9 Traktatu amsterdamskiego uchylił Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich i włączył jego podstawowe elementy do Traktatu WE;
Traktat zmieniający niektóre przepisy finansowe (1975), zmieniający niektóre artykuły trzech traktatów EWWiS, EWG i EURATOM; zmiany te w dużej mierze zostały zmienione na nowo późniejszymi traktatami;
Protokół o Antylach niderlandzkich (1962), zawierający szczegóły w sprawie systemu handlu stosowanego do importu w Unii Europejskiej rafinowanych produktów naftowych na Antylach niderlandzkich.
1.2 Umowy międzynarodowe
1.2.1 Wprowadzenie
Umowy międzynarodowe są drugim źródłem prawa Unii Europejskiej i pozwalają Unii na rozwój jej stosunków gospodarczych, społecznych i politycznych z resztą świata. Chodzi zawsze o umowy zawarte między podmiotami prawa międzynarodowego (Państwami Członkowskimi lub organizacjami), których celem jest wprowadzenie w życie współpracy na szczeblu międzynarodowym. Umowy zawarte przez Unię Europejską w pierwszym filarze łączą instytucje Unii i Państwa Członkowskie. Umowy zawarte przez Unię Europejską w drugim i trzecim filarze łączą instytucje, lecz nie zawsze Państwa Członkowskie (patrz ustęp 1.3.5.7)
Wśród tych pierwszych można rozróżnić dwa podstawowe typy umów:
umowy międzynarodowe z państwami trzecimi lub z organizacjami międzynarodowymi,
umowy i konwencje między Państwami Członkowskimi.
1.2.2 Umowy z państwami trzecimi lub z organizacjami międzynarodowymi
Takie umowy mogą być zawierane albo przez Wspólnotę, albo przez Wspólnotę z Państwami Członkowskimi (umowa mieszana).Umowy te są wiążące dla Wspólnoty i dla Państw Członkowskich, ponoszą więc one odpowiedzialność na szczeblu międzynarodowym. Rozróżnia się trzy formy umów:
Umowy o stowarzyszeniu
Stowarzyszenie dotyczy ścisłej współpracy gospodarczej, powiązanej ze znaczącym wsparciem finansowym Wspólnoty na rzecz partnera umowy. Do tej kategorii należą umowy z państwami i terytoriami zamorskimi, umowy mające na celu przygotowanie przystąpienia i stworzenie unii celnej, umowę o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG).
Umowy o współpracy
Umowy o współpracy nie maja takiego samego zakresu, jak umowy o stowarzyszeniu, o ile dotyczą wyłącznie intensywnej współpracy gospodarczej. Takie umowy wiążą Wspólnotę w szczególności z państwami Maghrebu (Algieria, Maroko i Tunezja), z państwami Mashreku (Egipt, Jordania, Liban i Syria) i z Izraelem.
Umowy handlowe
Są to umowy w dziedzinie polityki celnej i handlowej, zawarte z państwami trzecimi, z grupami państw trzecich lub w ramach międzynarodowych organizacji handlowych. Do tej kategorii należy Umowa ustanawiająca Światową Organizację Handlu (WTO).
1.2.3 Umowy między Państwami Członkowskimi
Chodzi o wiążące akty prawne zawarte przez Państwa Członkowskie w celu rozwiązania zagadnień, które albo mają ścisły związek z działaniami Wspólnoty, lecz w związku z którymi instytucjom wspólnotowym nie zostały powierzone żadne kompetencje, albo umożliwiają poszerzenie zakresu terytorialnego obowiązywania przepisów krajowych w celu stworzenia jednolitego prawa na szczeblu Wspólnoty (na przykład umowa w sprawie patentu wspólnotowego).
1.3 Prawo pochodne
1.3.1 Wprowadzenie
Prawo pochodne stanowi trzecie ważne źródło prawa wspólnotowego po traktatach (prawo pierwotne) i umowach międzynarodowych. Można je okreslić jako całość aktów normatywnych, przyjętych przez instytucje europejskie na mocy postanowień traktatów. Do prawa pochodnego należą wiążące akty prawne (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje) i niewiążące akty prawne (rezolucje, opinie), przewidziane w Traktacie WE oraz cała seria innych aktów, takich jak na przykład regulaminy wewnętrzne instytucji czy programy działań wspólnotowych.
Instrumenty prawne drugiego i trzeciego filara, które w sensie dosłownym nie należą do prawa pochodnego, ponieważ ciągle zależne są od stosunków międzyrządowych, zostały włączone do tej kategorii dla celów dokumentacji.
1.3.2 Rozporządzenie
Przyjęte przez Radę wraz z Parlamentem lub przez samą Komisję, rozporządzenie jest aktem ogólnym i wiążącym w całości. W odróżnieniu od dyrektyw, które są adresowane do Państw Członkowskich oraz decyzji, których odbiorcy są ściśle określeni, rozporządzenie skierowane jest do wszystkich.
Rozporządzenie jest bezpośrednio stosowane, to znaczy, że tworzy prawo do natychmiastowego stosowania we wszystkich Państwach Członkowskich na równi z prawem krajowym, i to bez konieczności podejmowania jakichkolwiek działań ze strony władz krajowych.
1.3.3 Dyrektywa
Wspólnie przyjęta przez Radę i Parlament lub przez samą Komisję, dyrektywa adresowana jest do Państw Członkowskich. Jej głównym celem jest zbliżenie legislacji.
Dyrektywa łączy Państwa Członkowskie w sprawach dotyczących wyniku, jaki należy uzyskać, lecz pozostawia im wybór formy i środków, jakie przyjmą w celu realizacji celów wspólnotowych w ramach swojego wewnętrznego porządku prawnego.
Jeżeli dyrektywa nie jest transponowana do prawa krajowego przez Państwa Członkowskie lub jeżeli jest transponowana w sposób niepełny lub z opóźnieniem, osoby podlegające kompetencji określonego sądu mogą przed sądami krajowymi powołać się bezpośrednio na określoną dyrektywę.
1.3.4 Decyzja
Przyjęta albo przez Radę, albo przez Radę i Parlament Europejski, albo przez Komisję, decyzja jest aktem, którym instytucje wspólnotowe orzekają na temat konkretnych przypadków. Za pomocą decyzji instytucje mogą wymagać od Państwa Członkowskiego lub od obywatela Unii, by działał lub by powstrzymał się od działania, przyznać mu uprawnienia lub narzucić obowiązki.
Decyzja jest
indywidualna, a odbiorcy decyzji muszą zostać indywidualnie oznaczeni, co odróżnia ją od rozporządzenia,
wiąże w całości.
1.3.5 Inne akty
1.3.5.1 Zalecenie
Zalecenie pozwala instytucjom na wypowiedzenie się, z zasugerowaniem linii postępowania, bez tworzenia obowiązku prawnego dla odbiorców (Państw Członkowskich, innych instytucji, a w niektórych przypadkach również obywateli Unii).
1.3.5.2 Opinia
Opinia jest aktem pozwalającym instytucjom na wypowiadanie się w niewiążący sposób, to znaczy bez narzucania obowiązku prawnego dla jej odbiorców. Celem jest ustalenie punktu widzenia instytucji na dane zagadnienie.
1.3.5.3 Wspólne działanie (Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa)
Wspólne działanie jest instrumentem prawnym tytułu V Traktatu o Unii Europejskiej. Ma ono więc charakter międzyrządowy. Przyjęte przez Radę Unii Europejskiej jednogłośnie lub, w pewnych przypadkach, kwalifikowaną większością głosów, wspólne działanie jest wiążące dla Państw Członkowskich, które muszą osiągnąć wytyczone cele, chyba że wystąpią ogromne trudności.
1.3.5.4 Wspólne działanie (Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych)
Patrz Decyzja, decyzja ramowa i wspólne działanie (Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych)
1.3.5.5 Decyzja, decyzja ramowa i wspólne działanie (Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych)
Decyzja i decyzja ramowa zastępują, od wejścia w życie Traktatu amsterdamskiego, wspólne działanie w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Chodzi o instrumenty prawne tytułu VI Traktatu o Unii Europejskiej o charakterze międzyrządowym. Decyzja i decyzja ramowa przyjmowane są przez Radę Unii Europejskiej jednogłośnie, z inicjatywy Komisji lub jednego z Państw Członkowskich.
Decyzja ramowa jest wiążąca dla Państw Członkowskich co do wyniku do osiągnięcia i pozostawia organom krajowym swobodę decyzji w kwestii formy i środków do jej narzucenia (jak dyrektywa w dziedzinie wspólnotowej).
Decyzja stosowana jest dla osiągnięcia wszelkich celów współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, za wyjątkiem zbliżenia przepisów ustawodawczych i normatywnych Państw Członkowskich, zastrzeżonego dla decyzji ramowej.
1.3.5.6 Wspólne stanowisko (Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych)
Wspólne stanowisko w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych jest instrumentem prawnym tytułów V i VI Traktatu o Unii Europejskiej. Ma charakter międzyrządowy. Przyjęte jednomyślnie przez Radę Unii Europejskiej, określa podejście Unii dotyczące określonych zagadnień wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych i wytycza kierunek dla prowadzenia polityk krajowych w tych dziedzinach.
1.3.5.7 Umowy międzynarodowe (Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa oraz współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych)
Chodzi o instrument prawny tytułów V i VI Traktatu o Unii Europejskiej, który nie został przewidziany Traktatem z Maastricht. Jeżeli chodzi o drugi i trzeci filar, nie istniała wiec podstawa prawna dla zawierania umów międzynarodowych. By uniknąć konieczności formalnego zawierania przez Państwa Członkowskie każdej umowy podpisanej przez Radę, Traktat amsterdamski przewidział możliwość wydania, ze strony Rady na rzecz prezydencji, zezwolenia na wszczęcie negocjacji w razie potrzeby.
Umowy są wiążące dla instytucji Unii, ale nie dla Państw Członkowskich, których normy konstytucyjne przewidują szczegółowe zasady ich zawierania. W takich przypadkach inne Państwa Członkowskie w Radzie mogą uzgodnić, że umowę należy stosować tymczasowo.
1.4 Legislacja skonsolidowana
Konsolidacja polega na włączeniu do jednego tekstu, bez wartości urzędowej, aktu podstawowego (traktatu lub prawa wspólnotowego) wraz z kolejnymi zmianami i poprawkami do niego. Wersja skonsolidowana Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską jest udostępniona w bazie danych EUR-Lex.
Całość obowiązującego prawa pochodnego została skonsolidowana i może być konsultowana w bazie EUR-Lex. Wartość tych tekstów ma jedynie charakter informacyjny, a instytucje uchylają się od odpowiedzialności za ich treść.
Na podstawie tekstów skonsolidowanych Komisja może wystąpić z inicjatywą kodyfikacji lub przeróbki. Kodyfikacja polega na przyjęciu tekstu skonsolidowanego, nieco zmienionego w ramach procedury legislacyjnej. Nowy tekst jest wówczas publikowany w Dzienniku Urzędowym jako akt legislacyjny i nabiera wartości urzędowej.
Komisja może również podjąć inicjatywę przeróbki tekstu, gdy uzna za niezbędne szczegółowe przejrzenie przepisów w danej dziedzinie. Wówczas rozpocznie ona nową procedurę legislacyjną.
1.5 Prace przygotowawcze
1.5.1 Wprowadzenie
Prace przygotowawcze obejmują całość aktów wydanych przez instytucje w ramach procedury legislacyjnej. Do kategorii tej włączane są również dokumenty o zasięgu bardziej ogólnym. Główne akty, uznawane za część prac przygotowawczych, są wyjaśnione poniżej.
1.5.2 Akty przygotowawcze
1.5.2.1 Wnioski legislacyjne i opinie Komisji(przedstawienie graficzne)
Komisja posiada niemal monopol na inicjatywę aktów wspólnotowych (dyrektywy, rozporządzenia, decyzje lub umowy międzynarodowe), chyba że dzieli to prawo z Państwami Członkowskimi (patrz inicjatywy Państw Członkowskich) lub Europejskim Bankiem Centralnym. Traktaty prawie zawsze narzucają Radzie wypowiadanie się na podstawie wniosków Komisji. Jednak Rada, tak jak i Parlament, może zwrócić się do Komisji z prośbą o opracowanie wniosku.
Na każdym etapie procedury Komisja może zmienić lub, jeżeli uzna to za konieczne, wycofać swój wniosek.
Komisja działa na nowo w późniejszej fazie procedury legislacyjnej. Gdy już bowiem wniosek Komisji zostanie przekazany Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, artykuł 251 ustęp 2 drugi akapit litera c) przewiduje że, jeżeli Parlament proponuje poprawki do wspólnego stanowiska uchwalonego przez Radę, tekst z poprawkami przekazywany jest Radzie i Komisji, która wydaje opinię na temat poprawek. Jeżeli Komisja nie przychyla się do poprawek zaproponowanych przez Parlament, Rada musi orzec jednogłośnie; jeżeli będzie przychylna, Rada może orzekać kwalifikowaną większością głosów.
1.5.2.2 Inicjatywa Państw Członkowskich
Traktat amsterdamski przewidywał prawo inicjatywy dla Państw Członkowskich w dziedzinie azylu i imigracji. W ciągu pięcioletniego okresu inicjatywa ustawodawcza należała więc zarówno do Komisji, jak i do Państw Członkowskich i zarówno Komisja, jak i Państwa Członkowskie mogły niezależnie od siebie składać wnioski. Ponieważ pięcioletni okres przejściowy zakończył się z dniem 1 maja 2004 r., Państwa Członkowskie zachowały prawo inicjatywy dotyczące jedynie drugiego i trzeciego filaru, to znaczy w dziedzinach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
1.5.2.3 Wspólne stanowisko Rady
Wspólne stanowisko jest aktem przyjętym kwalifikowaną większością głosów przez Państwa Członkowskie w obrębie Rady w ramach procedury legislacyjnej, w której Rada dzieli swe uprawnienia decyzyjne z Parlamentem Europejskim (procedura współpracy lub procedura współdecyzji). Wspólne stanowisko przekazuje stanowisko Rady przyjęte na wniosek Komisji w świetle opinii Parlamentu Europejskiego (patrz rezolucja legislacyjna Parlamentu) oraz opinii innych instytucji i organów uczestniczących w procedurze (Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Regionów, Europejski Bank Centralny, Trybunał Obrachunkowy).
1.5.2.4 Rezolucja legislacyjna Parlamentu Europejskiego
Parlament kilkakrotnie uczestniczy w tej samej procedurze legislacyjnej (procedura współpracy i procedura współdecyzji): dokumenty przyjmowane przez Parlament na każdym etapie procedury są na ogół rezolucjami i mogą zawierać różne typy aktów, jak opinie czy poprawki do wspólnego stanowiska Rady. Procedury legislacyjne przekazywane są, w zależności od opracowywanej dziedziny, komisji parlamentarnej, która przygotowuje sprawozdanie zawierające projekt rezolucji w celu przyjęcia jej przez zgromadzenie ogólne.
1.5.2.5 Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów wydają opinie techniczne w sprawie zagadnień dotyczących poszczególnych dziedzin: dziedziny regionalnej i dziedziny ekonomiczno-społecznej. Opinie wydawane są albo z ich własnej inicjatywy, albo na wniosek Parlamentu, Rady lub Komisji i służą tym instytucjom jako głos doradczy w ich działalności legislacyjnej. Zasięgnięcie opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i/lub Komitetu Regionów jest czasem obowiązkowe, lecz ich opinie nie są wiążące.
1.5.3 Inne dokumenty instytucji
1.5.3.1 Komunikat Komisji
Przeważającą większość komunikatów Komisji (dokumenty COM) stanowią wnioski legislacyjne. Wśród innych dokumentów COM najważniejsze są:
Białe księgi zawierające zestaw wniosków wspólnotowego działania w konkretnej dziedzinie. Stanowią one niekiedy ciąg dalszy Zielonych ksiąg, których celem jest wszczęcie procesu konsultacyjnego na szczeblu europejskim. Gdy Biała księga spotyka się z przychylnym przyjęciem Rady, może wówczas doprowadzić, w razie potrzeby, do stworzenia programu działania Unii w określonej dziedzinie;
Zielone księgi mają na celu wywołanie refleksji i rozpoczęcie konsultacji na szczeblu europejskim na określony temat. Konsultacje zapoczątkowane przez Zieloną księgę mogą później doprowadzić do publikacji Białej księgi, która zaproponuje zestaw konkretnych środków działania wspólnotowego.
1.5.3.2 Sprawozdanie Europejskiego Trybunału Obrachunkowego
Coroczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego prezentuje obserwacje Trybunału dotyczące zarządzania finansami wspólnotowymi. Sprawozdanie przekazywane jest instytucjom Wspólnoty i publikowane w Dzienniku Urzędowym. Sprawozdanie podkreśla kwestie, które można, a nawet wskazane byłoby poprawić. Następnie instytucje udzielają odpowiedzi dotyczących obserwacji Trybunału Obrachunkowego.
1.6 Orzecznictwo
1.6.1 Wprowadzenie
Orzecznictwo składa się z zestawu decyzji wydawanych przez organy sprawujące władzę sądowniczą. Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich są instytucjami sądowniczymi Unii Europejskiej. Do Trybunału Sprawiedliwości należy zapewnienie przestrzegania prawa wspólnotowego w interpretowaniu i stosowaniu traktatów prawotwórczych. W swej działalności Trybunał wspomagany jest przez rzeczników generalnych, którzy wydają wnioski.
1.6.2 Wyroki
Trybunał i Sąd wydają wyroki stanowiące decyzje kończące postępowanie sporne.
Wyroki wydane przez Trybunał Sprawiedliwości nie mogą stać się przedmiotem żadnego odwołania.
Wyroki Sądu Pierwszej Instancji mogą być przedmiotem odwołania przed Trybunałem Sprawiedliwości (postępowanie odwoławcze).
1.6.3 Opinia
Parlament Europejski, Rada, Komisja lub Państwo Członkowskie mogą zasięgnąć opinii Trybunału Sprawiedliwości na temat zgodności z przepisami Traktatu WE umowy między Wspólnotą a państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi. Umowa, która była przedmiotem negatywnej opinii Trybunału Sprawiedliwości, może wejść w życie jedynie na warunkach ustalonych w artykule 48 Traktatu o Unii Europejskiej (procedura zmiany traktatów).
1.6.4 Postanowienia
Trybunał i Sąd wydają postanowienia w różnych przypakach, przewidywanych w regulaminach postępowań, a które mogą zostać podzielone schematycznie na trzy grupy:
Przypadki prowadzenia śledztwa (na przykład akty, którymi nakazuje się zachowanie dowodów, oddzielenie, połączenie lub zawieszenie sprawy).
Przypadki, w których podejmuje się decyzję o sprawie, lecz bez jej rozpoznania merytorycznego (na przykład w przypadku widocznej niedopuszczalności sprawy lub niewłaściwości sędziego).
Przypadki, w których podejmuje się decyzję w przedmiocie sprawy, w takim przypadku chodzi o prawdziwe uproszczone wyroki, wydawane, gdy sprawa jest identyczna jak inne, w których wyrok został już wydany.
Postanowienia podlegają na ogół zmianom i są odwołalne.
1.6.5 Wnioski rzeczników generalnych
Zadaniem rzeczników generalnych jest wspomaganie Trybunału w wykonywaniu jego zadań. Przedstawiają oni publicznie, całkowicie bezstronnie i niezależnie, uzasadnione wnioski na temat spraw wniesionych do Trybunału. W swoich wnioskach rzecznik generalny proponuje rozwiązanie sporu. Wnioski te nie są wiążące dla sędziów. Stanowią one integralną część procedury ustnej i są publikowane wraz z wyrokiem w Zbiorze orzecznictwa.
1.7 Interpelacje poselskie
Interpelacje poselskie stanowią dla członków Parlamentu środek kontroli działań Komisji i Rady. Każdy członek Parlamentu może składać Radzie i Komisji
zapytania pisemne (z prośbą o odpowiedź na piśmie),
zapytania ustne (zadawane na posiedzeniu) i
zapytania podczas czasu na interpelacje (okres zarezerwowany na interpelacje podczas każdego posiedzenia Parlamentu).
Interpelacje te stanowią szeroko wykorzystywany środek kontroli. Interpelacje pisemne i odpowiedzi na nie publikowane są w Dzienniku Urzędowym serii C. Są one włączane do bazy EUR-Lex.
2. Procedury legislacyjne
W przeciwieństwie do systemów krajowych, w których wola kraju wyrażana jest w parlamencie, Unia Europejska przyznaje ważną rolę legislacyjną przedstawicielom Państw Członkowskich zasiadającym w Radzie. W trakcie zmian instytucjonalnych kompetencje Parlamentu Europejskiego były poszerzane: obecnie Rada dzieli swe kompetencje legislacyjne z Parlamentem przy przyjmowaniu ogólnych aktów prawnych o charakterze wiążącym (rozporządzenie i dyrektywa). Procedurami decyzyjnymi są procedury konsultacyjne, współpracy, współdecyzji i zgodnej opinii.
Procedura zgodnej opinii została wprowadzona Jednolitym Aktem Europejskim i daje Parlamentowi możliwość wyrażania swej zgody lub braku zgody przy zatwierdzaniu niektórych aktów Rady. Rada nie może sprawować władzy ustawodawczej w niektórych dziedzinach, jeżeli Parlament bezwzględną większością głosów nie udzieli jej na to zgody. Procedura zgodnej opinii, stanowiąca niemal prawo weta Parlamentu, została początkowo przewidziana dla zawierania umów o stowarzyszeniu oraz dla analizowania wniosków o przystąpienie do Wspólnoty Europejskiej. Dziedziny, w których procedura zgodnej opinii jest obecnie obowiązująca, są następujące:
Wzmocniona współpraca (artykuł 11 ustęp 2)
Zadania specjalne EBC (artykuł 105 ustęp 6)
Zmiana statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych (artykuł 107 ustęp 5)
Fundusze strukturalne i fundusze spójności (artykuł 161)
Jednolita procedura wyborcza (artykuł 190 ustęp 4)
Niektóre umowy międzynarodowe (artykuł 300 ustęp 3)
Naruszanie praw człowieka (artykuł 7 Traktatu o Unii Europejskiej)
Przystępowanie nowych Państw Członkowskich (artykuł 49 Traktatu o Unii Europejskiej)
Procedura współdecyzji, wprowadzona Traktatem o Unii Europejskiej, została zaprojektowana jako przedłużenie procedury współpracy. Lecz, podczas gdy w tej ostatniej Rada może jednogłośnie nie uwzględnić opinii Parlamentu, procedura współdecyzji nie przewiduje takiej możliwości: w przypadku braku zgody, komitet pojednawczy składający się z przedstawicieli Rady i Parlamentu musi stworzyć tekst zaakceptowany przez obie instytucje. Procedura współdecyzji stawia od tej chwili obie te instytucje na równi w ich roli ustawodawczej. W ramach tej procedury Rada nie może przyjąć wspólnego stanowiska w przypadku fiaska procedury pojednawczej z Parlamentem. W przypadku braku zgody proces legislacyjny może nie dojść do skutku.
Współdecyzja stała się w gruncie rzeczy najważniejszą procedurą w działaniach legislacyjnych.
Stosuje się ją w następujących dziedzinach:
Niedyskryminacja z powodu obywatelstwa (artykuł 12)
Niedyskryminacja z przyczyn płci, rasy lub pochodzenia etnicznego, religii lub przekonań, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej (artykuł 13 ustęp 2)
Swoboda przemieszczania się i pobytu (artykuł 18 ustęp 2)
Swoboda przemieszczania się pracowników (artykuł 40)
Ubezpieczenie społeczne pracowników migrujących (artykuł 42)
Prawo przedsiębiorczości (artykuł 44 ustęp 1; artykuł 46 ustęp 2; artykuł 47 ustępy 1 i 2)
Wizy, azyl, imigracja i inne polityki dotyczące swobody przemieszczania się osób (artykuł 67 ustępy 4 i 5)
Transport (artykuł 71 ustęp 1; artykuł 80)
Rynek wewnętrzny (artykuł 95)
Zatrudnienie (artykuł 129)
Współpraca celna (artykuł 135)
Polityka społeczna (artykuł 137 ustęp 2)
Równość szans i równe traktowanie (artykuł 141 ustęp 3)
Decyzje wykonawcze dotyczące Europejskiego Funduszu Społecznego (artykuł 148)
Edukacja (artykuł 149 ustęp 4)
Kultura (poza zaleceniami) (artykuł 151 ustęp 5)
Zdrowie publiczne (artykuł 152 ustęp 4)
Ochrona konsumentów (artykuł 153 ustęp 4)
Sieci transeuropejskie (artykuł 156)
Przemysł (artykuł 157 ustęp 3)
Spójność gospodarcza i społeczna (artykuł 159)
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (artykuł 162)
Badania i rozwój technologiczny (artykuł 166 ustęp 1; artykuł 172)
Kształcenie zawodowe (artykuł 150 ustęp 4)
Środowisko (artykuł 175 ustępy 1 i 3)
Współpraca na rzecz rozwoju (artykuł 179 ustęp 1)
Partie polityczne na szczeblu europejskim (artykuł 191)
Dostęp do dokumentów instytucji (artykuł 255 ustęp 2)
Oszustwa (artykuł 280)
Statystyki (artykuł 285)
Utworzenie organu kontroli w dziedzinie ochrony danych (artykuł 286)
Procedura współpracy została wprowadzona Jednolitym Aktem Europejskim w celu zwiększenia roli Parlamentu Europejskiego w stosunku do procedury konsultacyjnej. Parlament może nanieść zmiany we wspólnym stanowisku Rady ale, w odróżnieniu od procedury współdecyzji, decyzja ostateczna należy do samej Rady.
Procedura współpracy stosowana jest jedynie w następujących dziedzinach:
Zasady dla procedury wzajemnego nadzoru (artykuł 99 ustęp 5)
Zakaz dostępu do instytucji finansowych (artykuł 102 ustęp 2)
Zakaz brania na siebie zobowiązań przez Państwa Członkowskie (artykuł 103 ustęp 2)
Środki harmonizacji dotyczące obiegu monet (artykuł 106 ustęp 2)
Wszystkie inne dziedziny, podlegające uprzednio tej procedurze, podlegają, od wejścia w życie Traktatu amsterdamskiego, procedurze współdecyzji.
Od chwili wprowadzenia procedury współpracy oraz procedury współdecyzji, procedura konsultacyjna stale traci na znaczeniu. Procedura konsultacyjna charakteryzuje się rozdziałem zadań między Komisję i Radę, który można w uproszczeniu przedstawić następująco: Komisja proponuje, Rada podejmuje decyzje. Jednakże, przed podjęciem decyzji przez Radę, trzeba przejść przez pewne etapy, podczas których, poza Komisją i Radą, również Parlament Europejski, Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów mogą mieć coś do powiedzenia, w zależności od przedmiotu przepisów.
Procedura konsultacyjna jest stosowana jedynie w przypadkach, które nie podlegają wyraźnie procedurze współpracy lub współdecyzji.
3. Organy systemu wspólnotowego
3.1 Parlament Europejski
3.1.1 Skład i działanie
Parlament Europejski składa się z 732 przedstawicieli narodów Państw Członkowskich, wybranych w wyborach powszechnych bezpośrednich na okres pięciu lat. Liczba przedstawicieli wybranych w każdym Państwie Członkowskim jest różna w zależności od liczby ludności. Członkowie Parlamentu nie obradują w delegacjach narodowych, tylko zgrupowani są, zgodnie ze swą przynależnością polityczną, w grupach międzynarodowych.
Członkowie Parlamentu rozdzieleni są na wiele komisji i delegacji specjalnych. Sprawozdania sporządzane przez komisje parlamentarne poddawane są głosowaniu na posiedzeniu plenarnym. Posiedzenie to poświęcone jest również interpelacjom skierowanym do Komisji i do Rady, obradom pilnym i oświadczeniom prezydencji. Posiedzenia plenarne są publiczne.
3.1.2 Kompetencje
3.1.2.1 Władza ustawodawcza
Parlament uczestniczy w tworzeniu wspólnotowych aktów ustawodawczych na różnych szczeblach, w zależności od dziedzin: może zostać poproszony o wydanie opinii niewiążących (procedura konsultacyjna) lub wiążących (procedura zgodnej opinii); może narzucić Radzie zatwierdzenie poprawek do wniosków Komisji, przyjętych bezwzględną większością głosów i przejętych przez Komisję (procedura współpracy); wreszcie, częściej, teksty ustawodawcze przyjmowane są za wspólną zgodą Parlamentu i Rady, a zgoda Parlamentu na tekst końcowy jest niezbędna do jego przyjęcia (procedura współdecyzji).
3.1.2.2 Kontrola budżetu
Parlament dzieli władzę budżetową z Radą i ma ostateczny głos w sprawie wydatków nieobowiązkowych. Zatwierdza ostatecznie budżet, kontroluje jego wykonanie i udziela absolutorium z jego wykonania.
3.1.2.3 Kontrola władzy wykonawczej
Komisja ponosi polityczną odpowiedzialność przed Parlamentem. Mianowanie przewodniczącego i członków Komisji podlega wcześniejszemu zatwierdzeniu Parlamentu Europejskiego. Przyjęcie przez Parlament Europejski wniosku o wotum nieufności w sprawie zarządzania Komisji pociąga za sobą równoczesną dymisję wszystkich jej członków.
Z bardziej ogólnego punktu widzenia, Parlament dokonuje kontroli, badając regularnie sprawozdania, które przekazuje mu Komisja. Ponadto parlamentarzyści często przekazują Komisji i Radzie zapytania pisemne i ustne.
Parlament może również utworzyć tymczasowe komisje śledcze w celu kontrolowania domniemania wykroczeń lub niewłaściwego stosowania prawa wspólnotowego.
W dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej Parlament ma prawo do systematycznej informacji i może przesyłać Radzie zapytania lub zalecenia. Zasięga się jego opinii w kwestii podstawowych aspektów i najważniejszych wyborów w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz w kwestii każdego planowanego środka, za wyjątkiem wspólnych stanowisk w dziedzinie współpracy politycznej i sądowej.
Parlament rozpatruje petycje, jakie są do niego kierowane przez obywateli Unii, na tematy należące do obszaru działań Komisji.
Parlament Europejski mianuje Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, upoważnionego do otrzymywania skarg dotyczących przypadków złego administrowania działaniami instytucji bądź organów wspólnotowych.
Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na stronę Parlamentu Europejskiego (http://www.europarl.europa.eu).
3.2 Rada Unii Europejskiej
3.2.1 Skład i działanie
Rada Unii Europejskiej składa się z przedstawicieli rządów Państw Członkowskich. Jej skład zmienia się w zależności od dziedzin będących na porządku dnia, a każde państwo reprezentowane jest przez członka rządu odpowiedzialnego za określoną dziedzinę (sprawy zagraniczne, finanse, sprawy społeczne, transport, rolnictwo itd.).
Prace Rady przygotowywane są przez komitet składający się ze stałych przedstawicieli Państw Członkowskich (COREPER); komitet ten z kolei wspomagany jest przez grupy robocze składające się z urzędników administracji krajowych.
Prezydencję Rady obejmują kolejno wszystkie Państwa Członkowskie na okres sześciu miesięcy, zgodnie z porządkiem ustalonym przez Radę. Prezydencję wspiera Sekretariat Generalny Rady, który przygotowuje i zapewnia właściwy przebieg prac. Sekretarz Generalny Rady jest również Wysokim Przedstawicielem na rzecz Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
Z zasady decyzje Rady przyjmowane są większością głosów jej członków. Traktat narzuca jednogłośność w ograniczonej liczbie sytuacji. W większości przypadków Rada obraduje większością kwalifikowaną: by został przyjęty, wniosek musi zebrać minimalną liczbę głosów. Każde państwo posiada liczbę głosów określoną w zależności od liczby ludności.
3.2.2 Kompetencje
Rada pełni sześć podstawowych obowiązków:
na podstawie wniosków przedstawionych przez Komisję Rada przyjmuje ustawodawstwo wspólnotowe; w wielu dziedzinach Rada posiada władzę ustawodawczą wspólnie z Parlamentem Europejskim;
zapewnia koordynację ogólnych polityk gospodarczych Państw Członkowskich;
zawiera, w imieniu Wspólnoty Europejskiej, umowy międzynarodowe między Wspólnotą a jednym lub kilkoma państwami lub organizacjami międzynarodowymi;
sporządza budżet Unii Europejskiej wspólnie z Parlamentem Europejskim;
określa wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii Europejskiej na podstawie kierunków wytyczonych przez Radę Europejską;
koordynuje współpracę między organami sądowymi i siłami policji narodowych w sprawach karnych.
Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na stronę Rady (http://www.consilium.europa.eu).
3.3 Komisja Europejska
3.3.1 Skład i działanie
Komisja składa się z 27 członków (jeden z każdego Państwa Członkowskiego), wybranych z powodu ich ogólnych kompetencji i oferujących wszelkie gwarancje niezależności. Członkowie Komisji są mianowani przez Radę po zatwierdzeniu przez Parlament Europejski na okres pięciu lat.
Przewodniczącego Komisji wyznacza Rada, zebrana na szczeblu szefów państw lub rządów; kandydatura ta jest następnie zatwierdzana przez Parlament Europejski.
Komisja jest podzielona na dyrekcje generalne, a każda z nich jest odpowiedzialna za konkretną dziedzinę działania.
3.3.2 Kompetencje
Komisja Europejska sprawuje cztery podstawowe zadania.
Posiada niemal monopol na inicjatywę ustawodawczą: Komisja odpowiada za sporządzanie wniosków w sprawie nowych aktów ustawodawczych, które przedkłada Parlamentowi i Radzie. Uczestniczy ona ponadto aktywnie w kolejnych etapach procedur legislacyjnych.
Wdraża polityki i wykonuje budżet Unii: Komisja zapewnia zarządzanie i stosowanie budżetu Unii; wdraża polityki i programy przyjęte przez Parlament i Radę.
Jest strażniczką traktatów: Komisja czuwa nad wprowadzaniem przepisów prawa wspólnotowego przez osoby prywatne, przez Państwa Członkowskie i przez inne instytucje. Przy sprawowaniu swych kompetencji, Komisja może w szczególności narzucić sankcje osobom prywatnym i przedsiębiorstwom za naruszanie prawa wspólnotowego. Może wszczynać postępowania o przestępstwo przeciwko Państwom Członkowskim, w ramach których wzywa Państwa Członkowskie do naprawienia zaistniałej sytuacji w określonym terminie. Wreszcie, Komisja może złożyć do Trybunału Sprawiedliwości odwołanie w sprawie naruszenia prawa wspólnotowego przez Państwa Członkowskie lub przez inne instytucje.
Reprezentuje Wspólnotę: Komisja prowadzi, w imieniu Wspólnot, negocjacje w celu zawarcia umów międzynarodowych z państwami trzecimi lub z organizacjami międzynarodowymi, w powiązaniu z komitetami specjalnymi wyznaczonymi przez Radę oraz w ramach dyrektyw sporządzonych przez Radę.
Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na stronę Komisji (http://ec.europa.eu).
3.4 Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich
3.4.1 Skład
Trybunał Sprawiedliwości składa się z 27 sędziów i 8 rzeczników generalnych, wyznaczonych za wspólną zgodą przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat, z możliwością ponownego wyboru.
Osoby te wybierane są spośród prawników oferujących wszelkie gwarancje niezależności i posiadających warunki niezbędne dla sprawowania, w ich poszczególnych krajach, najwyższych stanowisk w sądownictwie lub których kompetencje są znane.
Rzecznicy generalni wspomagają Trybunał i pomagają mu w wykonywaniu jego zadań. Są zobowiązani do publicznej prezentacji, w sposób całkowicie bezstronny i całkowicie niezależny, uzasadnionych wniosków dotyczących spraw, które wymagają ich zaangażowania się. Pełnionej przez nich funkcji nie należy mylić z funkcją prokuratora ani innego równorzędnego organu.
Sąd Pierwszej Instancji liczy co najmniej jednego sędziego na jedno Państwo Członkowskie. Sędziowie mianowani są za wspólną zgodą na sześć lat przez rządy Państw Członkowskich i wybrani spośród osób oferujących wszelkie gwarancje niezależności oraz posiadających umiejętności niezbędne do sprawowania wysokich stanowisk w sądownictwie.
Traktat nicejski przewiduje ponadto możliwość utworzenia przy Sądzie Pierwszej Instancji izb pomocniczych, stanowiących sądy wyspecjalizowane w konkretnych dziedzinach.
3.4.2 Kompetencje
Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji mają za zadanie zapewnić przestrzeganie prawa przy interpretowaniu i stosowaniu traktatów prawotwórczych Wspólnot Europejskich oraz przepisów uchwalonych przez właściwe instytucje wspólnotowe.
Trybunał i Sąd sprawują władzę sądowniczą w ramach różnych typów skarg:
skarga o niedotrzymanie zobowiązania (skierowana przeciwko Państwom Członkowskim w przypadku naruszenia zobowiązań, które przypadają im na mocy traktatów),
skarga o unieważnienie (aktów instytucji wspólnotowych),
skarga o niewypełnienie zobowiązań (przeciwko instytucji wspólnotowej w przypadku jej bezczynności),
skarga o odszkodowanie (dążąca do naprawy szkód spowodowanych przez działanie lub przez nielegalne wstrzymanie się od działania przez instytucję wspólnotową),
skarga w dziedzinie odpowiedzialności umownej (spory dotyczące umów prawa publicznego lub prywatnego, zawartych przez Wspólnotę),
skarga w dziedzinie Służby Cywilnej (spory między Wspólnotą a jej urzędnikami i pracownikami),
odesłanie przedwstępne (na wniosek sądów Państw Członkowskich, Trybunał lub Sąd orzekają o interpretacji prawa wspólnotowego lub o ważności aktów uchwalonych przez instytucje i Europejski Bank Centralny).
Trybunał rozpoznaje odwołania i powództwa wszczęte przez instytucje wspólnotowe lub przez Państwa Członkowskie przeciw aktom instytucji lub błędnym zachowaniom Państw Członkowskich. Trybunał jest właściwy dla rozpatrywania odesłań przedwstępnych, poza szczególnymi dziedzinami, w których kompetencja została przyznana Sądowi. Sąd rozpatruje skargi wnoszone przez osoby fizyczne i prawne przeciwko decyzjom instytucji wspólnotowych. Decyzje Sądu mogą być przedmiotem odwołania przed Trybunał Sprawiedliwości, ograniczonego do kwestii prawnych.
Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na stronę Trybunału Sprawiedliwości (http://curia.europa.eu).
3.5 Europejski Trybunał Obrachunkowy
3.5.1 Skład
Trybunał Obrachunkowy składa się z obywateli wszystkich Państw Członkowskich (po jednym na państwo), wybranych spośród osób należących obecnie lub w przeszłości do instytucji kontroli zewnętrznej lub posiadających szczególne kwalifikacje do pełnienia tej funkcji i oferujących wszelkie gwarancje niezależności. Członkowie Trybunału Obrachunkowego sa mianowani przez Radę, orzekającą większością kwalifikowaną, po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego, na okres sześciu lat.
3.5.2 Kompetencje
Zadaniem Trybunału Obrachunkowego jest sprawdzanie wszystkich kont wpływów i wydatków Wspólnoty i każdego organu wspólnotowego w celu zagwarantowania zgodności wydatków Unii z zasadami i przepisami budżetowymi, a także przestrzeganie zasad administracji i rachunkowości. Trybunał Obrachunkowy odpowiedzialny jest za dbanie o jakość zarządzania finansowego.
Kontroli Trybunału Obrachunkowego podlegają instytucje wspólnotowe i Państwa Członkowskie oraz każdy organ zarządzający wpływami lub wydatkami w imieniu Wspólnoty oraz każda osoba fizyczna lub prawna, która korzystała z wpłat z tytułu budżetu wspólnotowego. Kontrole w Państwach Członkowskich przeprowadzane są we współpracy z właściwymi instytucjami lub służbami krajowymi, które zobowiązane są do przekazywania Trybunałowi Obrachunkowemu wszystkich dokumentów bądź informacji, których Trybunał zażąda.
Trybunał Obrachunkowy przedkłada co roku Radzie i Parlamentowi Europejskiemu oświadczenie o zabezpieczeniu, dotyczące wiarygodności kont oraz legalności i zgodności z przepisami operacji ukrytych. Coroczne sprawozdanie prezentujące obserwacje Trybunału Obrachunkowego, dotyczące zarządzania finansami wspólnotowymi, przekazywane jest instytucjom wspólnotowym i publikowane w Dzienniku Urzędowym. Sprawozdanie podkreśla zagadnienia, które byłoby możliwe, a wręcz wskazane, poprawić. Odpowiedzi instytucji na obserwacje Trybunału są także publikowane w Dzienniku Urzędowym.
Trybunał Obrachunkowy posiada także uprawnienia doradcze. Pozostałe instytucje Unii mogą, a w niektórych przypadkach powinny zażądać opinii Trybunału Obrachunkowego.
Wreszcie, Trybunał Obrachunkowy może przedstawiać komentarze dotyczące konkretnych zagadnień w formie specjalnych sprawozdań, również publikowanych w Dzienniku Urzędowym.
Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na stronę Trybunału Obrachunkowego (http://eca.europa.eu).
3.6 Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny
3.6.1 Skład
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny składa się z przedstawicieli różnych części składowych o charakterze ekonomicznym i społecznym zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności producentów, rolników, przewoźników, pracowników, handlowców i rzemieślników, osób wykonujących wolne zawody, konsumentów oraz innych grup interesów.
Członków Komitetu Ekonomiczno-Społecznego mianuje Rada, orzekając kwalifikowaną większością głosów, na wniosek Państw Członkowskich, na okres czterech lat. Są podzieleni na trzy grupy, reprezentujące kolejno pracodawców, pracowników i rozmaite interesy ekonomiczne i społeczne.
3.6.2 Kompetencje
Komitet Ekonomiczno-Społeczny ma uprawnienia doradcze. Ujawnia opinię swoich członków i broni ich interesów w dyskusjach politycznych z Komisją, Radą i Parlamentem Europejskim.
Komitet stanowi część składową europejskiego systemu decyzyjnego: należy zasięgnąć jego opinii przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji w dziedzinie polityki ekonomiczno-społecznej. Może również wydawać opinie ze swej własnej inicjatywy na inne tematy, które uzna za ważne lub na prośbę instytucji.
Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na stronę Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (http ://www.cese.europa.eu).
3.7 Komitet Regionów
3.7.1 Skład i organizacja
Komitet Regionów składa się z przedstawicieli organów regionalnych i lokalnych. Członkowie Komitetu oraz taka sama liczba ich zastępców są mianowani przez Radę, orzekającą kwalifikowaną większością głosów, na wniosek poszczególnych Państw Członkowskich, na okres czterech lat.
3.7.2 Kompetencje
Komitet Regionów jest organem doradczym. Jego zadanie polega na przedstawianiu lokalnych i regionalnych punktów widzenia na temat ustawodawstwa europejskiego. Wydaje w tym celu opinie dotyczące wniosków Komisji.
Komisja i Rada powinny zasięgnąć opinii Komitetu Regionów, gdy wchodzą w grę szczególne interesy regionalne, oraz mogą również zasięgnąć jego opinii za każdym razem, gdy uznają to za stosowne. Komitet może wydawać opinie z własnej inicjatywy i przedkładać je Komisji, Radzie i Parlamentowi.
Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na stronę Komitetu Regionów (http://www.cor.europa.eu).
3.8 Europejski Bank Centralny
3.8.1 Skład i organizacja
Europejski Bank Centralny składa się z dwóch organów:
Rady Gubernatorów, składającej się z członków Zarządu EBC i z gubernatorów centralnych banków krajowych strefy euro;
Zarządu, składającego się z Prezesa, Zastępcy Prezesa i czterech innych członków mianowanych za wspólną zgodą przez Państwa Członkowskie, na zalecenie Rady i po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego. Mandat Zarządu trwa osiem lat i nie jest odnawialny.
Oba organy podejmują decyzje zwykłą większością głosów, każdy członek dysponuje jednym głosem, a w przypadku równego rozłożenia głosów głos Prezesa jest decydujący.
3.8.2 Kompetencje
Europejski Bank Centralny (EBC) stanowi część Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW).
Jest odpowiedzialny za stabilność euro, dla którego określa wielkość emisji i, z innymi centralnymi bankami krajowymi, określa i wdraża politykę walutową Unii.
W celu wykonywania swych zadań korzysta z całego szeregu prerogatyw:
Kontroluje płynność poprzez kupno i sprzedaż papierów wartościowych lub poprzez operacje kredytowe z bankami bądź z podmiotami działającymi na rynku walutowym, lub jeszcze poprzez ustalenie rezerwy obowiązkowej, którą instytucje kredytowe muszą posiadać w centralnych bankach krajowych lub w EBC;
Sprawuje nadzór nad instytucjami kredytowymi w oparciu o zasadę ostrożności.
EBC powierzane są również funkcje doradcze i ustawodawcze:
Opinii banku zasięgają - dla dziedzin wchodzących w zakres jego kompetencji - instytucje europejskie lub władze Państw Członkowskich przy wykonywaniu swoich poszczególnych zadań legislacyjnych. Bank może także przedstawiać opinie na tematy dotyczące tych dziedzin instytucjom wspólnotowym.
EBC posiada inicjatywę ustawodawczą w dziedzinach dotyczących polityki walutowej i wydaje rozporządzenia w stopniu niezbędnym dla realizacji pewnych zadań, które są mu powierzane.
W celu umożliwienia EBC wykonywania jego zadań, wiele przepisów gwarantuje jego niezależność: EBC nie może żądać ani przyjmować instrukcji ze strony
