Polityka - sztuka rządzenia państwem, utrzymywanie stosunków z innymi państwami, reprezentacja społeczeństwa w dziedzinach takich jak gospodarka, kultura, wojsko itp., celem głównym jest rozwiązywanie problemów społecznych.
Podmiotowość polityczna-zdolność jednostek i organizacji do tworzenia polityki. Zdolność do podejmowania działań realizujących interesy lub wpływanie na procesy władzy politycznej.
Podmioty polityki pierwotnej-wielkie grupy zespolone wspólnotą interesów tworzące zorganizowane wspólnoty.
Podmioty polityki wtórnej-rozmaite siły polityczne, organizacje reprezentujące ludzi i prowadzące działalność polityczną.
Kultura polityczna-zbiór postaw, wartości i wzorów zachowań uczestników życia politycznego oraz faktyczne działania jednostek i grup w ramach współżycia państwowego.
Kierunki definiowania polityki: normatywizm(interpretowanie polityki kategoriami powinności i projektowanie pożądanych wizji życia politycznego); behawioryzm(interpretowanie poprzez zachowanie ludzi); biopolityka(człowiek jest narzędziem politycznym, rywalizacja prowadząca do władzy)
Ruch polityczny(grupa nacisku) - wspólnoty zespolone zewnętrzną więzią, które mają wspólne cele i dysponują ośrodkiem kierowniczym który kieruje i ma na celu realizację celów postawionych przez dany ruch polityczny. W odróżnieniu od partii politycznej, ruch nie realizuje swoich założeń za pomocą bezpośredniego sprawowania władzy. Manifestuje swoje poglądy i wywiera wpływ na władzę.
Partia polityczna - organizacja mająca na celu rozpoznanie, wyrażanie i zaspokajanie potrzeb społeczeństwa które reprezentują poprzez wspieranie i sprawowanie władzy bądź poprzez wywieranie wpływu na władzę sprawującą władze.
Cechy partii politycznych: dobrowolność(wstępowanie i występowanie jest dobrowolne), posiadanie własnego programu(wynika to z ideologii partii), sposób działania(dążenie do realizacji programu i zdobycia władzy).
Typologia: ze względu na status społeczny: klasowe(reprezentują interesy poszczególnych grup np. PSL), ludowe(reprezentują interesy ogółu); ze względu kryterium członkostwa: bezpośrednie(bezpośrednie zapisanie się); pośrednie(przynależność do partii poprzez przynależność do różnych organizacji); ze względu na zasadę organizacji: demokratyczne(wewnętrzna demokracja); scentralizowane(cała władza w rękach jednostki centralnej partii np. PiS, PO); ze względu na sposób wypełniania funkcji: o motywacji kreatywnej(główny cel to zdobycie władzy); o motywacji systemowej(popularyzacja określonych treści programowych); ze względu na ideologię i program: konserwatywne, liberalne, komunistyczne, socjalistyczne, chadeckie, agrarne, ekologiczne, socjaldemokratyczne, faszystowskie, skrajnie prawicowe itp.
Funkcje partii politycznych: pośrednictwo między państwem a społeczeństwem(partia jest źródłem informacji o tym co dzieje się w społeczeństwie i informuje o działaniach władzy, wyrażanie potrzeb i interesów obywateli, popularyzacja programu partii); rekrutowanie elit politycznych(wyławianie ludzi ambitnych oraz tworzenie kampanii wyborczych); rządzenie państwem(wykonywana przez partię, która samodzielnie lub w koalicji wygrała wybory)
System partyjny: prawnie określone reguły partii politycznych w ramach danego państwa(ich funkcje, normy funkcjonowania,, zasada zdobywania i sprawowania władzy, relacje między partiami, relacje między partiami a aparatem państwowym).
Funkcje: tworzy legalne forum walki politycznej, umożliwia wyłanianie ekip rządzących, umożliwiają formowanie ośrodków władzy, rozwija kulturę polityczną.
Typologia: ze względu na liczbę partii: jednopartyjne, dwupartyjne, wielopartyjne; ze względu na dopuszczanie lub odrzucanie zasady konkurencyjności: ograniczona konkurencyjność i wolna; ze względu na istnienie partii dominującej: hegemoniczne(1 partia), zmienne(bek partii dominującej); ze względu na równowagę między partiami: system rozproszenia( występuje dużo partii), system równowagi(nie ma dominującej partii, występuje równowaga), system nierównowagi (większe znaczenia ma 1 partia)
Stowarzyszenie: dobrowolne i samorządne organizacje w celach niezarobkowych, ma wyspecjalizowane cele.
System polityczny: ogół partii politycznych, stowarzyszeń i innych zorganizowanych grup społecznych, które wraz z aparatem państwowym uczestniczą w życiu publicznym.
Interesy polityczne: podjęcie zadań związanych ze sprawowaniem władzy w państwie lub wywierania wpływu na władzę państwową. Są nietrwałe..
Konflikt interesów: pojawienie się grup społecznych o zbieżnych interesach lub rywalizacja o zawłaszczenie tego samego dobra.
Wartości polityczne: mają charakter uniwersalny, są godne pożądania, np. wolność, braterstwo, sprawiedliwość, równość.
Władza-stosunek miedzy dwoma podmiotami, z których jeden jest nadrzędny i oddziałuje na 2 podmiot, który jest podporządkowany.
Władza państwowa-utożsamiona jest z władzą polityczną. Obejmuje ludzi zamieszkujących dane terytorium, jest niepodzielna i ma charakter trwały. Władzę sprawuje specjalny aparat, wyodrębniony przed ogół społeczeństwa danego terytorium, który realizuje się w oparciu o normy prawne ma także możliwość użycia środków przymusu. Naród uczestniczy w powoływaniu władzy i kontrolowaniu jej.
Władza publiczna-jest sprawowana przez ograny państwowe i samorządowe. Zinstytucjonalizowana oparta na regułach prawnych. Wykonuje działa przepisane państwu.
Funkcje: integracyjna(harmonizowanie działań przepisanych pewnym grupą, zapobiega i rozstrzyga konflikty społeczne); dystrybucyjna(reguluje dostęp do różnego rodzaju dóbr); ochronna(zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne np. zakazy, nakazy); strukturodawcza(uczestnictwo w procesach i podejmowanie decyzji państwowych poprzez zajmowanie w tych procesach pozycji centralnej)
Proces sprawowania władzy: I-aspekt podmiotowy(jaki podmiot sprawuje władzę-zbiorowy np. naród lub osobowy np. osoba); II-aspekt podmiotowy(treść sprawowania władzy(I-sfera ekonomiczna[sposób dysponowania środkami materialnymi]; II-panowanie polityczne[podporządkowanie sobie instytucji politycznych]; III-ideologia[narzucanie sposobu myślenia, narzucanie własnej koncepcji]); aspekt instrumentalny(środki do sprawowania władzy-władzcze[nakazy, zakazy wydawane społeczeństwu]; niewładcze[apele, wezwanie, brak skutków prawnych])
Rządzenie-podejmowanie decyzji o znaczeniu państwowym, podejmowane przez jednostkę lub odpowiednie organy, najczęściej przejawia się między relacjami pomiędzy władzą lub władzą a społeczeństwem.
Organ państwowy-to osoba lub grupa osób, których działania na mocy obowiązującego prawa są uważane za działania państwowe. Cechy: utworzone na podstawie przepisów prawa i przestrzegające przepisy prawa, wyodrębniona struktura organizacyjna, ściśle określone kompetencje, działają na rzecz państwa.
Wybór na drodze wyborów lub poprzez nominację. Mogą być jednoosobowe(szybkość podejmowania decyzji i sprecyzowana odpowiedzialność) wieloosobowe(solidarna odpowiedzialność, głębsze przemyślenie decyzji.
Organy samoistne-działają bezpośrednio w imieniu państwa, wykonują własne zadania i kompetencje np. minister.
Organy niesamoistne-nie posiadają prawa do podejmowania władczych decyzji, funkcjonują wewnątrz organów samoistnych, działają w ich imieniu i pełnią funkcję pomocniczą np. marszałek sejmu.
Podział: przedstawicielskie(wyłaniane na drodze wyborów powszechnych, odpowiedzialność przed wyborcami); administracyjne(mianowanie lub nominacja, działalność wykonawcza i odpowiedzialność przed organami przedstawicielskimi); sądowe(nominacja, sprawowanie funkcji sądowniczych); kontroli(nominacja, kontrola organów wykonawczych)
System organów państwowych-całokształt organów istniejących w danym państwie i wzajemne relacje pomiędzy nimi.
Podział władzy: Arystoteles-3 części składowe(czynnik rządzący, czynnik obradujący nad sprawami państwowymi, czynnik sądzący); John Locke(wyróżnił władzę wykonawczą, federacyjną i prawodawczą, oddzielenie władzy prawodawczej od wykonawczej); Monteskiusz(wyróżniał władzę sądowniczą, ustawodawczą i wykonawczą, idea wolności od integracji państwa i aktywności obywatelskiej, 3 zasady-społeczny i organizacyjny podział władzy, równowaga i wzajemne hamowanie); Rousseau(opowiadał się za jednością władzy, najważniejszy organ za pośrednictwem którego lud sprawuje suwerenną władzę-parlament, pozostałe organy działają jako organy wykonawcze parlamentu)
Agraryzm-ziemia jest szczególnym dobrem w polityce, solidaryzm społeczny, podstawą gospodarki jest rolnictwo oparte na samodzielnych gospodarstwach rolnych, i że powinien być mu podporządkowany przemysł np. Wincenty Witos(PSL)
Socjaldemokracja-człowiek znajduje się najwyżej w porządku świata, idealizacja człowieka, najwyższe dobro to społeczeństwo złożone z klas o przeciwnych interesach, interes społeczny ponad interes jednostki, sprawiedliwość społeczna(praca i równa zapłata), pluralizm polityczny, odrzucenie rewolucji jako jedynej drogi, własność prywatna jest zła, najlepsza jest własność społeczna, produkcja oparta na współpracy, integracja europejska np. Daszyński.
==============Inne z książki===========
Państwo prawa-prawo stoi ponad państwem, rządzi państwem. Zasada równości wszystkich obywateli wobec prawa. Zagwarantowanie obywatelom prawa do sądów. Gwarantowanie pewności prawa. Prawo nie działa wstecz.
Praworządność formalna-składa się z zasady legalizmu i nakazu przestrzegania prawa, legalizm(organy państwa mogę działać wyłącznie na podstawie przepisów prawa), gwarancja praworządności(wszelkie działania organów państwa są zgodne z ustanowionymi prawami)
Cechy państwa prawa: równość wobec prawa(zniesienie podziałów stanowych), zabezpieczenie wolności, pewność prawa(nadrzędność ustaw w stosunku do innych aktów prawnych), sądowa ochrona prawna, prawo nie działa wstecz), trójpodział władzy.
Gwarancje państwa prawa: ustrojowe(podział władzy, niezawisłość sędziów, legalna i swobodnie działająca opozycja, niezbywalność wolności obywatelskich); legislacyjne(hierarchia aktów prawnych, nadrzędność konstytucji w systemie aktów prawnych); prawodawcze(odpowiedzialność indywidualna, wieloinstancyjność trybu rozstrzygania spraw, domniemanie niewinności oskarżonego, prawa oskarżonego w procesie karnym, zgodność decyzji administracyjnych z prawem)
Prawo materialne-normy prawne bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określając przesłanki powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie. Do prawa materialnego zalicza się również normy prawne regulujące określone obowiązki, zakazy lub nakazy i przewidujące określone sankcje za ich nieprzestrzeganie.
Prawo formalne-określa typ postępowania przed organami władzy publicznej, stosowanie sankcji. Urzeczywistnia normy prawa materialnego i pozwala na ich egzekwowanie.
Retroakcja-działanie prawa wstecz np. przepisy skarbowe, nie może być surowsze od prawa obowiązującego.
Prawa człowieka-każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, wynikające z godności człowieka, które są niezbywalne (nie można się ich zrzec) i nienaruszalne (istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią regulowane). Składają się z mechanizmów prawnych ograniczających prawa człowieka: wyrażające się z definicji(państwo funkcjonuje normalnie lecz np. podczas stanu zagrożenia dla państwa kataklizmem, wojną mogą być łamane prawa człowieka lub podczas służby wojskowej); limitacja z korzystania praw człowieka(klauzule limitacyjjne pozwalają na interwencje podczas normalnego funkcjonowania państwa gdy realizuje się plan prawowity państwa lub występuje konieczność zastosowania limitacji); derogacja w prawie(w sytuacjach wyjątkowych, gdy zagrożone jest istnienie narodu, czasowo można odsunąć się od niektórych zasad prawa, środki podjęte nie mogą być sprzeczne z prawem międzynarodowym, niebezpieczeństwo musi dotyczyć całego narodu)