Władza polityczna i państwowa.
Zieliński
Termin „władza” może odnosić się do wielu zjawisk społecznych, które występują w zbiorowościach ludzkich, np. w grupie pierwotnej takiej jak rodzina czy sformalizowanej takiej jak organizacja polityczna.
Wg. Piotra Winczorka należy wydzielić cztery znaczenia terminu „władza”:
Znaczenie substancjonalno-przedmiotowe – właściwie jest twierdzenie „mam władzę”, „ktoś posiada władzę”; władza jest przedmiotem posiadania (posiadanie przedmiotów materialnych, bycie ich właścicielem).
Znaczenie stosunków między ludźmi – pewien sposób zachowania jednych osób względem drugich (jeden podmiot może kierować zachowaniem innego podmiotu). W tym przypadku władza ujawnia się tutaj w postaci racjonalnej , w relacji miedzy podmiotami.
Znaczenie podmiotowe – władza występuje z właściwością wydania polecenia, nakazu, lub zakazu innym podmiotom. Ma taka właściwość na mocy prawa lub innych norm regulujących zachowania w grupach społecznych.
Znaczenie jako proces decyzyjny – nie odnosi się do jednorazowego wydania polecenia wykonywanego przez podmiot ale do wielu działań władzy spełnianej na rożnych odcinkach.
Władza społeczna – zajmuje się stosunkami: ktoś ma władzę nad kimś zgodnie z normami działającymi w społeczeństwie.
Władza publiczna – sformalizowana władza grupy społecznej. Posługuje się przymusem w realizacji określonych zadań i celów. Realizowana nie tylko przez podmioty państwowe ale również przez organy samorządu terytorialnego, władze kościoła.
Władza polityczna – wszelka zorganizowana władza w oparciu o przemoc; władza jednej grupy ludzi lub grup ludzi w warunkach społeczeństwa zróżnicowanego społecznie. Z reguły to co publiczne jest polityczne i odwrotne. Jest najbardziej powszechną władzą we współczesnych społeczeństwach. Jej cechy charakterystyczne to:
Stosunki między ludźmi
Stosunki między grupami społecznymi uzewnętrzniają się w postaci podziału na rządzących i rządzonych.
Władza bywa zorganizowana w formie zinstytucjonalizowanej oddzielnych organizacji i organów oraz urzędów.
Procesy decyzyjne bywają oparte na działaniach cząstkowych wielu podmiotów politycznych.
Władza państwowa – władza wyodrębniona, specjalnie powołanego aparatu przemocy, na podstawie aktów normatywnych państwa i działającego w ramach przyznanych mu kompetencji. Stanowi największy krąg znaczeniowy.
LEGITYMIZACJA – proces uprawomocniania władzy
Legitymacja – prawomocny stan
Delegitymizacja – stracenie legitymacji
Władza legitymizowana opiera się na czynnym, dobrowolnym przyzwoleniu rządzonych, a więc wyklucza przemoc i strach jako dominujące źródło podporządkowania.
Wg. G. Almonda i G. B. Powella „ władza polityczna jest legitymizowana, jeśli obywatele przestrzegają praw ustalonych i wprowadzonych w życie przez władzę nie z obawy przed karą za nieposłuszeństwo, ale dlatego, że wierzą, iż władzy taki posłuch się należy. Jeśli większość obywateli wierzy w prawomocność władzy, prawa mogą być egzekwowane stosunkowo łatwo i sprawnie, a dla ich egzekwowania trzeba użyć mniej zasobów.”
Legitymizacja normatywna – dana grupa rządząca doszła do władzy i sprawuje ją zgodnie z zasadami i normami przyjętymi w konstytucji państwa i innych aktach prawnych. Dotyczy ona dwóch działań:
Dojście do władzy
Sposobu sprawowania władzy
Legitymizacja społeczna – polega na przeświadczeniu, że dana grupa rządząca lub sposób sprawowania władzy uchodzą w opinii społecznej za uprawnione, należyte, godne akceptacji. Dotyczy ona dwóch działań:
Grupy rządzącej
Sposobu sprawowania władzy
Koncepcja D. Eastona akcentuje uznanie systemu politycznego nie tylko z punktu widzenia normatywnego ale także zwracanie uwagi na działanie odpowiadające względom racjonalności, celowości i społecznie uznanej konieczności. W związku z tym rozszerza tradycyjne on tradycyjne pojęcie legitymizacji.
Legitymizacja ideologiczna – przede wszystkim opiera się na akceptacji głównych zasad wg. Których władza jest zorganizowana w systemie politycznym i rozprzestrzeniona. Składają się na nią 2 elementy:
Określania celów i podstawowych zasad systemu (wartości systemu)
Wyróżnienie tych ideałów , celów i zasad , które pomagają w interpretacji przeszłości (wyznaczają wiję przyszłości)
Legitymizacja strukturalna - opiera się na przekonaniu o prawowitym , legalnym i praworządnym charakterze norm reżimu politycznego w zakres tego rozumienia wchodzi akceptacja społeczna dla panującego porządku prawnego
Legitymizacja personalna - wyraża się na szacunku dla konkretnych sposób sprawujące funkcje publiczne, rolę podstawa spełniają zachowania osób pełniących funkcje publiczne , sposób politycznego działania i osobowość . Silniejsza legitymizacja niektórym organom władzy pozwala naruszyć ustalone normy reżimu politycznego i zmienić tryb działania ustalony przez system. Pomaga w stabilizowaniu zmian jakim podlega system.
Jeśli łączy trzy wymiary jest silniejsza niż jeśli ma pojedyncze. Zawsze będzie prawomocny.
Wg. D.Beethama pojęcie legitymizacji zawiera 3 odrębne jakościowo różne elementy :
Jest zgodna z ustalonymi regułami
Reguły te znajdują usprawiedliwienie w przekonaniach, zarówno sprawujących władzom jak i podporządkowanych
Istnieje czynne przyzwolenie podporządkowanego na zależności władcze – przyzwolenie wyrażające się w konkretnych zachowania
Trzy poziomy legitymizacji :
Reguły - najbardziej podstawowy poziom; „ Władza jest legitymizowana przede wszystkim wtedy, gdy nabywa się ją i sprawuje zgodnie z przyjętymi regułami”
Przekonania - „ władza jest legitymizowana, o ile reguły władzy znajdują oparcie o przekonania stron związanych z stosunkami władczymi” ;
Zachowania – „trzeci wymiar legitymizacji zakłada czynne wyzwolenie ze strony podporządkowanego na zależności władcze – przyzwolenie wyrażające się w konkretnych zachowaniach. Wyrazem zachowań są: udział w wyborach powszechnych, formowanie publicznych deklaracji poparcia itp.
BEZ JEDNNEGO POZIOMU NIE BĘDIZE MIAŁA UPRAOWOCNIENIA.
Wg. M. Weber wyróżniał on jako typy idealne władzę (panowanie):
Legalną (racjonalny) – posłuszeństwo wynika z faktu istnienia prawa stanowionego i przestrzegania go przez reprezentantów władzy;
Charyzmatyczną – wynika z mocy uczuciowego oddania osobie pana oraz uznania dla jego niezwykłych talentów (zdolności magicznych ,bohaterstwa) . Podstawą porządku społecznego jest osoba przywódcy, obdarzona mocami nadzwyczajnymi. Typy władzy charyzmatycznej to władza proroków, bohaterów wojennych, wielkich demagogów.
Tradycyjną - opiera się na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących. Zakres władzy rozkazodawczej panującego wyznaczony jest przez tradycję. Typem władzy tradycyjnej jest władza patriarchalna;
Gerontokracja – tradycyjne panowanie w świetle typów Webera ; stary = mądry
Sułtanizm – jego cechą miałoby być uwolnienie się władcy od tradycyjnych ograniczeń, a wiec pełny, nieskrępowany despotyzm. Sułtanizm jest możliwy wówczas, gdy władca tradycyjny w drodze podbojów rozszerza zakres swej władzy i może ją w końcu opierać znacznie bardziej na wymuszonym posłuszeństwie poddanych niż na ich wierze w prawowitość tradycyjnej władzy. Do tego jednak potrzebne jest sprawne wojsko.
TYPY CZYSTE – w rzeczywistości one nie występują (tylko mieszane).
Podział władzy to idea polityczna i zasad ustrojowa rozpowszechniona od XVII wieku przede wszystkim w Europie i Stanów Zjednoczonych Ameryki. Idea trójpodziału władzy wywodzi się od myśliciela Johna Locke’a („ Dwa traktaty o rządzie 1690”) a w najbardziej rozpowszechnił ją Monteskiusz, który zawarł ją w dziele „ O duchu praw”.
Dokończyć!!!
Winczorek.
Władza polityczna nie jest sprawowana jedynie w państwie, funkcjonuje również w innych strukturach organizacyjnych np. w partiach politycznych, związkach wyznaniowych.