Pedagogika alternatywna Celestyna Freineta
Ekspresja - punkt wyjściowy w pedagogice Celestyna Freineta
Rozwój dziecka, jego naturalny sposób bycia, poznanie dziecka na tle jego warunków.
„Pozwól dziecku się wypowiedzieć - pozwól mu się wyrazić”
Celestyn Freinet był francuskim pedagogiem - praktykiem. Stworzył oryginalną koncepcję pedagogiczną zwaną Nowoczesną Szkołą Francuską Technik Freineta.
Techniki Celestyna Freineta reprezentują odmianę nauki całościowej, a także rozwijający się kierunek progresywizmu pedagogicznego (Nowego Wychowania). Z różnymi kierunkami Nowego Wychowania łączy je wiele wspólnych cech:
- krytyczny stosunek do tradycyjnej, werbalnej, sformalizowanej szkoły, która jest „klatką”, krępującą rozwój i wolność dziecka
- zrozumienie i głęboki szacunek dla osobowości dziecka, jego potrzeb i dążeń, odwoływanie się do jego aktywności
- wysiłek, by stworzyć środowisko wychowawcze na miarę dziecka, sprzyjające rozwojowi jego osobowości
Koncepcja pedagogiczna, którą stworzył miała swe źródło w bezpośredniej praktyce, która następnie została podbudowana uzasadnieniami teoretycznymi i ponownie sprawdzona poprzez praktyczne działania. Uważam, że taka forma jest idealnym rozwiązaniem z uwagi na to, iż nie wszystko to, co ma podłoże teoretyczne da się zastosować w praktyce. Często spotykamy się przecież z obiecującymi teoriami, które przełożone na praktykę nie zdają egzaminu.
Główną ideą, która reprezentuje koncepcje szkoły freinetowskiej stanowi swobodne wychowanie poprzez aktywną szkołę - swobodna twórczość dziecka. Wywodzi się ona od aktywności i zainteresowań dziecka opartej na pracy i zabawie.
Koncepcja pedagogiczna tegoż pedagoga-praktyka ma za zadanie:
a) rozbudzanie twórczej aktywności dziecka przez kontakt ze środowiskiem
b) wychowanie przez pracę dobrze zorganizowaną
c) włączanie w proces dydaktyczny form swobodnej ekspresji
Twórcę zalicza się do przedstawicieli naturalizmu pedagogicznego, a co za tym idzie kładzie on nacisk na wychowanie naturalne: stosowanie naturalnych metod nauczania, naturalnych metod organizacji życia klasy i szkoły. Celem tego jest uwzględnienie naturalnego prawa rozwoju w procesie wychowania.
Według Freineta istotą wychowania jest rozwój potencjałów, które tkwią w każdej istocie ludzkiej, ponieważ są to jej najgłębsze potrzeby. Należy umacniać potencjał życiowy, jakim dysponują dzieci, poprzez szukanie „po omacku”, stanowiące podstawowy warunek rozwoju i dojrzewania człowieka.. Jest to „uniwersalny mechanizm procesu uczenia się, przyswajania wiedzy, dochodzenia do prawdy.”
W koncepcji freinetowskiej edukacja ma charakter nierepresyjny; samodzielność, odpowiedzialność i solidarność są priorytetowymi założeniami.
Celem podstawowym koncepcji freinetowskiej jest „dążenie do najpełniejszego rozwoju osobowości dziecka w łonie rozumu pojętej wspólnoty, której służy i która jemu służy” . Szkołę jako miejsce faktycznego rozwoju osobowości ucznia traktować należy, jak cząstkę życia społecznego, naturalne miejsce życia gdzie dziecko ma możliwość swobodnego działania.
Podstawą procesu kształcenia jest ekspresja - punkt wyjściowy.
Gdy warunki są sprzyjające ekspresja jest czynnikiem pobudzającym, ma charakter poznawczy, służy kontaktom społecznym, stanowi bezpośrednie źródło poznania uczniów.
Natomiast głównym aktywizatorem dzieci w życiu społecznym jest praca. Freinet wprowadził „techniki szkolne” jako oryginalne formy pracy. Możemy wyróżnić kilka podstawowych takich jak: swobodny tekst, korespondencja międzyszkolna, fiszki autokorektywne, doświadczenia poszukujące czy planowanie pracy.
Głównymi elementami koncepcji C. Freineta są:
a) swobodna ekspresja
b) metody naturalne
c) wychowanie przez pracę
d) spółdzielcza samorządność
Wyróżniamy: ekspresje słowną, plastyczną, twórczość muzyczną, ekspresję techniczną.
Ekspresja słowna (swobodny tekst, poezja, samorodny teatr) stanowi „najskuteczniejszy środek kształcenia czynnego języka uczniów i najlepszy sposób nawiązywania kontaktów międzyludzkich”, pełni rolę bodźca do nauki czytania i pisania. Stosowana jest w korespondencji międzyszkolnej i gazetce szkolnej.
Warto dodać, że wprowadzona w 1926 r. drukarenka szkolna jest po dzień dzisiejszy formą stosowaną do utrwalania swobodnych tekstów dzieci.
Wszystkie formy ekspresji są stosowane każdego dnia, co w konsekwencji wyzwala zainteresowania, podnosi poczucie własnej wartości, zaspokaja wiele potrzeb psychicznych, także sprawia, iż każde dziecko jest w stanie osiągnąć sukces.
Bibliografia
Adamek J., Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 1997.
Frankeiwicz W., Pedagogika Celestyna Freineta-dzieło i inspiracja, Gdańsk 1993.
Jaworska B., Teoretyczne podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Płock, 1997.
Semenowicz H., Nowoczesna Szkoła Francuska technik Freineta, Warszawa 1966.
Semenowicz H., Poetycka twórczość dziecka, Warszawa 1973
Uważam, iż czerpanie inspiracji do prowadzenia zajęć z dziećmi, jak również wykorzystanie elementów koncepcji freinetowskiej w organizacji życia klasy, może przyczynić się do wyeliminowania formalizmu i rygoryzmu z tradycyjnego nauczania. Ponadto sądzę, że stosując techniki freinetowskie w swojej pracy, nauczyciel daje możliwość uzyskania sukcesu każdemu dziecku zgodnie z jego tempem i możliwościami rozwojowymi. Jest to niezwykle istotne w szczególności dla ucznia, który szkołę powinien traktować jako miejsce przyjemne i użyteczne, gdzie czuje się bezpieczny i doceniany, a nie jako instytucję, w której jest traktowany jako przedmiot, nikt nie liczy się z jego zdaniem i co gorsza musi podporządkować się ogółowi, nie mając możliwości indywidualnego rozwoju.
Bibliografia
Adamek J., Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 1997.
Frankiewicz W., Pedagogika Celestyna Freineta-dzieło i inspiracja, Gdańsk 1993.
Frankiewicz W., Technika swobodnych tekstów jako metoda kształcenia myślenia
twórczego, Warszawa 1983.
Jaworska B., Teoretyczne podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Płock, 1997.
Semenowicz H., Nowoczesna Szkoła Francuska technik Freineta, Warszawa 1966.
Semenowicz H., Poetycka twórczość dziecka, Warszawa 1973.
Szuksta M. Mendel M., Współczesne tendencje w nauczaniu inspirowane metodami
Montessori, C. Freineta, R. Steinera, wydanie 1, Płock 1995.