Swoją filozofię pedagogiczną C. Freinet poparł szeregiem nowych i oryginalnych technik pracy szkolnej. Punktem wyjścia w swojej koncepcji uczynił swobodną ekspresję. Uważał ją za podstawowy element przygotowujący dziecko do przeżywania świata. Różnorodne formy swobodnej ekspresji: artystyczna, praktyczna, słowna, włączone w realizację zadań dydaktyczno-wychowawczych szkoły w zakresie różnych treści nauczania mogą stać się w sprzyjających warunkach elementem rozwijającym wszystkie sfery osobowości dziecka.
Swobodna ekspresja we wszystkich dziedzinach pozwala innym osobom, a w szczególności nauczycielowi, lepiej poznać dziecko, zrozumieć je i skuteczniej pomóc, gdy zachodzi tego potrzeba. Jednocześnie sam uczeń poznaje siebie, biorąc pod uwagę reakcje, jakie wywołują w grupie jego prace i podejmowane próby rozwiązania zadania. Warunki takie stwarzają możliwości dla swobodnego, a także racjonalnego myślenia oraz działania każdego dziecka.
Swobodna ekspresja słowna, czyli swobodny tekst, to technika, która może mieć ogromny udział w procesie kształcenia języka mówionego i pisanego ucznia. Nie jest on zwykłym zadaniem szkolnym. Nie jest także wypracowaniem na dowolny temat przeznaczonym wyłącznie do przeczytania przez nauczyciela, który po poprawieniu go, oceni dziecko mniej lub bardziej sprawiedliwie. W klasie freinetowskiej każdy utwór ucznia traktowany jest z należytym szacunkiem. Spotyka się z oceną grupy, która dokonuje wyboru i uzasadnia go, wspólnie poprawia, udoskonala, ale zachowuje myśl, którą autor chciał przekazać. Grupa decyduje, czy utwór ten zostanie wysłany do korespondentów, znajdzie się w gazetce klasowej, specjalnie stworzonej książeczce swobodnych tekstów, bądź ,,Księdze życia klasy”.
Swobodna ekspresja twórcza (plastyczna, techniczna, muzyczna) wykorzystuje naturalną radość tworzenia przez dzieci. Nie jest tu najważniejszy ostateczny kształt pracy, ale droga, na której ona powstała. Sam proces tworzenia staje się doskonałym sposobem na rozwijanie artystycznej wyobraźni oraz budzenie wiary we własne możliwości. Dziecko w atmosferze szczerości i zaufania z łatwością i prostotą ujawnia swój świat i nawiązuje kontakty.
Nie wystarczy przecież wyposażyć uczniów w gotową wiedzę i czynności odtwórcze. Należy wykształcić w nich umiejętność samodzielnego dostrzegania i rozwiązywania problemów z różnych dziedzin rzeczywistości. Swobodna ekspresja twórcza dziecka, która jest najlepszym wyrazem jego wewnętrznego świata, może zaniknąć pod wpływem braku stymulacji. Dlatego pozwólmy dzieciom doświadczać.
Podstawowe elementy pedagogiki Freineta to:
1. Swobodna ekspresja.
2. Metody naturalne.
3. Wychowanie przez pracę.
4. Spółdzielcze formy samorządności uczniów.
Najważniejsza w pedagogice Freineta jest swobodna twórczość uczniów, a wyrazem jej są różne formy ekspresji artystycznej i praktycznej dziecka. Ta zaś może być wykorzystana do wyzwolenia w dzieciach postawy twórczej w różnych dziedzinach życia, a dla nauczyciela jest bogatym źródłem poznawania ucznia.
W nauczaniu C. Freinet proponuje zastąpienie tradycyjnych metod nowymi formami pracy, które nazwał "technikami szkolnymi".
Podstawowymi najbardziej znanymi technikami opracowanymi przez Freineta są:
- Swobodne teksty dzieci, drukarnie i gazetka szkolna jako podstawa do nauki czynnego języka ojczystego. Jako źródło poznania dziecka, a także jako punkt wyjścia do zainteresowań.
- "Doświadczenie poszukujące" jako podstawa do możliwie najbardziej samodzielnej pracy uczniów w zakresie matematyki, przyrody, geografii, historii.
- Planowanie pracy indywidualnej i zespołowej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela oraz nowe formy oceny pracy i kontroli jako podstawa do wykształcenia nawyku samokontroli i samooceny.
- Spółdzielnia klasowa (nowa forma samorządu uczniowskiego) jako podstawa wychowania moralnego i obywatelskiego.
- Różnorodne formy swobodnej ekspresji artystycznej i technicznej jako podstawa wychowania wychowania estetycznego i politechnicznego, a jednocześnie środek terapeutyczno-reedukacyjny.
- Wymiana gazetki szkolnej, korespondencji międzyszkolnej, informacji i doświadczeń między szkołami jako nowa forma kontaktów społecznych.
- Referaty i sprawności jako skuteczny środek wyzwalania zainteresowań, pielęgnowanie zamiłowań i uzdolnień oraz zdobywania umiejętności samokształcenia.
- Nowa organizacja i wyposażenie klasy w nowoczesne pomoce naukowe i narzędzia dla realizacji nowoczesnych metod nauczania i wychowania.
Jak wynika z przedstawionych powyżej technik szkolnych, dominującymi akcentami freinetowskiej koncepcji pedagogicznej są trzy różne elementy:
1.Organizowanie dzieciom szerokich kontaktów z bliższym i dalszym środowiskiem społecznym, przyrodniczym i kulturalnym w celu rozbudzenia ich zainteresowań i twórczej ciekawości oraz umożliwienia im aktywnego uczestnictwa w życiu. Realizuje się to za pomocą, wycieczek, wywiadów, spotkań z rówieśnikami i ciekawymi ludźmi, korespondencji i wymiany międzyszkolnej itp.
2.Wychowanie przez pracę zorganizowaną w samorządnym spółdzielczym zespole. Na samodzielną ale ukierunkowaną przez nauczycieli pracę uczniów składają się przede wszystkim doświadczenie poszukujące, eksperymentowanie, rozwiązywanie różnorakich problemów w zakresie wszystkich przedmiotów nauczania, ćwiczenia umiejętności szkolnych za pomocą fiszek autokorektywnych, referatów, opracowań tematycznych na podstawie różnych źródeł, a zwłaszcza z kartoteki materiałów źródłowych i biblioteki pracy. Wszystkie te czynności są usystematyzowane przez plan pracy.
3.Różnorodne formy swobodnej ekspresji włączone w proces nauczania i wychowania. Najważniejsze miejsce zajmuje ekspresja artystyczna. Malarstwo, rzeźba, ceramika, swobodny taniec, teatr, muzyka przesycają całą działalność w klasach freinetowskich, ale na czoło wysuwa się ekspresja słowa, swobodny tekst, swobodna poezja, które Freinet uważa za najskuteczniejszy środek kształcenia czynnego języka. Swobodny tekst, omawiany i poprawiany przez całą klasę, obiektywizuje przeżycia dziecka, koryguje niepełne lub niejasno przedstawione myśli i treści. Gazetka szkolna, w której są zebrane najlepsze i najciekawsze - zdaniem dzieci - teksty i poezje, stanowi naturalną motywację pięknego wypowiadania się i przez to osiągania znacznie lepszych wyników w nauce języka ojczystego niż tradycyjne ćwiczenia, odpowiedzi na pytania lub wypracowania.
Celestyna Freineta zalicza się do jednego z twórców szerokiego nurtu nowatorskiego XX w., ze względu na bardzo oryginalne propozycje rozwiązań systemu pedagogicznego. Jego credo pedagogiczne wypływało z istnienia sprzeczności między teorią i praktyką pedagogiczną. Pisał o tym następująco: "Po dziś dzień pedagogika jest stworzona przez ludzi, którzy nigdy nie uczyli w klasie, ale mających dużo czasu i niezbędny autorytet, który pozwala im na zabieranie głosu w imieniu wychowawców. Mówią pięknie, przedstawiają czasem interesujące teorie, ale nigdy nie zniżają się do nas nauczycieli Szkoły Elementarnej".
W części tego stwierdzenia i dzisiaj przyznać musielibyśmy jemu rację, chociaż nie są to współczesne reguły.Głównym celem nauczania i wychowania jest według niego doprowadzenie dziecka do pełnego zrozumienia swej odpowiedzialności za kształtowanie własnej przyszłości i przyszłości społeczeństwa. Chodziło więc Freinetowi o rozwijanie pełnej i wszechstronnej osobowości dziecka. Ma to być człowiek jutra, moralny, uspołeczniony, świadomy swoich praw i obowiązków, dostatecznie odważny, człowiek inteligentny, badacz, twórca, matematyk, muzyk, artysta. Wizję taką współczesność przyjmuje, rozszerzając jej znaczenie i zakres. Cel ten, wzbogacony dziś, można realizować poprzez:
1.Prawidłowe ułożenie stosunków w klasie, opartych na szacunku dla dziecka, jego swobodnej ekspresji i twórczej ciekawości.
2.Wzajemne relacje współdziałania nauczyciela z uczniami i uczniów między sobą.
3.Właściwe motywowanie wysiłków dziecka i zapewnianie mu poczucia bezpieczeństwa.
4.Ciągłą i wszechstronną współpracę z najbliższym środowiskiem.
5. Stosowanie nowoczesnych technik i narzędzi pracy.
Metody poszukujące i ekspresyjne, a także twórcze działanie uczniów są dziś gwarancją tak stawianych zadań. Swobodna ekspresja twórcza dziecka pełni funkcję integrującą w pedagogice Freinetowskiej. Dotyczy to całego systemu łącznie ze strefą motywacyjną jak i konkretno-oceniającą. Uczeń u Freineta bierze udział w planowaniu pracy i ma wpływ na decyzje podejmowane w zespole. Szerokiego wymiaru nabierają w dzisiejszym systemie oświatowym takie pojęcia jak: swoboda, serdeczna życzliwość dla dziecka i nauczyciela, umiłowanie prawdy, zrozumienie przejawów życia, głęboka wiara w postęp pedagogiczny - przeciwko pojęciom, krytykowanym przez niego, jak: sztuczność, wymuszanie, schematyzm, rutyna. Jego sformułowanie prawdy, a nawet jak czasami je nazwał - prawa - mimo, że nie są naukowo udowodnione, to jednak są przyjmowane i akceptowane. To współczesna pedagogika stara się uzasadnić spuściznę Freineta w sposób naukowy przez poddanie jej formalnym rygorom nauki. Należy sądzić, że zamiar ten zostanie zrealizowany pozytywnie, a jego rezultatem chyba jeszcze szersze rozbudowanie jego koncepcji. Czerpanie z pedagogiki freinetowskiej otwiera możliwości unowocześniania treści, metod i organizacji pracy szkolnej. Odgrywa niemałą rolę w doskonaleniu pedagogicznym nauczycieli. Może przyczynić się do wypełnienia formalizmu, werbalizmu i rygoryzmu w pracy szkolnej. Pedagogika ta rozwija się i uszczegóławia obejmują swoim zasięgiem coraz to nowe kręgi zagadnień dydaktyczno - wychowawczych. Korzystanie z tej pedagogiki nakłada obowiązek stałego śledzenia przemian, jakie się w niej dokonują. Wymaga to nieustannych studiów, a nawet eksperymentowania, uwzględniając nasze potrzeby i warunki, a zarazem rozwijających te idee (kursy, spotkania). Pedagogika freinetowska jest w założeniu pedagogiką otwartą, świadomie wchłaniającą różne idee i propozycje. Tak też należy ją traktować czerpiąc z niej pełną garścią dla wzbogacenia naszego systemu wychowawczego, który w założeniach jest również systemem otwartym.
|