Temat: Polski Październik 1956
Walka o władzę w PZPR po śmierci Bieruta
Początki liberalizacji w państwie. Odwilż polityczna.
Wydarzenia w Poznaniu
Październik'56 - VIII Plenum PZPR - wybór Gomułki na I sekretarza PZPR
Popaździernikowa odwilż
Charakterystyka:
1953 - śmierć Stalina. W ZSRR dochodzi do władzy Nikita Chruszczow. W II 1956 na XX Zjeździe KPZR w tajnym referacie ujawnił zbrodnie stalinizmu.
III 1956 - w Moskwie umiera Bierut. Rozpoczyna się walka o władzę. W PZPR ścierają się dwa stronnictwa:
Puławianie - zwolennicy reform w partii i państwie.
Natolińczycy - przeciwnicy liberalizacji, zwolennicy zachowania dominującej roli partii w państwie.
III 1956 - VI Plenum PZPR - osiągnięto na nim kompromis, wybierając na I sekretarza PZPR Edwarda Ochaba, człowieka „środka”.
Doniosłym znaczeniem VI Plenum był fakt, że opowiedziało się ono za decentralizacją gospodarki, przeciwko kolektywizacji rolnictwa oraz za powstawaniem w zakładach pracy rad robotniczych. Było to zatem zwycięstwo Puławian.
Społeczeństwo odczytało to jako zapowiedź ustępstw ze strony władz. Zaczyna domagać się dalszej liberalizacji, krytykowano metody rządzenia, cenzurę. VI Plenum zapoczątkowuje okres odwilży politycznej.
Następują dalsze ustępstwa władz: amnestia więźniów politycznych, rehabilitacja żołnierzy AK, podnoszenie płac w przemyśle.
Poznań'56
VI 56 - Wybuch strajku w Zakładach Cegielskiego w Poznaniu. Przyczyny:
mimo obietnic nie podniesiono płacy
robotnicy wystąpili przeciw wygórowanym normom
robotnicy żądają obniżenia podatków, poprawy warunków pracy
28 VI 56 - manifestacja robotników (ok. 100 tys.) przeradza się w walki uliczne, władze używają wojska do tłumienia manifestacji. Zginęło 75 osób, rannych zostało 800 osób. Demonstrantów potępiły władze państwowe, wielu robotników zostaje aresztowanych.
W partii narastają walki frakcyjne. Nasila się ferment w społeczeństwie, które domaga się dalszej liberalizacji. Zaszokowane wydarzeniami władze godzą się na dalsze ustępstwa.
następuje dalsza odwilż, rehabilitowane jest podziemie polityczne, rozszerzona zostaje amnestia, otwarto granice.
Reakcja Moskwy: coraz bardziej popiera Natolińczyków, żądając zaostrzenia kursu i niedopuszczenia do władz zwolenników przemian. Do Warszawy udaje się Chruszczow, a wojska radziecki stacjonujące w Polsce rozpoczynają marsz na stolicę.
X 56 - VIII Plenum z udziałem Chruszczowa. Wojska radzieckie zostają zatrzymane. Po wyjeździe Chruszczowa do Moskwy następują zmiany w partii: I sekretarzem zostaje Władysław Gomułka.
Gomułka w przemówieniu krytykuje stalinizm, kolektywizację wsi, efekty planu 6-letniego.
Dojście Gomułki do władzy oznaczało zwycięstwo Puławian oraz zwolenników tzw. polskiej drogi do socjalizmu, której orędownikiem był właśnie Gomułka.
Konsekwencje Października:
ze stanowisk odsunięci zostali ludzie epoki stalinowskiej
z wojska odeszli radzieccy dowódcy, m.in. głównodowodzący marsz. Rokossowski.
stanowiska zajęli ludzie dotychczas represjonowani
zaprzestano przymusowej kolektywizacji wsi
pozwolono obywatelom posiadać dewizy i złoto.
do ZBoWiDu zaczęto przyjmować dawnych żołnierzy AK.
polepszyły się stosunki państwo-Kościół: zwolniony został z aresztu prymas Wyszyński, przywrócono w szkołach lekcje religii, wznowiono wydawanie katolickiej prasy.
bez zmian pozostawał jednak fakt, że partia nie zamierza z nikim dzielić się swą władzą.