Prawo cywilne (29-10-2013)
Problematyka Rodzajów praw podmiotowych
Podstawowe rodzaje praw podmiotowych
Z punktu widzenia skuteczności względem innych osób praw podmiotowych:
- prawa podmiotowe bezwzględne,- prawa podmiotowe względne
Prawa podmiotowe bezwzględne są skuteczne wobec wszystkich ERGA OMNES tzn, ze na wszystkich podmiotach spoczywa obowiązek nieingerowania w sfere spraw objętych zakresem danego prawa podmiotowego. Przykładem praw podmiotowych bezwzględnych : prawa własności i inne prawa rzeczowe, a także prawa na dobrach niematerialnych w szczególności prawa chroniące dobra osobiste. Jest to zachowanie bierne, muszą powstrzymać się od działania. Obowiązuje zasada zgodnie z którą katalog tych praw jak też w dużej mierze treść tych praw podmiotowych określana jest przez ustawodawcę. Mówimy tutaj o tzw. zamkniętym katalogu praw podmiotowych bezwzględnych- NUMERUS CLAUSUS tzn. ze podmioty prawa podmiotowego mogą powoływać do życia, tworzyć tylko takie prawa podmiotowe bezwzględne jakie przewidziane są w ustawie. Obowiązek biernego zachowania się NON FACERE.
Prawa podmiotowe względne INTER PARTES, ich charakterystyczna cecha jest to, ze są skuteczne jedynie względem określonych podmiotów, czyli, ze podmiot uprawniony w ramach prawa podmiotowego względnego może domagać się, żądać określonego zachowania się nie od każdego podmiotu, a tylko od określonego podmiotu. Takie prawa podmiotowe. Względne występują w stosunkach zobowiązaniowych, a stosunek zobowiązaniowy polega na tym, z wierzyciel może żądać od dłużnika spełnienia świadczenia zaś dłużnik powinien to świadczenie spełnić. Taka definicje zawiera art. 353 paragraf 1 KC. W tym przypadku podmioty są skonkretyzowane( wierzyciel i dłuznik). Ten stosunek cywilnoprawny łączy dwa pomioty w ramach tego stosunku. Obowiązuje zasada swobody kształtowania treści tych praw, zupełnie inaczej niż w prawach podmiotowych bezwzględnych. Strony zawierające umowę, mogą ten stosunek ułożyć według własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie był sprzeczny z natura prawna tego stosunku prawnego, z ustawa, ani z zasadami współżycia społecznego. Podstawowe typy umów zawarte są w kodeksie cywilnym, począwszy od umowy sprzedaży, pożyczki, przewozu, ubezpieczenia. Tutaj nie obowiązuje zasada zamkniętego katalogu tych umów co oznacza, ze strony mogą zawrzeć umowę, która nie odpowiada tym wyróżnionym w kodeksie cywilnym typom umów. Taka umowa będzie ważna, bo strona przysługuje kompetencja w ramach ich autonomii woli, a jedynymi ograniczeniami są naturą stosunku prawnego, ustawa i zasady współżycia społecznego. Np. udzielenie korepetycji prze nauczyciela, umowa starannego działania.
Wśród praw podmiotowych wyróżniamy:
-Prawa akcesoryjne i prawa związane. Prawa akcesoryjne to prawa niesamoistne, a ich funkcja, cel polega na tym, iż służą umocnieniu innych praw podmiotowych np. hipoteka, która służy umocnieniu wierzytelności, którą zabezpiecza. Prawa podmiotowe związane są to prawa, które nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu prawnego i jak sama nazwa wskazuje są ściśle powiązane z innym prawem podmiotowym tzw. prawem wolnym. Np. Prawo własności budynków i urządzeń wzniesionych przez wieczystego użytkownika na oddanym mu w użytkowanie wieczyste gruncie. To prawo jest w tym przypadku prawem związanym w użytkowaniem wieczystym( art. 235 pargraf 2 KC.) Związanie tego prawa w konsekwencji wyraża się tym, iż prawo własności tych urządzeń i budynków może być przeniesione na inny podmiot tylko razem z prawem użytkowania wieczystego.
Z punktu widzenia interesu jakie realizują prawa podmiotowe możemy mówić o:
-prawach majątkowych i niemajątkowych. Pr. Majątkowe( prawa własności, wierzytelności, majątkowe prawa na dobrach niematerialnych). Prawa niemajątkowe.( prawa osobiste, prawo do czci, wizerunku, a także niemajątkowe prawa rodzinne)
Z PUNKTU WIDZENIA MOZLIWOSCI ZMIANY PODMIOTU UPRAWNIONEGO mówimy o :
-prawach przenoszalnych i prawach nieprzenoszalnych.
Panuje zasada, ze praw niemajątkowe nie mogą być przeniesione na inny podmiot, a prawa majątkowe mogą być przeniesione na inny podmiot.Przeniesienie na inny podmiot w prawie przenoszalnym może nastąpić na skutek zbycia lub na skutek dziedziczenia.
Zbycie polega na przeniesieniu prawa podmiotowego na inny podmiot w drodze czynności prawnej i zgodnie z art. 57 KC jeżeli według ustawy prawo jest zbywalne to strony nie mogą w drodze czynności prawnej wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia tego prawa. Innymi słowy jeżeli to prawo ma charakter prawa zbywalnego to w drodze czynności prawnej, umowy strony nie mogą zmienić charakteru tego prawa. Mogą natomiast umówić się, ze podmiot uprawniony nie dokona oznaczonych rozporządzeń tym prawem. Nie można w drodze umowy, czynność prawna zmienić zbywalnego charakteru prawa, które z ustawy jest zbywalne. Podmiotowi któremu przysługuje te prawo może przyjąć na siebie zobowiązanie, ze nie dokona zbycia np. w określonym czasie. Jeśli naruszy to zobowiązanie to naruszenie to nie wpływa na prawa nabywcy. Natomiast może powodować konsekwencje prawne w szczególności pociągać za sobą odpowiedzialność odszkodowawcza tego podmiotu, który nie dotrzymał przyjętego na siebie zobowiązania.
O kategorii tych praw decyduje ustawodawca, wynika to z ustawy i strony nie maja kompetencji by w drodze umowy, czynności prawnej ten charakter prawny tych praw podmiotowych zmieniać.
Przedmioty stosunków cywilno-prawnych.
Przedmiotem jest to, czego dany stosunek cywilno-prawny dotyczy. Jednym z najczęściej występujących przedmiotów stosunku cywilno –prawnego są rzeczy. W świetle kodeksu cywilnego rzeczami sa tylko rzeczy materialne. Taka definicje rzeczy jako przedmiotu prawnego podaje art. 45 KC. Doktryna dodaje jeszcze jeden element, który pozwala kwalifikować rzecz jako przedmiot stosunku .Pierwsza przesłanka Cywl-prawnego jest poza 1.charakter materialny rzeczy, druga przesłanka jest 2.wyodrębnienie tego materialnego przedmiotu z przyrody w taki sposób, aby owy przedmiot mógł być przedmiotem stosunku cyw-prawnego np. powietrze jest przedmiotem materialny, ale dopiero w pojemniku będzie traktowane jako rzecz. Ustawodawca zwiera pewne wyłączenia w zakresie kwalifikowania pewnych przedmiotów jak i rzeczy, rzeczami nie są np. zwierzęta, zwierzę traktowane jest jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, ale nie jest to w świetle ustawy rzecz. Chociaż w sprawach nieunormowanych w ustawie do zwierząt ustawodawca nakazuje fozwierzat bezpośrednio stosować przepisu do rzeczy. Niektóre rzeczy ze względu na ich charakter ustawodawca wyłącza z obrotu. Np. ludzkie komórki, tkanki, narządy, zwłoki ludzkie. Z prawnego punktu widzenia najistotniejszy podział rzeczy na rzeczy ruchome i nieruchomości.