15.10.13

Przez zasady prawa należy rozumieć takie normy prawa, które charakteryzują się szczególną doniosłością w gałęziach prawa. Wyznaczają one kierunek interpretacji przepisów prawnych, gdyż wskazują na założenia którymi kieruje się ustawodawca.

Wśród takich zasad prawnych wyróżnia się zasadę poszanowania osobowości każdego człowieka. Wyraża się ona w tym, że każdemu przysługuje zdolność prawna, a do osiągnięcia pełnoletności zdolność do czynności prawnych. Wyraża się również w przyznaniu każdemu dóbr osobistych niezbywalnych, takich jak zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko, tajemnica korespondencji oraz zapewnienie ochrony tych dóbr w przypadku ich naruszenia.

Zasada autonomiczności pozycji (autonomia woli) – podmioty stosunku cywilno – prawnego mają swobodę w kształtowaniu treści tego stosunku prawnego. Wyraża się ona na płaszczyźnie stosunków zobowiązaniowych a jej wyrazem jest swoboda umów, czyli wolność (czy zawrzeć umowę, z kim ją zawrzeć, jaką treść ma mieć umowa).

Zasada ochrony mienia –ochrona własności, zapewnia się nią przyznając podmiotowi uprawnionemu roszczenie windykacyjne i negatoryjne. Ta zasada jest również zasadą konstytucyjną, bo stanowi ona prawo do własności, a także, że prawo to podlega jednakowej dla wszystkich ochronie prawnej. Ochrona realizuje się przez roszczenia windykacyjne i negatoryjne.

Zasada ochrony zaufania podmiotu stosunku cywilno – prawnego (zasada ochrony dobrej wiary) – polega na ochronie interesów osób które dokonują czynności prawnych w przeświadczeniu , że stan faktyczny jest zgodny ze stanem prawnym.

Źródła prawa cywilnego:

- zgodnie z Konstytucją źródłami prawa powszechnego są konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, które stanowią źródła prawa w Rzeczpospolitej Polskiej, ale na obszarze działania organów, które te akty ustanowiły. Ponad to od maja 2004 roku źródłami prawa jest także prawo unijne. Znajduje ono bezpośrednie zastosowanie jak np. rozporządzenia, a dyrektywy wymagają wdrożenia do naszego porządku prawnego. Te źródła prawa mają hierarchiczną strukturę, co polega na tym, że akt niższego rzędu musi być zgodny z aktem wyższego rzędu.

Aktem najwyższej rangi jest Konstytucja.

Te wymienione źródła prawa to tzw. prawo stanowione, akty te wydawane są przez odpowiednie organy. Natomiast nie jest źródłem obowiązującego prawa w Polsce tzw. prawo zwyczajowe. Przez to prawo należy rozumieć także społeczne ukształtowanie reguły działania, które na podstawie decyzji organów kształtujących prawo (sądów) zostają włączone do obowiązującego porządku prawnego. Wtedy mamy do czynienia z prawem zwyczajowym.

Od prawa zwyczajowego należy odróżnić zwyczajczyli przyjętą w danej społeczności praktykę określonego postępowania. Różnica pomiędzy zwyczajem a prawem zwyczajowym polega na tym, że norma prawa zwyczajowego ma charakter obowiązujący. Zwyczaj nie ma charakteru obowiązującego, jego naruszenie nie spowoduje ujemnych konsekwencji prawnych.

W wielu przypadkach, chociaż zwyczaj nie ma charakteru obowiązującego, nabiera zdolność prawną przez to, że ustawodawca odwołuje się do określonych zwyczajów, np. przy określeniu skutków czynności prawnych. Czynność prawna wywołuje bowiem nie tylko skutki mniej wyrażone, ale także te, które wynikają z ustawy i zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów (art.56 k.c.).

Podobnie doniosłość odgrywają zwyczaje przy interpretacji świadczeń woli, składanych przez strony. Np. art. 65 k.c. czy art. 394 k.c.

Normy prawa cywilnego zawarte są w przepisach prawnych. Te przepisy to jednostki redakcyjne aktu prawnego. Na podstawie przepisów prawnych dowiadujemy się, jakie s a normy prawne a ten proces myślowy, polegający na odtworzeniu czy zrekonstruowaniu norm czy przepisów nazywa się WYKŁADNIĄ (interpretacją) prawa.

Każda norma prawna jest pewną regułą postępowania określającą kto, w jakich okolicznościach i w jaki sposób powinien się zachować. Określenie tego kto i jak nazywamy HIPOTEZĄ NORMY PRAWNEJ, natomiast ta część która ukazuje zachowanie się adresata to DYSPOZYCJA.

Te normy prawa cywilnego z uwagi na sposób określenia okoliczności ich zastosowania możemy podzielić na normy:

• Bezwzględnie wiążące (imperatywne)

- JUS COGENS; charakteryzuje je to, że zastosowanie tych norm nie może być wyłączone ani ograniczone wolą stron. Niejednokrotnie o tym, z czym mamy do czynienia decyduje ustawodawca wyraźnie przewidując taki charakter tych norm (np. art. 119 k.c.). Podobnie nie można wyłączyć ani z góry ograniczyć odpowiedzialności osób prowadzących na własny rachunek przedsiębiorstw lub zakładów, wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody (gazu, pary, elektryczności). W wielu przypadkach ustalenie normy prawnej będzie wymagało odpowiednich zabiegów interpretacyjnych (np. art. 158 k.c.)

• Względnie wiążące

- JUS DISPOSITIVUM; normy dyspozytywne, charakteryzują się tym, że znajdują zastosowanie gdy same strony nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny niż zostało to uregulowane w dyspozycji danej normy. W przypadkach norm dyspozycyjnych ustawodawca posługuje się następującymi określeniami: „jeżeli strony inaczej nie postanowiły…”, „Z braku odmiennej umowy…”, „Chyba ze umowa stanowi inaczej…”

• (semi imperatywne)

- przewidują minimalny zakres ochrony interesów jednej ze stron co oznacza, że postanowienia umowne mogą zmieniać treść tej normy ale tylko w jednym kierunku, tzn. że będą korzystniejsze dla strony objętej ochroną.