UMOWA DAROWIZNY (art. 888-902):
Można ogólnie powiedzieć, że darowizna zmierza do dokonania przysporzenia na rzecz obdarowanego i to przysporzenie ma nastąpić bez ekwiwalentu (czyli nieodpłatnie). Jak ma ta darowizna wyglądać? W różnych systemach prawnych różnie jest to uregulowane.
Z punktu widzenia prawno porównawczego można sobie wyobrazić umowę darowizny jako czynność jednostronną kiedy to wystarczy dla jej dokonania samo oświadczenie darczyńcy - tak darowizna postrzegana jest w prawie angielskim.
Wprawie polskim darowizna jest umową - wymaga więc oświadczenia zarówno darczyńcy jak i obdarowanego.
Jest to więc pierwsza możliwość regulacji - czynność jednostronna bądź umowa.
Dalej można darowiznę kształtować jako czynność prawną konsensualną (czyli samo uzgodnienie woli stron, samo wyrażenie woli wystarcza do wywołania skutków prawnych). Ale są również systemy prawne które ujmują darowiznę jako czynność prawną realną - czyli same oświadczenia woli stron nie wystarczą, niezbędny jest jeszcze akt realny, czyli konieczność wydania przedmiotu darowizny. Tak uregulowana jest darowizna np. w prawie niemieckim o jako umowa o charakterze realnym - natomiast konsensualne może być tylko tzw. przyrzeczenie darowizny, ale to nie jest jeszcze darowizna - jest to tylko przyrzeczenie darowizny, które rodzi jedynie skutki obligacyjne.
Natomiast prawo polskie kształtuje darowiznę jako czynność prawną konsensualną, ale z pewnymi modyfikacjami - pojawiają się tutaj pewne elementy czynności realnej.
Treść darowizny:
Treścią darowizny może być - mamy znów różne rozwiązania w prawie porównawczym.
Za darowiznę może być traktowane tylko przysporzenie z majątku darczyńcy - a więc aby można było mówić o darowiźnie to jakiś przedmiot majątkowy, prawo majątkowe musi przejść z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Czyli majątek darczyńcy się zmniejsza, a powiększa się majątek obdarowanego.
Drugie ujęcie, szersze uznaje za darowiznę takie przysporzenie które następuje kosztem majątku darczyńcy - obejmuje pojęciem darowizny także np. przypadki nieodpłatnego zwolnienia z długu. U obdarowanego zmniejszą się pasywa, natomiast u darczyńcy zniknie pewien aktyw, którym była wierzytelność. I w ten sposób będzie to przysporzenie kosztem majątku darczyńcy, bo coś darczyńca stracił, ale nie było bezpośredniego transferu, wierzytelność nie przeszła, ale po prostu wygasła.
I wreszcie możliwe jest ujęcie darowizny najszersze - celem darowizny może być jakiekolwiek nieodpłatne przysporzenie - i nie musi to być z majątku ani nawet kosztem majątku darczyńcy. Wtedy darowizną będzie także nieodpłatne świadczenie usług - nie jest to ani z majątku (bo nie zmniejsza się on), ani kosztem (majątek ten nie traci w związku z tym).
Prawo polskie przyjmuje tę drugą wersję - wymaga aby to przysporzenie obdarowanego nastąpiło kosztem majątku darczyńcy.
Art. 888 - „przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku”.
W prawie polskim darowizna jest umową konsensualną o bezpłatne świadczenie na rzecz obdarowanego kosztem majątku darczyńcy, jest umową zobowiązującą, bo darczyńca zobowiązuje się spełnić to nieodpłatne świadczenie kosztem swego majątku. I to zobowiązanie prowadzi do przysporzenia - a więc darowizna może być czynnością prawną o skutku podwójnym, bo wiemy że w prawie polskim umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy bądź przelewu wierzytelności przenosi to prawo na drugą stronę - na nabywcę. I jak przy umowie sprzedaży tak przy darowiźnie ten skutek podwójny może się pojawić.
Ale oczywiście ten skutek podwójny nie musi wystąpić - jest to tylko zasada dyspozytywna.
Świadczenie darczyńcy - polega ono albo na przeniesieniu jakiegoś prawa (także ułamkowej jego części, np. udziału we współwłasności, także świadczenie polegające na zapłacie określonej sumy pieniężnej, ustanowieniu prawa majątkowego, zniesieniu prawa majątkowego obciążającego majątek obdarowanego - np. gdy na obdarowanym służyła służebność i darczyńca ją znosi, wreszcie może polegać na zwolnieniu z długu).
Nie są natomiast darowizną - art. 889 wyraża to - takie przysporzenia bezpłatne które wynikają z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu - a więc gdy świadczenie nieodpłatne ma wynikać z umowy użyczenia, pożyczki, zlecenia, etc. - jeśli nawet są one nieodpłatne to nie stanowią one darowizny, bo są to inne rodzaje umów. Nieodpłatny charakter świadczenia nie nadaje im cechy darowizny.
Nie będzie stanowiło darowizny również zrzeczenie się prawa nienabytego lub nabytego w taki sposób, że w razie zrzeczenia uważa się to nabycie za niebyłe - np. odrzucenie spadku.
Może się pojawić problem kwalifikacji umów na pograniczu darowizny i umowy odpłatnej - zwłaszcza w przypadku transakcji typu sprzedaż za pół ceny - od wieków sprawia taka sprzedaż za pół ceny trudności - czy to jest sprzedaż (a więc umowa odpłatna), czy to jest jednak darowizna, czy też umowa mieszana (negotium mixtum cum donatione - czynność mieszana, w której jest jakiś element darowizny). Czyli taka sprzedaż za pół ceny to jest sprzedaż, ale w połowie też darowizna - czyli w istocie mamy sprzężone dwie umowy (połowa rzeczy jest sprzedana połowa darowana). A sprzedaż za symboliczną złotówkę - może potraktować ją już jako darowiznę? Jeżeli przedmiot wart jest dziesiątki tysięcy zł.
Może być też problem darowizny między małżonkami - czy jest ona dopuszczalna czy nie? W prawie polskim przyjmuje się że darowizny między małżonkami są dozwolone.
Problem darowizny na rzecz nasciturus - czy prawo polskie przewiduje zasadę nasciturus pro iam NATO…. Jeżeli przyjmuje jest dopuszczalna.