Gorlach, Drąg, Nowak: Ku wsi zdeagraryzowanej? (...)
-ludność wiejska stanowi 38% kraju (NSP 2002), zmniejszyła się w stosunku do 1946 o 6%.
- migracje do miast i włączanie wsi do terenów miejskich uszczuplają jej liczebność, jednak na wsi ciągle rodzi się więcej dzieci, a ludzie z miasta zaczynają powoli migrować na obszary wiejskie
- aktywność zawodowa mieszkańców wsi spadła o 18% w porównaniu z rokiem 1988. Liczba biernych wyniosła w 2002 aż 61%. Nie znaczy to jednak wcale, że osoby te faktycznie nie pracują, część np. przepisuje gospodarstwa na swoje dzieci i przechodzi na emeryturę, a jednocześnie dalej pracuje. Dotyczy to też wiejskich dzieci po 15 roku życia, z których coraz więcej się kształci, wobec czego pozostają bierne zawodowo.64% osób 13-24 zamieszkałych na wsi kontynuuje naukę.
- wykształcenie dzieci silniej zależy od wykształcenia rodziców niż od miejsca zamieszkania. Wraz ze wzrostem liczby dzieci, szansa na ich edukację maleje.
- bezrobocia na wsi jest „łagodniejsze”, ma się własny dom, czasem pole i zwierzęta, więc nie umrze się z głodu. W mieście bezrobocie częściej łączy się z grzebaniem w śmietnikach. Nasila się na wsi długotrwałe bezrobocie (nie ma się pracy dłużej niż 1 rok), W 2002 wyniosło aż 47% ogółu bezrobotnych mieszkańców wsi. Osoby młode (15-34) to ponad połowa bezrobotnych mieszkańców wsi.
-Ilość osób przypadających na 1 gospodarstwo wzrosła do, 4 podczas gdy ilość mieszkańców jednego gospodarstwa domowego spadła z 3.55 do 3.33 (1988-2002). Oznacza to, że powracają ludzie, którym nie wyszła praca w mieście, a gospodarstwo rolne jest swoistą ostoją bezpieczeństwa.
-58% mieszkańców wsi jest związana z rolnictwem (oficjalna definicja: osoby posiadające pole, zwierzęta albo mieszkające w jednym gospodarstwie domowym z kimś, kto je posiada). Od 1996 ta kategoria zmalała o 10%. zmniejszyła się o 13%, ale wzrosła w miastach o 10%, co prawdopodobnie wynika z włączania obszarów wiejskich do miast.
- Łagodziński uważa, że ten wzrost w mieście spowodowany jest tym, że biznesmeni chcą być bliżej przyrody i dla zabawy zakładają gospodarstwa rolne. Fedyszak - Radziejowska uważa, że sprytni i nieuczciwi mieszczanie kupują nieużytki, by mieć ubezpieczenie KRUS.
- Na wsi przeważają małe gospodarstwa (poniżej 5 ha) i 1/3 z nich jest prowadzona przez ludzi starszych niż 65 lat. Są to gosp. Skazane na marginalizację. Wykształcenie mieszkańców wsi: wyższe 1996-1%, 2002-4%, więcej kobiet z wyższym wykształceniem. Średnie 1996-14%, 2002-21%.
- dla połowy osób związanych z rolnictwem nie jest ono głównym źródłem utrzymania. 1/3 utrzymuje się tylko z rolnictwa. Można więc wnioskować, że duża część ludności zaliczana do kategorii związanych z rolnictwem, nie ma z nim tak naprawdę na wiele wspólnego. Maleje liczba osób, dla których gospodarstwo było dodatkowym źródłem utrzymania (aż o 60%). Świadczy to o dezagraryzacji ludności rolniczej.
- 5.9% Polaków utrzymuje się z rolnictwa. Dominują mężczyźni (71%), w wieku 30-59 (73%). Prawie połowa to osoby poniżej 45 roku, więc osoby mobilne. To oni w większości posiadają duże gospodarstwa. Polepsza się sytuacja ich wykształcenia, coraz więcej rolników ma wykształcenie rolnicze.
- spada liczba gospodarstw, między 1996-2002 spadła z 3 mln do 2933.2 tys. Zwiększyła się natomiast średnia powierzchnia gospodarstwa, oraz użycie maszyn rolnych. Zmniejsza się ilość „średnich” gospodarstw, więcej jest albo tych „małych” albo „dużych” (zanikający środek - disappearing middle). Powoduje to koncentrację rolnictwa. Najwięcej jest teraz dużych gospodarstw z dużą ilością maszyn. Osoby pracujące w dużych gospodarstwach (powyżej 50 ha) są lepiej wykształcone.
- Zmniejszyła się ilość gospodarstw rolnych, rośnie ilość produkcyjnych i usługowo - budowlanych.
- Następuje modernizacja: dywersyfikacja gospodarstw rolnych, koncentracja ziemi w dużych gosp. Wzrost użycia maszyn, większa powierzchnia gospodarstw przy jednoczesnym spadku ich liczby. „Posttradycyjny” charakter.
- Gorsze perspektywy wykształcenie dla dzieci z rodzin niepełnych
- krytyka: metodologii zbierania danych przez GUS, brakuje dokładnych danych o wykształceniu ( stosowane przez nich podziały są niewystarczające)
- Oficjalna definicja UE dot. osób zatrudnionych w rolnictwie w Polsce daje zakłamane wyniki, bo wlicza do osób związanych z rolnictwem rodziny rolników w ramach tego samego gospodarstwa domowego, które często mają inne źródło utrzymania.
2