Ryszard Kapuściński
Ryszard Kapuściński (ur. 4 marca 1932 w Pińsku, zm. 23 stycznia 2007 w Warszawie) - polski reportażysta, dziennikarz, publicysta, poeta i fotograf, zwany "cesarzem reportażu". Kapuściński - poza Stanisławem Lemem - był najczęściej tłumaczonym za granicą polskim autorem.
Życiorys
Życiorys
Ryszard Kapuściński urodził się w rodzinie nauczycielskiej. Jego ojciec walczył w 1939 w stopniu podporucznika w Armii Polesie Po 17 września dostał się do niewoli radzieckiej. Wraz z kilkoma kolegami udało mu się uciec z kolumny prowadzonej na Smoleńsk i po zamianie ubrania na cywilne powrócił do Pińska. W obawie przed deportacją do Kazachstanu wyjechał z rodziną do swoich rodziców mieszkających w Przemyślu], a następnie w głąb okupowanej Polski. Pozostałą część okupacji Ryszard Kapuściński wraz z rodzicami spędził w Sierakowie, w Puszczy Kampinoskiej, koło wsi Palmiry. ***************************************************************************
Debiutował poetycko w wieku 17 lat w tygodniku Dziś i Jutro. W 1950 zdał maturę w warszawskim gimnazjum im. Stanisława Staszica. W latach 1953-1981 był członkiem PZPR. W 1956 ukończył studia na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego i rozpoczął pracę (początkowo jako goniec) w redakcji Sztandaru Młodych. W 1956 otrzymał pierwszą nagrodę - Złoty Krzyż Zasługi - za reportaż „To też jest prawda o Nowej Hucie”, opisujący trudne warunki życia robotników na budowie kombinatu. W tym samym roku odbył swą pierwszą podróż zagraniczną - do Indii. Odszedł z gazety w 1958, odwołany przez redakcję za poparcie dla krytycznego wobec władzy tygodnika Po Prostu.
Przeniósł się do gazety Polityka. Od 1962 pracował dla PAP jako stały korespondent zagraniczny w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji. Dokumentował upadek cesarstwa w Etiopii i Iranie. Od 1974 w tygodniku Kultura. Przełożył na język polski Dziennik z Boliwii Che Guevary. Był zaprzyjaźniony z Salvadorem Allende.
W 1987 Royal Court Theatre w Londynie wystawił sceniczną adaptację jego książki „Cesarz”, opisującej upadek reżimu Haile Selassie I w Etiopii (wystawiany potem także w kraju). W 1996 wyróżniony nagrodą imienia Jana Parandowskiego, w 1999 otrzymał "Ikara". Wybrany przez środowisko dziennikarskie Dziennikarzem wieku w plebiscycie miesięcznika Press. Laureat Nagrody im. Dariusza Fikusa za rok 2004. Doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (17 października 1997), Uniwersytetu Wrocławskiego (2001), Uniwersytetu Jagiellońskiego (2004) i Gdańskiego (29 stycznia 2004). Łącznie otrzymał ponad 40 nagród i wyróżnień. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Zmarł 23 stycznia 2007 w wieku 74 lat, po rozległym zawale serca, w Warszawie. Jego śmierci poświęcone zostało dużo miejsca zarówno w polskich jak i światowych mediach. Na pierwszych stronach swych wydań pisały o Kapuścińskim największe gazety, jak New York Times, Le Monde czy El Pais. Na ręce ambasadora RP w Hiszpanii kondolencje z powodu śmierci pisarza złożyła hiszpańska para królewska oraz książę Asturii. To cios dla polskiej literatury, dla polskiej kultury - tak o śmierci Ryszarda Kapuścińskiego mówił w rozmowie z dziennikarzami w tureckim Adampolu prezydent Lech Kaczyński
Najważniejsze nagrody i tytuły otrzymane przez Ryszarda Kapuścińskiego
1959 Nagroda im. Juliana Brauna
1967 Nagroda Ministra Kultury i Sztuki
1975 Nagroda im. Bolesława Prusa
Nagroda Miesięcznika Literackiego i Nowych Książek
1976 Nagroda Państwowa II stopnia
1978 Nagroda Kultury
Uznanie Cesarza za trzecią książkę 40-lecia przez Politykę
Międzynarodowa Nagroda Dziennikarska
1980 Kowadło - nagroda Kuźnicy
Nagroda Ministra Spraw Zagranicznych
1994 Nagroda Alfreda Jurzykowskiego
Nagroda Niemieckich Wydawców i Księgarzy
1995Nagroda Prix d'Astrolabe
1996 Nagroda Fundacji Turzańskich
1997 Nagroda miesięcznika Odra
Nagroda Instytutu J. Piłsudskiego w dziedzinie literatury im. Josepha Conrada
Nagroda literacka Miast Partnerskich Torunia i Getyngi im. Samuela Bogumiła Lindego
Tytuł Dziennikarza Wieku przyznany przez 50 najlepszych polskich dziennikarzy
2000 Premio Internazionale Viareggio Versilia
Nagroda literacka Ruchu Oporu za Heban
Nagroda Premio Internazionale Feudo di Maida za Heban
Nagroda Creola przyznana przez Uniwersytet Boloński za całokształt
2001 Bursztynowy Motyl - za najlepszą podróżniczą książkę roku (Lapidarium IV)
The Prix Tropiques
2002 Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Sofijskiego
Order Ecce Homo
Nagroda stowarzyszenia Liber Press
2003 Nagroda Premio Grinzane Cavour
Nagroda Wschodniej Fundacji Kultury Akcent z Lublina
Nagroda Księcia Asturii
Nagroda Literacka Podporiusz
Nagroda im. Brunona Kreisky'ego
2005 Nagroda miesięcznika Nowe Książki
Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Barcelońskiego
Nagroda literacka Nike czytelników za Podróże z Herodotem
Heban (reportaż)
Heban - książka Ryszarda Kapuścińskiego wydana w 1998 roku. Zbiór reportaży afrykańskich.
Jest to reporterski zapis z podróży Ryszarda Kapuścińskiego po Afryce (m.in. Etiopia, Tanzania, Nigeria, Ghana), od 1958 do wczesnych lat sześćdziesiątych, kiedy kraje te były ogarnięte ogniem różnych rewolucji i przewrotów politycznych. Jest to książka pisana w stylu, w którym reportaż przeplata się z powieścią, tworząc coś na kształt pamiętnika reportera. W książce występuje wiele porównań życia mieszkańców Afryki do życia mieszkańców Europy.
Rozdział 1 - Początek, zderzenie, Ghana '58
Początek podróży Ryszarda Kapuścińskiego rozpoczyna się w Akrze, stolicy Ghany. Podczas pobytu odwiedza on Ministerstwo Oświaty i informacji, tam spotyka Kofiego Bakoo ówczesnego ministra oświaty, który opowiada mu o jego życiu, codziennych obowiązkach i o władzy Ghany - Kwame Nkrumahu. Oprócz tego reporter opisuje Akrę i jej mieszkańców oraz ich kulturę i zachowanie.
Rozdział 2 - Droga do Kumasi
Po krótkim pobycie reporter wyjeżdża do Kumasi, Miasta położonego w głębi Ghany. Podczas 500 kilometrowej podróży Kapuściński opisuje dziwne zwyczaje podróżowania w krajach afrykańskich.
Rozdział 3 - Struktura Klanu
Gdy autor książki osiąga cel podróży jest zdziwiony ogromnymi różnicami kulturalnymi pomiędzy Akrą, a Kumasi. Oprócz dokładnego opisu tego miasta, Kapuściński mówi też o historii Afryki i stosunku ludzi białych do murzynów.
Inne dzieła Kapuścińskiego:
1962 Busz po polsku
1963 Czarne gwiazdy
1968 Kirgiz schodzi z konia
1969 Gdyby cała Afryka
1969 Che Guevara - Dziennik z Boliwii (przekład i przypisy R. Kapuścińskiego)
1970 Dlaczego zginął Karl von Spreti?
1975 Chrystus z karabinem na ramieniu
1976 Jeszcze dzień życia
1978 Wojna futbolowa
1978 Cesarz
1982 Szachinszach
1986 Notes (tomik wierszy)
1988 Wrzenie świata (zbiór)
1990 Lapidarium
1993 Imperium
1995 Lapidarium II
1997 Lapidarium III
1998 Heban
2000 Lapidarium IV
2000 Z Afryki (album fotograficzny)
2001 Lapidarium V
2003 Autoportret reportera
2004 Podróże z Herodotem
2006 Prawa natury (tomik wierszy)
2006 Ten Inny
2007 Lapidarium VI
Po śmierci autora wydano:
Busz po polsku[1962]- zbiór reportaży Ryszarda Kapuścińskiego, które ukazywały się na łamach tygodnika Polityka w latach 1958-1961.
Czarne Gwiazdy [1963] to książka autorstwa Ryszarda Kapuścińskiego składająca się z dwóch niedokończonych części - z książki o Nkrumahu i z książki o Lumumbie.
Kirgiz schodzi z konia [1968]- zbiór reportaży Ryszarda Kapuścińskiego, zawierający relacje z podróży po kaukaskich i środkowoazjatyckich republikach należacych wtedy do Związku Radzieckiego. (Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Turkmenistan, Tadżykistan, Kirgistan i Uzbekistan). W krótkich szkicach poświęconych poszczególnym krajom ukazana jest ich różnorodność kulturalna widziana z perspektywy zwykłych ludzi, ich obyczajów, sposobu postrzegania świata, itp.
Gdyby cała Afryka - zbiór esejów i artykułów Ryszarda Kapuścińskiego pisanych dla "Biuletynu Specjalnego" w latach 1962-1966.
Che Guevara - Dziennik z Boliwii (tytuł oryginalny El Diario del Che en Bolivia, tłum. polskie "Wojna partyzancka") - książka autorstwa Ernesto "Che" Guevary. Przekład i przypisy: Ryszard Kapuściński.
*Jest to jedyna książka, jaką przetłumaczył Ryszard Kapuściński. Pierwsze wydanie (10 000 egzemplarzy) ukazało się w roku 1969 nakładem wydawnictwa Książka i Wiedza.
Notes - tomik poezji Ryszarda Kapuścińskiego. Ukazał się w roku 1986 nakładem wydawnictwa Czytelnik.
4