Jerzy Bralczyk - UW - Pisać znaczy poznawać
O Ryszardzie Kapuścińskim
Str. 47
Reportaż należy do dziedziny dziennikarstwa. Literatura piękna należy do sztuki.
Teksty oparte na głębokim poznaniu, opisujące fakty i wyprowadzające z ich konstatacji
uzasadnione twierdzenia, ustalenia, hipotezy i teorie należą do nauki.
Dziennikarz zbiera i przekazuje, także komentuje zdarzenia. Posługuje się informacją..
Działa w sferze żywej komunikacji. Pisarz tworzy dzieło, posługując się w znacznej mierze wyobraźnią, traktując język jako tworzywo artystyczne. Uczony rozszerza sfer wiedzy powszechnej.
Dziennikarz pracuje w mediach. Jego praca często jest zespołowa, czasem anonimowa.
Reaguje tekstami na zjawiska, przytacza i przekształca cudze wypowiedzi. Forma jest dla niego istotna w aspekcie przede wszystkim powiadamiania, komunikacji. Dziennikarz informuje.
Pisarz pisze sam, jest indywidualnością. Tworzy teksty własne, oryginalne, przeżyte wewnętrznie. Jego język to część jego świata i zarazem tego świata tworzywo - silnie determinuje widzenie, pokazywanie i kreowanie rzeczywistości. Pisarz dostarcza przeżyć, wzruszeń, refleksji.
Uczony, nawet genialny, a może zwłaszcza on, podporządkowuje własną osobowość wiedzy rzetelnej, prawdziwej. Jego obowiązkiem jest korzystanie z wiedzy zdobytej przez innych. Własną wiedzę przekazuje w publikacjach i podczas wykładów. Uczony uczy.
Str. 48
Ryszard Kapuściński, będąc znakomitym dziennikarzem, jest wielkim pisarzem. Będąc pisarzem i dziennikarzem, jest uczonym. Jego teksty zawierają rzetelną informację dziennikarską, dają przeżycia artystyczne, dostarczają wiedzy trwałej i głębokiej. Jego teksty pisane łączą najlepsze cechy reportażu medialnego, prozy artystycznej i przekazu naukowego. Treści zawarte w jego wykładach są przedmiotem naukowych dyskusji..
Gdybym miał wskazać główną cechę pisarstwa Ryszarda Kapuścińskiego, wybrałbym dążenie do poznania, skazane na niezaspokojenie zmierzanie do jak największej i jak najgłębszej wiedzy o wszystkim. O tym, co było - sięga bowiem w odległą historię; o tym, co jest - gdziekolwiek to jest; o tym, co będzie - istotna część jego refleksji dotyczy przyszłości..
Powinnością dziennikarską jest przekazywanie informacji, prowadzenie widza, słuchacza, czytelnika, pokazywanie mu tego, co się dzieje. Kapuściński to posłanie spełnia w najwyższym stopniu - ale nie mogę oprzeć się wrażeniu, że nie to jest jego celem głównym. Kiedy czytam jego teksty, mam przekonanie , że pisanie to dla niego dalszy ciąg poznania.. Jedni poznają świat, patrząc, inni także słuchają, jeszcze inni dotykają, wąchają, smakują.
Dla niektórych świat jest poznawany w pełni (lub tylko: pełniej) wtedy dopiero, gdy da się opisywać. Werbalizując doświadczenie, dowiadujemy się, czego właśnie doświadczamy.
Str. 49
Kapuściński pisze o poczuciu samotności reportera. Jest zawsze z ludźmi, pisze o tych ludziach dla innych ludzi, ale w poznawaniu koncentruje się przede wszystkim na samym akcie poznania, zgłębienia, co jest, jak jest i dlaczego. Jego teksty mają bohatera, którym jak przyznaje, jest on sam. Taka konstatacja wymaga odwagi i uczciwości. Taka postawa paradoksalnie uwiarygodnia autora.
Kapuściński często wskazuje na językowe wzorce literatury, które pozwalają mu na precyzyjniejsze nazywanie i opisywanie, a więc poznawanie. Świadomość języka i jego możliwości widzimy we wszystkich jego książkach - czasem ujawnia się także precyzja
w charakterystyce tego narzędzia opisu i poznania.