C O R P U S I U R I S A G R A R I
PODSTAWY PRAWA ROLNEGO
Wydanie I
Poznań 2007
Wykonane przez Nephilima, II roku Prawa na UAM w Poznaniu.
Opracowanie od studentów dla studentów, powielanie i rozpowszechnianie w celach zarobkowych bez zezwolenia
zabronione.
SPIS TREŚCI
1. Polityka rolna. Metody i instrumenty realizacji polityki rolnej.
2. Prawo jako instrument realizacji polityki rolnej.
3. Prawo rolne - wyodrębnienie, definicja, tendencje rozwoju, źródła, cechy szczególne.
4. Podstawowe kategorie pojęciowe i konstrukcje teoretyczne prawa rolnego.
5. Etapy rozwoju polityki rolnej i prawa rolnego.
6. Wspólna polityka rolna i wspólnotowe prawo rolne.
7. Pojęcie nieruchomości rolnej.
8. Pojęcie gospodarstwa rolnego.
9. Przeniesienie własności nieruchomości rolnych według kodeksu cywilnego.
10. Przeniesienie własności nieruchomości rolnych w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju
rolnego.
11. Pojęcie gospodarstwa rodzinnego w świetle ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.
12. Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego, tryby i sposoby.
13. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego - ogólna charakterystyka, znaczenie wyroku Trybunału z
2001 r.
14. Dziedziczenie ustawowe gospodarstwa rolnego, gdy spadek został otwarty do 13 lutego 2001 r.
15. Testamentowe dziedziczenie gospodarstwa rolnego.
16. Zapis gospodarstwa rolnego.
17. Zbycie spadku obejmującego gospodarstwo rolne.
18. Dział spadku obejmującego gospodarstwa rolne, tryby i sposoby.
19. Dziedziczenie wkładu gruntowego.
20. Przeciwdziałanie nieformalnemu obrotowi nieruchomościami rolnymi.
21 .Dzierżawa gruntów rolnych.
22. Zmiana generacji inter vivos w rolnictwie, ogólna charakterystyka form prawnych, przekazanie
za rentę strukturalną, umowa z następcą.
23. Status prawny Agencji Nieruchomości Rolnych.
24. Formy prawne gospodarowania nieruchomościami z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
- sprzedaż, dzierżawa, zamiana, przekazanie.
25. Księgi wieczyste a ewidencja gruntów.
26. Systemy ewidencyjne w rolnictwie związane z realizacją Wspólnej Polityki Rolnej.
27. Prawna ochrona gruntów rolnych - podstawowe kierunki.
28. Ochrona zasobów gruntów rolnych.
29. Przeciwdziałanie degradacji gruntów rolnych.
30. Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów.
31 .Prawna koncepcja rolnictwa ekologicznego.
32. Scalanie gruntów- postępowanie i zasady scalania.
33. Pojęcie rolnika.
34. Grupy producentów rolnych.
35. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne - członkostwo, przedmiot działalności, wkłady, praca.
36. Ewolucja ubezpieczenia społecznego rolników.
37. Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
38. Przesłanki uzyskania emerytury rolniczej, tzw. wcześniejszej emerytury rolniczej oraz renty
inwalidzkiej rolniczej.
39. Wysokość emerytury i renty inwalidzkiej rolniczej.
40. Społeczno-zawodowe organizacje rolników.
41. Związki zawodowe rolników.
42. Izby rolnicze.
43. Prawne instrumenty kształtowania rynku rolnego - ogólna charakterystyka.
44. Umowa kontraktacji.
45. Regulacja branżowych rynków rolnych.
46. Agencja Rynku Rolnego.
47. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
48. Programy objęte Programem rozwoju obszarów wiejskich.
49. Płatności bezpośrednie.
WYKAZ SKRÓTÓW
KC - Kodeks Cywilny,
KPC - Kodeks Postępowania Cywilnego
PR - Polityka rolna,
PrR - Prawo rolne
WPR - Wspólna polityka rolna,
WprR - Wspólnotowe prawo rolne,
GR - gospodarstwo rolne,
POŚ - Prawo ochrony środowiska,
PŻ - Prawo żywnościowe,
WTO - Światowa organizacja handlu,
DR - Działalność rolnicza
o u.s.r. - Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników,
o k.u.r. - Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego,
TRZ - Traktat Rzymski,
OF - Osoba fizyczna,
OP - Osoba prawna,
Ha - Hektar,
ANR - Agencja Nieruchomości Rolnych,
ARR - Agencja Rynku Rolnego,
ARMiR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
NR - Nieruchomość rolna,
SP - Skarb Państwa,
PROW - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich,
Zasoby WRSP - Zasoby Własności Rolnej Skarbu Państwa,
KW - Księgi Wieczyste,
MR - Minister właściwy do spraw rolnictwa,
RSP - Rolnicza spółdzielnia produkcyjna,
KM - Kwota mleczna,
KN - Kwota narodowa,
ONW - Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania,
UE - Unia Europejska,
EWG - Europejska Wspólnota Gospodarcza,
NSA - Naczelny Sąd Administracyjny,
F/SWW - Pierwsza/Druga Wojna Światowa,
ETS - Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
Zagadnienie nr 45 => ze względu na częste zmiany opracowano dość ogólnie w oparciu o materiały
dotyczące WPR.
1. Polityka Rolna. Metody i instrumenty realizacji polityki rolnej.
a) Geneza=> początków polityki rolnej należy upatrywać w uwłaszczeniu chłopów i kształtowaniu
się kapitalistycznego modelu gospodarki. Ze względu na naturalnie gorszą pozycję gospodarstw
rolnych w porównaniu z zakładami przemysłowymi, pojawia się idea opieki państwa nad
rolnictwem. Rolnictwo wymagało i nadal wymaga takiej opieki, ze względu na swoje szczególne
cechy. Zespół działań państwa skierowanych na niwelowanie skutków wolnego wyniku w tym
sektorze, nazywamy właśnie Polityką Rolną.
b) Instrumenty - instrumentem realizacji Polityki Rolnej, jest Prawo Rolne.
c) Koncepcje (naukowa i działalności praktycznej)
+ Naukowa => powstała w Niemczech w XIX wieku, jako szczególna nauka o gospodarce,
korzystała z dorobku np. Ekonomii (opis istniejącej rzeczywistości i tego jak na nią wpływać). W
Polsce przejęta w okresie międzywojenny.
- Lutkiewicz - Podręcznik Polityki Agrarnej -> przedstawia nurt agrarystyczny, rolnictwo jako
podstawowa gałąź gospodarki i jej siła napędowa. Gospodarstwo rolne - szczególnie chronione.
„Ustrój rolny będzie oparty na silnych i zdrowych gospodarstwach rodzinnych, stanowiących
osobistą własność ich posiadaczy” - art. 99 konstytucji Marcowej.
Po SWW - mimo zmiany ustroju, utrzymało się podobne sformułowanie. Nauka PR została
zdeterminowana przez względy polityczno-ideologiczne (gospodarka uspołeczniona)
W latach 80-tych pozbywa się pierwiastka ideologicznego, co przyczynia się do trwałości ustroju
opartego na gospodarstwach indywidualnych.
- Polityka Rolna jako nauka, należy do szczególnych nauk o gospodarstwie rolnym (obok ekonomii
rolnictwa, ekonomii i organizacji gospodarstw rolnych, ekonomii gospodarki żywnościowej).
+ Działalność Praktyczna => obejmuje formułowanie celów strategicznych, jak i dobór metod i
środków ich realizacji, do których podstawę stanowią wybrane badania prowadzone przez nauki
ekonomiczno-rolne, zależne od miejsca rolnictwa w gospodarce narodowej.
- Rola służebna -> okres forsownej industrializacji
- Na równi z innymi gałęziami gosp. -> liberalizm gospodarczy
- Wspierany rozwój rolnictwa -> UE
d) Metody realizacji PR:
• ekonomiczna => wpływanie na rozwój rolnictwa za pomocą instrumentów ekonomicznych
(ceny, kredyty, podatki, subwencje) - producent mając wiedzę, sam decyduje o kierunku i
zakresie produkcji.
• Reglamentacyjna (administracyjna) => metoda nakazów i zakazów, właściwa dla administracji.
Ustawodawca określa kierunek i zakres działania producentów rolnych (np. dostawy
obowiązkowe), obecnie obowiązek przeciwdziałania degradacji gleby.
• Oddziaływania społecznego => kształtowanie świadomości prawnej producentów rolnych
(obecnie - prozdrowotnej i proekologicznej).
Nie jest tak, że metoda reglamentacyjna jest charakterystyczna dla gosp. planowej, ale nie jest ona
charakterystyczna dla gospodarki rynkowej,a jedynie stosuje się ją w jej ramach (interwencjonizm
państwowy) - bodźce, zachęty i zakazy, z punktu widzenia producenta jako adresata.
• metody bodźcowe (ceny, kredyty, subwencje, skup interwencyjny)
• nakazy i zakazy
2. Prawo jako instrument realizacji polityki rolnej.
- Polityka Rolna, nie może istnieć bez Prawa Rolnego. Także WPR jest artykułowana w aktach
prawnych. Wspólnotowe prawo rolnej jest bardzo rozbudowane i ulega częstym zmianom (w
sumie kilka tys. Aktów prawnych). Wszystkie regulacje WPR można zaliczyć do prawa
Rolnego.
3. Prawo Rolne - wyodrębnienie, definicja, tendencje rozwoju, źródła, cechy
szczególne.
Płaszczyzny Prawa Rolnego (wyodrębnienie dziedziny)
a) Legislacyjna: PrR jest wyraźnie wyodrębnione, mimo iż skupia przepisy należące do różnych
gałęzi prawa (PC, PA, PK). Do dziś pozostaje nieskodywfikowane ( próby w latach 1929, 1980 -
projekty praktycznie nie poddane pod obrady sejmu. Utrudnia to częsta zmienność i postępująca
rozbudowa). W europie tylko Francja dokonała kodyfikacji PrR, jednak jest to akt bardzo zmienny i
niepełny. Obecnie starania kodyfikacyjne podejmują Włochy (od 2001r.)
- Brak Kodeksu, nie przesądza o tym, że PrR nie jest wyodrębnioną gałęzią prawa (podobnie jak
PA, PF).
b) Dydaktyczna: PrR występuje wyraźnie wyodrębnione. Tradycyjnie jest wykładane osobno ze
względu na odrębność tej dziedziny gospodarki, a nie w ramach PC. Służy to rozwojowi nauki i
pośrednio legislacji, opracowywane są podręczniki, kształtuje się cześć ogólna PrR i doktryna
(charakterystyczne pojęcia, wyodrębnienie).
c) Naukowa: brak jednolitych poglądów. Zależy od tego na czym oprzeć wyodrębnienie naukowe
gałęzi:
• Jest to odpowiednio szeroka i społecznie istotna dziedzina stosunków społecznych (ma część
ogólną, doktrynę, zasady przewodnie).
• PrR jest stosunkowo młodą, ale wyodrębnioną gałęzią systemu prawa, w której nie wszystkie
instytucje zostały już ukształtowane ostatecznie - co jest zrozumiałe biorąc pod uwagę ogromną
zmienność PrR i rozszerzanie zakresu przedmiotu regulacji (PŻ)
• z wyodrębnieniem związane są definicje PrR
- Międzywojenna => Prawo Agrarne - część PA obejmująca przebudowę ustroju rolnego
(reforma rolna, osadnictwo).
- Powojenna => nadal przebudowa ustroju + plan kolektywizacji wsi (przebudowa w kierunku
gospodarki uspołecznionej)
- 60-te - Stelmachowski => Prawo Rolne jest to całokształt przepisów prawnych związanych z
kształtowaniem przez państwo ustroju rolnego i produkcją rolną.
- Pawlak (UAM) => zespół norm prawnych związany z organizowaniem, nadzorem i
prowadzeniem przez państwo produkcji rolnej w systemie gosp. Planowej.
- 90-te. => Definicja Stelmachowskiego jest nadal aktualna, została zreformowana, gdyż nie
obejmowała całej regulowanej materii (rynek rolny i rozwój obszarów wiejskich)
• Obecna => Prawo Rolne jest to zespół norm prawnych regulujących ustrój rolny,
produkcje rolną, rynki rolne i rozwój obszarów wiejskich. - definicja przedmiotowa, brak
jest definicji podmiotowych (np. Prawo chłopów). Prawo Rolne wyodrębnione według
kryterium przedmiotowego, ma charakter kompleksowy tzn. Obejmuje regulacje o charakterze
cywilnoprawnym, administracyjnoprawnym, karnoprawnym, a zaliczenie ich do Prawa
Rolnego, nie pozbawia związku z macierzystymi gałęziami.
Tendencje rozwoju:
a) Dynamika PrR - polega na narastaniu regulacji szczególnych dotyczących rolnictwa (związane z
rozwojem interwencjonizmu), uległ przyspieszeniu w okresach trudnych dla gospodarki. Obecnie
związana jest z wdrażaniem WPR. Paradoks - „zmniejsza się ilość ludności rolniczej, zmniejsza się
udział rolnictwa w gospodarce ulega zwiększeniu, ale ilość aktów prawnych dot. rolnictwa wzrasta.
Regulowane są nowe dziedziny jak rolnictwo ekologiczne, grupy producentów rolnych.
b) ekspansja PrR - polega na rozszerzeniu się przedmiotu regulacji prawnych dotyczących
rolnictwa. Początkowo dotyczyła ona prawnych form korzystania z ziemi uprawnej, później
rozszerzana o regulację komercjalizacji produkcji, ochronę środowiska i konsumenta, ostatnio
rozwój obszarów wiejskich.
c) publicyzacja - rozszerzanie regulacji nie nastąpiło jednakowo w różnych dziedzinach. W UE od
lat 80tych, ciężar regulacji przesunął się z prawa prywatnego, na publiczne. Publicznoprawny
charakter regulacji dominuje też w Polskim prawie rolnym.
d) instytucjonalizacja - polega na stopniowym kształtowaniu się instytucji właściwych dla PrR
(początkowo niewielka ilość, dziś systematycznie wzrasta, głównie na obszarze prawa
publicznego). Pojawiają się instytucje, których charakter trudno określić - Kwoty Produkcyjne,
Porozumienia Branżowe, stanowiące olbrzymie wyzwanie dla doktryny.
e) uniwersalizacja - jest widoczna i polega na ujednolicaniu regulacji w skali UE, europeizacja PrR
i w skali świata. Związane jest to z realizacją WPR w państwach członkowskich, poprzez akty
prawa wspólnotowego, albo akty krajowe wydawane w celu ich realizacji. Internacjonalizacja -
regulacje dotyczące ochrony środowiska, oraz w wyniku ustaleń WTO (kładzie nacisk na
liberalizację handlu produktami rolnymi).
Cechy Szczególne -
a) Te same cechy co każda inna gałąź prawa oraz cechy swoiste (przedmiot regulacji,
uwarunkowanie ustrojowe i międzynarodowe)
+ Przedmiotem PrR jest Rolnictwo (charakter przyrodniczy produkcji rolnej - rolnictwo ziemne i
bezziemne, ryzyko biologiczne i rynkowe, produkty sezonowe, masowe, nietrwałe)
b) Na kształtowanie się swoistych cech wpływa art. 23 konstytucji (czynnik ustrojowy)
• skromna regulacja konstytucyjna, zasada z art 23 nie może naruszać gwarancji własności i
wolności działalności gospodarczej (naruszenie tylko w ważnym interesie publicznym)
• jest on efektem kompromisu politycznego, raczej opisuje rzeczywistość lat 90tych (mało
elementów dynamicznych, precyzujących kierunek polityki państwa).
• Jego treść doprecyzowują artykuły o podstawie ustroju gospodarczego i ochronie środowiska.
• Gospodarstwo rodzinne => forma najlepiej służąca OŚ,
• ustrój i rynek, są elementami społecznej gospodarki rynkowej (odejście od liberalizmu), zakłada
interwencjonizm państwowy (konieczność prowadzenia Polityki Rolnej)
• u podstaw leżą cechy szczególne rolnictwa, w tym jego słabości (np. Istnienie gospodarstw
rodzinnych, zasady wynikające z art. 20 konstytucji).
c) współcześnie PrR determinuje czynnik międzynarodowy (WTO, UE), również w UE przyjęto
zasadę społecznej gospodarki rynkowej o czym świadczy realizacja WPR wpływa to na swoiste
cechy:
• narastanie ustawodawstwa specjalnego (PŻ - w Polsce w zakresie prawa publicznego)
• pojęcia, konstrukcje i instytucje o aspekcie rolnym (ziemia jako kategoria ekonomiczna =
nieruchomość rolna, grunt rolny, użytki, działka)
• swoiste nazwy - „reforma rolna”
• metody regulacji (Cywilistyczna, Administracyjna, Karnistyczna - POŚ i PŻ)
• ustawodawstwo nakłada obowiązki na producenta ze względu na interes społeczny (OŚ) i grozi
sankcjami administracyjnymi (głównie) lub karnymi (rzadko tylko OŚ i PŻ)
Źródła Prawa Rolnego:
a) Krajowe:
- art. 23 Konstytucji oraz art. 12, 20, 21 i 59
- ratyfikowane umowy międzynarodowe
- skodyfikowane akty prawne (Kodeks Cywilny)
- ustawy
- rozporządzenia
- akty prawa miejscowego,
b) Unijne
- Akty rangi traktatowej, w tym Traktat Rzymski (25.03.1957r.), układy o stowarzyszeniu
- rozporządzenia (najwyższej rangi, dominują w Wpr.R)
- dyrektywy (implementowane w państwach członkowskich)
- decyzje
- zalecenia i opinie.
Działy Prawa Rolnego:
a) Struktura agrarna
- polska => Stan rolniczych jednostek produkcyjnych, to jest ich liczby i zróżnicowania, ze
względu na wielkość lub inne cechy.
- UE => Zespół powiązanych ze sobą instytucji takich jak: struktura gruntów rolnych, struktura
produkcji, struktura usług dla rolnictwa.
b) Prawo Żywnościowe.
c) Prawne formy regulacji rynków rolnych.
Zasady Prawa Rolnego:
- ochrona warsztatu pracy rolnika (szczególna ochrona producentów),
- art. 23 Konstytucji - szczególna ochrona gospodarstw rodzinnych,
- równouprawnienie ludności miejskiej i wiejskiej (w tym zrównanie dochodów),
- ochrona zdrowia konsumenta,
- ochrona środowiska w rolnictwie.
4. Podstawowe kategorie pojęciowe i konstrukcje teoretyczne prawa rolnego.
Pojęcia:
a) Działalność Rolnicza (wyjściowe do definicji gospodarstwa rolnego, producenta rolnego i
produktu rolnego)
=> Ustaw o ubezp. Społ rol. - „jest to działalność w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej w tym
działalności ogrodnicza, sadownicza, rybna, leśna i pszczelarska.
- brakiem definicji jest ograniczenia DR wyłącznie do wytwórstwa (pomijanie przetwórstwa
wstępnego i dalszego). W gosp. Rynk. Dział produkcji rolnej jest znacznie szerszy.
Rozp. 1782 - DR obejmuje zachowanie aktywne, ale i bierne (odłogowane) z przestrzeganiem
wymogów OŚ. (według kryterium cyklu rolno-biologicznego).
b) Gospodarstwo Rolne
- zorganizowany zespół czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał). W modelu ekonomicznym
jest traktowane jako przedsiębiorstwo, jeśli nastawione jest na produkcje na rynek.
- Przedmiotowe => art. 553 „Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami
leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub
mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z
prowadzeniem gospodarstwa rolnego.”
- funkcjonalne => z ustawy o U.S.R. „ Gospodarstwo rolne jest to każde gospodarstwo służące
prowadzeniu działalności rolniczej.
c) Producent Rolny jest to każdy podmiot będący w stanie wytworzyć i dostarczyć produkty rolne.
(OF, OP, Jedn. Org.)
- osoba fizyczna - rolnik (kategoria swoista podmiotu wytwórczego), zawsze osoba fizyczna,
prowadząca działalność rolniczą na własny rachunek, jako posiadacz samoistny gospodarstwa
rolnego.
- Osoby prawne - brak specjalnej kategorii „spółki rolnej”
d) Produkty rolne - brak definicji w prawie Polskim
• definicja z WPR:
• w postaci definicji z art. 32 (płody ziemi, produkty hodowli i rybołówstwa oraz bezpośrednio z
nimi związane produkty pierwszego stopnia przetworzenia). Nie budzi wątpliwości zaliczane do
produktów rolnych np. Płodów ziemi (zbóż), ale budzi wątpliwość zaliczanie produktów
pierwszego stopnia przetworzenia. Rozstrzygnął to ETS (o zaliczeniu takich produktów
decyduje ekonomiczny związek między produktem podstawowym, przetworzonym, a ilością
kolejnych etapów przetwórstwa. Musi istnieć wyraźna ekonomiczna zależność między tymi
produktami.) Do produktów rolnych nie zalicza się produktów, których koszty przetworzenia
byłyby tak znaczne, że cena produktu wyjściowego byłaby kosztem marginalnym. Definicja
obejmuje produkty pierwotne jak i przetworzone np. Margaryna czy masło).
• Na podstawie wyliczenia produktów rolnych w załączniki do TRZ, produkty które objęte są
Wpr.R, załącznik wymienia zarówno produkty pierwotne jaki i przetworzone. Zdaniem
niektórych załącznik wymienia towary objęte Wpr.R.
Konstrukcje teoretyczne:
a) własność rolnicza - pojęcie odmienne od własności z KC
• przedmiot własności - mienie zorganizowane w formie gospodarstwa rolnego
• obejmuje prawo własności oraz inne tytuły prawne do prowadzenia działalności rolniczej
(dzierżawa)
• pojęcie własności z KC jest niewystarczające do ochrony gospodarstw rolnych jako
zorganizowanej całości gospodarczej.
b) kontrakty rolne (np. Dzierżawa - typowy kontrakt rolny)
kryteria: przedmiot związany z rolnictwem, jedną ze stron jest producent rolny, istnieje odrębna
regulacje ustawowa danej umowy (sprzedaż nie jest kontraktem rolnym)
- brak dzierżawy rolniczej w polskim PrR
- „umowa z następcą” - jest kontraktem rolnym.
c) stosunek prawno-rolny:
kryteria: przedmiot związany z rolnictwem, jedną ze stron jest producent rolny, istnieje odrębna
regulacje ustawowa.
5. Etapy rozwoju polityki rolnej i prawa rolnego.
• zagadnienie pominięto w toku wykładu.
6. Wspólna Polityka Rolna i wspólnotowe prawo rolne.
A) Cele:
Zostały sformułowane w Traktacie Rzymskim i do dziś nie uległy zmianie, sformułowano je w
sposób bardzo ogólny, a odpowiednie władze wspólnoty mogą konkretnych warunkach dokonywać
wyboru miedzy nimi preferując jakiś cel “kosztem innego”, art. 33 TRZ (dawniej 39). Na
kolejność celów wpłynęła sytuacja rolnictwa w państwach członkowskich jak i doświadczenia w
realizacji krajowych PR.
Według Ust. 1 do celów WPR należą:
- zwiększenie wydajności produkcji rolniczej w drodze rozwoju postępu technicznego.
Zapewnienie racjonalnego rozwoju produkcji rolniczej oraz jak najpełniejszego wykorzystania
czynników produkcji a w szczególności pracy.
- Zapewnienie należytego standardu życia rolników, głownie poprzez podniesienie dochodów.
- Stabilizacja rynków.
- Zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia.
- Zapewnienie odpowiednich cen przy dostawach dla konsumentów.
Wymienione cele WPR wiążą się z polityką rynkową, służą podniesieniu dochodów rolników, ale
obok omawianego ust.1, art. 33 zawiera ust. 2, który w sposób wyraźny dotyczy polityki
strukturalnej w rolnictwie. Stanowi, iż podczas opracowywania i realizacji WPR musza być brane
pod uwagę:
- szczególny charakter polityki rolnej oraz różnice strukturalne i materialne pomiędzy regionami
rolniczymi.
- Konieczność usuwania zróżnicowań.
- Fakt, że rolnictwo w państwach członkowskich stanowi sektor silnie powiązany z resztą
gospodarki.
B) Założenia:
WPR oparta jest przynajmniej na pięciu założeniach:
a) zapewnienia samowystarczalności w zakresie produktów strefy umiarkowanej. Jest to założenie
uzasadnione genezą WPR, odwołaniem do braków żywności z la 40-50, dziś nieco archaiczne z
uwagi na nadwyżki produkcji na rynkach branżowych, jak i wymianę z państwami trzecimi.
b) podstawową jednostką produkcyjną jest gospodarstwo rodzinne - ukierunkowanie na wspieranie
i umacnianie tych gospodarstw.
c) rolnictwo jest szczególnym sektorem gospodarki - wyraz w TRZ, który rolnictwu przewiduje
uprzywilejowaną pozycję.
d) rynek rolny we wspólnocie jest rynkiem regulowanym - WPR zawsze uwzględnia działanie
praw rynkowych, a jednocześnie mocno oddziaływuje na funkcjonowanie tego rynku.
e) Europeizacja regulacji prawnych. - TRZ stanowi, że w organizacji rynku może przybrać formy
takie jak powszechne zasady dotyczące konkurencji, obowiązkowej koordynacji różnych
narodowych rynków albo rynku europejskiego. (w praktyce przyjęto ostatnie rozwiązanie).
C) Instrumenty realizacji:
WPR posługuje się ogromnym zestawem instrumentów, są to instrumenty zarówno o charakterze
rynkowym, strukturalnym, oraz przez ostatnie 7 lat kształtuje się zespól instrumentów wsparcia
rozwoju obszarów wiejskich.
a) rynkowe - ceny rolne, skup interwencyjny, subwencjonowanie, dopłaty, ochrona rynku
wewnętrznego przed importem z państw trzecich (cena progu, cena śluzy). Wyodrębniają się
instrumenty służące ograniczaniu produkcji - kwoty produkcyjne, opłaty
współodpowiedzialnościowe (służące likwidacji nadwyżek rynkowych).
b) Bardzo rozbudowane instrumenty strukturalne, np. Pomoc modernizacyjna dla gospodarstw tzw.
Rozwojowych, wcześniejsze emerytury, pomoc dla młodych rolników, system informacji i szkoleń,
pomoc dla gospodarstw na terenach górskich i innych rolniczo upośledzonych. Wsparcie dla
zrzeszeń producentów. Instrumenty ograniczające produkcję, np. Wyłączanie gruntów,
ekstensyfikacja produkcji (zobowiązanie do zmniejszenia obszaru produkcji albo stada zwierząt),
przejście z produkcji nadwyżkowych do nienadwyżkowych, zalesiane gruntów, wcześniejsze
emerytury (przyspieszenie zmiany generacji).
c) Polityka rozwoju obszarów wiejskich, np. Pomoc inwestycyjna niezwiększająca produkcji,
wcześniejsze emerytury i pomoc dla młodych rolników, poprawa jakości produktów rolnych.
D) Kierunki Ewolucji:
WPR do dzisiaj realizuje cele określone w TRZ, są to cele stałe, a mimo to WPR ulegała zmianom
na przestrzeni czasu. Przyczyny zmian to:
- rozszerzenie Unii,
- zmiany wewnątrz wspólnoty w tym w rolnictwie,
- wzrost produkcji rolnej,
- uwarunkowania rynku światowego (czynniki zewnętrzne),
Główne tendencje rozwojowe WPR:
a) od Intensyfikacji do Ekstensyfikacji rolnictwa - początkowo do lat 80tych zmierzała do
zwiększania produkcji, temu celowi służyły niemal wszystkie mechanizmy i instrumenty WPR np.
Uzależnienie wysokości wsparcia od poziomu produkcji. Pod koniec lat 70tych pojawiają się
nadwyżki, których likwidacja okazała się trudna i kosztowna dla budżetu wspólnoty. Od połowy lat
80tych wyraźna tendencja do ekstensyfikacji produkcji rolnej. Służyły temu instrumenty
ekonomiczne i z zakresu polityki strukturalnej. Obecnie wsparcie ze strony wspólnoty przyznawane
jest gdy nie powoduje ono wzrostu produkcji.
b) od Polityki Rynkowej do Strukturalnej - do II polowy lat 60tych EWG kładło nacisk na
rozwój polityki rynkowej, w efekcie utworzono wspólnie zorganizowane rynki rolne we
wspólnocie. Do 72r. Politykę strukturalną prowadziły poszczególne państwa. Koordynacja na
szczeblu wspólnotowym zaczyna się w 68r. Gdy zwrócono uwagę na to, że cele WPR nie mogą
zostać osiągnięte jeżeli do instrumentów polityki rolnej obok rynkowej nie zostaną dołączone
instrumenty z zakresu polityki strukturalnej. W efekcje w 72. roku wydano trzy pierwsze dyrektywy
w tej sprawie:
159 - modernizacyjna
160 - odstąpieniowa
161 - informacyjna
a w 75r. “Dyrektywę górska”
Kolejne akty prawne miały juz formę rozporządzeń (72-85r.). Polityka strukturalna miała charakter
uzupełniający względem polityki rynkowej, jej rola znacznie wzrosła ale udział w wydatkach ma jej
realizację był niezwykle skromny w porównaniu z realizacją polityki rynkowej.
c) od Polityki Rolnej do Polityki Wiejskiej - charakterystyczne jest traktowanie WPR jako
szczególnego działu gospodarki. Lata 90 przyniosły początek ujmowania rolnictwa na tle
rozwoju danego terytorium, rozwoju regionu, co wiąże się z koncepcją rolnictwa
wielofunkcyjnego i rozwoju wsi. Wsparcie rozwoju rolnictwa zaczęło być traktowane jako
wsparcie dla rozwoju obszaru wiejskiego, regionów. Rozporządzenia 1257 - w sprawie
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich ze środków europejskiego funduszu, obowiązywało do
2007r. Obecnie rozp. 1698/05 będzie obowiązywać do roku 2013.
d) od Aspektu Handlowego do Humanitarnego - Charakter handlowy WPR polegał na włączeniu
rolnictwa w ramy wspólnego rynku. Mimo rozwoju polityki strukturalnej, WPR było
podporządkowane realizacji celów rynkowych. W 86r. Do TRZ wprowadzono postanowienia
dotyczące środowiska a potem do części ogólnej “Przy realizacji wszystkich polityk należy
uwzględniać wymagania w zakresie ochrony środowiska” - początek wymiaru ekologicznego WPR.
Dalej art. 152-153 stanowią o ochronie interesów konsumenta i zdrowia publicznego. Z punktu
widzenia realizacji są niezwykle istotne - każą uwzględniać interesy konsumenta (a nie tylko
producenta). W ten sposób przejście z aspektu handlowego do humanitarnego, to uwzględnienie
interes konsumenta jak i ochrony zdrowia publicznego, a zatem przestrzeganie podstawowych praw
człowieka (zdrowia i bezpieczeństwa żywności wytwarzanej w warunkach środowiska
naturalnego). To podejście do WPR spowodowało szybki rozwój Wpr.R w zakresie Prawa
żywnościowego, które w celu ochrony zdrowia konsumenta, reguluje wszystkie elementy łańcucha
żywnościowego.
E) Działy WprR
a) Prawo rynków rolnych - najwcześniejszy i bardzo rozbudowany dział, obejmuje organizację
różnych rynków branżowych oraz stosowane na tych rynkach instrumenty.
b) Prawo struktur rolnych - późniejsze, obejmujące regulacje służące kształtowaniu polityki
strukturalnej w rolnictwie za pomocą np. Pomocy modernizacyjnej, wcześniejszych emerytur,
pomocy dla młodych rolników, wsparcia zrzeszeń producentów itd.
Niektóre instrumenty wykorzystywane są w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich i składają
się na dział zwany Prawem Wiejskim. (rozporządzenie 1698/05 w sprawie wsparcia rozwoju
obszarów wiejskich ze środków europejskiego funduszu na rzecz rozwoju obszarów wiejskich -
obowiązuje do końca 2013r.)
c) Prawo Żywnościowe - niezwykle rozbudowane, szczegółowe i rygorystyczne, jedyny dział
prawa wspólnotowego, który posiada definicję zamieszczona w rozporządzeniu 188/2002. PŻ
ujmowane jest niezwykle szeroko, pochodna cześć Wpr.R, ponieważ z uwagi na jakości
produkcji rolnej, bezpieczeństwo żywności, ochronę konsumenta i zdrowia publicznego, PŻ
obejmuje wszystkie kwestie składające się na tzw. Łańcuch żywnościowy. Jeśli traktować PŻ
jako dział PR, to z punktu widzenia krajowego porządku prawnego regulacja PŻ jest
szczegółowa, wręcz kazuistyczna. Jest to przyszłościowa dziedzina prawa wspólnotowego.
d) Ochrona środowiska w Rolnictwie - TRZ w oryginale nie zawierał przepisów w tej kwestii.
Przepisy środowiskowe wprowadzono w roku 86.
Uważa się, że Wpr.R jest prawem odrębnym w zakresie prawa wspólnotowego, jako tzw.
Ius proprium działalności rolniczej, specjalny status wynika z regulacji traktatowej jak i bardzo
rozbudowanej legislacji wtórnej opartej na założeniach WPR. Wpr.R ma cechy prawa
gospodarczego, a metoda regulacji zalicza je do prawa publicznego.
7. Pojęcie nieruchomości rolnej. (wg.KC)
a) art. 461 KC „Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub
mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie, w zakresie
produkcji roślinnej i zwierzęce, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.
b) warto znać definicję Rzeczy i Nieruchomości
c) grunty pod stawami - są gruntami rolnymi!
8. Pojęcie gospodarstwa rolnego.
Ekonomia - celowo zorganizowany zespół ludzi, ziemi i kapitału, którego zadaniem jest
wytwarzanie produktu rolnego poprzez uprawę roślin i chów zwierząt.
WPR dyrektywa 108/75 - „jednostka technicznoekonomiczna, która podlega jednemu kierownictwu
i produkuje produkty rolne”.
KC - rt. 553 „Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi,
budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić
zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa
rolnego.”
Ustawa o podatku rolnym - „jest to obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i
budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione lub zakrzewione na użytkach rolnych, za
wyjątkiem gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż działalność
rolnicza, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 Ha lub 1 Ha przeliczeniowy, stanowiących
własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki
organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej.
Hektar przeliczeniowy - iloczyn 1 Ha fizycznego przez współczynnik jakościowy gruntu np.
Klasę gruntu, warunki klimatyczne, rodzaje użytków rolnych.
Gospodarstwo rodzinne - do 300 hektarów, prowadzone przez rolnika indywidualnego.
Gospodarstwo ekologiczna - prowadzone metodami ekologicznymi.
Orzecznictwo - prawo na gospodarstwie rolnym należy traktować jako prawo na dobrach
niematerialnych, poprzez rozporządzanie gospodarstwem rolnym, rozporządza się nie jego
składnikami ale jednym prawem, którego przedmiotem jest całe gospodarstwo. Rozporządzanie
gospodarstwem oznacza dokonanie jednej czynności prawnej, Gospodarstwo rolne jako całość nie
jest przedmiotem odrębnego prawa podmiotowego.
9. Przeniesienie własności nieruchomości rolnych według kodeksu cywilnego.
Obrót w ujęciu węższym (przeniesienie własności w drodze umowy) i szerszym (także przez inne
zdarzenia prawne jak wywłaszczenie, dziedziczenie, zasiedzenie).
Własność:
- strona pozytywna -> posiadanie, korzystanie i rozporządzanie rzeczą.
- strona negatywna -> zakaz ingerencji w prawo własności przez osoby nie będące właścicielami.
Cechy przeniesienia własności:
a) Umowa przenosząca jest umową o podwójnym skutku.(dwie odrębne czynności prawne,
zobowiązująca i rozporządzająca).
- umowy te zawierane są łącznie, chyba żę przepis szczególny stanowi inaczej, albo strony się tak
umówią.
- W wypadku istnienia ustawowego prawa pierwokupu zawiera się umowę zobowiązującą, a gdy
podmiot uprawniony z niego nie skorzysta, rozporządzającą.
b) Umowa kauzalna
c)Umowa nie może być zawarta pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu, jeśli tak się
stanie, wywołuje ona tylko skutego zobowiązujący i wymaga umowy rozporządzającej po
ziszczeniu się warunku lub terminu.
d) Umowa wymaga formy aktu notarialnego.
+ nie jest wymagany, gdy grunt stanowiący wkład rolniczej spółdzielni produkcyjnej ma stać
się jej własnością.
e) W razie sprzedaży przez współwłaściciela udziału we współwłasności (lub jego części),
pozostali współwłaściciele mają prawo pierwokupu, jeżeli prowadzą gospodarstwo rolne na
gruncie wspólnym. Nie dotyczy to przypadku gdy współwłaściciel prowadzący GR sprzedaje
udział wraz z tym gospodarstwem, albo nabywcą jest inny z współwłaścicieli lub osoba która
dziedziczyłaby to gospodarstwo po sprzedawcy.
Sposoby nabycia i utraty własności:
- Sprzedaż - Akt Notarialny
- Zamiana - Akt Notarialny
- Darowizna - Akt Notarialny
- Dożywocie - Akt Notarialny
- Zasiedzenie - Akt Notarialny (wymaga upływu czasu - dobra wiara 20 lat, zła wiara 30 lat,
posiadanie samoistne, nieprzerwane posiadanie - przy czym każdy kolejny posiadacz może
zaliczyć okres posiadania poprzednika).
- Zrzeczenie się własności => tylko do 17.07.2006. - wyrok TK o niezgodności przepisów dot.
Zrzeczenia z konstytucją. Właściciel mógł wyzbyć się własności poprzez zrzeczenie się
(jednostronna czynność prawna - akt notarialny), a nieruchomość stawała się własnością gminy
(jeżeli leżała na terenie 2 lub więcej gmin, przypadała tej, w której była największa jej część).
Gmina ponosiła odpowiedzialność za obciążenia nieruchomości, ale tylko do wartości ten
nieruchomości.
10. Przeniesienie własności nieruchomości rolnych w świetle ustawy o
kształtowaniu ustroju rolnego.
Kształtowanie ustroju rolnego:
a) układ stosunków własnościowych i form organizacji w produkcji w rolnictwie.
b) całokształt stosunków własnościowych w rolnictwie (struktura agrarna) oraz form organizacji
produkcji rolnej i rynków rolnych.
Źródła
- art 23. Konstytucji - gospodarstwo rodzinne
- działania państwa przez określone instrumenty prawne i ekonomiczne:
a) Instrumenty Prawne - określone nakazy i zakazy najczęściej wyrażone są uprawnieniami
podmiotu prawa publicznego, które umożliwiają mu ingerencję w stosunku prawno-rolne.
b) Instrumenty ekonomiczne - nie formułują swojego adresata, nakazów czy zakazów a jedynie
skłaniają do określonego postępowania przy pomocy pozytywnych bodźców ekonomicznych (ulgi,
subwencje, renty strukturalne, pomoc modernizacyjna, dopłaty do kredytów, opłaty
współodpowiedzialnościowe).
W Polsce UR reguluje ustawa z dnia 11.04.2003r. O kształtowaniu ustroju rolnego. Do jej
celów zaliczamy:
- poprawę struktury obszarowej GR,
- przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych,
- zapewnienie prowadzenia GR przez osoby wykwalifikowane.
Nieruchomość rolna - będzie to nieruchomość w rozumieniu przepisów KC, z wyłączeniem
nieruchomości, które w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego są przeznaczone
na inne cele niż rolne.
Użytki rolne - to grunty rolne, sady, łąki trwałe, pastwiska trwałe, grunty rolne zabudowane,
grunty pod stawami i grunty pod rowami.
Regulacje prawa pierwokupu i prawa wykupu:
a) Prawo pierwokupu - w przypadku sprzedaży NR przez osobę fizyczną lub prawną inną niż
Agencja Nieruchomości Rolnych, dzierżawcy tej nieruchomości mają ustawowe prawo pierwokupu
o ile łącznie spełniają dwa warunki:
- umowa dzierżawy została zawarta na piśmie z datą pewną i była faktycznie wykonywana przez
okres co najmniej 3 lat od tej daty.
- Nabywana nieruchomość wchodzi w skład gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy lub jest
dzierżawiona przez spółdzielnie producentów rolnych.
- Jeżeli brak jest uprawnionego, albo nie chce on wykonać swojego prawa, ustawowe prawo
pierwokupu przypada ANR (nie przysługuje gdy w wyniku nabycia NR, nabywca powiększa
swoje gospodarstwo rodzinne do powierzchni nie większej niż 300Ha i zbywana nieruchomość
jest położona w tej samej lub sąsiedniej gminie co to gospodarstwo).
- Nie stosuje się prawa pierwokupu gdy nabywca jest: rolnicza spółdzielnia produkcyjna
nabywająca wkład gruntowy od swojego członka, osoba bliska zbywcy w rozumieniu
przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami (wstępny, zstępny, rodzeństwo i ich dzieci,
przysposobieni, małżonek, konkubinat).
b) Prawo wykupu - w przypadku przeniesienia własności NR w drodze innej niż sprzedaż, ANR
ma prawo wydać oświadczenie o jej nabyciu za zapłatą równowartości pieniężnej. Prawo to nie
przysługuje ANR gdy:
- w wyniku nabycia NR, nabywca powiększa swoje gospodarstwo rodzinne do powierzchni nie
większej niż 300Ha
- umowa została zawarta z osobą najbliższą lub gdy rolnicza spółdzielnia produkcyjna nabywa w
ten sposób wkład gruntowy od swojego członka.
- Jeśli przekazanie własność następuje w wyniku wykonania umowy z następcom.
Nieruchomości rolne nabyte na podstawie prawa pierwokupu lub wykupu przez ANR wchodzą w
skład zasobów własności rolnej Skarbu Państwa.
Czynności prawna przenosząca własność NR dokonana niezgodnie z przepisami tej ustawy jest
bezwzględnie nieważna.
11. Pojęcie gospodarstwa rodzinnego.
Gospodarstwo Rodzinne jest to gospodarstwo o powierzchni nie większej niż 300Ha,
prowadzone przez Rolnika indywidualnego.
- przy uwzględnianiu powierzchni użytków rolnych będących przedmiotem współwłasności,
bierze się pod uwagę:
+ współwłasność w częściach ułamkowych => powierzchnia odpowiadająca części udziału.
+ współwłasność łączna => całość powierzchni nieruchomość będącej przedmiotem
współwłasności.
Rolnik indywidualny - osoba fizyczna będąca właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości
rolnych o łącznej powierzchni użytków rolnych, nie przekraczającej 300Ha, prowadzący
osobiście gospodarstwo rolne (podejmujący wszelkie decyzje związane z prowadzeniem
działalności rolniczej), posiadający kwalifikacje rolnicze zamieszkały w gminie na obszarze
której jest przynajmniej jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa
rolnego.
Kwalifikacje (alternatywnie):
a) wykształcenie rolnicze zasadnicze lub wykształcenie średnie lub wyższe. (dowód - dyplom
ukończenia szkoły)
b) osobiście prowadził gospodarstwo rolne lub pracował w takim gospodarstwie przez co najmniej
5 lat. (dowód oświadczenie prowadzącego gospodarstwo albo oświadczenie pracodawcy,
poświadczone przez wójta, burmistrze, prezydenta miasta).
12. Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego, tryby i sposoby.
• n a mocy porozumienia stron:
a) podział rzeczy w naturze, jest dopuszczalny, jeśli nie jest sprzeczny z ustawą, ze społecznogospodarczym
przeznaczeniem rzeczy, gdy nie prowadzi do istotnej zmiany tej rzeczy lub
znacznego spadku jej wartości.
b) przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych,
c) sprzedaż rzeczy i podział uzyskanej kwoty.
• n a mocy orzeczenia sądu (gdy brak porozumienia stron):
a) podział rzeczy w naturze (gdy nie jest sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej)
b) sprzedaż rzeczy.
c) Przyznanie GR jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych.
- Sąd przyzna GR temu, na którego wyrażą zgodę pozostali, w przypadku braku zgody, temu
który je prowadzi albo w nim stale pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia
za wyborem innego współwłaściciela (jeśli warunki spełnia kilku, to sąd przyzna GR temu,
który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia),
- Współwłaściciele, którzy nie otrzymali GR zostaną spłaceni (wysokość ustalana w drodze
porozumienia lub przez sąd, który może obniżyć spłatę , ze względu na typ i stan gospodarstwa
lub sytuację majątkową podmiotu uprawnionego i rolnika),
- Współwłaściciel który otrzymał GR i w przeciągu 5 lat sprzedał otrzymane nieruchomości
rolne za cenę wyższą, ma obowiązek wyrównania strat pozostałym współwłaścicielom (brak
tego obowiązku, gdy celem zbycia było zapewnienie racjonalnego gospodarowania),
- Współwłaściciele którzy mieszkali w GR do zniesienia współwłasności, zachowują to
uprawnienie przez okres dalszych 5 lat (dożywotnio osoby trwale niezdolne do pracy, a w
przypadku małoletnich , bieg terminu rozpoczyna się z chwilą uzyskania pełnoletności).
13. Dziedziczenie gospodarstwa rolnego - ogólna charakterystyka, znaczenie
wyroku TK z 2001r.
Gospodarstwo rolne z chwilą śmierci jego właściciela (użytkownika wieczystego,
samoistnego posiadacza) przechodzi wraz z pozostałymi składnikami w drodze sukcesji
uniwersalnej na spadkobierców zmarłego. Zmiana właściciela gospodarstwa rolnego w drodze
dziedziczenia stanowi zazwyczaj poważne zagrożenie dla jego bytu. Zawsze bowiem, gdy do
dziedziczenia dochodzi więcej niż jeden spadkobierca, pojawia się groźba podziału spadkowego
gospodarstw rolnego.
Znane są dwa modele dziedziczenia gospodarstw rolnych:
Germański - ingerencja w dziedziczenie następuje na etapie otwarcia spadku, w celu
ustalenia jednego spadkobiercy gospodarstwa rolnego, zawodowo najlepiej
kwalifikowanego do przejęcia gospodarstwa. O losie spadkowego gospodarstwa przesądza
otwarcie spadku, a nie dział spadku.
Romański - ingerencja występuje dopiero na etapie działu spadku. Dochodzeniem do
dziedziczenia rządzą reguły powszechnego prawa spadkowego. Dopiero szczególne
uregulowania dotyczące działu spadku mają zapewnić wybór spadkobiercy.
W Polsce szczególny porządek dziedziczenia gospodarstw rolnych wprowadzono ustawią
„O ograniczeniu podziału gospodarstw rolnych " z 1963 r.
Następnie uregulowania te zostały przeniesione do kodeksu cywilnego (1964 r.) Polski model
dziedziczenia obejmował elementy modelu germańskiego jak i romańskiego. Zakładał ingerencję w
ustalenie praw do spadku jak i w dział spadku. Stan taki utrzymywał się do 13 lutego 2001 r. 14
lutego 2001 ogłoszono wyrok Trybunału Konstytucyjnego, uznający przepisy szczególne
wpływające na ustalanie spadkobierców GR dziedziczących z ustawy za niezgodne z Konstytucją
RP.
W uzasadnieniu wyroku TK nie wyklucza istnienia szczególnego porządku dziedziczenia gosp.
rolnych, o ile tylko będzie on realizował zasadę wyrażoną w art. 23 Konstytucji RP, że
gospodarstwo rodzinne jest podstawa ustroju rolnego państwa.
Szczególny porządek dziedziczenia GR jest ostatnia instytucja zmiany pokoleniowej w rolnictwie w
tym znaczeniu, że ma on zastosowanie, gdy właściciel za życia nie rozporządził GR. Art. 1058 k.c.
przesądza, że przepisy szczególne o dziedziczeniu gospodarstw rolnych stosuje się do gospodarstw
rolnych obejmujących grunty rolne o powierzchni przekraczającej 1Ha.
W wyroku z 31 stycznia 2001 r . T K uznał za sprzeczne z Konstytucją RP p rzepisy art. 1059, 1060,
1062, 1063, 1064 i 1087 k.c. wpływające na ustalenie spadkobierców ustawowych spadku rolnego,
otwartego począwszy od dnia ogłoszenia tegoż wyroku, co nastąpiło 14 lutego 2001 roku.
W praktyce wyrok TK oznacza, że o skutecznym dziedziczeniu gospodarstwa rolnego i/lub wkładu
gruntowego w rolniczej spółdzielni produkcyjnej , należącego do spadku otwartego po 13 lutego
2001 r., decyduje wyłącznie powołanie do spadku— spadkobierców spadku rolnego ustala się
wyłącznie przy uwzględnieniu reguł powszechnego prawa spadkowego, czyli tak jak
spadkobierców każdego innego spadku. Fakt, że do spadku należy GR i/lub wkład w rolniczej
spółdzielni produkcyjnej, nie ma wpływu na ustalenie spadkobiercy wypadku dziedziczenia
ustawowego do ustalenia spadkobierców znajdą zastosowanie przede wszystkim przepisy art. 931-
937 i 940 k.c. Wymienione przepisy powszechnego prawa spadkowego określają krąg
spadkobierców ustawowych i reguły wyznaczające kolejność powołania do spadku.
14. Dziedziczenie ustawowe gospodarstwa rolnego, gdy spadek został otwarty do
13 lutego 2001r.
Do spadków otwartych przed 14 lutym 2001 r.( od 5 lipca 63r. Do 13 lutego 2001r.) nadal mają
zastosowanie szczególne przepisy regulujące dziedziczenie gospodarstw.
Art.1058 k.c. określa granice powierzchniową po przekroczeniu której mają zastosowanie
przepisy szczególne dotyczące dziedziczenia, tą granicą jest l Ha (gospodarstwa o mniejszej
powierzchni są dziedziczone na zasadach ogólnych).
Spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku :
stale pracują przy produkcji rolnej,
mają przygotowanie zawodowe do produkcji rolnej,
są małoletni bądź tez pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół,
są trwale niezdolni do pracy,
Powyższe warunki są równorzędne i wystarczy spełnienie jednego z nich by być
uprawnionym do dziedziczenia.
Ograniczenia przedmiotowe;
dotyczą sprzedaży działu spadku
zachowek
zapis
Krąg spadkobierców do dziedziczenia jest identyczny jak przy dziedziczeniu ustawowym tj.:
małżonek
zstępni
rodzice
rodzeństwo
zstępni rodzeństwa
Spośród tego kręgu do dziedziczenia są powołani spadkobiercy, którzy odpowiadają
warunkom określonym w art.l058k.c. Jeżeli żaden ze spadkobierców nie odpowiada tym
warunkom gospodarstwo dziedziczą spadkodawcy ustawowi na zasadach ogólnych. W braku
powyższych spadkobierców dziedziczyć może Skarb Państwa.
Od generalnej zasady prawa spadkowego, że żyjący bliższy krewny wyłącza od dziedziczenia
dalszego krewnego, KC wprowadza wyjątki np.: dziedziczenie tytułem szczególnego zastępstwa.
Instytucja ta polega na tym, że dalszy krewny spełniający warunki do dziedziczenia gospodarstwa
powołany jest do jego dziedziczenia, gdyż żyjący bliższy krewny nie odpowiada warunkom
umożliwiającym dziedziczenie gospodarstwa. Tytułem szczególnego zastępstwa do dziedziczenia
powołane są, wnuki i dalsi zstępni spadkodawcy oraz rodzeństwo spadkodawcy i zstępni
rodzeństwa. Nie mogą dziedziczyć tytułem szczególnego następstwa rodzice spadkodawcy.
Art. 1062.
§ l. Rodzeństwo spadkodawcy, które w chwili otwarcia spadku odpowiada warunkom
przewidzianym w art. 1059 pkt l i 2, dziedziczy gospodarstwo rolne także wtedy, gdy zstępni
spadkodawcy nie mogą gospodarstwa dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych
w art.1059 lub w art.1060.
§ 2. W granicach określonych w art. 934 dzieci rodzeństwa spadkodawcy, które w chwili
otwarcia spadku odpowiadają warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt l i 2, dziedziczą
gospodarstwo rolne także wtedy, gdy ich ojciec lub matka nie mogą gospodarstwa
dziedziczyć dla braku warunków przewidzianych w art. 1059 lub w § l niniejszego artykułu.
Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Art. 1063.
Jeżeli ani małżonek spadkodawcy, ani żaden z jego krewnych powołanych do dziedziczenia
z ustawy nie odpowiada warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego albo
jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby, które w chwili otwarcia spadku są trwale
niezdolne do pracy, gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych.
Prawa do spadku stwierdza właściwy sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
W stwierdzeniu nabycia spadku wymienia się oprócz spadkodawców powołanych do spadku i ich
udziały w spadku również spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne oraz ich udziały w
tym gospodarstwie także spadkobierców dziedziczących wkład gruntowy w Rolniczej spółdzielni
produkcji i ich udział w tym wkładzie.
15. Testamentowe dziedziczenie gospodarstwa rolnego.
Od dania 1.10.1990r. Osoba powołana do spadku nie musi spełniać jakiegokolwiek warunku, by
dziedziczyć należące do spadku gospodarstwo rolne. Wcześniej powołany w testamencie do
dziedziczenia, musiał spełniać warunku określone w art. 1065 KC.
Osoby prawne inne niż gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb
Państwa mogą dziedziczyć tylko na podstawie testamentu.
16. Zapis gospodarstwa rolnego.
Definicja : Spadkobierca może przez rozporządzenie testamentowe zobowiązać spadkodawcę
ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz
oznaczonej osoby ( art. 968 §1 KC )
Do dnia wejścia w życie noweli K.C z 1990 r. obowiązywała reguła, że skuteczność zapisu gosp.
rolnego zależała przede wszystkim od spełnienia warunków, jakie były wymagane od osób
powołanych do dziedziczenia gospodarstwa rolnego z testamentu. Art.l065 K.C. wymagała aby
zapis gosp. rolnego nie naruszał przepisów, które ograniczają podział gospodarstwa rolnego
należącego do spadku. Niespełnienie któregoś z warunków powodowało bezskuteczność zapisu
gosp. rolnego lub jego części , a przepisy ograniczające podział gospodarstwa rolnego miały wpływ
tylko na wykonanie zapisu..
Art. 1067 ograniczał także wykonanie innego zapisu - spadkobierca mógł być obciążony innym
zapisem, jeśli ten zapis nie stanowił nadmiernego obciążenia tego gospodarstwa-gdy tak się działo
ulegał on stosownemu obciążeniu.
Art 1067 został zmieniony nowelą z 1990 r. :
-nowela zniosła ograniczenia w dziedziczenia testamentowym gosp. rolnych, co za tym idzie
powołania, zapisobiorcy gosp. rolnego lub jego części;
-ogranicza wykonanie zapisu naruszającego przepisy dotyczące podziału gosp. rolnego w ten
sposób, że przewiduje roszczenie o zamianę przedmiotu zapisu na świadczenie pieniężne
(świadczenie pieniężne przeznaczone w zamian za przeznaczony zapisobiorcy przedmiot zapisu
powinno być ekwiwalentne do realnej wartości tego przedmiotu określone wg. Cen
wolnorynkowych, brak porozumienia osób zainteresowanych obciążony zapisem spadkobiercy
może żądać zmiany tego zapisu na świadczenie pieniężne w procesie cywilnym).
Art. 1067 312 §1. Do zapisu, którego przedmiotem jest świadczenie pieniężne, stosuje się
odpowiedni o przepis art. 216.
§ 2. Jeżeli wykonanie zapisu prowadziłoby do podziału gospodarstwa rolnego lub wkładu
gruntownego w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, sprzecznego z zasadami prawidłowej gospodarki
rolnej, spadkobierca zobowiązany do wykonania zapisu może żądać zamiany przedmiotu zapisu na
świadczenie pieniężne.
Art. 216.(93) § l. Wysokość przysługujących współwłaścicielom spłat z gospodarstwa rolnego ustala
się stosownie do ich zgodnego porozumienia.
-ogranicza tylko wykonanie innego zapisu mającego za przedmiot świadczenie pieniężne. Do
takiego zapisu należy stosować art. 216 K.C ,ograniczający wysokość spłat ustalonych w wyniku
znoszenia współwłasności gospodarstwa rolnego;
Zgodnie z art. 1082 ustalenie zachowku następuje z uwzględnieniem przepisów szczególnych o
dziedziczeniu gosp. rolnych, a także art. 216 K.C. jeżeli do spadku należy gospodarstwo rolne.
17. Zbycie spadku obejmującego gospodarstwo rolne.
Zgodnie z art. 1051 KC, spadkobierca, który spadek przyjął, może spadek ten zbyć w całości lub
części. To samo dotyczy zbycia udziału spadkowego. W przypadku gospodarstw rolnych
ustawodawca ograniczył jednak swobodę spadkobierców wprowadzając art. 10701 na mocy którego
w przypadku zbycia spadku należy odwołać się do art. 166 KC oraz art. 3 i 4 ustawy o
kształtowaniu ustroju rolnego. Wynikają z tego następujące konsekwencje:
A) W razie sprzedaży przez współwłaściciela udziału we współwłasności (lub jego części),
pozostali współwłaściciele mają prawo pierwokupu, jeżeli prowadzą gospodarstwo rolne na gruncie
wspólnym. Nie dotyczy to przypadku gdy współwłaściciel prowadzący GR sprzedaje udział wraz z
tym gospodarstwem, albo nabywcą jest inny z współwłaścicieli lub osoba która dziedziczyłaby to
gospodarstwo po sprzedawcy.
B)Znajduje zastosowanie prawo pierwokupu przysługujące dzierżawcy.
C) ANR może skorzystać z prawa pierwokupu lub prawa wykupu.
• (oba przypadki opisane w Zagadnieniu nr 10)
18.Dział spadku obejmujące gospodarstwo rolne, tryby i sposoby.
Art. 1070 - W razie podziału gospodarstwa rolnego, które należy do spadku stosuje się
odpowiednio przepisy o podziale gospodarstw rolnych przy zniesieniu współwłasności.
Wyróżniamy dział:
a) sądowy (w postępowaniu nie procesowym na mocy orzeczenia sądu),
b) umowny (na mocy umowy między spadkobiercami, jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość
wymagana jest forma aktu notarialnego).
• (zniesienie współwłasności jest analogiczne jak w zagadnieniu12).
19. Dziedziczenie wkładu gruntowego.
Wkład gruntowy są to grunty oraz budynki lub ich części i inne urządzenia trwale z gruntem
związane, znajdujące się na tych gruntach w chwili ich wniesienia do spółdzielni.
Obecnie dziedziczenie wkładu gruntowego odbywa się na ogólnych zasadach dotyczących
dziedziczenia gospodarstw rolnych.
Dla spadków otwartych przed wyrokiem TK z 13 lutego 2001r. Nadal obowiązuje jednak art. 1087,
który stwierdza:
Wkład dziedziczą Ci z pośród spadkobierców, którzy:
a) są członkami spółdzielni albo
b) bądź są małoletni, bądź pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo
c) są trwale niezdolni do pracy.
- w braku spadkobierców posiadających te cechy wkład dziedziczą również spadkobiercy, którzy
pracują w gospodarstwie rolnym spółdzielni albo w ciągu sześciu miesięcy od otwarcia spadku
zostaną członkami tej spółdzielni.
- Przepisy dot. Także działki siedliskowej i przyzagrodowej jeżeli należy ona do spadku.
20. Przeciwdziałanie nieformalnemu obrotowi nieruchomościami rolnymi.
Nieformalny obrót polega na objęciu NR lub jej części w posiadanie na podstawie umowy mającej
na celu przeniesienie własności, lecz zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego.
Następstwem takiej umowy było przeniesienie posiadania, a nie własności.
Ustawa „uwłaszczeniowa” z dnia 26.10.1971r. => na jej mocy nieruchomości rolne wchodzące w
skład gospodarstw rolnych i znajdująca się w dniu wejścia ustawy w życie w samoistnym
posiadaniu rolników prowadzących to gospodarstwo, stawały się z mocy prawa ich własnością,
jeżeli rolnicy Ci lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie w drodze umowy
sprzedaży, zamiany, darowizny, dożywocia itp.
Rolnicy, którzy do dnia wejścia ustawy w życie posiadali nieruchomość jako samoistni posiadacze,
nieprzerwanie przez 5 lat, stawali się właścicielami nawet bez spełnienia warunku w postaci
istnienia wspomnianej umowy. Posiadacze w złej wierze - gdy posiadanie trwało minimum 10 lat.
Rolnicy byli zobowiązani do gospodarowanie na tych gruntach osobiście lub przy pomocy rodziny.
Jeżeli nie prowadzili gospodarstwa osobiście (np. Byli stale zatrudnieni w innym zawodzie) - GR
mogło być im odebrane i przekazane na rzecz dotychczasowych posiadaczy zależnych, albo na
rzecz SP.
Nabycie nieruchomości następowało bez względu na normy obszarowe, które obowiązywały przy
podziale gospodarstw i przedmiotem nabycia być tylko obszar , który wraz z obszarem NR
stanowiącej dotychczasową własność rolnika nie przekraczał górnej granicy obszaru nieruchomości
nie podlegającej przejęciu na cele reformy rolnej. (100Ha powierzchni ogólnej, 50Ha Użytków
rolnych w województwach Poznańskim, Pomorskim i Śląskim oraz 100Ha na Ziemiach
Odzyskanych).
Nabycie własności następowało nieodpłatnie gdy rolnik:
- spłacił całą cenę nieruchomości,
- objął ją w posiadanie w wyniku zamiany lub darowizny, na skutek zniesienie współwłasności
lub działu spadku.
Prezydium Powiatowej Rady Narodowej stwierdzało nabycie NR w formie wydania aktu nadania
własności. Biura gminnych Rad Narodowych powiadamiały Prezydium o wszelkich zmianach w
obrębie nieruchomości, mających na celu przeniesienie własności ale bez wymaganej formy, oraz
wzywały do:
- zawarcia umowy w formie prawem przewidzianej,
- przywrócenia stanu poprzedniego (w terminie 3 miesięcy, potem przymuszenie grzywną)
- w przypadku niezastosowania się podmiotu, NR lub jej część mogła być przejęta przez SP za
odszkodowaniem równym połowie wartości ustalonej według cen stosowanych przy sprzedaży
państwowych nieruchomości rolnych. Ustawa obowiązywała do 1982r.
21. Dzierżawa gruntów rolnych.
Dzierżawa jest najbardziej rozpowszechnioną obligacyjna forma uzyskiwania przez producentów
rolnych ziemi do swych gospodarstw.
Umowa dzierżawy- wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i
pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić
ustalony w umowie czynsz. Umowa ta może byś zawarta na czas określonym max 30lat i
nieokreślony (automatycznie jeśli zawarta na ponad 30lat).
Czynsz może być określony w pieniądzach lub inny sposób (np. Procentowy udział w zbiorach).
W wyniku likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej Zasób Własności Rolnej
Skarbu Państwa stał się właścicielem ponad 4,2 mln ha gruntów Rolnicy polscy nie byli w stanie
wykupić ich w całości od państwa. Chcąc możliwie szybko znaleźć dala nich użytkowników,
ówczesna Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa chętnie i na stosunkowo korzystnych
warunkach oddawała w dzierżawę będące w jej dyspozycji państwowe grunty rolne. Spowodowało
to rozszerzenie praktycznego stosowania przepisów o dzierżawie w stosunkach rolnych.
Drugim czynnikiem, który wpłynął na rozszerzenie stosowania instytucji dzierżawy w rolnictwie,
są przepisy ustawy z 20.12.1990 r. O ubezpieczeniu społecznym rolników ( oddanie przez rolnika
gruntów w co najmniej 10letnią dzierżawę jako zaprzestanie przez niego działalności rolniczej)
W sposób istotny wpłynęły przepisy z 11.04.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego- daleko idące
reformy ustawowego prawa pierwokupu dzierżawców nieruchomości rolnych.
W rezultacie w pol. regulacji instytucji dzierżaw rolnych istnieje dwutorowość- z jednej strony
istnieje stosunkowo mało rozbudowana regulacja kodeksowa, która ma zastosowanie do umów
dzierżawy gruntów rolnych niewchodzących w skład Zasobu, oraz szczególna regulacja dzierżawy
gruntów Zasobu.
Specyfikę stosunków dzierżawnych w rolnictwie uwzględnia wreszcie instytucja tzw. Dzierżawy
bezczynszowej (art.708 k.c.) nie stanowi ona formy umowy dzierżawy. Nie może być utożsamiana
z umową dzierżawy z art. 693§1 k.c., gdyż nie określa czynszu za używanie nieruchomości. Mimo
nieokreślenia czynszu umowę dzierżawy bezczynszowej należy traktować jak czynność odpłatną.
Osoba biorąca nieruchomość do użytkowania, mimo ze nie płaci czynszu, zwalnia jednakże osobę,
do której ta nieruchomość należy, z obowiązku dokonania czeto dość poważnych płatności, co
pośredni stanowi przysporzenie na jej rzecz.
Cywilnoprawna ochrona dzierżawcy :
o chrona obligacyjna - art. 693 §2 k.c. przepis ten umożliwia określenie czynszu dzierżawnego
w ułamkowej części pożytków lub świadczeniach innego rodzaju. Gdy wysokość czynszu
określana jest w świadczeniach innych niż pieniądz bądź określona w części pożytków, ryzyko
nieurodzaju bądź wynikające ze zmiany cen jest ponoszone przez obie strony stosunku
dzierżawnego. W Polsce preferowany jest czynsz stały wyrażony w pieniądzu, w wartości
nominalnej albo jako równowartość części dochodów uzyskiwanych w naturze.
Ochronę cywilnoprawną - dzierżawcy znajdujemy również w art.700 k.c. „jeżeli wskutek
okoliczności, za które dzierżawca odpowiedzialności nie ponosi i które nie dotyczą jego osoby,
zwykły przychód z przedmiotu dzierżawy uległ znacznemu zmniejszeniu, dzierżawca może
żądać obniżenia czynszu przypadającego na dany okres gospodarczy”
T rzecim elementem - ochrony obligacyjnej jest przepis art. 664 § 1 k.c. który daje możliwość
obniżenia czynszu najmu ze względu na stwierdzone wady rzeczy najętej. „Jeżeli rzecz najęta
ma wady, które ograniczają jej przydatność do umówionego użytku, najemca może żądać
odpowiedniego obniżenia czynszu za czas trwania wad". Art. Ten stosuje się analogicznie w
przypadku dzierżawy.
Do elementów ochrony cywilnoprawnej dzierżawcy można zaliczyć również art.
695 §1 k.c.- ochrona czasookresu dzierżawy „dzierżawę zawartą na czas dłuższy niż lat 30
poczytuje się po upływie tego terminu za zawartą na czas nie oznaczony".
Prawo pierwokupu - umowa pisemna z datą pewną, faktycznie wykonywana minimum 3 lata
(zgodnie z ustawą o k.u.r.).
Kolejnym elementem ochrony obligacyjnej jest wydłużony okres wypowiedzenia zawarty w
art. 704 k.c. „W braku odmiennej umowy dzierżawę gruntu rolnego można wypowiedzieć na
jeden rok naprzód na koniec roku dzierżawnego, inną zaś dzierżawę na sześć miesięcy naprzód
przed upływem roku dzierżawnego”.
o chrona prawnorzeczowa dzierżawcy -oprócz ochrony obligacyjnej w przypadku dzierżawy
mamy również do czynienia z ochroną prawnorzeczową dzierżawcy.
Dzierżawcy przysługuje taka ochrona jak posiadaczowi. Zgodnie z art. 336 k.c. „Posiadaczem
rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i
ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne
prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny)".
W związku z tym dzierżawcy przysługuje ochrona posesoryjna chroniąca pewien stan
faktyczny zwany posiadaniem. Zawarta jest ona w art. 344 k.c. „Przeciwko temu, kto
samowolnie naruszył posiadanie jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie
nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i
zaniechanie naruszeń".
22. Zmiana generacji inter vivos w rolnictwie, ogólna charakterystyka form
prawnych, przekazanie za rentę strukturalną, umowa z następcą.
A) Ogólna charakterystyka: Przez zmianę generacji w rolnictwie rozumie się najogólniej
obejmowanie gospodarstw rolnych przez młode pokolenie. Polega ona na przeniesieniu własności
nieruchomości wchodzących w skład tego gospodarstwa na nowego właściciela, młodszego od
zbywcy. Zmiana generacji może dokonywać się mortis causa (dziedziczenie) albo inter vivos
poprzez różne czynności prawne podejmowane jeszcze za życia przez rolnika.
Zapewnia to ciągłości gospodarowania , zapobiega konfliktom dotyczącym podziału ewentualnego
spadku.
Wyróżniamy:
a) formy prawne uniwersalne (Dożywocie, Darowizna, Sprzedaż),
b) formy prawne specjalne (np. Umowa z następcą, Przekazanie gospodarstwa za rentę
strukturalną).
O przydatności i stopniu wykorzystania konkretnych form decyduje wiele czynników, takich jak:
- utrwalone w świadomości rolników zwyczaje związane z rodzinnym charakterem
gospodarstwa,
- atrakcyjność poszczególnych form zmiany generacji,
- system bodźców zachęcających rolnika do przekazania gospodarstwa, a także system pomocy
dla następcy (zwłaszcza w przypadku renty strukturalnej).
Pokrótce zostaną omówione dwie wspomniane szczególne formy prawne:
B) Umowa z następną:
- jest to forma zmiany generacji przewidziana w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Poprzez umowę z następcą, rolnik (właściciel, współwłaściciel) zobowiązuje się przenieść na osobę
młodszą od siebie o minimum 15 lat, własność (udział ew. współwłasności) gospodarstwa rolnego,
z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli ten do tego czas będzie pracował
w tym gospodarstwie.
- wymagana jest forma aktu notarialnego,
- umowa nie przenosi własności (skutek zobowiązujący).
Umowa może zostać rozwiązana przez sąd na żądanie rolnika przed jej wykonaniem, jeżeli
następca bez uzasadnione przyczyny nie podjął pracy w GR, zaprzestał jej, nie wywiązuje się z
obowiązków przyjętych w umowie lub postępuje w taki sposób, że nie można od rolnika wymagać
spełnienia obowiązków względem następcy.
• rozwiązanie umowy rozporządzającej może nastąpić gdy następca uporczywie postępuje wobec
rolnika w sposób niezgodny z zasadami współżycia społecznego lub jest rażąco niewdzięczny
(znieważył rolnika lub osobę mu bliską, dopuścił się umyślnego przestępstwa przeciwko życiu,
zdrowiu, wolności lub nie wywiązuje się ze swoich obowiązków względem rolnika). => w
umowie tej można zawrzeć obowiązek wykonywania świadczeń jak przy dożywociu.
Rolnik który przekaże gospodarstwo rolne przed uzyskanie prawa do emerytury lub renty może
domagać się od następcy świadczeń pieniężnych - do wartości połowy emerytury podstawowej
miesięcznie, do czasu nabycia tego prawa (można wyłączyć to umownie).
• w przypadku przedwczesnej śmierci rolnika, następca może domagać się wykonania umowy
przez spadkobierców, jeżeli pracował w gospodarstwie minimum 5 lat.
C) Przekazanie za rentę strukturalną:
Przesłanki uzyskania renty strukturalnej:
• Osoba fizyczna - producent rolny, który:
1) ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego;
2) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej;
3) prowadził działalność rolniczą na własny rachunek w gospodarstwie rolnym przez co najmniej
ostatnie 10 lat, bezpośrednio przed złożeniem wniosku o pomoc.
• posiada gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 3 ha użytków rolnych albo 1 ha użytków
rolnych w przypadku gospodarstw rolnych położonych w województwie: małopolskim lub
podkarpackim lub śląskim lub świętokrzyskim oraz przekaże posiadane gospodarstwo rolne:
• w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego na rzecz następcy gospodarstwo rolne musi
być przekazane w całości temu następcy w sposób trwały (nie licząc działki, którą producent
rolny może pozostawić sobie na potrzeby własne). Powierzchnia przekazanego
gospodarstwa na rzecz następcy nie może być mniejsza niż średnia powierzchnia
gospodarstwa rolnego w województwie.
Warunek dotyczący przekazania na następcę minimalnej powierzchni określonej na
poziomie średniej gospodarstwa rolnego w województwie, bądź w województwach, w
których średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego jest wyższa niż średnia powierzchnia
gospodarstwa rolnego w kraju, powierzchnia przekazywanego gospodarstwa nie może być
mniejsza niż średnia gospodarstwa rolnego w kraju, nie dotyczy zstępnych producenta
rolnego.
- w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego na powiększenie innego gospodarstwa
rolnego (nie licząc działki, którą producent rolny może pozostawić sobie na potrzeby własne)
powierzchnia gospodarstwa po powiększeniu nie może być mniejsza niż średnia powierzchnia
gospodarstwa rolnego w danym województwie. W województwach, w których średnia
powierzchnia gospodarstwa rolnego jest wyższa niż średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego
w kraju, powierzchnia gospodarstwa rolnego po powiększeniu będzie mogła być równa średniej
powierzchni gospodarstwa rolnego w kraju.
Definicja następcy (PROW):
Grunty wchodzące w skład przekazywanego gospodarstwa rolnego będą mogły być przejęte w
całości przez następcę, który spełnia następujące warunki (tzw. Młody rolnik):
1) nie ukończył 40 roku życia;
2) po raz pierwszy podejmuje się prowadzenia gospodarstwa rolnego;
3) posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności
rolniczej;
4) przedłoży plan rozwoju przejmowanego gospodarstwa rolnego.
Grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego mogą być przekazane na powiększenie
gospodarstwa rolnego innego producenta rolnego, który spełnia następujące warunki:
1) jest producentem rolnym, który nie ukończył 50 roku życia;
2) posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej;
Poziom i cel wsparci:
- zapewnienie środków utrzymania po zaprzestaniu działalności rolniczej,
- wysokości renty stanowi równowartość 150% najniższej emerytury z możliwością otrzymania
tzw. dodatku małżeńskiego (razem 250%),
- renta jest wypłacana do osiągnięcia przez beneficjenta 65 roku życia.
23. Status prawny Agencji Nieruchomości Rolnych.
ANR jest instytucją powierniczą Skarbu Państwa, której zadaniem było przejęcie wszystkich
państwowych zasobów nieruchomości rolnych do Zasobu WRSP oraz gospodarowanie tym
Zasobem, na zasadach określonych w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi SP.
Innym aktem prawnym kształtującym zadania Agencji jest ustawa z dnia 11.04.2003r. O
kształtowaniu ustroju rolnego.
Zadania Agencji:
- tworzenie warunków sprzyjających racjonalnemu wykorzystaniu potencjału produkcyjnego
Zasobu WRSP,
- restrukturyzacja i prywatyzacja mienia SP użytkowanego an cele rolnicze,
- obrót nieruchomościami i innymi składnikami majątku SP przeznaczonymi na cele rolnicze,
- administrowanie wspomnianymi zasobami,
- tworzenie gospodarstw rolnych oraz powiększanie już istniejących,
- zabezpieczanie majątku SP,
- organizowanie pracu urządzeniowo-rolnych na gruntach SP oraz popierania organizowanie
prywatnych gospodarstw na tych gruntach
- od 2003r. => tworzenie gospodarstw rodzinnych i poprawa ich struktury obszarowej,
- kontrole obrotu nieruchomościami rolnymi (ustawa o. k.u.r.)
Zadania agencji maja charakter głównie gospodarczy. Nie jest ona częścią aparatu państwowego ani
organem administracji państwowej w ścisłym tego słowa znaczeniu. Jest państwową osobą prawną
o ogólnokrajowym zasięgu działania, wykonującą prawo własności i inne prawa majątkowe SP w
zakresie określonym przepisami prawa. Organem Agencji jest jej Prezes, powoływany i
odwoływany przez Radę Ministrów, oraz Rada Nadzorcza sprawująca stały nadzór nad
wykonywaniem zadań.
Gospodarka finansowa prowadzona jest w oparciu o dwie masy majątkowe:
- mienie SP,
- mienie Agencji,
Agencja wykonuje prawo własności i inne prawa majątkowe SP na zasadzie powiernictwa, a zatem
prowadząc cudze sprawy, ale we własnym imieniu. Nie staje się ona właścicielem przejętego
mienia, a jedynie wykonuje powierzone jej uprawnienia właścicielskie.
Wyróżniamy dwie grupy form gospodarowania
a) prowadzenie gospodarstwa przez Agencję (przy pomocy jednoosobowej spółki SP lub ANR,
administrowanie gospodarstwem rolnym).
b) rozdysponowanie gruntów na rzecz osób trzecich (sprzedaż, dzierżawa, zamian, przekazanie w
zarząd).
24. Formy prawne gospodarowania nieruchomościami z Zasoby Własności
Rolnej Skarbu Państwa - sprzedaż, dzierżawa, zamiana, przekazanie.
Można wyróżnić gospodarowanie zasobem na cele rolnicze i gospodarowanie zasobem na cele
nierolnicze oraz zabezpieczenie mienia niezagospodarowanego przed zniszczeniem i
uszkodzeniem.
Ustawa wymienia następujące formy gospodarowania rolniczego:
1) sprzedaż mienia w całości lub w części,
2) oddanie na czas oznaczony do odpłatnego korzystania os. prawnym lub fizycznym,
3) wniesienie mienia lub jego części do spółki,
4) oddanie na czas oznaczony administratorowi w całości lub w części w celu gospodarowania,
5) przekazanie w zarząd,
6) zamiana nieruchomości,
Podstawowa rola w praktyce przy sprzedaży i dzierżawie. Dzierżawa jest bardziej
rozpowszechniona niż sprzedaż.
A) Sprzedaż nieruchomość:
- prowadzi Agencja lub upoważniony przez nią w drodze zlecenia inny podmiot.
Tryby sprzedaży:
• sprzedaż bez przetargu
• przetarg ustny ograniczony lub nieograniczony,
• przetarg ofert ograniczony lub nieograniczony.
Procedura sprzedaży:
Bez przetargu:
- sprzedaż domów, lokali mieszkalnych i budynków gospodarczych ich dotychczasowym
najemcom,
- sprzedaż nieruchomości jej dotychczasowemu użytkownikowi wieczystemu,
- sprzedaż podmiotowi któremu na mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo jej nabycia (były
właściciel i jego spadkobiercy, jeżeli nieruchomość została przejęta przez SP przez 1.1.1992r;
spółdzielni produkcji rolnej władającej faktycznie nieruchomością, której użytkowanie wygasło
na mocy ustawy z końcem 1993r; dzierżawcy jeżeli trwała ona faktycznie min. 3 lata)
Przetarg ogólnie: - Agencja sporządza i ogłasza w sposób zwyczajowo przyjęty wykaz
nieruchomości będących przedmiotem przetargu na 14 dni przed jego ogłoszeniem. (Oznaczenie i
powierzchnia nieruchomości, rodzaje i klasa użytków, oznaczenie KW, opis innych składników
majątku).
Podstawową formą sprzedaży jest publiczny przetarg ustny, tylko w uzasadnionych przypadkach
Agencja ogłasza przetarg ofert pisemnych, w którym ANR może określić dodatkowe wymogi
dotyczące oferty.
Przetarg ograniczony: - dopuszczonymi do przetargu zostają tylko osoby spełniające określone
kryteria (można zastrzec dostęp dla wszystkich albo tylko niektórych wymienionych kategorii
osób):
• Osoby fizyczne - rolnicy posiadający GR w gminie gdzie znajduje się nieruchomość,
pracownicy
zlikwidowanych PGR, rolnicy którzy po 1991r. Sprzedali SP nieruchomość niezbędną na cel
publiczny, członkowie spółdzielni produkcyjne postawionej w stan likwidacji lub upadłości,
• osoby spełniające kryteria do objęcia programem osadnictwa rolniczego,
• repatrianci przybyli do RP nie wcześniej niż 6 lat przed przetargiem,
• spółki utworzone przez byłych pracowników PGR.
B) Dzierżawa
- zawierana po przeprowadzeniu przetargu ofert pisemnych lub publicznego przetargu ustnego.
Tryb ten jest obligatoryjny (z pewnymi wyjątkami). Umowa jest zawierana z osobą fizyczną lub
prawną na zasadach określonych w Kodeksie Cywilnym.
Dzierżawa z prawem zakupu („leasing rolny”) - mienie może być wydzierżawione lub
wynajmowane z zapewnieniem dzierżawcy lub najemcy prawa kupna przedmiotu dzierżawy lub
najmu, najpóźniej z upływem okresu na jaki umowa została zawarta (wiąże się to z ustaleniem
zazwyczaj wyższego czynszu).
Czynsz dzierżawny- sztywno określona suma pieniężna, bądź jako równowartość pieniężna
odpowiedniej ilości pszenicy. Czynsz ustalony w pieniądzach podlega waloryzacji,
Zwolnienie z czynszu:
Agencja może zwolnić z czynszu:
1. na okres 3 pierwszych lat jeżeli dzierżawione użytki leżały odłogiem przez okres co
najmniej roku,
2. na okres max 5 lat jeżeli przemawia za tym zły stan przedmiotu dzierżawy lub gdy
dzierżawca podejmie inwestycje tworzące nowe miejsca pracy,
Nie pobiera się w ogóle czynszu za użytki rolne klasy VI,
Agencja Nieruchomości Rolnych może rozłożyć na raty lub umorzyć należności z tytułu
czynszu jeżeli:
Agencja ustali, że w wyniku zapłaty czynszu dzierżawca nie będzie dysponował środkami
wystarczającymi do prowadzenia produkcji rolnej albo spowoduje to konieczność
zwalniania pracowników,
Agencja może uznać, że sytuacja, w której bez swojej winy znalazł się dzierżawca,
prowadzi do takiego obniżenia przychodu z rzeczy, że umorzenie lub obniżka są
uzasadnione,
Z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia połączone jest z
nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie
przewidywały przy zawarciu umowy (art. 357 k.c.)
Dzierżawcy nie przysługuje ustawowe prawo pierwokupu gruntów Zasobu, mimo że spełnia
ustawowe przesłanki nabycia takiego prawa.
Agencja ma prawo skutecznego, wcześniejszego wypowiedzenia dzierżawy gruntów Zasobu,
wbrew woli dzierżawcy, także gdyby dzierżawa zawarta była na czas oznaczony. Możliwość taka
powstaje, gdy celem wypowiedzenia jest wyłączenie z dzierżawy części lub całości dzierżawionej
nieruchomości , która została przeznaczona w planie zagospodarowania przestrzennego na cele
publiczne.
c) Zamiana:
- Podmiotami zamiany mogą być Agencja i rolnik (w rozumieniu ustawy o. u.s.r.) będący
właścicielem lub współwłaścicielem gospodarstwa rolnego.
- Przedmiotem zamiany mogą być wyłącznie nieruchomości wolne od wszelkich obciążeń, za
wyjątkiem służebności gruntowych
Agencja może dokonywać zamiany tylko w sytuacji gdy:
- w wyniku zamiany ulegnie likwidacji GR stanowiące własność rolnika od co najmniej 5 lat, w
województwie w którym średnia pow. GR jest mniejsza niż 5Ha i zostanie utworzone przez
tego rolnika GR na terenie innego województwa (o powierzchni większej niże średnia w danym
województwie). Do 5 letniego okresu zalicza się (okres posiadania jego spadkodawcy, okres
osoby która przekazała GR w celu nabycia prawa do emerytury)
- na wniosek rolnika, jeżeli zmiana zapobiegnie zmniejszeniu powierzchni GR w związku z
przeznaczeniem nieruchomości na cel publiczny
Pierwszy wariant - instrument poprawy struktury agrarnej, (ekwiwalentna jeśli za 1Ha
przeliczeniowy Agencja przeniesie 10Ha, z obowiązkiem wydania 9/10 korzyści jeśli rolnik sprzeda
nieruchomość w ciągu 5 lat)
Drugi wariant - ekwiwalentność wyliczana na podstawie wartości nieruchomości. Różnica w
wartości podlega dopłacie, która może być rozłożona an 15 lat (dopłata na rzecz Agencji).
d) Przekazanie w zarząd:
- możliwe jest przekazanie nieruchomości w trwały zarząd państwowym jednostkom
organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej. Przekazanie następuje na podstawie
decyzji Prezesa Agencji lub w drodze umowy za zgodą Prezesa.
- Jednostki korzystają z nieruchomości zgodnie z wymogami prawidłowej gospodarki i z tytułu
wykonywania zarządu ponoszą opłaty roczne.
- Nieruchomość przekazana w zarząd za zgodą Prezesa może zostać wynajęta, wydzierżawiona
lub użyczona w drodze umowy na czas nie dłuższy niż czas sprawowania zarządu.
- Jednostki te mogą uzyskać zarząd poprzez nabycie nieruchomości na własność SP (w celu
realizacji ich zadań statutowych).
- Przekazanie w zarząd i jego wygaśnięcie dokonywane jest przy pomocy decyzji
administracyjnej Prezesa Agencji. Wygaśniecie następuje gdy: upłynął czas zarządu, jeżeli
nieruchomość stała się zbędna zarządcy, wykonywania zarządu niezgodnie z zasadami
prawidłowej gospodarki, zmiany w m.p.z.p. uniemożliwiającej wykorzystanie nieruchomości
zgodnie z jej dotychczasowym przeznaczeniem.
25. Księgi wieczyste a ewidencja gruntów.
Ewidencja gruntów i budynków jest jednolitym, systematycznie aktualizowanym,
prowadzonym w skali kraju zbiorem informacji o gruntach, budynkach i lokalach.
W Polsce prowadzi się 2 rejestry państwowe:
1) księgi wieczyste wprowadzone w celu ujawniania prawa własności i innych praw
ustanowionych na nieruchomościach.
2) ewidencja gruntów i budynków, która z punktu widzenia genezy służyła niegdyś jako
podstawa do wymiaru podatku. Jednolita ewidencja gruntów i budynków została
wprowadzona po wojnie dekretem po raz pierwszy w 1955 r. Obecnie uregulowana jest
wobec prawa geodezyjnego i kartograficznego.
Zasady ewidencji gruntów:
• 1. Zasada powszechności która polega na tym że obejmuje się tą ewidencją wszystkie grunty i
budynki w kraju. Grunty określa się wg ich położenia, granic, powierzchni, rodzaju powierzchni
rolnej oraz klas gleboznawczych, a także oznaczenia ksiąg wieczystych i dokumentów. Dla celów
ewidencji rozróżnia się takie rodzaje użytków gruntowych jak:
a) grunty użytkowane rolniczo zwanymi gruntami rolnymi
b) grunty pod lasami i zadrzewieniami
c) grunty pod wodami
d) grunty zajęte pod wydobywanie kopalni
• 2. Zasada jednolitości polega, na tym że ewidencja prowadzona jest na terenie całego kraju za i
przepisów dla wszystkich gruntów.
• 3. Zasada zupełności wraża się w tym, że obok wyjawienia ważniejszych danych o gruntach i
budynkach wszystkie osoby których grunty i budynki wpisano do ewidencji zobowiązane są do
dostarczenia informacji o wszelkich zmianach objętych ewidencją. Taki obowiązek ciąży również
na sądach, a także notariuszach.
• 4. Zasada wiarygodności ewidencji co oznacza, że informacje o gruntach i budynkach zawarte w
ewidencji stanowią jednyne kompletne źródło informacji. Są to dane wiążące zarówno dla
obywatela jaki organów administracji. Jeżeli w odniesieniu do danych zawartych w ewidencji
gruntów istniej niezgodność wpisu w księdze wieczystej to sprostowaniu ulegają wpisy w księdze
wieczystej na podstawie danych zawartych w ewidencji gruntów. Z kolei ewidencja gruntów nie
posiada rękojmi wiary publicznej, a taka rękojmie co do osoby właściciela występuję w zakresie
ksiąg wieczystych.
• 5. Zasada ograniczonej jawności rozumiana jako możliwości wglądu każdego
zainteresowanego do ewidencji i otrzymywania wyrysów i wypisów z ewidencji oraz kopii map
ewidencyjnych.
Kategorie użytków wg. Ewidencji gruntów:
- użytki rolne (grunty orne, sady, łąki, pastwiska trwałe),
- użytki leśne,
- grunty zabudowane i przeznaczone do zabudowy (zurbanizowane),
- grunty pod wodami,
- użytki ekologiczne,
- nieużytki,
- tereny różne.
W przeciwieństwie do ewidencji gruntów, księgi wieczyste spełniają nie tylko rolę informacyjną,ale
także wywołują skutki w sferze prawa materialnego. W niektórych sytuacjach kształtują w
specjalny sposób nabywanie lub utratę praw rzeczowych nad nieruchomościami. Za pomocą ksiąg
dokonuje się ustalenia stanu prawnego nieruchomości.
Podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane z ewidencji gruntów i
budynków. Są one dla sądu wieczystoksięgowego dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244
KPC. Natomiast w razie niezgodności danych z EG i KW, sąd dokonuje sprostowania danych
nieruchomości, na podstawie danych z ewidencji gruntów i budynków. Można zatem stwierdzić, że
w zakresie opisu nieruchomości „wiążące” są dla sądu dane z ewidencji, natomaist w zakresie
podmiotów władających nieruchomością rozstrzygające są dane zawarte w księdze wieczystej, a jej
ujawnienie w ewidencji nie ma skutków w zakresie własności nieruchomości.
26. Systemy ewidencyjne w rolnictwie związane z realizacją Wspólnej Polityki
Rolnej.
A) IACS i jego podsystemy.
Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (skrót z angielskiej nazwy: IACS) jest kluczowym
narzędziem do kontroli wydatków Sekcji Gwarancji Funduszu FEOGA, nie ogranicza się jedynie
do dopłat. Według Rozporządzenia 3508/1992 IACS składa się z pięciu elementów:
• zinformatyzowanej bazy danych
• systemu identyfikacji działek rolnych
• systemu identyfikacji i rejestracji zwierząt
• wniosków pomocowych
• zintegrowanego systemu kontroli.
Co roku system IACS rozpatruje oraz sprawdza i zatwierdza 6 milionów wniosków o dopłaty (3,2
miliona dotyczy powierzchni rolnych, a 2,8 miliona - zwierząt hodowlanych).
Zintegrowany System Zarządzania, i Kontroli jest inny w każdym państwie członkowskim Unii,
które budowały swój IACS stopniowo, latami, modernizując go i dostosowując do zmieniającej się
WPR (wspólnej polityki rolnej). Od 1992 do 1999 roku główne rozporządzenia dotyczące IACS
były modyfikowane aż 80 razy. Dlatego Polska nie może go kupić i szybko zastosować. Musi go
stworzyć i dostosować do specyfiki polskiego rolnictwa.
Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli jest dość często krytykowany przez unijnych rolników
jako zbyt biurokratyczny i za bardzo skomplikowany. Wynika to z faktu, że IACS jest bardzo
szczegółową „fotografią" każdego gospodarstwa. Dostarcza informacji o tym, co i na jakim
obszarze rolnik uprawia, jakiej klasy posiada ziemię, ile ma własnej a ile dzierżawionej, ile
odłoguje i przez jak długi okres, ile i jakich ma zwierząt, ile własnych, ile kupionych i od kogo, ile i
w jakim wieku zamierza odprowadzić do ubojni, jakim zajmuje się przetwórstwem itd.
Gromadzeniu tych danych w Polsce służą m.in. tworzone obecnie: System Identyfikacji i
Rejestracji Działek Rolnych oraz System Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt (indywidualne numery
identyfikacyjne dla każdej sztuki bydła, owiec i kóz oraz numery stada dla trzody chlewnej).
Zawarte w nich informacje będą wykorzystane przy przyznawaniu dopłat bezpośrednich. Będą
także potrzebne między innymi do ustalania wielkości łącznej powierzchni poszczególnych upraw
w kraju. Powstanie ewidencji zwierząt pozwoli na eksport zwierząt i produktów zwierzęcych
jeszcze przed przystąpieniem Polski do UE.
IACS zbiera i rejestruje te informacje po to, aby płatności dla rolników były prawidłowo
przyznawane. System jest skomplikowany, bo służy także do sprawdzania tych wszystkich
informacji, na podstawie których przyznawane są dopłaty rolnikom. Stworzenie IACS w Polsce jest
trudne przede wszystkim ze względu na wielkość państwa, skomplikowaną strukturę agrarną oraz
nieuregulowane stosunki własności.
System Identyfikacji i Rejestracji Działek Rolnych
System Identyfikacji Działek Rolnych jest oparty na istniejącym w Polsce rejestrze urzędowym -
ewidencji gruntów i budynków, opiera się na planach i dokumentach katastralnych, materiale
kartograficznym i zdjęciach lotniczych. Podstawę systemu stanowi działka użytkowana rolniczo,
zdefiniowana jako zwarta powierzchnia ziemi wykorzystywana przez rolnika do określonej uprawy.
Każde gospodarstwo posiadające działkę użytkowaną rolniczo lub zajmujące się chowem zwierząt,
a chcące ubiegać się o dopłaty, musi posiadać indywidualny numer identyfikacyjny.
System Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt.
Głównym celem Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt jest ujednolicenie identyfikacji
zwierząt. System jest wykorzystywany w szczególności do ustalenia miejsc pobytu i przemieszczeń
zwierząt.
System IRZ pozwala też na:
• zapewnienie bezpieczeństwa żywności zgodnie z wymogami Unii Europejskiej;
• uzyskanie pełnego dostępu do rynku produktów pochodzenia zwierzęcego innych państw
członkowskich UE;
• wspieranie służb hodowlanych.
Na system IRZ, obejmujący bydło, owce, kozy oraz świnie składają się następujące elementy:
Rejestr zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stada tych zwierząt (Centralna Baza
Danych),
Znaki identyfikacyjne: kolczyki (bydło, owce, kozy i świnie) lub tatuaż (owce i świnie),
Paszporty bydła,
Księgi rejestracji prowadzone przez posiadacza w siedzibie stada odrębnie dla
poszczególnych gatunków zwierząt,
Dokumentacja przewozowa (w przypadku owiec i kóz)
27. Prawna ochrona gruntów rolnych - podstawowe kierunki.
Po raz I w sposób całościowy problematykę ochrony gruntów rolnych uregulowano ustawą z 26.10.
1972 r. — ta ustawa została zastąpiona przez ustawę z 26.03.1982 r. a ta zaś przez ustawę z
3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
Ta ostatnia dostosowała zasady ochrony gruntów rolnych do wymogów gospodarki rynkowej, oraz
przepisów unijnych w tym zakresie. Sam przedmiot ochrony — grunty rolne traktowany jest bardzo
szeroko, Są to nie tylko grunty stanowiące użytki rolne, grunty pracowniczych ogrodów
działkowych grunty pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych.
Ustawa wymienia następujące kierunki prawnej ochrony gruntów rolnych:
1. ograniczenie przeznaczania tych gruntów na cele nierolnicze lub nieleśne.
2. zapobieganie procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i szkodom w produkcji.
rolniczej powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchów masowych ziemi.
3. rekultywacji i zagospodarowania gruntów na cele rolnicze.
4. zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych.
Wymienione wyżej kierunki ujmuje się w literaturze jako:
1) ochronę zasobów gruntów rolnych (ochronę ilości gruntów),
2) ochronę jakości gruntów rolnych,
3) rekultywację i zagospodarowanie gruntów na cele rolnicze.
28. Ochrona zasobów gruntowych.
Wskutek rozbudowy przemysłu systematycznie zmniejsza się ilość gruntów rolnych w tym też
grunt najbardziej przydatnych do prowadzenia produkcji rolnej.
By wyhamować to zjawisko ustawa wprowadza instrumenty w zakresie ochrony zasobów gruntów
rolnych. Te instrumenty dzielimy na 2 grupy:
A) Ograniczenia przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne. Przez przeznaczenie
gruntów na cele nierolnicze i nieleśne rozumie się ustalenie innego niż rolniczy lub leśny sposobu
użytkowanie gruntów rolnych. W zakresie ograniczania ustawodawca w 3 zasady:
1) na cele nierolnicze lub nieleśne należy przeznaczać przede wszystkim nieużytki a w razie ich
braku grunty o najniższej przydatności produkcyjnej,
2) przy budowie, rozbudowie lub modernizacji obiektów związanych z działalnością
przemysłową należy stosować takie rozwiązania które ograniczają skutki ujemnego
oddziaływania na grunty,
3) przeznaczania gruntów rolniczych na cele nierolnicze i nieleśne jest dokonywane w
miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
- Poza tymi zasadami w celu ograniczania przeznaczania ustawa ustała wymóg uzyskania zgody na
zmianę tego przeznaczenia w zależności od jakości czy ilości gruntów właściwego ministra lub
wojewody; wniosek o wyrażenie takiej zgody powinien tez zawierać ekonomiczne uzasadnienie
projektowanego przeznaczenia z uwzględnieniem sumy należności i opłat rocznych za grunty
projektowane do przeznaczenia na cele nierolnicze przewidywany rozmiar strat które poniesie
rolnictwo w wyniku ujemnego oddziaływania inwestycji
B) Wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej z punktu widzenia ochronę zasobów gruntów
rolnych ważniejsza jest regulacja w zakresie zmiany przeznaczenia, ponieważ mogą być wyłączone
z produkcji rolniczej tylko takie grunty w stosunku, do których już podjęto decyzję o mianie
przeznaczenia. Samo wyłączenie gruntów z produkcji rozumiane jest jako rozpoczęcie innego niż
rolniczy lub leśny użytkowania gruntów. Nie uważa się za wyłączenie przerwy w rolniczym
użytkowaniu tych gruntów, jeżeli przerwa była spowodowana zmianą kierunków produkcji rolnej i
nie trwała dłużej niż 3 lata. Wyłączenie gruntu z produkcji następuje po wydaniu decyzji, która
zezwala na takie wyłączenie. Osoba, która uzyskała taką decyzję obowiązana jest uiścić należności
i opłaty roczne, przy czym obowiązek taki powstaje od dnia faktycznego wyłączenia gruntu z
produkcji. Przez należności rozumie się jednorazową opłatę z tytułu trwałego wyłączenia z
produkcji np. należność za wyłączenie z produkcji gruntów rolnych kl. I—750 ton ziarna żyta. a kl.
VI — równowartość 150 ton.
Przez opłatę roczną rozumie się opłatę roczną z tytułu użytkowania na cele nierolnicze lub nieleśne
gruntów wyłączonych z produkcji w wysokości należności w razie trwałego wyłączenia przez okres
10 lat a w przypadku nie trwałego wyłączenia przez okres tego wyłączenia, ale nie dłużej niż przez
20 lat od chwili wyłączenia tych gruntów z produkcji. - W decyzji to wyłączenie gruntów z
produkcji może być nałożony obowiązek zdjęcia oraz wykorzystywania na cele poprawy wartości
użytkowej gruntów próchniczej warstwy gleby z gruntów kl. I-IV i z torfowisk.
29. Przeciwdziałanie degradacji gruntów.
W tym zakresie ustawa reguluje 2 zagadnienia:
A. obowiązki ciążące na właścicielu (posiadaczu gruntów rolnych) w zakresie przeciwdziałania
degradacji gruntów rolnych.
B. zasady zagospodarowania na gruntach położonych na obszarach o użytkowania - istniejących
wokół zakładów przemysłowych.
Ad. A) obowiązki ciążące na właścicielu (posiadaczu gruntów rolnych) w zakresie
przeciwdziałania degradacji gruntów rolnych.
Właściciel gruntów rolnych zobowiązany jest do przeciwdziałania degradacji gruntów rolnych, a
szczególnie erozji. Z tego względu starosta może w drodze decyzji nakazać takiemu właścicielowi
zadrzewienia, zakrzewienia, zalesienia gruntów lub założenie na nich trwałych użytków zielonych.
Jeżeli wykonanie tego nakazu spowoduje szkody wynikające ze zmniejszenia produkcji to
właścicielowi przysługuje odszkodowanie wypłacone z Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych przez
okres 10 lat. Ponadto właścicielowi przysługuje zwrot kosztów zakupu nasion i sadzonek. Z uwagi
na działania erozji ustawa nakłada na właściciela również obowiązek utrzymywania sprawności
technicznej urządzeń przeciwkorozyjnych oraz urządzeń generacji wodnej szczegółowo. Jeżeli
występują z winy właściciela inne formy degradacji gruntów to wójt na drodze decyzji nakaże
właścicielowi gruntu wykonanie odp. Zabiegów. W razie ich nie wykonania przez właściciela, wójt
może zalecić wykonanie zastępcze tych zabiegów na koszt właściciela.
Ad. B) Zasady gospodarowania na gruntach położonych na obszarach ograniczonego
użytkowania.
Są to obszary tworzone na podstawie przepisów o ochronie środowiska. Istnieją one wokół
zakładów przemysłowych. Na tych gruntach na koszt zakładów przemysłowych opracowuje się
plany gospodarowania: Taki plan określa min. rodzaje występujących zanieczyszczeń, wpływ tych
zanieczyszczeń na istniejący sposób zagospodarowania, obowiązki związane z prowadzeniem
produkcji. Rada Gminy podejmuje jako zadanie własne w przedmiocie zatrudnienia planu.
Przyjęcie planu ma swoje konsekwencje w zakresie gospodarowania na gruntach tym planem
objętych:
a) jeżeli rolnik postępuje wbrew ustaleniom planu np. prowadzi uprawy roślin, które na tych
gruntach nie są dopuszczane czy hodowle zwierząt to wówczas wójt nakazuje właścicielowi tych
gruntów, np. zniszczenie określonych upraw, przemieszczenie zwierząt poza obszar
ograniczonego użytkowania, a nawet dokonanie ich uboju. Wykonanie takiej decyzji następuje
bez odszkodowania.
b) jeżeli właściciel gruntu postępuje zgodnie z ustaleniami planu, a poniósł szkodę przez
obniżenie poziomu produkcji rolnej lub leśnej to przysługuje mu z tego tytułu odszkodowanie od
zakładu przemysłowego. Jeżeli poziom produkcji w okresie ostatnich 3 lat ulega obniżeniu o 1/3
dotychczasowej produkcji to zakład zobowiązany jest na wniosek właściciela odkupić ceny lub
część tych gruntów wg cen wolnorynkowych. Jeżeli w wyniku realizacji planu zachodzi potrzeba
zmiany kierunku produkcji to zakład przemysłowy jest zobowiązany zwrócić właścicielowi
poniesione przez niego nakłady i koszty, a także wyrównać szkodę wynikająca ze zmiany
kierunku produkcji. Na gruntach położonych na obszarach ograniczonego użytkowania starosta
zaleca co 3 lata okresowe badania stwierdzająca poziom skażenia gleb czy roślin. Jeżeli okaże
się, że badane gleby nie nadają się do spożycia lub sprzedaży to kosztami badań obarcza się
zakład przemysłowy, a skażone aleby wyłącza się z produkcji. Na wniosek właściciela, którego
grunty zostały wyłączone z produkcji. zakład przemysłowy zobowiązany je nabyć wraz z
budynkami urządzeniami wg cen wolnorynkowych.
30. Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów.
Jest to 3 kierunek prawnej ochrony gruntów rolnych. Działalność przemysłowa albo niewłaściwe
prowadzenie działalności użytkowej powoduje utratę albo obniżenie wartości użytkowanej gruntu
albo całkowity zanik lub obniżenie zdolności użytkowej gruntu.
W wyniku tej działalności następuje dewastacja i degradacja gruntu.
Grunty zdegradowane są to grunty, których wartość gruntu zmalała w wyniku zmian środowiska,
działalności przemysłowej czy wadliwie prowadzonej działalności użytkowej. Grunty
zdewastowane są to grunty, które całkowicie utraciły wartość użytkowa. w wyniku powyższych
zmian.
Rekultywacja ma służyć przywróceniu albo zwiększeniu wartości użytkowej gruntów
zdegradowanych lub zdewastowanych i polega na:
- na właściwym ukształtowaniu rzeźby terenu,
- poprawieniu właściwości fizycznych i chemicznych gleby,
- uregulowaniu stosunków wodnych,
- odtworzeniu gleb umocowaniu skarp,
- odbudowaniu lub zbudowaniu dróg dojazdowych.
Grunty, które zostały rekultywowane podlegają procesowi zagospodarowaniu. Do Rekultywacji
gruntów zobowiązana jest osoba, która powoduje utratę lub ograniczenia wartości użytkowej
gruntu. Natomiast do rekultywacji gruntów zdegradowanych lub zdewastowanych przez nie
ustanowione osoby lub w wyniku klęsk żywiołowych - zobowiązany jest starosta przy
wykorzystaniu środków funduszy ochrony gruntów-rolnych. Rekultywacja jest pewnym procesem
ciągłym, którą planuje się i realizuje na wszystkich etapach działalności przemysłowej. W miarę jak
te grunty staja się dla tej działalności zbędne prowadzi się rekultywacje gruntów. Ustawodawca
zakłada że rekultywacja powinna zakończyć się w ciągu 5 lat od zaprzestania działalności
przemysłowej. W praktyce jest to termin zbyt krótki, ramach zagospodarowania gruntu prowadzi
się zabiegi związane z ich rekultywacją.
Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych jest to fundusz celowy utworzony na podstawie ustawy
o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dzieli się on na fundusz centralny obejmujący 20 %
dochodów funduszu dysponowanych przez właściwego ministra do spraw rolnictwa oraz fundusz
terenowy, którym dysponują wojewodowie. Dochodami tego funduszu są:
a) opłaty roczne,
b) opłaty z tytułu niewykonywania obowiązku zdjęcia i nie wykorzystania próchniczej
warstwy gleby,
c) opłaty i należności podwyższone,
d) inne dochody np.. darowizny.
Środki tego funduszu przeznaczone na ochronę, rekultywacje i poprawę wartości użytkowej
gruntów rolnych oraz na wypłatę odszkodowań przewidzianych w ustawie.
31. Prawna koncepcja rolnictwa ekologicznego.
W UE z uwagi na nadprodukcje żywności z drugiej strony na oczekiwania pewnej grupy
konsumentów kładzie się nacisk produkcje zdrowej żywności pochodzącej z rolnictwa
ekologicznego będącej wynikiem stosowania katalogu biologicznych metod produkcji. Wynikiem
dostosowania prawa do wymogów w tym zakresie jest ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 o rolnictwie
ekologicznym. Ustawa ta określa warunki prowadzenia produkcji rolnej, przetwórstwa rolnospożywczego
metodami ekologicznymi oraz system kontroli i certyfikacji tego przetwórstwa,
a także obrót takimi produktami oraz ich znakowanie. Wg ustaw metody ekologiczne produkcji
rolnej oznaczają sposób uzyskania produktu rolnictwa ekologicznego w którym zastosowano w
możliwie największym stopniu naturalne metody produkcji nie naruszające równowagi
przyrodniczej. Produkty rolne które zostały wyprodukowane wg tych metod nazywane są
produktami rolnictwa ekologicznego. Te produkty wytworzone są w ekologicznych gosp. rolnych, a
więc w GR gdzie produkcja prowadzona jest metodami ekologicznymi. To ekologiczne gosp. rolne
musi spełniać następujące warunki:
1. Na jego terenie nie występują przekroczenia dopuszczalnych stężeń szkodliwych
substancji zanieczyszczających powietrze, wodę i glebę.
2. W całości gosp. prowadzi się produkcje metodami ekologicznymi tylko wyjątkowo
dopuszcza się prowadzenie metodami ekologicznymi w części gosp. jeżeli ta część stanowi
odrębną całość, a w obu częściach gosp. nie uprawia się tych samych odmian roślin oraz nie
prowadzi się chowu lub hodowli takich samych gatunków zwierząt. W ramach gosp.
ekologicznego lub jego części można przechowywać tylko takie nawozy lub środki ochrony
roślin bądź żywienia zwierząt, które są dopuszczone do stosowania w ramach rolnictwa
ekologicznego. Ponadto przepisy w sposób szczegółowy określają jak należy prowadzić
hodowlę zwierząt lub uprawę zgodnie z metodami ekologicznymi np. zwierzęta po
urodzeniu należy karmić mlekiem matki, karma kurczaka powinna składać się co najmniej
65% zbóż.
W ramach prowadzenia działalności ekologicznej gospodarstwa rolnego nie należy stosować leków
weterynaryjnych. Produkty wytworzone są metodami ekologicznymi wprowadza się do obrotu jako
produkty ekologiczne co potwierdza tzw. certyfikat zgodności. Producent, który chce taki certyfikat
uzyskać występuje do danej jednostki certyfikacyjnej poddając się kontroli prowadzonej przez tę
jednostkę. Wprowadzenie na rynek produktów rolnictwa ekologicznego, ale faktycznie
wyhodowanych niezgodnie z wymogami określonymi dla danego rolnictwa stanowi wykroczenie i
podlega karze grzywny. Budżet państwa może dofinansowywać działania promocyjne skierowana
na promocję produktów wytwarzanych metodami ekologicznymi, w tym udział w krajowych i
międzynarodowych targach.
32. Scalanie gruntów - postępowanie i zasady scalania.
W okresie międzywojennym istniała ustawa z 1923 r. o scalaniu limitów. Na podstawie tej ustawy
w Polsce okresu międzywojennego prowadzono akcje scaleniową w bardzo szerokim zakresie. Po
II wojnie światowej z uwagi na potrzeby poprawienia rozłogu RSP, została w latach 50-tych
wprowadzona instytucja wymiany gruntów. Wymiana gruntów miała służyć i to w sposób jak
najmniej sformalizowany poprawie rozłogu przede wszystkim rolniczych jednostek gospodarki
uspołecznionej i była przeprowadzona niejednokrotnie z naruszeniem interesów właścicieli
gospodarstw rolnych. W 1968 r. została wydana ustawa o scalaniu i wymianie gruntów regulująca
scalanie i wymianę gruntów. Ponieważ przy realizacji wymiany
dochodziło do naruszania interesów gospodarstw chłopskich. W 1961 r. rząd zobowiązał się do
zniesienia tych instytucji i dlatego w ustawie z 26.03.1968 r. O scalaniu gruntów została
uregulowana już tylko instytucja scalania gruntów służącego poprawie rozłogu gruntów należących
do gospodarstw rolnych z różnych sektorów rolnictwa.
W 1989 r. nowelizując tę ustawę ustawodawca wprowadził instytucję wymiany gruntów ale mimo
identycznej nazwy ta instytucja nie przypomina już wymiany realizowanej do czasu wydania
ustawy z roku 1968. Jest to raczej zamiana gruntów ale realizowana w trybie postępowania
administracyjnego i w związku z tym na każdym etapie postępowania wymagana jest zgoda
wszystkich uczestników wymiany.
Znaczna większość przepisów ustawy z 1982 r. dotyczy scalania gruntów.
Scalanie gruntów służy poprawie rozłogu gruntów rolnych w ramach postępowania
administracyjnego np. likwidacja wąskich działek, likwidacja dużej ilości działek, likwidacja
enklaw (działek otoczonych innymi działkami). Celem scalenia gruntów jest tworzenie
korzystniejszych warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie poprzez:
1. poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych lasów i gruntów leśnych,
2. racjonalne ukształtowanie rozłogów gruntów,
3. dostosowanie granic nieruchomości do systemu urządzeń melioracji wodnej, dróg i rzeźby
terenu.
Postępowanie scaleniowe
Wyróżniamy 3 etapy postępowania scaleniowego:
1. wszczęcie postępowania
2. oszacowanie gruntów
3. opracowanie projektu scalenia i jego zatwierdzenia
Ad.1.
Wszczęcie postępowania .
Postępowanie scaleniowe może być wszczęte:
A) na wniosek
B) z urzędu
A) Na wniosek większości gospodarstw rolnych położonych na projektowanym obszarze scalenia
lub na wniosek właścicieli gruntów, których. łączny obszar przekracza połowę powierzchni
projektowanego obszaru scalenia.
B) Z urzędu może być wszczęte w następujących sytuacjach. jeżeli:
- grunty dawnego Państwowego Funduszu Ziemi których powierzchnia przekracza 10%
projektowanego obszaru scalenia nie mogą być racjonalnie ukształtowane bez scalenia,
ukształtowanie rozłogów gruntów na projektowanym obszarze scalenia wskutek działalności
przemysłowej przebiegu istniejących lub budowanych dróg, kolei zostało lub zostanie znacznie
pogorszone,
- O scalenie wystąpi z wnioskiem osoba której grunty wymagają poprawienia rozłogu a scalenie
to nie pogorszy warunków gospodarowania innym uczestnikom postępowania.
Zarówno scalenie na wniosek jak i z urzędu prowadzone jest na koszt Skarbu Państwa, chyba że
scalenie związane jest z budową autostrady — wtedy koszty wykonania scalenia pokrywa Agencja
budowy i eksploatacji autostrad.
Postępowanie scaleniowe prowadzi Starosta jako zadanie z zakresu administracji rządowej.
Wszczęcie postępowania następuje w drodze postanowienia wydanego przez Starostę. Po wydaniu
postanowienia Starosta występuje z wnioskiem do Sądu prowadzącego księgi wieczyste o
uczynieniu w księdze wzmianki o wszczęciu postępowania scaleniowego. Jeżeli nieruchomość nie
ma KW to wniosek składa się do istniejącego zbioru dokumentów. Wzmianka w KW lub złożenie
wniosku do zbioru dokumentów ma ten skutek, że wszystkie późniejsze zmiany stanu własności jak
i obciążeń pozostają bez wpływu na przebieg postępowania scaleniowego, chyba że dokonane
zostały za zgodą Starosty. Jeżeli liczba uczestników scalenia przekracza 10 osób to postępowanie
scaleniowe prowadzi się z udziałem Rady uczestników scalenia w składzie od 3-12 osób jako
organu doradczego wybieranego i odwoływanego przez uczestników scalenia. Z chwilą wszczęcia
postępowania scaleniowego obejmującego lasy i grunty leśne wstrzymuje się wydawanie zezwoleń
na wyrąb drzew do czasu zakończenia postępowania a nie zrealizowane zezwolenia tracą moc.
Ad. 2.
Oszacowanie gruntów.
Grunty objęte scaleniem szacuje upoważniony przez Starostę geodeta projektant scalenia przy
udziale powołanej przez ten organ komisji pełniącej funkcje doradcze. Do składu tej komisji można
też powołać rzeczoznawców.
Uczestnicy scalenia w drodze uchwały określają zasady szacunku gruntu. Jeżeli Starosta uzna że
taki szacunek byłby sprzeczny ze słusznym interesem uczestnika lub gdy zasady szacunku nie
zostały przez uczestnika określone to szacunku dokonuje się przy uwzględnieniu cen przy
sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych W sposób szczególny szacuje się lasy, ogrody,
sady.
Wyniki oszacowania gruntów upraw specjalnych (lasów, sadów, ogrodów ogłasza się na —
zebraniu uczestników scalenia i udostępnia się je do publicznego wglądu na 7 dni we wsiach
objętych scaleniem. Uczestnicy scalenia mogą w tych dniach wnosić zastrzeżenia co do szacunku.
Te zastrzeżenia bada komisja, która z wynikami ustaleń zapoznaje uczestników scalenia na
zebraniu zwołanym przez Starostę. Zgodę na dokonany szacunek gruntów uczestnicy scalania
wyrażają w formie uchwały. Uchwały zapadają większością ľ głosów w obecności co najmniej
połowy uczestników scalenia na zebraniach zwołanych przez Starostę. Jeżeli taka uchwała
zawierająca zgodę nie zostanie podjęta to Starosta po zasięgnięciu opinii rzeczoznawcy i
wprowadzeniu ewentualnych zmian akceptuje szacunek gruntów w drodze postanowienia.
Ad.3.
Opracowanie projektu scalenia i jego zatwierdzenie.
Projekt scalania gruntów opracowuje upoważniony przez Starostę geodeta projektant scalenia przy
udziale powołanej przez ten organ Komisji.
Projekt scalenia gruntów powinien zawierać ustalenia miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego. Projekt ten określa proponowane granice wydzielonych gruntów oraz zasady
obejmowania ich w posiadanie np. że plany upraw jednorocznych zbiera dotychczasowy właściciel
gruntów.
Uczestnicy scalenia w terminie 14 dni od dnia okazania projektu mogą zgłaszać na piśmie
zastrzeżenia. Te zastrzeżenia rozpatruje Starosta po zasięgnięciu opinii komisji.
Opiniowanie projektu przez komisję odbywa się uczestnikom obecności zainteresowanych
uczestników scalenia. W razie potrzeby prowadzone są oględziny. Każdorazowe zmiany
wprowadzone do projektu po wyznaczeniu na gruncie wymagają ponownego wyznaczenia na
gruncie uczestnikom okazania zainteresowanym uczestnikom scalenia. Jeżeli po okazaniu projektu
większość uczestników scalenia nie zgłosiła do niego zastrzeżeń to projekt może być zatwierdzony
przez Starostę.
Zatwierdzenie projektu następuje w drodze decyzji wydanej przez Starostę. Decyzja musi
odpowiadać wymogom KPA wskazywać obszar scalenia, terminy i zasady obejmowania gruntów
wydzielonych w wyniku scalenia. Tę decyzje podaje się do wiadomości przez jej odczytanie na
zebraniu uczestników scalenia a ponadto przez jej wywieszenie na okres 14 dni w lokalach urzędów
gmin na których terenie są położone scalane grunty i na tablicach ogłoszeń we wsiach objętych
scaleniem. Po upływie 14 dni decyzję uznaje się za doręczoną wszystkim uczestnikom scalania.
Decyzja o scaleniu gruntów stanowi podstawę do:
1. wpisu nowego stanu prawnego w KW.
2. wprowadzenie uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych im gruntów — następuje na
zebraniu uczestników zwołanym przez Starostę. Datę tego zebrania traktuje się jako datę objęcia
wydzielonych gruntów w posiadanie. Przewiduje się sankcję dla osób które będą uniemożliwiać
objęcie w posiadanie gruntów; stosuje się tu przepisy egzekucji w administracji.
Zasady scalania gruntów
1. scaleniem obejmuje się grunty położone w jednej lub kilku wsiach lub w ich częściach, te grunty
stanowią obszar scalenia, niektóre kategorie gruntów nie podlegają scalaniu np. grunty na których
znajdują się kopalnie górnicze, zabytki, grunty przeznaczone na cele specjalne. Grunty zabudowane
mogą być scalane tylko na wniosek właścicieli.
2. uczestnicy scalenia otrzymują grunty o równej wartości szacunkowej w zamian za grunty
dotychczas posiadane. Za równą wartość szacunkową uważa się też wartość różnicy nie
przekraczającej 3 % jeżeli nie jest technicznie możliwe wydzielenie gruntów o równej wartości
szacunkowej - stosuje się dopłaty pieniężne ale tylko w stosunku do różnicy ponad 3%
3. w zamian za objęte scaleniem lasy, sady czy inne uprawy specjalne wydziela się użytki tego
samego rodzaju, jakości, jeśli nie jest to możliwe wydziela się użytki mniej więcej tego samego
rodzaju i jakości, jeśli to nie jest możliwe wydziela się inne użytki + dopłaty przy zachowaniu
wartości gruntu przed scaleniem
4. na wniosek RSP wydziela się grunty stanowiące wkład członków jako jedną nieruchomość z
określeniem wielkości udziału w niej każdego z członków. Jeżeli członek spółdzielni występuje z
niej po zakończeniu postępowania scaleniowego to wydziela mu się grunty odpowiadającej jego
udziałowi ale przy zachowaniu wartości kompleksu gruntów spółdzielczych.
5. grunty niezbędne na cele użyteczności publicznej, budownictwa mieszkaniowego, można
wydzielić z gruntów dawnego Państwowego Funduszu Ziemi (własność SP) z uwzględnieniem
interesów osób korzystających z tych gruntów, jeśli na terenie nie ma tych gruntów to na cele
miejscowej użyteczności publicznej, drogi i ulice wydziela się bez odszkodowania z gruntów
scalenia a każdemu z nich zmniejsza się odpowiednio przysługujący mu obszar gruntów.
33. Pojęcie Rolnika.
Rolnikiem w świetle ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników jest pełnoletnia osoba
fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium RP, osobiście i na własny rachunek,
działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również
w ramach grupy producentów rolnych, a także osoba, która przeznaczyła grunty
prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia.
Rolnik indywidualny - osoba fizyczna będąca właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych
o łącznej powierzchni użytków rolnych, nie przekraczającej 300Ha, prowadzący osobiście
gospodarstwo rolne (podejmujący wszelkie decyzje związane z prowadzeniem działalności
rolniczej), posiadający kwalifikacje rolnicze zamieszkały w gminie na obszarze której jest
przynajmniej jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego.
Młody rolnik - zgodnie z prawem UE, młodym rolnikiem jest osoba która:
a) jest pełnoletnia i nie ukończyła 40 roku życia,
b) po raz pierwszy rozpoczyna samodzielne prowadzenie gospodarstwa
rolnego,
c) posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe wynikające z posiadanego
wykształcenia lub stażu pracy w rolnictwie lub uzupełni wykształcenie w
ciągu 36 miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego.
34. Grupy producentów rolnych.
Zagadnienie to reguluje ustawa z dnia z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i
ich związkach oraz o zmianie innych ustaw. Znowelizowana 18.06.2004r.
Grupy producentów rolnych stanowią preferowaną formę gospodarowania, których celem jest
poprawa efektywności i towarowości produkcji określonego produktu lub grupy produktów
rolnych. Grupę mogą tworzyć zarówno osoby fizyczne, prawne, jak i Jednostki org. Nie. Pos. OP.
Prowadzące gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym lub prowadzące
działalność w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej. Organizowanie się w grupy wspiera
proces dostosowania się producentów do wymogów rynku, poprawia efektywność, pozwala
planować produkcję i koncentrować podaż.
Grupa producentów prowadzi działalność jak przedsiębiorca posiadający osobowości prawną, pod
warunkiem, że:
- Zrzesza producentów jednego produktu lub grupy produktów objętych wykazem w załączniku
do rozporządzenia MR,
- Działa na podst. Aktu założycielskiego, statutu lub umowy, spełniających wymogi ustawowe,
- Składa się z członków, udziałowców lub akcjonariuszy, przy czym udział żadnego nie
przekracza 20% głosów na walnym zgromadzeniu.
- Przychody ze sprzedaży wytworzonych produktów, dla których grupa została utworzona,
stanowią ponad 50% dochodów grupy,
- Określi obowiązujące członków zasady produkcji, w tym dotyczące jakości i ilości produktów
oraz sposoby ich przygotowania do sprzedaży,
Wymogi dot. Aktu założycielskiego, który musi określić:
- zasady przyjmowania i występowania członków, przy czym minimalny zakres członkostwa nie
może być krótszy niż 3 lata obrachunkowe od rejestracji grupy, a informacja o zamiarze
wystąpienia powinna być złożona na co najmniej 12 miesięcy przed końcem roku
obrachunkowego,
- zasady zbywania akcji w spółce akcyjnej lub udziałów w spółce z.o.o.
- Wymóg przynależności tylko do jednej grupy,
- wymóg sprzedaży wytworzonych produktów za pośrednictwem grupy,
- zasady dostarczania informacji dot. Wielkości sprzedaży i cen uzyskanych za produkty
- zasady tworzenia i wykorzystywania funduszu specjalnego o którym mowa w art.5 ustawy,
jeżeli został on utworzony,
- sankcje za nie wypełnianie nałożonych obowiązków,
Ponadto akt powinien zawierać postanowienia dot.: zaopatrzenia w środki produkcji, zasady
wspólnego użytkowania sprzętu, promocji produktów wytwarzanych przez grupę, przechowywania
i standaryzacji produktów.
Grupy producentów podlegają rejestracji przez marszałka województwa, na mocy decyzji
administracyjnej. Grupa jest obowiązana informować marszałka o każdej zmianie danych dot.
Rejestru. Marszałek sprawuje nadzór nad działalnością grupy.
Grupy mogą łączyć się w związki producentów rolnych w celu reprezentowania swoich interesów,
których rejestr prowadzi minister właściwy ds. Rolnictwa.
Pomoc finansowa - jako preferowana forma zrzeszania, grupy korzystają z publicznej pomocy
finansowej, przyznawanej na ich wniosek i obejmującej pomoc na założenie i wsparcie działalności
przez okres pierwszych pięciu lat.
W praktyce obecnie ta forma zrzeszeń praktycznie nie funkcjonuje.
35. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne - członkostwo, przedmiot działalności,
wkład, praca.
Są szczególna forma spółdzielni; wyróżniają się od innych spółdzielni przedmiotem podstawowej
działalności gospodarczej, ograniczeniem członkostwa tylko do pewnych osób, obowiązkiem
wniesienia wkładu i charakterem pracy.
Przedmiot podstawowej działalności gospodarczej RSP:
1) prowadzenie wspólnego gospodarstwa rolnego
2) działalność na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków
Te rodzaje działalności stanowią działalność obligatoryjną RSP. Poza nimi spółdzielnia może
również prowadzić inną działalność gospodarczą.
Członkami RSP mogą być tylko określone osoby tj. rolnicy będący:
1) właścicielami lub posiadaczami samoistnymi gruntów rolnych
2) dzierżawcami lub innymi posiadaczami zależnymi gruntów rolnych
Poza tymi członkami RSP mogą być inne osoby mające kwalifikacje przydatne do pracy w
spółdzielni. Statut może przewidywać obowiązek wniesienia przez członka do spółdzielni
posiadanych gruntów jako wkład. Przez wkład gruntowy rozumie się grunty oraz budynki lub ich
części i inne urządzenia trwale z gruntem związane znajdujące się na tych gruntach w chwili
wniesienia do spółdzielni wkłady gruntowe mogą być wnoszone do spółdzielni bądź na własność
spółdzielni bądź do użytkowania w zależności od postanowień statutu.
Wkłady
Z reguły wkłady gruntowe są wnoszone do użytkowania przez spółdzielnie. To użytkowanie jest
uregulowane w k.c. jako ograniczone prawo rzeczowe a także w ustawie prawo spółdzielcze. To
użytkowanie wykazuje pewne cechy swoiste np.: statut spółdzielni może przewidywać dla
spółdzielni prawo zmiany przeznaczenia wkładów a także uprawnienia do naruszania ich substancji
jeżeli wymaga tego prawidłowe wykonanie zadań przez spółdzielnię. Grunty i budynki wniesione
na gruncie stanowiące wkład gruntowy; stanowią własność spółdzielni, jak drzewa i krzewy.
Członek spółdzielni może dysponować wkładem aktami między żyjącymi jak i na wypadek śmierci.
W razie przeniesienia własności na osobę spoza spółdzielni przysługuje prawo pierwokupu.
Wycofanie wkładu jest możliwe dopiero po ustaniu członkostwa. Członek otrzymuje ten sam grunt
który wniósł jeżeli potrzeby gospodarki zespołowej nie stojąc temu na przeszkodzie. W innym razie
otrzymuje grunt o równoważnej wartości stosunkowej.
Obok gruntów członkowskich spółdzielnia może użytkować grunty państwowe, grunty własne oraz
grunty osób trzecich z których spółdzielnia korzysta np. na podstawie umowy dzierżawy. Obok
wkładów gruntowych statut może przewidywać obowiązek wniesienia wkładów pieniężnych —
spółdzielnia może przyjąć środki produkcji; są one przeliczane na złotówki, z uwagi na to że zwrot
wkładu pieniężnego następuje w gotówce.
Praca w RSP.
1) każdy członek RSP ma prawo i obowiązek podjęcia prac w spółdzielni, przy przydziale pracy
należy uwzględnić posiadane kwalifikacje członka,
2) oprócz członków może zatrudniać RSP ich domowników, za domowników uważa się osoby
najbliższe rolnikowi i inne osoby mieszkające razem z rolnikiem i prowadzące z nim wspólne
gospodarstwo domowe,
3) obok członków i domowników RSP może zatrudniać inne osoby.
Wynagrodzenie:
Wynagrodzenie za pracę następuje w formie udziału w dochodzie spółdzielni odpowiednio do
wkładu pracy. Najczęściej stosuje się system dniówek obrachunkowych — członkowie spółdzielni
otrzymują co miesiąc podstawową opłatę w formie zaliczki w wysokości do 75 % planowanej
dniówki obrachunkowej, a po końcowym obliczeniu wyniku finansowego otrzymują resztę
wynagrodzenia.
36. Ewolucja ubezpieczenia społecznego rolników.
Etapy ewolucji:
I. do roku 1962 — zabezpieczeniu starości służyły typowe instytucje prawa cywilnego:
umowy takie jak umowa sprzedaży, umowa darowizny, umowa dożywocia; rola tych umów w
latach 50 - tych została bardzo ograniczona z kilku względów:
- z uwagi na pewne doświadczenia historyczne i świadomość trudnych losów dożywotnika który
dożywał swych dni zdany na łaskę nabywcy gospodarstwa
- brak następców
Prowadzona industrializacja kraju spowodowała masowy odpływ młodych ludzi ze wsi do miast -
rolnicy nie mieli komu przekazać gospodarstwa a nie chcieli przekazywać w ręce obcych pojawiła
się potrzeba wprowadzenie regulacji o charakterze administracyjno-prawnym, która by służyła
zabezpieczeniu rolników na starość; taka regulacja została wprowadzona ustawą z 28.06.1962 r o
przejmowaniu nieruchomości rolnych, zagospodarowaniu lub na własność państwa i
zabezpieczeniu emerytalnym ich i ich rodzin.
II. 1962- 1967 — okres tzw. renty za ziemię; na regulacje prawną składają się:
- ustawa z 28.06.1962 r.
- ustawa z 24.01.1968 r. o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących
nieruchomości rolne na własność państwa
- ustawa z 29.05.1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i
spłaty pieniężne
Regulacja tzw. renty za ziemię miała następujące cechy:
• funkcja produkcyjna dominowała nad funkcją socjalna— miała służyć przede wszystkim
należytemu zagospodarowaniu ziemi a zabezpieczenie starości było kwestia wtórną świadczyło o
tym m. in. uzależnienie przyjęcia nieruchomości od spełnienia kryterium obszarowego
• renta była przyznawana zawsze w zamian za przejecie nieruchomości na własność państwa
• wysokość renty była bardzo niska uzależniona nie od pracy a od wartości przekazywanego
gospodarstwa.
Każda kolejna regulacja polepszała sytuację rolników ale żadna z nich nie wyszła poza konstrukcję
tzw. renty za ziemię.
III. od wydania ustawy z 27.10.1967 r. - pełniła 3 funkcje:
- socjalna
- ustrojowa
- produkcyjna
Ustawa ta wprowadziła dwie nowości:
1) uzależniała wysokość świadczeń emerytalno-rentowych od wartości produkcji sprzedanej na
rzecz gospodarki uspołecznionej — uzależniała wysokość świadczeń od nakładu pracy
2) wprowadzała przekazanie gospodarstwa rolnego na rzecz następcy — po raz pierwszy rolnik
by uzyskać emeryturę czy rentę mógł przekazać gospodarstwo rolne następcy a nie jak
dotychczas — państwu ustawodawca preferował przekazywanie gospodarstwa rolnego
następcom przy czym wykluczał szczegółowo kogo uznaje się za następcę; były to osoby
należące do najbliższej rodziny rolnika
Ustawa ta obowiązywała aż do wejścia ustawy z 14.02. 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników i członków ich rodzin. Nowością tej ustawy było objecie ubezpieczeniem domowników
rolnika i osób prowadzących działy specjalne produkcji rolnej. Ta ustawa zbliżyła ubezpieczenie
rolników do ubezpieczenia pracowniczego np. gdy chodzi o wiek emerytalny czy obowiązek
opłacania składek, zawierała swoiste unormowania: wymóg wytwarzania i zbywania produktów
rolnych na rzecz gospodarki uspołecznionej. Ustawa ta została znowelizowana w 1985 i 1990 r.
Zmiany poszły w 2 kierunkach:
1) niesiono monopol jednostek gospodarki uspołecznionej na skup wyrobów
rolnych
2) możliwość umownego zbycia gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę i rentę
Ustawę z 1982 r. zastąpiono ustawą z dnia 20.12.1990 r. i ubezpieczeniu społecznym rolników (do
dziś obowiązująca). Ustawa wprowadza wiele nowych rozwiązań. Bardziej zbliża to ubezpieczenie
do ubezpieczenia pracowniczego. Wysokość świadczeń zależy tu od okresu opłacania składki a nie
wielkości produkcji. Ustawa ta pełni funkcję socjalną. Odrywa ubezpieczenie od konstrukcji
własnościowych, bo ubezpieczeniu podlega też posiadacz zależny gospodarstwa rolnego. Ustawa
zbliża status rolnika i domownika.
37. Zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy o ubezpieczeniu społecznym
rolników.
Zakres podmiotowy
Rolniczemu ubezpieczeniu podlega rolnik i jego małżonek. Rolnikiem jest osoba fizyczna
prowadząca na własny rachunek działalność rolnicza jako posiadacz (samoistny lub zależny
gospodarstwa rolnego położonego na terytorium RP). Działalność rolnicza jest tu rozumiana bardzo
szeroko — obejmuje działalność w zakresie produkcji rolniczej lub zwierzęcej w tym: sadowniczej,
leśnej, rybnej, pszczelarskiej. Małżonek rolnika też podlega ubezpieczeniu chyba, że nie pracuje w
gospodarstwie rolnika ani w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym
gospodarstwem rolnym. Dodatkowo ustawa wymaga by rolnik był obywatelem polskim lub
przebywał na terytorium RP na podstawie wizy lub zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony
lub osiedlenie się, zezwolenia na pobyt długoterminowy rezydenta Wspólnoty Europejskiej,
zezwolenia na pobyt tolerowany związany z uzyskaniem statusu uchodźcy lub był obywatelem UE.
By ułatwić stwierdzenie, kto podlega ubezpieczeniu ustawodawca wprowadza pewne domniemania:
- właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych lub dzierżawca takich gruntów jeżeli
dzierżawa jest zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków prowadzi działalność
rolniczą na tych gruntach
- podatnik podatku rolnego lub podatku od dochodu i z działów specjalnych prowadzi
działalność rolnicza w rozmiarze wynikającym z zakresu opodatkowania
Zakres przedmiotowy
a) ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie — podlega się mu z mocy ustawy albo
na wniosek; z mocy ustawy podlega rolnik, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków
rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny oraz domownik takiego rolnika, jeżeli
ten rolnik lub domownik nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie podlega innemu
ubezpieczeniu; na wniosek podlega ubezpieczeniu inny rolnik lub domownik, jeżeli działalność
rolnicza stanowi dla niego stałe źródło utrzymania. Z tytułu omawianego ubezpieczenia przysługują
następujące świadczenia:
1) jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub
śmierci przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej
2) zasiłek chorobowy
3) zasiłek macierzyński
b) ubezpieczenie emerytalno-rentowe - podlega się z mocy ustawy lub na wniosek
z mocy ustawy podlega rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych
powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny oraz domownik takiego rolnika, a także rolnik
pobierający rentę strukturalna i jego małżonek jeśli przyznany został dodatek na małżonka.
na wniosek obejmuje się innego rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu
wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu, jeżeli został złożony wniosek o objęcie
go ubezpieczeniem emerytalno — rentowym.
Z tytułu tego ubezpieczenia przysługują następujące świadczenia:
1) emerytura rolnicza lub renta inwalidzka rolnicza
2) renta rodzinna
3) dodatki do emerytury
4) zasiłek pogrzebowy
5) Renta rolnicza szkoleniowa
6) emerytura i renta z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin.
38. Przesłanki uzyskania emerytury rolniczej, tzw. wcześniejszej emerytury
rolniczej oraz renty inwalidzkiej.
Emerytura rolnicza - przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia następujące warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny, kobieta 60 lat, mężczyzna 65 lat,
2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu przez okres co najmniej 100 kwartałów
(25 lat) z uwzględnieniem okresów zaliczanych.
Nabycie prawa do emerytury o pięć lat wcześniej uwarunkowane jest dłuższym o 20 kwartałów
okresem ubezpieczenia i zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej.
Do okresów ubezpieczenia zalicza się także okresy:
- podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych członków ich rodzin w latach
1983-1990,
- prowadzenie gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku
życia przed dniem 1 stycznia 1983,
- od których zależy prawo do emerytury w myśl przepisów emerytalnych w systemie
pracowniczym.
Wcześniejsza emerytura rolnicza - przysługuje rolnikowi w wieku o 5 lat niższym od
emerytalnego, jeżeli legitymuje się on co najmniej 30-letnim okresem podlegania ubezpieczeniu
emerytalno-rentowemu i zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Uznaje się, że rolnik
zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli:
1. wyzbył się własności gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego na rzecz
dowolnej osoby fizycznej lub prawnej na podstawie umowy darowizny, dożywocia,
przekazania lub sprzedaży, sporządzonej w formie aktu notarialnego lub
2. przekazał posiadanie gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego na podstawie
pisemnej umowy dzierżawy zawartej na co najmniej 10 lat z osobą nie będącą:
a. małżonkiem rolnika,
b. jego zstępnym lub pasierbem,
c. osobą pozostającą z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym,
d. małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b) lub c), - a pozostawione sobie w
użytkowanie lub na własność grunty nie podlegają opodatkowaniu podatkiem rolnym
Renta inwalidzka - Nabycie prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy uzależnione
jest od krótszego okresu ubezpieczenia. Długość okresu zależy od tego, kiedy powstała całkowita
niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, która jest podstawową przesłanką warunkującą
nabycie prawa do renty, przy czym w razie niezdolności powstałej wskutek wypadku przy pracy
rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej wystarczy jakikolwiek okres ubezpieczenia.
Za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się ubezpieczonego, który z
powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w
gospodarstwie rolnym. Całkowita niezdolność może być trwała, jeżeli ubezpieczony nie rokuje
odzyskania zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, lub okresowa
jeżeli ubezpieczony rokuje odzyskanie zdolności do osobistego wykonywania pracy w
gospodarstwie rolnym. Powstanie całkowitej niezdolności do pracy winno przypadać na okres
podlegania ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu lub okresów, które zalicza się okresów
ubezpieczenia lub na okres 18 miesięcy od ustania tych okresów. Renta z tytułu niezdolności może
być przyznana jako renta stała lub jako renta okresowa.
39. Wysokość emerytury i renty inwalidzkiej rolniczej.
Emerytura lub renta skalda się z części składkowej i części uzupełniającej. Część uzupełniająca
stanowi zasadniczą część długookresowych świadczeń. Część składkową ustala się, przyjmując po
1% emerytury podstawowej za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu.
Część uzupełniająca stanowi 95% emerytury podstawowej, jeżeli liczba lat przyjęta do obliczenia
części składkowej jest mniejsza od 20; przy każdym pełnym roku od 20 lat część uzupełniająca
zmniejsza się o 0,5% emerytury podstawowej. Część uzupełniająca nie może wynosić mniej niż
85% emerytury podstawowej, a suma części uzupełniającej i części składkowej nie może być
mniejsza od emerytury podstawowej z wyjątkiem sytuacji, w której rolnik nabywa prawo do
emerytury rolniczej w wieku o 5 lat niższym od wieku emerytalnego. Wówczas część uzupełniającą
zmniejsza się o 25% emerytury podstawowej. Ustaloną w ten sposób część uzupełniającą zwiększa
się o 5% emerytury podstawowej po upływie każdego roku dzielącego uprawnionego od wieku
emerytalnego. Do emerytury lub renty rolniczej przysługują dodatki: pielęgnacyjny oraz z tytułu
pracy przymusowej po 1 września 1939 w wysokości 2% emerytury podstawowej za każdy rok
takiej pracy.
Przepisy dotyczące częściowego zawieszenia wypłaty emerytury lub renty rolniczej maja stanowić
bodziec do zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. Zawieszenie wypłaty nie dotyczy
części składkowej. Wypłata części uzupełniającej ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub
rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Jednak ustawodawca przewidział
w odniesieniu do tej reguły liczne wyjątki i złagodzenia, uwzględniając nietypowe i trudne sytuacje,
w których znalazł się uprawniony do świadczenia (np., gdy prowadzi działalność rolniczą z
małżonkiem, który nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie spełnia warunków do
uzyskania tego świadczenia).
40. Społeczno-zawodowe organizacje rolników.
Do społeczno-zawodowych organizacji rolników zaliczamy:
- kółka rolnicze,
- koła gospodyń wiejskich,
- rolnicze zrzeszenia branżowe,
- związki rolników, kółek i organizacji rolniczych,
- związki rolniczych organizacji branżowych.
Status prawny tych organizacji jest odrębny od stowarzyszeń i związków zawodowych, stanowi
połączenie poszczególnych uregulowań. Struktura organizacyjna została określona według zasady
federacyjnej.
A) Kółka rolnicze - podstawowa jednostka społeczno-zawodowa jest dobrowolną, niezależną i
samorządną organizacją rolników typu korporacyjnego. Członkami mogą być:
- osoby prowadzące indywidualne gospodarstwo rolne,
- pełnoletni członkowie rodziny rolnika, pracujący w gospodarstwie,
- osoby, które przekazały gosp. za emeryturę lub rentę,
- osoby związane bezpośrednio z rolnictwem z uwagi na charakter pracy.
Utworzyć kółko rolnicze może co najmniej 10 osób, w tym co najmniej 8 prowadzących GR jako
właściciele lub posiadacze. Osoby te uchwalają statut, wybierają komitet założycielski, a następnie
statut i kółko podlega rejestracji we właściwym sądzie rejonowym. Z chwlą rejestracji kółko
uzyskuje osobowość prawna.
- Analogiczne rozwiązania występują przy zrzeszeniach branżowych, tylko są to organizacje
zrzeszające rolników specjalizujących się w określonej gałęzi produkcji rolnej.
- Koła gospodyń wiejskich działają przy kółkach rolniczych na podstawie odrębnego regulaminu,
nie mają Osobowości prawnej,
Pozostałe organizacje - są związkami osób prawnych i uzyskują osobowość prawną z chwilą
rejestracji. Gminne związki kółek - min. 3 kółka, Wojewódzki związek - min. 5 gminnych
związków.
Zadania organizacji:
- reprezentacja interesów zawodowych i społecznych przez uczestnictwo w kształtowaniu i
realizacji polityki rolnej i polityki społecznej,
- sprawowanie kontroli społecznej jednostek organizacyjnych funkcjonujących w sferze
zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, działających w sferze inwestycji i skupu produktów
rolnych,
- działalność na rzecz rozwoju indywidualnych GR, rozwoju gospodarczego i społecznego wsi,
- organizowanie i prowadzenie działalności gospodarczej i socjalnej w zakresie określonym w
statutach.
Formy aktywności:
- opiniowanie, przedkładanie wniosków i projektów organom administracji publicznej,
- inicjowanie regulacji prawnych i opiniowanie projektów tych regulacji,
- udział w negocjacjach w sprawie kształtowania warunków dot. funkcjonowania rolnictwa.
41. Związki zawodowe rolników.
Zagadnienie to reguluje ustawa z dnia 8 października 1982r. o społeczno-zawodowych
organizacjach rolników. Podstawowym celem związków zawodowych rolników jest
reprezentacja i obrona interesów zawodowych zrzeszonych rolników. Związki działają też w
zakresie ochrony własności gospodarstw, interesów ekonomicznych i socjalnych członków oraz
uczestniczą w działaniach an rzecz rozwoju rolnictwa.
Podstawowe zasady:
• dobrowolności => członkostwo jest dobrowolne, a rolnicy uzyskują je na podstawie zgodniej z
własną wolą deklaracji przystąpienia do związku,
• samorządności => zgodne z prawem, samodzielne kształtowanie celów i programu działania,
uchwalania statutów i innych przepisów wewnętrznych oraz określania struktury organizacji,
• niezależności => oznaczająca wzajemne relacje miedzy związkiem a organami administracji
publicznej. Związki nie podlegają nadzorowi lub kontroli ze strony tych organów, a owe organ
są zobowiązane powstrzymać się od wszelkich działań prowadzących do ograniczenia
niezależności związku. Przejawem niezależności jest rejestracja związku przez niezawisłe sądy.
Prawo zrzeszania się mają rolnicy prowadzący gospodarstwo rolne i osoby im bliskie pracujące
stale wraz z nimi w tym gospodarstwie.
Statut - podstawowy akt wewnętrzny, na którym opiera się działalność związku. Określa:
- nazwę, siedzibę,
- terytorialny i przedmiotowy zakres działania,
- cele związku
- zasady nabywania i utraty członkostwa,
- strukturę organizacyjną i władzę związku, wraz z trybem przeprowadzania wyborów i
odwoływania do tych władz,
- źródła finansowania
- zasady uchwalania i zmiany statutu, oraz sposób rozwiązania związku.
Formy kontroli sądowej:
a) rejestracja organizacji, statutu i jego zmian (sąd sprawdza czy odpowiada on wymogom ustawy)
b) odmowa rejestracji (jeżeli treść statutu jest sprzeczna z ustawą)
c) wykreślenie z rejestru ( w przypadku uchwały o rozwiązaniu związku lub liczba członków
spadnie poniżej wymaganego minimum).
d) skreślenie z rejestru (ostateczna decyzja wobec nieskuteczności zastosowanych wcześniej
instrumentów kontroli. Wcześniej sąd ustala miesięczny termin dostosowania się do
obowiązującego prawa, następnie może nałożyć karę grzywny, może też żądać przeprowadzenia
nowych wyborów do władz związku pod rygorem zawieszenia danego organu. Od postanowienia o
skreśleniu przysługuje apelacja).
42. Izby Rolnicze.
Istniały już w okresie międzywojennym w Polsce, ich byt prawny został uregulowany odrębną
ustawą z 1923 r. o izbach rolniczych i działały w Polsce do 1946 r. W 1946 r. zostały zlikwidowane
a majątek i zadania zostały przejęte przez związek samopomocy chłopskiej. Pierwsze prace nad
reaktywacją Izb Rolniczych podjęto w 1982 r. ale nie doprowadziły do uchwalenia ustawy (w 1982
r. została uchwalona ustawa o społeczno — zawodowych organizacjach rolników te organizacje
były samorządne i niezależne ale nie są one formą samorządu rolniczego). W latach 90- tych
podjęto prace nad przywróceniem Izb Rolniczych, opracowano 4 projekty i w 1995 r. ustawą z
14.12.1995 r. wprowadzono Izby Rolnicze jako formę samorządu rolniczego.
Członkami tego samorządu rolniczego z mocy prawa są:
1) osoby fizyczne lub prawne płacąc podatek rolny,
2) osoby fizyczne lub prawne płacące podatek dochodowy z działów specjalnych produkcji rolnej,
3) członkowie RSP do których wnieśli wkłady gruntowe,
Obowiązek członkostwa jest cechą Izb Rolniczych jako formy samorządu rolniczego. Dodatkowo
Izby:
• posiadają osobowość prawną,
• przekazywane im są zadanie o charakterze publicznym,
Na terenie każdego województwa działa Izba Rolnicza. Poszczególne Izby mogą zawierać miedzy
sobą porozumienia regionalne. Izby posiadają osobowość prawa. Ustawa formułuje rozległy obszar
zadań które mają być realizowane przez Izby Rolnicze. Są to zadania o różnym charakterze np.
występowanie z inicjatywą w zakresie regulacji prawnych dotyczących wsi, rynków rolnych,
opiniowanie takich projektów, doradztwo, promowanie eksportu.
Sama ustawa nie przekazuje Izbom żadnych zadań z zakresu administracji publicznej, ale
przewiduje możliwość przekazania Izbom takich zadań przez organy administracji państwowej i
organy administracji samorządowej.
Być może taka regulacja jest wynikiem braku wstępnej koncepcji co do tego jakie zadania z zakresu
administracji publicznej powinny być realizowane przez Izby Rolnicze. Przekazywanie zadań
winno się łączyć z przekazaniem środków niezbędnych dla jej realizacji. Izba rolnicza nie może
prowadzić działalności gospodarczej ale może być wspólnikiem spółki z o.o.
ORGANY IZBY
Organami tymi są:
1. Walne Zgromadzenie
2. Komisja Rewizyjna
3. Zarząd
4. Rady powiatowe Izby
Najważniejszym organem jest Walne Zgromadzenie — kadencja jego trwa 4 lata Ustawa określa
jakie kwestie należą do wyłącznej właściwości Walnego Zgromadzenia są to kwestie podstawowe
dla organizacji i funkcjonowania Izby: uchwalanie statutu, powołanie i odwołanie zarządu i jego
członków, w obradach Walnego Zgromadzenia mogą też brać udział ale bez prawa głosowania
przedstawiciele organów samorządów województwa oraz organizacji rolniczych i związków
zawodowych rolników indywidualnych.
Na szczeblu województwa funkcjonuje Izba Rolnicza a na szczeblu krajowym — Krajowa Rada Izb
Rolniczych, która też jak i Izba Rolnicza posiada osobowość prawną. W skład Krajowej Rady
wchodzą prezesi Izb oraz wybrani przez Walne Zgromadzenie - delegaci po jednym z każdej Izby.
Do zadań Krajowej Rady należy w szczególności:
1. reprezentowanie Izb przed sejmem, senatem i organami administracji rządowej z
wyłączeniem administracji rządowej w województwie,
2. opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących rolnictwa, założeń i programów
polityki rolnej,
3. przedstawianie organom administracji rządowej i samorządowej wniosków dot. sytuacji w
rolnictwie i inicjatyw w zakresie regulacji prawnych,
4. udzielanie Izbom pomocy w wykonywaniu zadań,
5. zarządzanie wyborów do Walnych Zgromadzeń poszczególnych Izb,
Organem Krajowej Rady jest zarząd wybierany i odwoływany przez Krajowa Radę przez jej
członków. Z uwagi na to że samorząd rolniczy jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i
podlega tylko ustawom. Ustawa o Izbach Rolniczych reguluje kwestie nadzoru nad izbami
Rolniczymi ale sprawowanego tylko na podstawie kryterium zgodności z prawem. Nadzór nad
Krajową Radą sprawuje Minister właściwy d.s. rolnictwa a nad działalnością izb poszczególni
wojewodowie. Nadzór nad działalnością izb w zakresie zadań zleconych sprawują te organy, które
te zadania zleciły. Zarząd Izby przedstawia organom nadzoru uchwały organów Izby oraz
zatwierdzone przez Walne Zgromadzenie sprawozdanie z rocznych działalności Izby w ciągu 14
dni od dnia ich uchwalenia. Organy którym przysługuje nadzór mają stwierdzić nieważności
uchwał organów Izby ale w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia ich doręczenia. Organy Izby
mogą zaskarżyć decyzje organu nadzoru do NSA w terminie 30 dni od dnia otrzymania decyzji.
W razie powtarzającego się naruszania prawa przez zarząd Izby może zwołać Walne Zgromadzenie
w celu odwołania dotychczasowego i powołania nowego zarządu.
43. Prawne instrumenty kształtowania rynku rolnego - ogólna charakterystyka.
Ramy organizacyjne wspólnego rynku zostały określone w art. 34 TWE. W zależności od rodzaju
produktów traktat przewidywał następujące formy:
- konkurencja rynkowa,
- powiązania koordynacyjnych zasad organizacji poszczególnych krajowych rynków,
- organizacji wspólnego rynku.
W praktyce wybrano trzecie rozwiązanie, zostały także sformułowane zasady regulacji wspólnego
europejskiego rynku:
a) jedność rynku wewnętrznego powiązanego ze swobodnym obrotem towarowym i kapitałowym w
ramach Unii
b) Zasada preferencji dla towarów wyprodukowanych w ramach Wspólnoty,
c) ujednolicenia mechanizmów interwencji rynkowych celem zniwelowania różnic w poziomie i
strukturze cen krajowych, dochodów rolniczych, oraz kontrolowanego napływu towarów z krajów
trzecich,
d) udział państw członkowskich w solidarnym finansowaniu WPR.
Specyficzne instrumenty regulacji:
- kształtowanie cen rolnych,
- skup interwencyjny,
- subwencjonowanie rolnictwa (w tym dopłaty bezpośrednie),
- dopłaty do prywatnego przechowywania produktów rolnych,
- opłaty współodpowiedzialnościowe,
- wycofanie produktów z rynku za rekompensatą,
- limitowanie produkcji,
- subwencjonowanie konsumpcji i przetwórstwa,
- wspólna polityka w handlu z krajami trzecimi (dopłaty eksportowe, system ceł, certyfikatów i
licencji).
44. Umowa Kontraktacji.
W umowie kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu
oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się produkt
odebrać w terminie umówionym, zapłacić cenę oraz spełnić określone świadczenia dodatkowe,
jeżeli umowa albo przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia takich świadczeń.
- umowa wzajemna, odpłatna i konsensualna.
Stronami są:
- producent rolny - osoba która dysponuje środkami produkcji pozwalającymi na wykonanie
umowy.
- Kontraktujący.
Forma pisemna ad probationem, (w praktyce funkcjonuje wyłącznie w tej formie)
Obowiązki stron:
a) Producent:
- wytworzenie zakontraktowanych produktów,
- umożliwienie kontraktującemu kontrolowania i nadzoru nad prowadzonymi pracami,
- dostarczenie wytworzonych produktów kotrktującemu,
b) Kontraktujący:
- odebranie zakontraktowanych produktów,
- zapłata umówionej ceny,
- spełnienie umówionych świadczeń dodatkowych (pomoc agrotrechniczna, dostarczenie
materiału siewnego itp.)
Odpowiedzialność producenta
- Producent ma obowiązek zawiadomienia kontraktującego o wystąpieniu przyczyn, które mają
wpływ na wykonanie umowy, niedopełnienie tego obowiązku wyłącza możliwość powołania
się na działanie sił przyrody, chorób i różnych plag, chyba że okoliczności te były powszechnie
znane.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi (obowiązek zawiadomienie producenta o wadach, przy
czym odstąpienie od umowy jest możliwe tylko gdy wady są istotne, natomiast zawsze
kontraktujący może żądać obniżenia ceny. Roczny termin prekluzyjny).
Zmiana posiadacza gospodarstwa powoduje automatycznego przeniesienia zobowiązań
wynikających z kontraktacji na nowego posiadacza (zobowiązanie realne), chyba, że nabył on
gospodarstwo odpłatnie i o owych zobowiązaniach nie wiedział i mimo zachowania należytej
staranności nie mógł się dowiedzieć.
Roszczenia wzajemne przedawniają się z upływem 2 lat.
45. Regulacja branżowych rynków rolnych.
a) Rynek mleka i przetworów mlecznych.
- jest to jeden z najbardziej kosztownych i chronionych rynków, mocno subsydiowany głównie
przy pomocy skupu interwencyjnego i dopłat eksportowych.
- Swoista cecha rynku => nadwyżki produkcyjne, a zatem na tym właśnie rynku od dawna
istnieje rozbudowany zespół instrumentów służący do limitowania produkcji mleka i jego
przetworów (kwoty produkcyjne, skup interwencyjny, dopłaty do przechowywania,
subwencjonowanie konsumpcji, wspieranie eksportu).
- wspólną organizacją na tym rynku objęte są: mleko, śmietana, masło, kefiry, jogurty,
maślanka, laktoza i syrop laktozowy.
- regulacja w rozporządzeniu z maja 1999r dotyczącego wspólnej organizacji rynku mleka.
- szczegółowy podział instrumentów:
1. System cen oparty na cenie docelowej, która wyraża oczekiwania producentów mleka i cenie
interwencyjnej (dla masła, odtłuszczonego mleka w proszku) w okresie skupu interwencyjnego,
gdy cena rynkowa spadnie poniżej 92% ceny interwencyjnej. => Zakupy masła w drodze
przetargu, musi ono być wyprodukowane w UE i spełniać wymagania jakościowe.
2. Dopłaty do przechowywania (masło, odtł. Mleko w proszku i niektóre sery długo
dojrzewające) - alternatywa dla bardziej kosztownego skupu interwencyjnego, dopłata w
wyniku zawarcia umowy między odpowiednią Agencją interwencyjną i przedsiębiorcą
(Agencja dokonuje minimum 2 kontroli w czasie przechowywania).
3. Kwoty mleczne (podstawowy instrument ograniczania produkcji od 84r.), wprowadzone w
celu ograniczenia produkcji i zachowania wysokich cen na rynku, początkowo wprowadzono je
na okres pięciu lat, potem były przedłużane aż stały się regulacją trwałą. Dla określenia
poziomu produkcji przyjęto rok 81, podwyższając następnie o 1% w skali rocznej, dal nowych
członków UE ustalono KM w drodze negocjacji.
- Najpierw ustalono ogólną kwotę mleka dla UE, potem dokonano jej podziału na
poszczególnych członków (kwoty krajowe) i dalej rozdzielano między producentów (nie
obejmują one mleka używanego do karmienia zwierząt i na samozaopatrzenie gospodarstw
rolnych, tj. Nie wprowadzanego do obrotu). Regulacje UE nie określają zasad przydziału KM
producentom, pozostaje to regulacją wewnętrzną danego państwa.
- wyróżniamy dwa rodzaje kwot: A) Kwoty hurtowe =>przydzielana producentom
dostarczającym mleko do zakładów przetwórczych. B) Kwoty sprzedaży bezpośredniej =>
ilość mleka i produktów mleczarskich jak może być sprzedawana na danym rynku bezpośrednio
konsumentom (np. Szkołom).
- w ramach każdej kwoty narodowej, wyróżnia się kwotę rezerwową (na cele specjalne),
określana przepisami wewnętrznymi (ok. 1% KN) - w Polsce jest ona przeznaczona dla nowych
producentów.
- Przy określaniu KM bierze się pod uwagę zarówno mleko wprowadzane do obrotu jak i
zawartość tłuszczu w mleku (bazowa zawartość tłuszczu dla każdego z państw)
- KM mogą być przedmiotem obrotu między producentami (sprzedaż, dzierżawa,
dziedziczenie), wyłączony jest natomiast obrót między państwami członkowskimi.
b) Rynek Cukru
- pierwsze regulacje Unijne już w 67 roku (kwoty produkcyjne), był i jest rynkiem modelowym,
różni się od reszty rynków (zwłaszcza rynku zbóż) Ponieważ: zawsze obejmował tylko dwa
płody rolne (buraki i trzcinę cukrową), interwencja dotyczy produktu przetworzonego (cukru),
zakupy interwencyjne są stymulowane przez kwoty produkcyjne, producentów cukru obciąża
się kosztami likwidacji nadwyżek w myśl zasady współodpowiedzialności.
- Regulacje unijne => rozporządzenie rady 1260 z 2005r. I dalej z 20.02.2006r. Rozporządzenie
w sprawie wspólnej organizacji rynków w sektorze cukru wprowadzają bardzo istotne zmiany:
- Następuje modyfikacja zasad z 2001r. Oraz powstają nowe regulacje:
- A) Zmiana systemu interwencji (utrzymano cenę interwencyjną, ale w charakterze środka
przejściowego na okres kolejnych czterech lat gospodarczych (do 2009-2010).
- 1. Maksymalny pułap 600.000 ton cukru jaki może być przyjęty do interwencji przez krajowe
Agencje w danym roku gospodarczym.
- 2. Cena interwencyjna ustalona została na poziomie 80% ceny referencyjnej obowiązującej w
następnym roku gospodarczym, co prowadzi do spadku cen w roku 2009/10 aż o 36%.
3.Producent surowca - następuje redukcja ceny minimalnej co spowoduje spadek cen surowca,
producentów obejmie system odrębnej płatności cukrowej (w formie dopłaty bezpośredniej). W
Polsce już teraz (18.12.2003r. Ze zmianami) przewiduje się w art. 1 oddzielną płatność z tytułu
cukru (tzw. Płatność cukrowa).
- B) 1. Zachowanie systemu kwot produkcyjnych do 2014/15 roku gospodarczego jednak
rozporządzenie znosi dotychczasowe kwalifikacje kwot na klasy A i B i wprowadza jednolite
kwotowanie (łączne). 2. Produkcja cukru w kwocie C => wprowadzono możliwość
dodatkowego oznaczonej wielkości po cenie oznaczonej w rozporządzeniu. 3. Produkcja
pozakwotowa będzie objęta: dopłatami produkcyjnymi do cukru przemysłowego,
przeniesieniem na kolejny rok, lub przeznaczona na zaopatrzenie regionów peryferyjnych.
- UE zakłada obniżenie poziomu produkcji (dla wszystkich), obniżenie ceny cukru i skupu
buraków (ustępstwa na rzecz producentów z krajów trzecich), oraz otwarcie rynku UE dla
cukru z najsłabiej rozwiniętych państw w roku 2009r.
- By przeprowadzić reformę utworzono fundusz restrukturyzacji (odrębne rozporządzenie),
który będzie stanowił wyodrębniona część EFOGR w części gwarancji) -> utworzony w
skutek nieskuteczności dotychczasowych instrumentów polityki rynkowej (powodujących
utrzymanie produkcji w rejonach najmniej konkurencyjnych jednym z celów jest
zaniechanie tej produkcji). Do tego stworzono także instrumenty w postaci zrzeczenia się
kwot produkcyjnych w zamian za pomoc restrukturyzacyjną, jest do dobrowolne z zachętą
w postaci premii finansowej => ocenia się, że mimo redukcji jest to rozwiązanie bardzo
korzystne dla producentów.
- Zakłada się, że po reformie, produkcja cukru będzie prowadzone tylko w Polsce, Niemczech i
Francji.
- Kwoty cukrowe - przyznawane plantatorom, mogą być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego.
- W celu zrekompensowania strat ponoszonych przez plantatorów w związku z wprowadzaniem
reformy rynku cukru, zostali oni objęci odrębną formą dopłat bezpośrednich, tzw. Płatnością
cukrową.
46.Agencja Rynku Rolnego.
Została utworzona w 1990 r. jako 1 z Agencji obsługujących rolnictwo. Zadaniami jej były
realizacja interwencyjnej polityki państwa w celu stabilizacji rynku produktów rolnych i
żywnościowych oraz ochrona dochodów uzyskiwanych z rolnictwa.
Nowa ustawa z 11.05.2004 r. zmieniła te zadania. W UE regulacje rynków rolnych należą do
organów UE, które kształtują Wspólną Politykę Rolną (WPR), w praktyce dotyczy to Rady
Ministrów, która ustala podstawowe zasady i kierunki tej polityki i Komisja Europejska - podst.
organ wykonawczy. Na terenie Polski organami, które realizują WPR, są Rada Ministrów i
wyznaczeni ministrowie oraz wyspecjalizowane Agencje, do których należy ARR.
Agencja nie ma żadnych uprawnień władczych i działa za pomocą instrumentów wyłącznie
ekonomicznych. Ochrona dochodów rolniczych jest realizowana w małym stopniu, co wynika ze
stosunkowo małych kwot, jakimi działalność agencji jest zasilana z budżetu państwa.
ARR jest to państwowa jednostka organizacyjna wyposażona w osobowość prawną, będąca
w płaszczyźnie finansowo - prawnej zakładem budżetowym. Dysponuje przede wszystkim
zapasami produktów rolnych, a więc mieniem ruchomym.
Od początku istnienia Agencji wyposażono ją w odpowiedni majątek ( przekazano jej
magazyny zbożowe o łącznej poj. 1 mln ton). Nie odprowadza środków finansowych
pozyskiwanych w toku jej działalności gosp. do budżetu państwa, lecz zachowuje je w celu
sfinansowania swoich zadań, a także utrzymania swojej struktury.
Zadania ARR (katalog nie jest zamknięty, nowe obowiązki muszą być zabezpieczone
dodatkowymi środkami finansowymi):
działania zapewniające stabilizację rynków produktów rolnych i żywnościowych w ramach
WPR
analiza rynków produktów rolnych i żywnościowych,
upowszechnienie informacji związanych z realizacją mechanizmów WPR i warunkami
udziału w tych mechanizmach
działania promocyjne dot. produktów rolnych i żywnościowych,
administrowanie obrotem z zagranicą towarami rolnymi w ramach WPR,
realizacja płatności w ramach mechanizmów WPR finansowanych z Sekcji Gwarancji
Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz ewidencja wydatków z
Funduszu,
zgłaszanie Komisji E. zamiaru uczestnictwa Polski w programie dostarczania nadwyżek
żywności dla najuboższej ludności UE i podejmowanie stosownych działań realizacyjnych.
Swoje zadania agencja realizuje przez:
a) Prowadzenie interwencyjnego skupu produktów rolnych,
b) Interwencyjną sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów,
c) Gromadzenie rezerw państwowych produktów rolnych i ich przetworów,
d) Stałą analizę rynku rolnego,
e) Występowanie do zarządu z wnioskami w przedmiocie regulacji w zakresie handlu
zagranicznego,
f) Udzielanie poręczeń kredytowych (kredytowych wyjątkiem inwestycyjnych).
47. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Powstała nieco później niż ARR. Dysponuje ona środkami finansowymi - finansuje przede
wszystkim działalność inwestycyjną. W okresie przedakcesyjnym nałożona na Agencję nową
funkcje - środki pomocowe, które obok inwestycji dotyczyły także innych dziedzin takich jak
edukacja czy przysposobienie zawodowe. Aktualnie w rachubę wchodzą przede wszystkim
płatności bezpośrednie wypłacane z funduszy Unii Europejskiej .UE przyznając środki finansowe,
zażądała wskazania tzw. jednostki płatniczej, która byłaby odpowiedzialna za przejmowanie
środków unijnych i rozliczanie się z nich. Rząd polski, nie chcąc mnożyć struktur państwowych,
obarczył funkcją jednostki płatniczej ARiMR.
Do zadań Agencji należy wspieranie (m.in):
1 inwestycji w rolnictwie, w przetwórstwie rolno-spożywczym i usługach na rzecz rolnictwa,
2 przedsięwzięć warunkujących wykorzystanie posiadanej bazy produkcyjnej gospodarstw
rolnych i działów specjalnych produkcji rolnej w celu rozpoczęcia, zwiększenia lub
wznowienia produkcji,
3 poprawy struktury agrarnej, w tym zwłaszcza tworzenia i powiększania gospodarstw
rodzinnych w rozumieniu przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego,
4 przedsięwzięć tworzących nowe miejsca pracy dla mieszkańców wsi, a także miast do 20
tysięcy mieszkańców,
5 rozwoju infrastruktury techniczno-produkcyjnej wsi i rolnictwa, a także miast liczących do
20 tys. Mieszkańców,
6 kształcenia mieszkańców wsi w szkołach wyższych poprzez udzielanie poręczeń spłaty
kredytów studenckich zaciąganych na podstawie odrębnych przepisów,
7 rozwoju rolnictwa ekologicznego i edukacji w zakresie ekologii.
Lista ta nie jest zamknięta- ustawy i rozporządzenia RM mogą nakładać na ARiMR inne
zadania. Agencja nie podejmuje realizacji zadań jej przypisanych bezpośrednio lecz zleca ich
wykonanie bankom i innym osobom prawny.
Agencja realizuje swoje zadania w szczególności przez:
1 dopłatę w pierwszej kolejności do oprocentowania kredytów bankowych, za pośrednictwem
banków lub innych osób prawnych w oparciu o umowy zawierane przez Agencję z tymi
podmiotami,
2 finansowanie lub udział w finansowaniu zadań inwestycyjnych ( realizowane przez
jednostki samorządu terytorialnego lub inne osoby prawne )
3 udzielanie gwarancji i poręczeń kredytowych, określonych w planie finansowym, w tym na
wznowienie produkcji w gospodarstwach rolnych i działach specjalnych produkcji rolnej,
poszkodowanych w związku z klęską suszy, gradobicia, nadmiernych opadów
atmosferycznych, wymarznięcia, powodzi, huraganu, pożaru, plagi gryzoni lub osuwisk
ziemi(w szczególności poprzez dopłatę do oprocentowania kredytów bankowych na zakup
nieruchomości rolnych, które utworzą gospodarstwo rodzinne albo wejdą w skład takiego
gospodarstwa, z tym że kwota kredytu nie może przekraczać 90% wartości zakupywanej
nieruchomości, a okres spłaty kredytu nie może przekraczać 20 lat),
4 zakup obligacji banków regionalnych, emitowanych celem restrukturyzacji należności
kredytowych zrzeszonych w nich banków spółdzielczych ,
5 finansowanie wydatków związanych z rejestracją i wyposażeniem w środki techniczne grup
producentów owoców i warzyw (Wysokość środków ustala się w wysokości faktycznie
poniesionych kosztów na te cele, z tym ze nie mogą one przekraczać 5% - w pierwszym
roku, 5% - w drugim roku; 4% - w trzecim roku, 3% - w czwartym roku, 2% - w piątym
roku udokumentowanych przychodów ze sprzedaży produktów członków grupy),
6 udzielanie pomocy na tworzenie funduszu operacyjnego dla wpisanych do rejestru
uznanych grup producentów owoców i warzyw,
7 wypłacanie rekompensat finansowych z tytułu niewprowadzenia do obrotu owoców i
warzyw
8 Agencja może obejmować akcje w spółkach akcyjnych lub udział w spółkach z.o.o.
realizujących program budowy rolniczych rynków hurtowych i giełd rolnych ( w tym
przypadku Agencja może realizować prywatyzację giełd rolnych lub rynków hurtowych,
zbywając swoje akcje względnie udziały producentom rolnym, grupom producentów
rolnych oraz związkom producentów rolnych za zgodą min.finansów oraz min. Wł. ds.
rolnictwa i rozwoju wsi)
48. Programy objęte Programem rozwoju obszarów wiejskich.
W ramach priorytetowych kierunków wsparcia obszarów wiejskich UE, zdefiniowano
cztery osie:
Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego;
- Cel: zapewnienie odpowiednich instrumentów wsparcia i poniesienie nakładów finansowych na
pokrycie kosztów, dostosowujących gospodarstwa rolne do rosnących wymagań wspólnotowych (w
tym związanych z ochroną środowiska) oraz wzmożonej presji konkurencyjnej ze strony
producentów z innych krajów unijnych oraz krajów trzecich. Poprawę konkurencyjności przemysłu
spożywczego, w szczególności w odniesieniu do mikro i małych przedsiębiorstw, oraz wsparcie
kreowania wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej. zapewnienie wsparcia w zakresie
jakości produkcji, polepszania infrastruktury wsi i tworzenia grup zrzeszających producentów
rolnych. Wsparcie w zakresie zdobywania wykształcenia i podnoszenia kwalifikacji ludności
wiejskiej poprzez kształcenia zawodowe, działania informacyjne i szkoleniowe oraz umożliwienie
korzystania z usług doradczych.
Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich;
- Cel: zachowanie i poprawie stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków, stanowiących dobro
publiczne poprzez wprowadzenie odpowiednich instrumentów wsparcie i zachęt dla rolników. Cel
ten będzie realizowany poprzez bezpośrednie działania, związane z odpowiednimi praktykami
rolniczymi w obrębie gospodarstwa, takimi jak promowanie zrównoważonego sposobu
gospodarowania, odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód, kształtowanie struktury
krajobrazu, przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo.
W tym aspekcie szczególne znaczenie mają obszary objęte siecią Natura 2000 oraz obszary, na
których będą realizowane działania zgodne z Ramową Dyrektywą Wodną (2000/60/WE) w zakresie
wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Tego typu wsparcia będą dodatkowo
synergicznie uzupełniane poprzez instrumenty związane z różnicowaniem działalności
gospodarczej w kierunku pozarolniczym, np. związane z działalnością turystyczną, rzemieślniczą,
usługową, itp. Wsparcie dotyczyć będzie także terenów górskich i innych rolniczo upośledzonych,
gdzie istnieje ryzyko marginalizacji lub zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej.
Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej;
Cel: Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich jest celem, który łączy się zarówno z
podstawowymi kierunkami rozwoju ekonomicznego i społecznego gospodarstw rolnych poprzez
wzmocnienie potencjału ekonomicznego, restrukturyzację i modernizację, jak i dobrymi warunkami
do życia pod względem jakości środowiska i krajobrazu, infrastrukturę społeczną i techniczną.
- Pierwsza grupa działań dotyczy różnicowania działalności gospodarczej. W Polsce te działania
stanowią ogromną szansę dla mieszkańców obszarów wiejskich, przede wszystkim ze względu na
duże zasoby ludzkie i wysoki poziom bezrobocia. Do najważniejszych zadań należy zwiększanie
wartości dodanej do produktów np. poprzez konfekcjonowanie, stymulowanie rynku produktów
lokalnych i regionalnych, turystyki, handlu, doradztwa, usług.
- Drugą grupę stanowią instrumenty mające na celu poprawę jakości życia. Dotyczą one odnowy
wsi, poprawy stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.
Oś 4: Leader.
Cel: Aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich poprzez budowanie potencjału społecznego na
wsi, zwiększenie potencjału zdobywania środków finansowych i ich wykorzystania, a także
polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja. Aktywizacja społeczności wiejskich
wymaga włączenia do planowania i wdrażania lokalnych inicjatyw partnerów społecznych. Temu
przedsięwzięciu służy podejście Leader. Leader jest podejściem do rozwoju obszarów wiejskich,
polegającym na oddolnym opracowaniu przez lokalną społeczność wiejską lokalnej strategii
rozwoju obszarów wiejskich oraz realizacji wynikających z niej innowacyjnych projektów
łączących zasoby, wiedzę i umiejętności przedstawicieli trzech sektorów: publicznego,
gospodarczego i społecznego. Przedstawiciele ci tworzą tzw. Lokalną Grupę Działania partnerstwo
międzysektorowe, które samodzielnie wybiera projekty, a ich realizacja przyczynia się do
osiągnięcia celów wspólnie opracowanej strategii.
Niektóre programy:
Renty strukturalne: - (opisane w zagadnieniu nr 22)
Zalesianie gruntów:
Forma i wysokość pomocy
Pomoc ma formę następujących płatności ryczałtowych:
1) wsparcia na zalesienie - jednorazowa płatności, która pokrywa koszty założenia uprawy oraz,
jeżeli jest to uzasadnione, ochrony przed zwierzyną (Schemat I i Schemat II);
2) premii pielęgnacyjnej - wypłacana przez okres 5 lat, pokrywająca koszty utrzymania nowej
uprawy leśnej (Schemat I, Schemat II - dotyczy tylko gruntów na których zaprzestano uprawy
rolnej);
3) premii zalesieniowej - wypłacanej przez 15 lat (tylko Schemat I), która stanowi rekompensatę za
wyłączenie gruntu z upraw rolnych; premia będzie przyznawana wyłącznie producentom rolnym
uzyskującym co najmniej 20% dochodów z tytułu prowadzenia działalności rolniczej.
Schemat I. Zalesienie gruntów rolnych.
Schemat I dotyczy wyłącznie leśnego zagospodarowania gruntów uprawianych rolniczo,
zakładanych sztucznie (poprzez sadzenie). Pomoc udzielane w ramach Schematu I jest
zróżnicowana, w zależności od grup beneficjentów oraz celu założenia uprawy leśnej i dotyczy:
1) założenia uprawy leśnej, w tym założenia plantacji drzew szybkorosnących (wsparcie na
zalesienie) - dostępne dla wszystkich beneficjentów;
2) pielęgnacji uprawy leśnej (premia pielęgnacyjna) - dostępne dla posiadaczy gruntów, z
wyłączeniem jednostek organizacyjnych reprezentujących Skarb Państwa w zakresie zarządzania
mieniem stanowiącym własność Skarbu Państwa i jednostek organizacyjnych nieposiadających
osobowości prawnej reprezentujących jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zarządzania
mieniem, stanowiącym własność jednostek samorządu terytorialnego, oraz gminnych osób
prawnych, powiatowych osób prawnych, a także wojewódzkich osób prawnych; premia udzielana
maksymalnie przez okres 5 lat, z wyłączeniem plantacji drzew szybkorosnących;
3) utraconego dochodu z tytułu wyłączenia gruntów spod uprawy rolnej (premia zalesieniowa) -
dostępne dla posiadaczy gruntów z wyłączeniem jednostek organizacyjnych reprezentujących Skarb
Państwa w zakresie zarządzania mieniem stanowiącym własność Skarbu Państwa, i jednostek
organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej reprezentujących jednostki samorządu
terytorialnego w zakresie zarządzania mieniem, stanowiącym własność jednostek samorządu
terytorialnego, oraz gminnych osób prawnych, powiatowych osób prawnych, a także wojewódzkich
osób prawnych. Pomoc może być wypłacana przez okres 15 lat od dnia założenia uprawy leśnej.
Schemat II. Zalesianie gruntów nieuprawianych rolniczo
Schemat II dotyczy leśnego zagospodarowania opuszczonych gruntów rolniczych lub innych
gruntów, dla których zalesienie stanowi racjonalny sposób zagospodarowania (np. ochrona przed
erozją). Zakłada się tu możliwość wykorzystania sukcesji naturalnej w obrębie ww. gruntów.
Wsparcie udzielane w ramach Schematu II jest zróżnicowane - w zależności od rodzaju
beneficjentów oraz rodzaju gruntów, w obrębie, których planuje się założenie uprawy leśnej i
dotyczy:
1) założenia uprawy leśnej (wsparcie na zalesienie) - dostępne dla wszystkich grup beneficjentów
oraz dla zakładania plantacji drzew szybkorosnących;
2) pielęgnacji uprawy leśnej (premia pielęgnacyjna) - tylko dla gruntów, na których zaprzestano
działalności rolniczej dostępne dla posiadaczy gruntów z wyłączeniem jednostek organizacyjnych
reprezentujących Skarb Państwa w zakresie zarządzania mieniem stanowiącym własność Skarbu
Państwa, i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej reprezentujących
jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zarządzania mieniem, stanowiącym własność
jednostek samorządu terytorialnego, oraz gminnych osób prawnych, powiatowych osób prawnych,
a także wojewódzkich osób prawnych; wsparcie udzielane maksymalnie przez okres 5 lat, z
wyłączeniem plantacji drzew szybkorosnących.
W ramach Schematu II pomocą objętą będą 2 typy projektów, tj.:
1) zalesienia dokonywane poprzez sadzenie (sztuczne), gdzie dla zakładania i pielęgnacji uprawy
leśnej stosuje się te same zasady, co przy zalesianiu gruntów rolnych;
2) wykorzystanie sukcesji naturalnej, gdzie przy uznawaniu i ocenie udatności uprawy stosuje się
specyficzne kryteria.
Płatności dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW):
Cele działania:
− zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi i tym samym utrzymanie żywotności
obszarów wiejskich;
− zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich;
− promocję rolnictwa przyjaznego dla środowiska.
W ramach delimitacji obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania wyróżniono:
1) obszary górskie - gdzie produkcja rolna jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki
klimatyczne i ukształtowanie terenu; do obszarów górskich zalicza się gminy i obręby ewidencyjne,
w których ponad połowa użytków rolnych znajduje się na wysokości powyżej 500 m n.p.m.;
2) obszary nizinne - gdzie występują ograniczenia produktywności rolnictwa związane z niską
jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, niekorzystnymi warunkami wodnymi,
niesprzyjającą rzeźbą terenu oraz wskaźnikiem demograficznym i znacznym udziałem ludności
związanej z rolnictwem;
3) obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami - obejmują gminy i obręby ewidencyjne
rejonów podgórskich, które zostały wyznaczone na potrzeby ustawy z dnia 15 listopada 1984 o
podatku rolnym co najmniej 50% powierzchni użytków rolnych znajduje się powyżej 350 m n.p.m.
Gminy te charakteryzują się co najmniej dwiema z czterech niżej wymienionych cech:
a) średnia powierzchnia gospodarstw rolnych wynosi poniżej 7,5 ha;
b) gleby są zagrożone występowaniem erozji wodnej;
c) udział gospodarstw rolnych, które zaprzestały produkcji rolnej, wynosi powyżej 25% wszystkich
gospodarstw rolnych;
d) udział trwałych użytków zielonych wynosi powyżej 40% w strukturze użytkowania gruntów.
Beneficjent
Osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej,
prowadząca działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej.
Kryteria dostępu
Pomoc w ramach niniejszego działania może być przyznana, jeżeli:
1) gospodarstwo rolne jest położone w granicach Rzeczpospolitej Polskiej ale, w całości lub
częściowo w granicach ONW; pomoc z tytułu ONW dotyczy tylko działek rolnych, położonych w
granicach ONW;
2) działki rolne, których dotyczyć będzie pomoc są sklasyfikowane jako grunty orne, sady, łąki
trwałe i pastwiska trwałe;
3) powierzchnia użytków rolnych należących do danego gospodarstwa rolnego, położonych w
granicach ONW i wykorzystywanych do produkcji rolniczej, wynosi co najmniej 1 ha;
4) wnioskodawca złoży wniosek o płatność z tytułu prowadzenia działalności rolniczej na
obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania;
5) wnioskodawca przestrzega minimalnych wymagań na obszarze całego gospodarstwa rolnego;
6) wnioskodawca zobowiąże się do prowadzenia działalności rolniczej na gruntach rolnych, na
które uzyskał pomoc z tytułu gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania, przez okres co najmniej 5 lat od dnia otrzymania pierwszej płatności;
49. Płatności bezpośrednie.
Kto: Osobą uprawnioną do uzyskania płatności, jest rolnik, który:
1. Posiada działki rolne o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1 Ha wchodzące
w skład gospodarstwa rolnego.
2. Utrzymuje grunty rolne zgodnie z wymogami ochrony środowiska i dobrej praktyki
rolniczej.
3. Posiada numer identyfikacyjny nadany w trybie przepisów ustawy o krajowym systemie
ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o
przyznanie płatności.
4. W wyznaczonym terminie złoży wniosek o przyznanie płatności do gruntów rolnych.
W roku 2007 producenci rolni mogą ubiegać się o płatności z tytułu:
• jednolitych płatności obszarowych,
• płatności uzupełniających do powierzchni upraw podstawowych,
• płatności uzupełniającej do powierzchni uprawy chmielu,
• płatności uzupełniającej do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na
trwałych użytkach zielonych,
• płatności do upraw roślin energetycznych,
• płatności cukrowej,
• pomocy finansowej z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych
obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania.
Wysokość płatności w danym roku kalendarzowym ustala się jako iloczyn deklarowanej przez
rolnika powierzchni kwalifikującej się do objęcia płatnościami, po uwzględnieniu zmniejszeń
wynikających ze stwierdzonych nieprawidłowości i stawek płatności na 1 ha tej powierzchni.
Wysokość płatności bezpośredniej do gruntów rolnych i płatności uzupełniającej do gruntów
rolnych może zostać pomniejszona z tytułu:
• złożenia wniosku w okresie 25 dni kalendarzowych po terminie składania wniosków (po 15
maja 2007 r.),
• złożenia zmian do wniosku po dniu 31 maja 2007 r. do dnia 9 czerwca 2007 r.,
• zawyżenia powierzchni zadeklarowanej we wniosku w stosunku do powierzchni faktycznie
użytkowanej,
• nie utrzymywania gruntów rolnych zgodnie z normami,
• jeżeli w danym roku rolnik nie zadeklaruje wszystkich gruntów rolnych będących w jego
posiadaniu, a różnica pomiędzy całkowitym obszarem zadeklarowanym we wniosku a
obszarem wykazanym łącznie z całkowitą powierzchnią działek niewykazanych wynosi
więcej niż 3% wykazanej powierzchni, całkowita wysokość płatności bezpośrednich
należnych temu rolnikowi za ten rok będzie pomniejszona nawet do 3% w zależności od
wielkości niezgłoszonego obszaru,
• kwota przyznanych płatności, o które rolnik ubiega się w 2007 może być pomniejszona w
wyniku nałożonych sankcji wieloletnich w ostatnich 3 latach kalendarzowych.
Płatność cukrowa:
Płatność z tytułu cukru została wprowadzona w celu rekompensowania plantatorom buraków
spadku przychodów, jaki powoduje reforma unijnego rynku cukru obowiązująca od 1 lipca 2006
roku. Reforma ta obniża ceny skupu buraków.
Osobą uprawnioną do uzyskania płatności cukrowej, zgodnie z przepisami ustawy o płatnościach
do gruntów rolnych i płatności cukrowej z 2007 r. jest producent rolny, który:
• spełnia warunki do przyznania jednolitej płatności obszarowej w danym roku, i który
zawarł:
• na rok gospodarczy 2006/2007 z producentem cukru umowę dostawy buraków
cukrowych
albo
• na rok gospodarczy 2005/2006 umowę dostawy buraków cukrowych z producentem
cukru, który zrzekł się w roku gospodarczym 2006/2007 przyznanej kwoty cukru.
Płatność przyznawana jest do ilości buraków cukrowych kwotowych objętych umową.
Wysokość płatności cukrowej w danym roku ustala się jako iloczyn ilości buraków cukrowych
objętych umową dostawy i stawki tej płatności na tonę buraków cukrowych. Minister właściwy do
spraw rolnictwa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określa
corocznie, w drodze rozporządzenia stawkę płatności cukrowej w przeliczeniu na tonę
zakontraktowanych buraków.
Wysokość płatności cukrowej może zostać pomniejszona z tytułu:
• złożenia wniosku w okresie 25 dni kalendarzowych po terminie składania wniosków (po 15
maja 2007 r.),
• nie utrzymywania gruntów rolnych zgodnie z normami, stwierdzonego podczas kontroli
wniosku o przyznanie płatności do gruntów rolnych
• kwota przyznanych płatności, o które rolnik ubiega się w 2007 może być pomniejszona w
wyniku nałożonych sankcji wieloletnich w ciągu ostatnich 3 latach kalendarzowych.
Płatności do upraw roślin energetycznych:
Maksymalna powierzchnia gruntów rolnych na terenie Wspólnoty, objęta systemem pomocy do
upraw roślin energetycznych wynosi 2 mln ha. Przekroczenie maksymalnej powierzchni skutkuje
redukcją stawki płatności. Stawka ta maksymalnie może wynosić 45 euro/ha.
O płatność do upraw roślin energetycznych może ubiegać się rolnik, który:
• uprawia rośliny energetyczne przeznaczone do przetworzenia na produkty energetyczne i
zawrze umowę na dostawę surowców energetycznych z zatwierdzonymi podmiotami
skupującymi lub pierwszymi jednostkami przetwórczymi do 15 maja 2007 r. i ilości roślin
dostarczonych do zatwierdzonej pierwszej jednostki przetwórczej lub zatwierdzonego
podmiotu skupującego na podstawie umowy odpowiadają, co najmniej plonowi
reprezentatywnemu
albo
• uprawiane rośliny energetyczne wykorzystuje lub przetwarza w gospodarstwie na cele
energetyczne w ilości odpowiadającej co najmniej plonowi reprezentatywnemu.
Plony reprezentatywne dla poszczególnych gatunków roślin energetycznych będą corocznie
ogłaszane w drodze rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, przy uwzględnieniu
średnich plonów poszczególnych gatunków roślin energetycznych uzyskiwanych z jednego hektara
tych upraw.
Zatwierdzona pierwsza jednostka przetwórcza to podmiot, który prowadzi pierwszy proces
przetwórczy roślin energetycznych z zamiarem pozyskania jednego lub więcej produktów
energetycznych. Zatwierdzenia podmiotu dokonuje Agencja Rynku Rolnego na podstawie
pisemnego wniosku pierwszej jednostki przetwórczej.
Zatwierdzony podmiot skupujący - to podmiot, który podpisał umowę z wnioskodawcą i na
własny rachunek nabywa rośliny energetyczne przeznaczone do przetworzenia na produkty
energetyczne. Zatwierdzenia dokonuje Agencja Rynku Rolnego na podstawie pisemnego wniosku
podmiotu skupującego.
Zatwierdzeniu nie podlega rolnik, który wykorzystuje i przetwarza rośliny energetyczne w
gospodarstwie.