Ścieżka edukacyjna jest bez wątpienia bardzo ważnym atutem gospodarstw agroturystycznych. Ludzie z miasta nie przyjeżdżają na wieś tylko żeby zakosztować czystego powietrza i aktywnego wypoczynku, ale bardzo często chcą poznać kulturę danego regionu, zasmakować miejscowych potraw, czy też zwiedzić okolicę. Ścieżki edukacyjne zdecydowanie to ułatwiają, pozwalają np. zagłębić się w proces produkcji chleba (od ziarna aż po wypiek) jak i pozwalają na lepsze poznanie okolicy. Bardzo często zdarza się, że samo gospodarstwo agroturystyczne nie posiada ścieżek edukacyjnych, ale jego położenie np. pobliżu Parku Narodowego w pełni to rekompensuje, gdyż tam takie ścieżki są organizowane. W mojej pracy chciałbym zaprezentować 4 gospodarstwa agroturystyczne.
Pierwszym z nich jest „Bora-Zdrój”. Gospodarstwo jest położone w pięknym miejscu otoczonym lasami i wodą, wśród drzew Puszczy Lackiej, będącej częścią Puszczy Białowieskiej, nad rzeką Bobrówką. Właściciele zapewniają doskonałe warunki wypoczynku w spokojnym otoczeniu z krajobrazami zachwycającymi o każdej porze roku, ponadto okolica jest bardzo atrakcyjna turystycznie i oferuje niezliczone możliwości aktywnego wypoczynku. W swojej ofercie posiadają także tradycyjne regionalne potrawy takie jak:
* chleb wiejski,
* babka ziemniaczana,
* pyzy,
* naleśniki,
* pierogi ruskie,
* mleko i ser kozi,
* kaszanka,
* szynka i kiełbasa.
Możliwość poznania jak to się robiło w dawnych czasach oferuje stodoła z ekspozycją używanych dawniej maszyn. W pobliskiej Puszczy Białowieskiej zostały zorganizowane Ścieżki Edukacyjne Leśnego Kompleksu Edukacyjnego:
"PUSZCZA BIAŁOWIESKA" TEREN NADLEŚNICTWA HAJNÓWKA
LEŚNE OSOBLIWOŚCI
Jest to 12 przystanków wokół śródleśnych stawów w miejscowości Topiło, przy których są umieszczone tablice informacyjne np. "leśna rodzina", "co dzieje się w kupie chrustu?". Prezentowane są także procesy zachodzące w ekosystemach leśnych, niektóre grupy zwierząt i ich nisze ekologiczne.
KOLEJKĄ WĄSKOTOROWĄ Z HAJNÓWKI DO TOPIŁA
Przejazd kolejką na trasie o długości 11 km do leśnej osady Topiło
ŚCIEŻKA EDUKACYJNA "GÓRNIAŃSKIE ŁĄKI"
Ścieżka edukacyjna rozpoczyna się przy skrzyżowaniu ulic Górnej i Wrzosowej w Hajnówce. Przebiega przez obszar, na którym znajduje się ekosystem niskoturzycowych łąk bagiennych i torfowiska niskie. Można tu obserwować wiele, rzadkich gatunków ptaków m.in.: rybitwę białoskrzydłą, wodniczkę, bociana czarnego, żurawie.
Długość ścieżki - 4 km
TEREN NADLEŚNICTWA BIAŁOWIEŻA KRAJOBRAZY PUSZCZY
Ścieżka prezentuje na 22 przystankach zbiorowiska leśne, prowadzi z Białowieży do rezerwatu "Wysokie bagno" i do siedziby Ośrodka Edukacji Leśnej "Jagiellońskie". Długość ścieżki - 4,5 km.
ŻEBRA ŻUBRA
Ścieżka w postaci grobel i kładek biegnąca przy pomnikowych drzewach, głównie przez podmokłe lasy olsowe i olszowo - jesionowe oraz dawne zarastające łąki w dolinie Narewki, początek przy drodze Białowieża - Pogorzelce. Długość ścieżki - 3,5 km.
PUSZCZAŃSKIE DRZEWA
Ścieżka prowadzi przez lasy grądowe z okazałymi dębami, lipami, jesionami i sosnami z Białowieży przez Rezerwat Krajobrazowy im. W. Szafera do Pokazowego Rezerwatu Zwierząt. Długość ścieżki - 4 km.
SZLAK DĘBÓW KRÓLEWSKICH I KSIĄŻĄT LITEWSKICH
Ścieżka znajduje się w uroczysku Stara Białowieża, biegnie wśród dębów mających po 150-500 lat, nazwanych imionami władców Polski i Litwy polujących w białowieskich lasach. Długość ścieżki - 0,5 km.
MIEJSCE MOCY
Miejsce kultu prasłowian bądź kultur pogańskich, rosną tu ciekawe drzewa o nietypowym kształcie, głóg i grusza, leżą głazy i kamienie tworzące kamienny krąg, a nieopodal znajduje się wgłębienie stale wypełnione wodą. Ścieżka ma początek przy drodze Białowieża Hajnówka. Miejsce znane jest z pozytywnego promieniowania. Długość ścieżki - 0,3 km.
TEREN NADLEŚNICTWA BROWSK
POD DĘBAMI
Ścieżka w Świnorojach z 14 przystankami prezentującymi zabiegi hodowlane, jakie wykonuje leśnik, metody zwalczania kornika drukarza, szkółkę leśną, skupisko kurhanów. Długość ścieżki - 9 km.
MASIEWO - ZALEW SIEMIANÓWKA
Ścieżka przygotowana przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, o długości 9 km, przedstawia różne siedliska lasu. Kończy się przy wieży widokowej nad Zalewem Siemianówka. Długość ścieżki -9 km.
Jak łatwo zauważyć oferta ta jest bardzo bogata. Samo gospodarstwo zapewnia nam agroturystykę na najwyższym poziomie, a Puszcza Białowieska dopełnia dzieła - jest idealnym miejscem do uprawiania ekoturystyki.
Kolejnym miejscem, które chciałbym omówić, to nie tyle jedno gospodarstwo agroturystyczne, ale Stowarzyszenie Rodzinnych Gospodarstw Agroturystycznych w dorzeczu Warty i Pilicy. Stowarzyszenie to skupia rolników z okolic wsi Krzętów i okolic powiatu radomszczańskiego. Gospodarstwa należące do stowarzyszenia są malowniczo położone nad rzeką Pilicą w otulinie Przedborskiego Parku Krajobrazowego. Panująca cisza i spokój zakłócane są tylko przez szum Pilicy i śpiew ptaków. Stowarzyszenie zdobyło wiele nagród i wyróżnień za działalność promującą turystykę w dolinie środkowej Pilicy. W Poznaniu na targach Polagra 2003 zdobyli nagrodę za najlepszy produkt agroturystyczny: „Krzętów nasza mała ojczyzna”. Ponadto obydwa gospodarstwa należące do stowarzyszenia nagrodzone zostały w konkursie „Zielone Lato”. Wraz z innymi utalentowanymi ludźmi otworzyli filię krakowskiego Stowarzyszenia Twórców i Artystów Ludowych z siedzibą w Krzętowie. Na terenie obiektu można zapoznać się z twórczością ludową, kupić pamiątkę lub w pracowni ceramicznej pod kierunkiem instruktora samemu coś ulepić. Odbywają się tam również próby reaktywowanego zespołu ludowego „Krzętowianki” . Do niewątpliwych atrakcji można zaliczyć:
- spływy kajakowe rzeką Pilicą - trasa Maluszyn-Krzetów, Krzętów-Przedbórz -40km
- Przedborski Park Krajobrazowy 16 640 ha rejon byłej „Puszczy Pilickiej”
- Galeria Twórców i Artystów Ludowych Stowarzyszenia „ARS POPULI”,
Pracownia Gancarska i Ceramiczna-Filia Gminnego Ośrodka Kultury w Wielgomłynach,
Zajęcia edukacyjno-plastyczne, spotkania z twórcami i artystami ludowymi.
- Park „Dąbrówka” we wsi Krzętów - dwanaście 350-400 letnich dębów szypułkowych (najgrubszy ma w obwodzie 8 m),wspaniałe miejsce piknikowe.
- Rezerwat leśno-archeologiczny Góra Chełmo-323m n.p.m.( grodzisko wczesno średniowieczne)
- liczne żeremia bobrowe w dolinie rzeki Pilicy
- rezerwaty przyrody ( objęte programem NATURA 2000)
- ścieżki edukacyjne w gospodarstwie agro-eko turystycznym „Nad Pilicą” w Krzętowie, Nadleśnictwie Przedbórz
- ścieżki przyrodniczo-historyczne
- ścieżki dydaktyczne w rezerwatach przyrody
Do stowarzyszenia należą 2 gospodarstwa: „Daleko od szosy” w Przedborzu i „Nad Pilicą” w Krzętowie. To drugie jak już wspomniałem oferuje ścieżki dydaktyczne i położone jest nad rzeką Pilicą z piaszczystą plażą, wśród łąk i lasów w otulinie Przedborskiego Parku Krajobrazowego. Miejsca noclegowe znajdują się w odrestaurowanych XVIII wiecznych czworakach, jest także możliwość rozbicia namiotu. Oprócz wymienionych atrakcji gospodarstwo dysponuje hodowlą owiec oraz 3 końmi.
Stowarzyszenie jest kolejnym przykładem jak ważne jest usytuowanie gospodarstwa agroturystycznego, atrakcyjne położenie w otulinie Przedborskiego Parku Krajobrazowego w połączeniu z ciężką ludzką pracą i dobrą promocją regionu zaowocowało stworzeniem bardzo bogatej oferty turystycznej.
Trzecim miejscem, które zaprezentuję jest Mazowieckie Gospodarstwo Agroturystyczne „Dolina Kościeliska”. Gospodarstwo oferuje agroturystykę przyrodniczą i archeologiczną. W swoich zasobach posiada dwa obiekty oddalone od siebie o około 500m położone w sąsiadujących wioskach Kościeliska Nowe i Budy Uśniackie. Niewątpliwym atutem jest położenie wewnątrz dużego kompleksu leśnego "Lasy Garwolińskie" oraz "Lasy Celestynowskie" w odległości 10km od rzeki Wisły oraz 5km od rzeki Wilgi.
Teren gdzie zlokalizowane jest gospodarstwo agroturystyczne ukształtowany został w okresie recesji zlodowacenia środkowopolskiego. Teren ten pod względem morfologii jest bardzo zróżnicowany i ciekawy o niekiedy dość znacznych różnicach terenu zarówno z uwagi lokalizacji na krawędzi pradoliny Wisły jak i licznych wydm dochodzących do wysokości 25 m pond otaczający teren. Sprawia to, że okolica jest niezwykle malownicza i atrakcyjna krajoznawczo. Obok malowniczości okolica posiada także dużą wartość przyrodniczą, występuje tutaj rzadkie i bogate zróżnicowanie siedliskowe, wszystko to pozwoliło na zachowanie wielu naturalnych ostoi roślin i zwierzyny, co zostało docenione i wyróżnione uznaniem dużej części okolicznych terenów za Obszar Chronionego Krajobrazu, zaś na jego północno-zachodniej części powstał Mazowiecki Park Krajobrazowy.
Teren na którym znajduje się gospodarstwo objęty jest także europejskim programem NATURA 2000 "Dolina Środkowej Wisły" oraz "Bagno Całowanie".
Teren ten stanowi także ogromną atrakcję dla botaników i turystów ze względu na dochodzące nawet do 7 metrów w obwodzie dębów szypułkowych czy też okazałe przykłady jesionów wyniosłych. Oprócz ciekawostek przyrodniczych lasy otaczające gospodarstwo posiadają także wiele pamiątek historycznych np. z czasów Powstania Styczniowego. Przygotowane przez Nadleśnictwo Gawrolin szlaki turystyczne, rowerowe oraz ścieżki edukacyjne pozwalają dotrzeć do tych niezwykłych miejsc. W celu uatrakcyjnienia pobytu oraz wykorzystania walorów terenu gospodarstwo oferuje możliwość wypożyczenia rowerów. Podczas takiej wycieczki niejednokrotnie można się natknąć na stada saren, a mając trochę szczęścia zobaczyć także dziki, łosia, borsuka, kunę a nawet czarnego bociana. W uroczysku Szubienica dostrzec pływające w wodzie zaskrońce, a nad rzeką Wilgą obserwować bobry oraz natknąć się na wydrę.
Wycieczki rowerowe można zaplanować tak, aby zwiedzić także takie ciekawe okoliczne zabytki jak np. założenia dworskie w Łucznicy, śliczny XVIII wieczny drewniany kościół z wizerunkiem Matki Boskiej Goźlińskiej w Mariańskim Porzeczu (dawniej Goźlin) uchodzący za perłę barokowej architektury drewnianej na terenie Mazowsza czy też Sanktuarium Maryjne w Górkach z jego cudownym źródełkiem. W przypadku zdecydowania się na dłuższy pobyt można pokusić się wypad do oddalonych o kilkanaście kilometrów: ruin zamku książąt mazowieckich w Czersku, Maciejowic, Dworu w Miastkowie Kościelnym, czy nawet Kazimierza Dolnego.
Gospodarstwo samo w sobie nie proponuje ścieżek edukacyjnych, lecz umożliwia ich własne zaplanowanie czy też „podpięcie się” pod „Leśną Ścieżkę Przyrodniczo - Kulturową” ukazującą bogactwo i specyfikę lasów garwolińskich, poruszającą tematy z zakresu ekologii, gospodarki łowieckiej, zagrożeń, funkcji lasów, przedstawiającą różnorodność zbiorowisk leśnych, złożoność procesów zachodzących w nich, rolę wody w lesie, zmiany w krajobrazie na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat oraz niektóre z działań podejmowanych przez leśników. To kolejny dowód na to jak istotna jest lokalizacja gospodarstwa.
Ostatnim gospodarstwem, które chciałbym zaprezentować jest „Kulikowo” w gminie Sarnaki położonej na terenie Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu. Według słów autorów albumu "BUG" Podlasie to „kraina piaszczystych równin i sennych wiosek, oddalona od wielkomiejskich aglomeracji i centrów przemysłowych. Jedna z ostatnich już w naszym kraju ostoi sielskości." Dom na terenie gospodarstwa jest byłą leśniczówką, zapewnia więc lokalizację z dala od innych domostw, która jednak nie stanowi przeszkody do poznania mieszkańców czy też w pozyskiwaniu ekologicznych produktów żywnościowych.
Atrakcje:
- wypożyczalnia rowerów
- ogniska
- przewodnictwo w terenie
- podglądanie dzikiej przyrody - ornitologia
- wycieczki łódką po Bugu
- wyprawy na ryby
- grzybobrania
- zbiór runa leśnego
- zabawy sportowo - integracyjne
- wikliniarstwo
- tkactwo
- doskonałe tereny dla narciarstwa biegowego
Przedstawione przeze mnie gospodarstwo jest jedynym, które posiada własną bogatą ofertę edukacyjną. Z pomocą gospodarza możemy poznać nieznane nam dotąd gatunki ptaków czy też wyplatać wiklinowe koszyki. Jak widać kluczem do sukcesu nie jest tylko i wyłącznie dobra lokalizacja, ale także ciekawy pomysł.
Podsumowując ścieżki dydaktyczne są bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na atrakcyjność gospodarstw agroturystycznych, ale niekoniecznie muszą być oferowane przez same gospodarstwa. Położenie w pobliżu Parków Narodowych jak i innych terenów zielonych o wybitnym znaczeniu już samo w sobie jest połową sukcesu zarówno ze względu na walory krajobrazowe jak i już istniejącą sieć ścieżek dydaktycznych. Daje to dużą swobodę wyboru i możliwość korzystania z walorów nie tylko jednego gospodarstwa, ale całego regionu.
Źródła: