14. H. Grocjusz: prawo natury, uprawnienia naturalne i prawo podmiotowe, umowa społeczna, państwo i władza.

Wiek XVII - wiek rozumu.

Rozum ma być najwyższym trybunałem.

Nie jest to epoka, gdzie tworzy się wszystko od zera. (W XVI w. Tworzono koncepcje, szukano faktów, odnoszono się do wydarzeń z przeszłości.)

XVII w Szuka się w otaczającym świecie reguł, które są. Nie szuka się faktów, tworzy się swoiste wzory matematyczne, które mają uzasadnić to co jest.

Rozwój nauk przyrodniczych i odkryć geograficznych

Rozwój dziedzin takich jak matematyka, fizyka, astronomia, biologia, medycyna czy chemia (Galileusz, Newton, Kartezjusz, Pascal, Kopernik)

- zakładano, że nasza rzeczywistość działa w oparciu o pewne reguły; trzeba odczytywać te zasady ( pr. Fizyki, ale także prawa stosunków społecznych)

Widzi się wówczas wszędzie wzory, reguły. Gdy odkryjemy regułę - poznamy świat. Jako reguły tworzy się dla zagadnień politycznych i prawnych. Porozumienie społeczne to schemat myślenia, dlaczego w wieku XVII rzeczy miały się tak, a nie inaczej.

Wiek wojny religijnej - pod sztandarem Boga, ludzie mordowali się o wpływy. Ludzie starali się znaleźć argument, żeby się nie zabijać.

Reformacja (nie było 1 religii); cuius regio eius religio; każdy naród mógł mieć własnego Boga, odpowiadał tylko przed własnym bogiem

Dojrzewa europejski indywidualizm-> doprowadza do subiektywizmu

Koncepcja praw natury

Pr natury- ponad pozytywistyczny system norm; zindywidualizowane uprawnienia naturalne, nie pochodzące od jednostki; chroniła jednostki

Umowa- inst. Pr zobowiązań

-zakłada podmiotowość stron; sposób, który szanując podmiotowość umożliwia realizację własnego/zindywidualizowanego interesu; najlepszy sposób działania

HUGO GROCJUSZ(XVI/XVII w)

GROCJUSZ

1. pr natury

2. pr podmiotowe-uprawnienia podmiotu

3. pr międzynarodowe

-holenderski prawnik

- ojciec nowoczesnej koncepcji pr narodów i koncepcji pr podmiotowych

-uciekł na dwór Ludwika XIV

Prawa natury wg Grocjusza

-istnieją pewne zasady, których trzeba przestrzegać, ich treść wynika z natury tego świata (natury człowieka). Najsilniejszym elementem naszej natury jest instynkt stada

Ludzka natura (instynkt stada)

Prawa natury (4 zasady)

Uprawnienia naturalne (3)

4 zasady prawa natury

1. Istnienie i poszanowanie własności prywatnej

• Jeżeli coś zabrałeś to oddaj + odsetki

Zasada pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać)

Szkodę wyrządzoną z własnej winy należy naprawić

Należy za pewne czyny karać (zas odpowiedzialności karnej

Zasady te są apriorycznie wyprowadzone z natury człowieka. Musi istnieć prawo natury, które będzie regulować regulacje między ludźmi.

Są obiektywne, racjonalne, niezmienne i świeckie (bóg gdyby chciał nie może tych zasad zmienić)

Z prawa natury wynikają tzw. uprawnienia naturalne - coś co przysługuje mnie, każdemu. Ma charakter subiektywny - przysługuje jednostce (mnie). Określa się je współcześnie mianem prawa podmiotowego. Grocjusza uznaje się za twórcę.

Istnieją 3 kategorie UPRAWNIENIA NATURALNEGO:

1. Wolność - władza nad sobą (potestas in se)

2. Władza nad innymi - władza rodzicielska (potestas in alios)

3. Władza nad rzeczami (potestas in res)

Obowiązują zawsze, wszędzie, wszystkich ludzi i Bóg nie ma na nie wpływu

Poza pr natury istnieje pr pozytywne(kryterium -sprawiedliwość wynikająca z natury społeczeństwa- [pewien standard akceptowany przez społeczeństwo]

W razie sprzeczności pr natury i pr pozytywnego pr natury

Prawo narodów- pr międzynarodowe

-stały rdzeń pr natury

(minimalne standardy zachowań w relacjach międzynarodowych)

Naturalne prawa narodów-treść determinowana przez pr natury)

3 obszary

1) pr humanitarne(konfliktów zbrojnych)

-pr natury wiąże w czasie konfliktu zbrojnego

- nie krzywdzić tych niezaangażowanych w konflikt

- koncepcja wojny formalnej-wojna toczona z zachowaniem pewnych reguł gry

2) międzynarodowe stosunki gospodarcze

- pr natury musi pozwalać na handel („o wolności mórz”)- domaga się wolności działalności gospodarczej

3) należy chronić własność w stosunkach międzynarodowych

PAŃSTWO

Naturalna i doskonała wspólnota ludzi wolnych, o ile kieruje się pr natury

(np. syst. Komunistyczny nie jest państwem (nie ma wolności prywatnej;tam gdzie wszytsko wolno)

PAŃSTWO=P. Kapitalistyczne (sfera polityki nie jest przesądzona)

Problem ustroju

Umowa społeczna o podporządkowaniu- zawierana między ludem, a władcą (podmiotem władzy)

PN-prawo natury

L Pw

Swoboda kontraktowania- treść jest określana w ramach negocjacji

Prawo natury wzmacnia tę relację (umów należy dotrzymywać)

• Demokracja-Pw można usunąć, jeżeli nie przestrzega warunków umowy

• Monarchia absolutna- nic nie można zrobić, tego kontaktu rozwiązać nie można

To nie jest opis zdarzeń z przeszłości, tak by mogło być

W konstrukcji Grocjusza chroniona jest sfera społeczno-ekonomiczna

W tej koncepcji chodziło u uzasadnienie monarchii absolutnej

Grocjusz patrzy na państwo także od zewnątrz. Z jednej strony mamy państwo-ogólny podmiot władzy, wewnątrz państwa mamy do czynienia z podmiotem najwyższej tej władzy w państwie.

16. T. Hobbes: człowiek, stan natury, umowa społeczna, prawo natury i uprawnienia naturalne, Lewiatan, władza, suweren

• Anglik

• Najwybitniejszy filozof XVII w

• Stworzył coś wewnętrznie spójnego, opartego na bardzo rzetelnej analizie

• Zakłada że wszystko jest materią (materialista)

• Ateista

• Wierzy w silną władzę i nie wierzy w rewolucję

Punktem wyjścia musi być człowiek

CZŁOWIEK- zwierzę, które posiada zmysł mowy oraz rozum; nie kieruje się jednak rozumem a emocjami (są apulsywne i repulsywne, np. miłość i nienawiść). Te emocje przechodzą czasem w wartość.

Człowiek jest skrajnym subiektywistą(to co polubi jest dobre), egoistą (kieruje się swoim interesem).

Najsilniejszą emocją jest instynkt samozachowawczy (boimy się umrzeć) i narzucamy innym naszą dominację.

Rozum to jest dobry doradca, który mówi nam jak mamy osiągnąć to co chcemy.

Interakcja człowieka z innymi

Stan natury jest stanem wojny faktycznej lub wiszącej w

powietrzu

IS generuje konflikty (tego nie można oceniać tacy są ludzie

(absolutna wolność)

ISAW

(instynkt samozachowawczy)

W stanie natury wolność jest tak wielka, że wchodzi w zakres wolności innych. Jest to stan gdzie jest absolutna wolność, człowiek nie ma obowiązków, ale ma same uprawnienia. Nie ma też żadnego zewnętrznego autorytetu.

CZŁOWIEK ma rozum, ale jest wiedziony przez emocje. Rozum podpowiada jak realizować te chęci. Człowiek boi się, że go zabiją, dlatego sam zabija. Stan zagrożenia jest nieznośny. Dlatego też rozum podpowiada ograniczenie wolności, bądź w stanie zrobić mniej, ale uzyskaj możliwość przetrwania. Musisz zbliżyć się do bliźnich (nie wrogowie, a jako partnerzy) i ograniczyć swoją absolutną wolność. Dzięki temu zakresy wolności przestają na siebie nachodzić, nie ma konfliktów

Trzeba pilnować ludzi, by przestrzegali reguł powołać suwerena

=Państwo

Umowa społeczna:

1. Samoograniczenie

2. Autoryzacja-upoważenie

Zawarcie umowy społecznej kończy stan natury i jest podstawą państwa. Powołanie państwa jest warunkiem przetrwania. Ludzie są zobowiązani do przestrzegania umowy, Kto jej nie przestrzega, zostanie ukarany.

Suweren nie jest stroną umowy. Umowa ma charakter absolutny- raz zawartej nie można rozwiązać

x

x

x

x

x

x

x

---