Funkcjonowanie osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną

Motoryka

CHARAKTERYSTYKA:

• opóźnienie w nabywaniu sprawności ruchowej

• nieodpowiednie napięcie mięśniowe

• nadruchliwość

• czasami dyspraksja:

- nieprawidłowe planowanie ruchów

- niski poziom koordynacji ruchowej

PROBLEMY:

• trudności z pisaniem (trzymaniem długopisu)

• trudności z poruszaniem się, siadaniem

• trudności na zajęciach w-f

• trudności z zajęciami manualnymi

• szybka męczliwość (duży wysiłek energetyczny na koordynację ruchów i ich planowanie)

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:

• ćwiczenia wzmacniające mięśnie dłoni, usprawniające chwytanie i sprawność palców (np. ugniatanie plasteliny, rozciąganie sprężystych materiałów, zwijanie kłębka wełny itp.)

• uwzględnianie czasu na odpoczynek w trakcie zajęć

• zapewnienie dziecku odpowiedniej ilości czasu na wykonanie danego zadania, nie pospieszanie go

• stopniowanie trudności zadań, przechodzenie od ćwiczeń łatwiejszych do trudniejszych

• dostosowanie otoczenia i przyborów szkolnych do możliwości dziecka (lepsze do pisania są cienkie pisaki, ale chwyt można usprawniać na grubszych przyborach)

• zabawy muzyczne, rytmika

• nie zmuszanie dzieci na lekcjach w-f do wykonywania czynności sprawiających im duże trudności (wówczas zaproponować inne, łatwiejsze i stopniowo dochodzić do celu)

• nie zawstydzać dzieci

• zachęcać dzieci do ruchu poprzez przedstawienie im jego superlatywów

• chwalić dziecko za postępy

Mowa

CHARAKTERYSTYKA:

• wady artykulacyjne

• ubogie słownictwo (niemożność abstrahowania)

• kompetencje językowe: zależne od stopnia rozumienia sytuacji

• lekkie opóźnienie w rozwoju mowy

• zdania proste, krótkie, pojedyncze = prosta składnia

• chaos, czasami nieumiejętność przekazywanie komunikatu

• umiejętność dyskusji na tematy konkretne

PROBLEMY:

• problemy z niezrozumieniem przez nauczyciela i rówieśników, gdy dziecko się niewyraźnie wypowiada

• trudności w komunikowaniu się

• trudności w opisie obrazków, czytaniu, opowiadaniu

• trudności w werbalizacji odczuć emocjonalnych

• trudności w precyzowaniu swoich myśli (ma ubogie słownictwo i przez to nie potrafi wyrazić swoich myśli)

• problemy w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych

• problemy w komunikowaniu swoich potrzeb nauczycielowi

• problemy w pisaniu (jak mówi źle, to pisze również źle)

• gdy dziecko jest niezrozumiane przez nauczyciela i rówieśników mogą się pojawić trudności emocjonalno - motywacyjne

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:

• zajęcia logopedyczne (takie, aby mogła wykonać je cała klasa), np. praca z lusterkiem, ćwiczenie języka, dmuchanie w piórko.

• zachęcanie dziecka do samodzielnego opowiadania (opowiadanie o przeżyciach, które dziecko przeżyło, nie może być abstrakcji!!!)

• częste opisywanie obrazków

• stwarzanie jak największej ilości sytuacji do kontaktu, do mówienia

• wykorzystywanie sprzętów audiowizualnych (nagrania, wykorzystanie komputera)

• rozmawianie z dzieckiem na tematy, które dziecko interesują

• naprzemienność dialogu

• wyraźne mówienie do dziecka

• redukowanie czynników zakłócających: hałas, szumy, szmery

• cierpliwość przy poprawianiu dziecka (aby dziecko się nie zniechęciło)

• pozytywne wzmacnianie prób komunikowania się z inicjatywy dziecka

• zachęcanie dzieci do komunikacji między sobą (np. poprzez wykorzystanie dramy)

• wspomaganie mowy gestem, obrazkiem

• zachęcanie do wyrażania swoich potrzeb (np. „jak chce Ci się siusiu to powiedz” - mówimy o takich rzeczach cicho, aby dziecko nie poczuło się zawstydzone)

• kształtujemy u dziecka umiejętność aktywnego słuchania, które stwarza dziecku szanse do swobodnych wypowiedzi

• wzbogacenie mowy o dotyk, muzykę (np. metoda Knillów)

• zabawa w „głuchy telefon”

• masaż twarzy (mięśni mimicznych)

• ćwiczenie oddechowe, np. przedmuchiwanie piórka, dmuchanie wacika, balonika, naśladowanie syczącego węża)

• bajki logopedyczne (opowiadamy historie, a dziecko słuchając naśladuje dźwięki)

• bajki na ćwiczenie aparatu artykulacyjnego (np. połykamy chmurkę, a potem ją wypuszczamy; zaciskanie zębów, aby chmurka nie uciekła)

• w przypadku dzieci, które mówią niepoprawnie korygujemy błędy dopiero wtedy, gdy dziecko przestanie mówić; możemy poprawiać w trakcie wypowiedzi tylko osobę, która wypowiada się bardzo często, a błędy pojawiają się sporadycznie

• rozwijamy słownictwo (najpierw pani opowiada, a potem dzieci; opowiadamy na podstawie ilustracji)

MOŻEMY PRZEPROWADZAĆ ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE ALE PAMĘTAJMY, ŻE KONKRETNIE ZAJMUJE SIĘ TYM LOGOPEDA NA ZAJECIACH INDYWIDUALNYCH

Myślenie

CHARAKTERYSTYKA :

• konkretne

• informacje są kodowane w spostrzeżeniach, pojęciach i wyobrażeniach

• wykorzystywanie pojęć konkretnych

• sztywność myślenia

• trudności w logicznym myśleniu

• przewidywanie i rozpoznawanie związków przyczynowo-skutkowych, które znane są z własnego doświadczenia

• niepewność własnych sądów

• osłabiona przerzutność myślenia

• zdolność do abstrakcyjnego myślenia pod warunkiem, że jest ono połączone z rzeczywistością

• problem z werbalizacją swoich myśli

• trudność w dokonywaniu antycypacji

• krytycyzm

• porównywanie przedmiotów ze względu na funkcje

• wykorzystywanie wiedzy praktycznej

PROBLEMY :

• problemy z przedmiotami ścisłymi

• trudności z wykorzystaniem wiedzy książkowej i tej która nie jest związana z ich życiem

• zależne od schematów

• problemy z właściwym odczytywaniem przysłów, morałów z bajek, itp.

• brak myślenia abstrakcyjnego

• spowolnione tempo myślenia

• brak myślenia przyczynowo-skutkowego

• sztywność myślenia

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:

• pokazywanie dzieciom jak najwięcej możliwości rozwiązywania tego samego zadania

• pokazywanie skutków działań

• częste powtarzanie opanowanego już materiału

• przy nauce odczytywania przysłów i morałów z bajek pokazywanie ilustracji i scenek (morał musi być wytłumaczony)

• próba porównania sytuacji i ukazanie dzieciom podobieństw i różnic

• dawanie czasu na przemyślenia

• dostosowanie tempa pracy do możliwości dziecka

• odnoszenie sytuacji z książek do sytuacji życiowych, nawiązywanie do doświadczeń dziecka

• umożliwianie dzieciom wykonywania doświadczeń, które zobrazują związki przyczynowo-skutkowe

• stwarzanie prostych sytuacji problemowych i próby ich rozwiązania

• zapewnienie dziecku polisensorycznego poznania

• umożliwić dzieciom zróżnicowany czas na odpowiedź

• zróżnicowanie poziomu dawanych zadań

• odpowiedni podział na grupy (zróżnicowany, żeby dać wszystkim możliwość rozwoju, umiejętnie łączyć uczniów słabszych z lepszymi) - istnieje ryzyko, że słabsi uczniowie mogą nic nie robić, być zdane na tych lepszych uczniów ; należy również pilnować, by nie pracowała tylko jedna osoba ; odpowiedni dobór do grup odbywa się na podstawie znajomości możliwości dziecka przez nauczyciela

• musimy dzielić materiał na mniejsze partie (jeśli tego nie robimy - niechęć, znudzenie, brak koncentracji) - pomiędzy przyswajaniem materiału koniecznie robić przerwy

• proces myślenia musi być ukonkretniony - obserwacja danego przedmiotu, ilustracja

• przy używaniu pojęć abstrakcyjnych - ukonkretnienie - należy patrzeć na pojęcia abstrakcyjne Z PERSPEKTYWY DZIECKA !!!

Spostrzeganie

CHARAKTERYSTYKA:

• zaburzona analiza i synteza wzrokowa, słuchowa

• zaburzona integracja sensoryczna

• zaburzona percepcja

* wąski zakres spostrzeżeń

* wolniejszy przebieg

• mała dokładność

PROBLEMY:

• z czytaniem

• z pisaniem

• z czytaniem na głos

• niedostrzeganie szczegółów

• niedokładne rozwiązywanie zadań i problemów

• ograniczone tempo

• z przepisywaniem z tablicy (wolniej)

• z omawianiem obrazków

• z obserwacją

• z matematyką- w szczególności geometria

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:

(w nawiązaniu do Marii Montessorii ;)

• obserwacja i badanie elementów poprzez dotyk np. figur geometrycznych

• dawanie dzieciom więcej czasu na obserwację, upewniając się, czy dziecko rozumie daną sytuację, zjawisko itp.

• wyszczególnianie elementów, które mogłyby być przez dziecko nie zauważone- chodzi o ukierunkowanie dziecka na te elementy, podpytywanie go

Plan spostrzegania: najpierw dzieci samodzielnie spostrzegają, po jakimś czasie nauczyciel włącza się do tej aktywności, ukierunkowując dzieci.

Np. Organizujemy wycieczkę do sadu, w celu obserwacji drzew i owoców; zadaniem nauczyciela jest przynajmniej dzień wcześniej stworzyć dla dzieci plan obserwacji- czyli na co mają zwracać uwagę- poprzez pokazanie obrazków drzew, sadu, owoców.

• czytanie przez sylabizowanie

• utrwalanie przerobionych tematów

• pisanie po śladzie, na szablonach- tak, by nie popaść w rutynę!

• przekazywanie informacji wszystkimi kanałami (wzrokowym, słuchowym i ruchowym) np. przy nauce czytania, słuchanie lektora, oglądanie obrazków

• ograniczać nadmiar informacji, by nie rozproszyć dziecka.

• stopniowanie trudności

• porównywanie obrazków, wykorzystując duże obrazki-przykuwające uwagę!

Stosujemy etykietę obrazkową tzn. nauczycielka pokazuje jeden duży obrazek, który wspólnie zostaje omówiony, po czym rozdaje każdemu dziecku mniejszy do wglądu lub wklejenia do zeszytu.

Obrazek jest ubogi w nieistotne elementy, skupia się na istocie tematu.

Kolorystyka zbliżona do naturalnych barw

Stosować czarno-białe teksty, gdyż są czytelne i nie męczą oka

Nauczyciel powinien zapisywać najistotniejsze rzeczy na tablicy, zanim uczniowie wejdą do klasy, by nie rozpraszać ich uwagi. Korzystnie jest w tym celu zasłonić napisany teks skrzydłami tablicy!

Tekst najpierw odczytuje pani

Tekst odczytują dzieci

Tekst odczytują dzieci z problemami

Teksty przepisują kawałkami tzn. najpierw pierwsze słowo, kiedy je przepiszą -nauczycielka zasłania je, poczym przepisują następne- gdy już je przepisali, znowu nauczycielka zasłania fragment tekstu, który już mają itd. Czynność ta ma służyć temu, by dzieci nie potrzebnie nie przepisywały ponownie, mającego już słowa.

Nauczyciel systematycznie sprawdza, czy dzieci dobrze wymawiają trudne słowa.

Nauczyciel może zastosować w trakcie zajęć materiał taki jak- puzzle

Nauka liter: nauczyciel rozkłada na ziemi duża literkę, po której dzieci maszerując, jednocześnie wymawiając ją.

Pamięć

CHARAKTERYSTYKA:

• dobra pamięć mechaniczna

• słaba pamięć świeża i deklaratywna

• dobra pamięć epizodyczna i proceduralna (odniesienie do doświadczenia)

• niewystarczająca wiedza o właściwościach pamięci

• nieumiejętność korzystania ze strategii pamięciowych (problemy z logicznym myśleniem, z pamięcią logiczną)

• pamięć krótkotrwała

• pamięć mało dokładna

• nieumiejętność wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce

• problemy z odtwarzaniem informacji

• zmyślenia i konfabulacje w miejsce luk pamięciowych (mniej niż u osób z umiarkowaną n.i.)

• wolne tempo zapamiętywania i przypominania ze względu na słabość i małą ruchliwość procesów nerwowych

• pamięć emocjonalna taka, jak u osób sprawnych

PROBLEMY:

• trudności w przyswajaniu nowej wiedzy

• trudności w rozwiązywaniu problemów

• trudności w uczeniu się np. historii

• nieumiejętność wykorzystania strategii pamięciowych w uczeniu się

• mniejsza umiejętność wykorzystania zdobytej wiedzy w nowych sytuacjach i w twórczy sposób

• problemy w rozumieniu zadań z treścią na lekcjach matematyki

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:

• wprowadzanie nowych elementów tylko po wcześniejszym sprawdzeniu i utrwaleniu zdobytej wcześniej wiedzy

• częste powtarzanie materiału

• wzbogacenie doświadczenia dziecka przez oddziaływania wielozmysłowe (stymulacja polisensoryczna)

• odwoływanie się do doświadczeń dziecka

• tworzenie miłej atmosfery- pozytywne emocje wspomagają proces nauki (facylitacja)

• wzmocnienia pozytywne

• praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy przy pomocy nauczyciela- w jak największej ilości sytuacji

• wizualizacja

• dzielenie materiału na mniejsze części

• dostosowanie materiału do możliwości dziecka

• ważniejsze informacje wpisywane na kolorowych kartach (mogą być obrazki) i rozwieszane w sali UWAGA NA KOLORY!! NIE MOGĄ BYĆ JASKRAWE!!!

• stosowanie rymowanek, rytmizacja- ułatwia zapamiętanie; to co możemy podajemy w formie wiersza

• ważne są skonkretyzowane wymagania nauczyciela- musi wiedzieć, co jest najważniejsze i sugerować to uczniom.

Procesy emocjonalno-motywacyjne

CHARAKTERYSTYKA:

• przeżywanie zróżnicowanych emocji

• umiejętność rozpoznawania swoich stanów emocjonalnych ( i innych)

• trudność w rozpoznawaniu emocji, którym nie towarzyszy ekspresja, lub, gdy jest nieadekwatna do sytuacji

• zdolność do empatii

• labilność emocjonalna

• proste strategie radzenia sobie ze stresem

• trudność z samokontrolą

• większa podatność na zakłócenia w funkcjonowaniu pod wpływem silnych emocji

PROBLEMY:

• trudność w opanowaniu emocji, które towarzyszą wykonywaniu trudniejszych dla dziecka zadań

• trudna samokontrola w zakresie dostosowania się do dyscypliny, panujących zasad w szkole , klasie

• wpływ silnych emocji zakłóca ogólne funkcjonowanie

• nie radzenie sobie ze stresem

• problemy z wyrażaniem uczuć wyższych

• niskie poczucie własnej wartości

• szybkie zniechęcenie

• agresja

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW:

• zwiększenie liczby zajęć sportowych w celu rozładowania negatywnych emocji

• pokazywanie zachowań prospołecznych poprzez swój autorytet i wzorzec np. uśmiech, pomoc innym

• wychowanie moralne i kulturowe (dotyczy systemu wartości np. prawda, fałsz)

• mówić dziecku że robi coś źle ale nie krytykować go i wyśmiewać się z niego

• codzienne nazywanie swoich emocji przez dziecko (codzienne doświadczenia maja posłużyć do nauki emocji)

• umiejętność radzenia sobie z emocjami przez dziecko(jak uczyć?- np. kuferki z różnymi pomocami w celu rozładowania negatywnych emocji- darcie papieru, wycieraczka tupaczka)

• dać dziecku możliwość alternatywnego rozładowania emocji

• mówienie o emocjach , przedstawienie ich za pomocą bajek, tworzenia analogii

• nie uczymy emocji w formie lekcji

• pokazywać , że można sobie radzić z negatywnymi emocjami

• ważne aby dziecko odczuwało sukces( indywidualny i grupowy)

• dziecko powinno być chwalone za adekwatne swoje sukcesy

• pamiętać aby zbyt mocno nie pobudzać

• podwyższenie samooceny poprzez nagradzanie najdrobniejszych osiągnięć

• indywidualne podejście do ucznia, pomoc chwalenie aby zwiększyć motywacje

• w formie zabawy przedstawienie strategii radzenia sobie z napięciem emocjonalnym

• uczenie rozpoznawania danych emocji za pomocą odpowiednich obrazków i etykiet

U w a g a

CHARAKTERYSTYKA:

• występuje dowolna, ale dominuje mimowolna

• problemy z koncentracją uwagi

• mała wydolność uwagi

• słaba przerzutność uwagi

• pomijanie elementów zewnętrznych i wewnętrznych (pamięć),które są istotne do rozwiązywania konkretnych problemów

• nieumiejętność wyselekcjonowania konkretnych elementów

PROBLEMY:

• zaburzona koncentracja

• nieumiejętność przechodzenia z jednej czynności do drugiej

• zniechęcenia, szybko rezygnują z wykonywania czynności

• jest łatwo odwracalna

• nie potrafi skupić się na wielu elementach

• trudności w wzbudzaniu zainteresowania dziecka

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:

• dostarczać dziecku materiały w małych partiach

• stworzyć środowisko nie rozpraszające, wyeliminować dystraktory

gazetki poza zasięgiem wzroku, zasłanianie ich roletami - należy najpierw przyzwyczaić dzieci do tego

jeśli świeci słońce zasłaniać okna roletami

• zasada „nic na siłę”

• dłuższe, częstsze przerwy

• dzieci muszą być odprężone

• muszą się wyładować - potrzeba ruchu

• muszą mieć zaspokojone potrzeby fizjologiczne

• muszą wyładować emocje

• częściej zwracać się do dziecka indywidualnie

• zwracać się do dziecka po imieniu

• słowne wzmacniania np.: „zwróćmy teraz uwagę na…”

• wykorzystanie ciekawych pomocy dydaktycznych

• ale by nie było zbyt ciekawe i rozpraszające np.: jeśli lalka, to zwyczajna, klasyczna

• wykorzystanie wielu kanałów w przekazywaniu informacji

• budowanie wspólnego pola uwagi

• modulacja głosu nauczyciela, ekspresja

• ukierunkowanie uwagi na cel

• pokazując kilka obrazków, pokazujemy jeden, a pozostałe schowane w segregatorze lub teczce, najlepiej ciemnej

• dzieci siedzą w kole np.: na dywanie - takie ustawienie dzieci sprzyja skupianiu uwagi (należy wcześniej przygotować wszystkie pomoce, by przerwy na szukanie materiałów nie rozpraszały dzieci)

• poznawanie przez ruch, np.: literki - tworzenie ich własnym ciałem, chodzenie po nich

8

---