Etyka dziennikarska i PR

Wykład 1

6 października 2008r.

Etyka - nauka o moralności;

→ moralność- normy, postawy, to jak się zachowujemy (gr. ethos - obyczaj, zwyczaj, nawyk)

Arystoteles, „Etyka nikomachejska”:

• cnoty moralne to nawyk, przyzwyczajenie

Od Cycerona - „ethos”, morale - to wszystko, co społeczność sobą reprezentuje.

Etyka nie zajmuje się tym, co jest, ale tym, co powinno być.

• „dlaczego?” - pytanie o uzasadnienie;

etyka prezentuje uzasadnienie działania, odpowiada na pytanie „dlaczego?”

Co uzasadnia?:

1. kultura

2. religia

3. prawo

4. autorytety (wg Arystotelesa autorytet to osoba cnotliwa)

• rodzina

• osoby publiczne

• grupa rówieśnicza

• postać fikcyjna

5. PODMIOT MORALNY - JA;

• w chrześcijaństwie - sumienie

• XVIII/XIX w. - moralność zdroworozsądkowa - ROZUM

Podmiot moralny:

1. sumienie

2. rozum (kryteria obiektywne, słuszności; Sokrates, Platon, Arystoteles,

św. Tomasz, Kant, Mill)

1. uczucie przyjemności i przykrości (D. Hume)

Tylko rozum jest kryterium obiektywnym;

jeżeli coś jest słuszne dla mnie i jest w takim samym stopniu słuszne dla innych - wtedy jest to obiektywne.

Imperatyw kategoryczny (Kant) - nakaz wewnętrzny; postępuj wedle takiej zasady, co do której chciałbyś (mógłbyś chcieć), żeby stała się zasadą ogólnie obowiązującą.

Cechy podmiotu moralnego:

• możliwość oceny (istot, które mogą postąpić inaczej)

(P. Singer: dzieci nie są podmiotami moralnymi, bo nie mają świadomości)

• życie w społeczeństwie

• rozum

potencjalność - możliwość istnienia (noworodek nie jest istotą rozumną, ale jest rozumny potencjalnie)

Rozróżnienie na podmiot moralny i przedmiot moralny.

Mimo, że ktoś nie może oceniać, ani być oceniany, to pozostaje w kręgu moralności.

Moralność tyczy się obowiązku.

Wykład 2

20 października 2008r

Główne nurty etyczne:

1) Sokrates - ojciec etyki:

• zło, jakie istnieje na świecie bierze się z niewiedzy; prawdziwa wiedza o tym, co dobre a co złe, byłaby impulsem do czynienia dobra → wiedza pociąga za sobą działanie, jest motywem działania.

Grecy: piękne = dobre

2) Arystoteles, „Etyka nikomachejska”:

• celem wszelkiego ludzkiego działania jest pewne dobro

• teoria teleologiczna (telos - cel, etyka skierowana na cel)

• dobro to szczęście; dobro można osiągnąć w życiu doczesnym;

szczęście = dobrze żyć i dobrze się mieć, posiadać rodzinę i dobra materialne, a nie tylko duchowe;

o tym, czy było się szczęśliwym można powiedzieć dopiero pod koniec życia

Kto nie może być szczęśliwy?:

• niewolnik

• kobieta

• ktoś, kogo spotkała krzywda, nieszczęście

Szczęście wg Arystotelesa:

• cielesne

• działalność obywatelska ( nie do końca zależy od nas samych, ale również od tych, którzy nas oceniają)

• kontemplacja filozoficzna (wiedza; zdobywanie wiedzy o sobie samym jest szczęściem)

Szczęście zdobywa się przez działanie, które musi być poprzedzone namysłem a następnie postanowieniem. Działanie nie może być dziełem przypadku, musi wynikać z naszej woli.

Osiągnięcie czego pozwala nazwać tego, kto to osiągnął, moralnym?:

• cnoty moralne (dzielności) - odpowiednie cechy charakteru; męstwo, sprawiedliwość itp.

→ te cnoty pojawiają się w nas wskutek przyzwyczajenia, na drodze powtarzanego działania → nie jest się etycznym „z urodzenia”

Skąd wiemy, do których cnót dążyć?:

• Arystoteles: cnotą jest to, co wynika ze złotego środka (sprawiedliwość - złoty środek między zbytnią spolegliwością, a niesprawiedliwością, męstwo - złoty środek między brawurą, a tchórzostwem)

Co nas popycha do cnotliwego działania: ROZUM

Arystoteles: człowiek ma trzy rodzaje dusz:

• wegetatywną ( odpowiedzialną za funkcje życiowe)

• zwierzęcą (odpowiedzialną za popędy)

• rozumną ( daną tylko człowiekowi; odpowiadającą za logiczne myślenie i za spektrum działań moralnych)

3) św. Tomasz

• to co Arystoteles, tylko uzasadnione Bogiem

• człowiek etyczny = człowiek rozumny;

w rozumie są zakodowane prawa moralne; nikt nie musimy nam mówić, co mamy robić, bo, gdy „wejrzymy” w rozum, wszystko będziemy wiedzieć

• prawo naturalne - wytycza cel naszego życia, pozwala wiedzieć co jest dobre, a co złe

• prawo naturalne = moralne, jest dane od Boga

4) Hobbes (Anglia, XVIIw.)

• w stanie natury wszyscy jesteśmy zwierzętami: kierujemy się popędem do władzy, pożądaniem dóbr; każdy jest gotowy do osiągania zamierzonego „za wszelką cenę” → charakteryzujemy się więc strachem o własne życie

• prawo naturalne jest czymś odwrotnym, niż u św. Tomasza

• ludzie (ponieważ boją się o swoje życie) wymyślili STAN SPOŁECZNY - teoria umowy społecznej → dobre/złe jest to, co uznamy za dobre/złe;

nie ma „dobra wrodzonego”, ani dobra danego od Boga, sami określamy, co jest

dobre

• nad ładem społecznym musi ktoś czuwać; oddajemy władzę nad nami;

możemy nie posłuchać zwierzchnika tylko w sytuacji, gdy zagraża naszemu życiu

• prawo moralne jest ograniczone do pewnego kręgu kulturowego/społecznego, który je ustanawia → nie ma prawd obiektywnych

5) Kant (najwybitniejszy filozof wszechczasów)

• deontologia (gr. deon - prawo, konieczność)

• świat jest złożony z dwóch części:

1. tego, co konieczne, związane z prawem natury, na co nie mamy wpływu;

• człowieka wśród innych zwierząt wyróżnia rozum, który dzieli się na:

1. rozum empiryczny

2. czysty rozum = czysty rozum praktyczny + czysty rozum związany z poznaniem; ∗ w części praktycznej znajduje się pojęcie obowiązku, powinności (które jest wrodzone);

∗ w części poznawczej - pojecie czasu i przestrzeni

obowiązek - coś, co muszę zrobić, w sytuacji, gdy jestem w stanie postąpić inaczej

2. wolność; moralność związana jest z autonomią, samostanowieniem; każdy sam

stanowi o swojej moralności

Skąd wiemy, jak się zachowywać?

→ imperatyw kategoryczny: postępuj zawsze tak, jak gdybyś mógł chcieć, aby maksyma twojego postępowania stała się ogólnym prawem postępowania.

maksyma - subiektywna zasada woli,

„mógłbyś chcieć” - oznacza, że nie jest to sprzeczne z prawami logiki (np. logicznie nie jest możliwe, żeby zezwalać na kłamstwo)

Kant jest absolutystą; nie ma wyjątków od reguły

Wykład 3

27 października 2008

Kant - c.d.

• świat dzieli się na:

• świat noumenalny - świat transcentendalny; prawdziwy; świat rzeczy samych w sobie

• świat fenomeny - to, co możemy poznać, ale co do końca nie jest prawdziwe

imperatyw kategoryczny (w innym brzmieniu):

Postępuj tak, jak gdybyś chciał, aby używać człowieczeństwa zawsze zarazem jako celu, nigdy jako środka → aby człowiek nigdy nie był środkiem w osiągnięciu jakiegoś celu

• Kant: liczy się intencja, a nie konsekwencje czynu (intencja - chęć, zamiar); „Uzasadnienie metafizyki moralności”: jedyną dobrą rzeczą na świecie jest dobra wola:

→ nie ma rzeczy dobrych samych w sobie, prócz dobrej woli

→ szczęście/bogactwo to dobra warunkowe; dobre tylko wtedy, gdy osiągane za sprawą dobrej woli

→ prawu należy się szacunek

• Kant: rozum praktyczny wyzwala imperatyw kategoryczny, a ten z kolei prowadzi do posługiwania się dobrą wolą, dzięki czemu człowiek działa zgodnie z prawem

Przykład (!)

Sprzedawca może:

1. oszukać klienta (celowo źle wydając resztę)

2. nie oszukiwać klienta, ale tylko po to, by wrócił do jego sklepu i w obawie przed zdemaskowaniem → działanie to jest zgodne z prawem, ale nie wynika z uwagi na prawo → nie jest moralne

3. nie oszukiwać z uwagi na prawo → zachowanie to jest moralne

• w przypadku 2. i 3. skutki działania są takie same, ale tylko działanie 3. jest moralne

• moralne - to, co czynimy z uwagi na obowiązek

• wg Kanta najważniejsze są intencje; pewne uczucia nie wspierają działania moralnego (np. miłość); jeżeli natomiast kogoś nienawidzimy, a mimo to mu pomożemy, to nasze działanie wynika z uwagi na prawo moralne = postępujemy moralnie.

Utylitaryzm, przykłady: (...)

Hedoniści

J. Bentham

1. każdy dąży do przyjemności i chce uniknąć przykrości:

→ to, co przyjemne, jest dobre

→ to, co przykre - złe

2. zasada bezstronności: każdy ma liczyć się za jednego i tylko za jednego; każdy liczy się tak samo

→ 1. i 2. prowadzi do zasady użyteczności:

postępuj tak, aby zwiększać a jak największy sposób przyjemność, jak największej liczby osób → liczy się ilość przyjemności

J. S. Mill

• liczy się jakość przyjemności, a nie jej ilość; „lepiej być nieszczęśliwym mędrcem, niż zadowoloną świnią”

• o tym, jakie są „wyższe przyjemności” decyduje intelektualny ogół, ponieważ doświadczył on zarówno niższych, jak i wyższych przyjemności

Sidgwick

• przyjemności mogą liczyć się tylko ilościowo

• godny pożądania stan świadomości

UTYLITARYZM - podział:

• konsekwencjalizm czynu; człowiek powinien badać użyteczność czynu za każdym razem i analizować, z której czynności będzie więcej pożytku

• konsekwencjalizm reguł; najpierw trzeba ustalić reguły, o których wiemy, że ich przestrzeganie przyniesie nadwyżkę pożytku (są użyteczne).

Jeśli ustalę reguły, muszę się ich trzymać, nawet jeśli w jakiejś sytuacji

odstąpienie od danej reguły przyniosłoby większy pożytek.

---