1 POJĘCIE ETYKI, JEJ PRZEDMIOT MATERIALNY I FORMALNY.
2.CO TO JEST ETYKA DZIENNIKARSKA?
3.ACTUS HOMINIS A ACTUS HUMANUS
4.NEGATYWNE I POZYTYWNE SKUTKI FUNKCJONOWANIA MEDIÓW (ZŁO I DOBRO)
5.CO TO JEST NORMA MORALNA?
6.INTENCJONALIZM.
7.TELEOLOGIZM ETYCZNY (KONSEKWENCJONALIZM, UTYLITARYZM/EUDAJMONIZM, DEONTONOMIZM)
8.DEONTOLOGIZM ETYCZNY
9.CZYNY ABSOLUTNIE ZŁE.
10.ŹRÓDŁA MORALNOŚCI CZYNU I KTÓRE JEST NAJWAŻNIEJSZE.
11.KWADRAT POTTERA.
12.CO TO JEST ZŁOTA REGUŁA POSTĘPOWANIA-DLACZEGO NAZYWAMY JĄ PROGIEM DOJRZAŁOŚCI MORALNEJ?
13.SYNDEREZA/PRASUMIENIE.
14.CO TO JEST SUMIENIE? CZY CZŁOWIEK/DZIENNIKARZ ZAWSZE POWINIEN GO SŁUCHAĆ?
15.KTÓRA Z KONCEPCJI PRAWDY JEST FUNDAMENTEM ETYKI DZIENNIKARSKIEJ?
16.NA CZYM POLEGA MEDIALNY OBIEKTYWIZM?
17.ALETHEIA.
18.NA JAKICH CNOTACH OPIERA SIĘ CZŁOWIECZEŃSTWO ORAZ WARSZTAT DZIENNIKARZA?
19.CO TO ZNACZY, ŻE DZIAŁANIE POSTĘPUJE ZA BYTOWANIEM? (OPERARI SEQUITUR ESSE)
20.CZY WOLNOŚĆ JEDNOSTKI/DZIENNIKARZA MA JAKIEŚ GRANICE?
21.CO TO ZNACZY, ŻE ODPOWIEDZIALNOŚĆ JEST STOPNIOWALNA?
22.ODPOWIEDZIALNOŚĆ NEGATYWNA I ODPOWIEDZIALNOŚĆ POZYTYWNA
ETYKA - filozofia moralna. Dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.
Filozoficzna nauka o moralności . Próbuje opisać wyjaśnić czym jest dobro i zło czy istnieje dobro obiektywne, rola sumienia, odpowiedzialności człowieka , określa istotę powinności moralnej oraz szczegółowe treści tej powinności . Wyjaśnia fakt moralnego działania. Etyki nie należy mylić z moralnością.
Przedmiot materialny(czym się zajmuje) → CZYN moralnie pozytywne lub negatywne działanie ale też dyspozycja to tego działania
Przedmiot formalny(pod jakim kątem) → MORALNA POWINNOŚĆ jak powinno się zachować aby było dobrze
2. Etyka dziennikarska - zalicza się do tzw. etyk stosowanych (szczegółowych). Rozwijają się one wraz z postępem cywilizacyjnym, który przynosi nieznane dotąd problemy, np. etyka internetu.
Definicja encyklopedii Mass Mediów - postawa charakteryzująca się dążeniem do prawdy, adekwatnością, bezstronnością i obiektywnością, szacunkiem dla prywatności innych, niezależnością od wpływów ze strony grup interesów, szacunkiem dla prawa, respektowaniem dobrych obyczajów i dobrego smaku.
3.
Actus Hominis - działanie człowieka - wszystko co dzieje się w człowieku, ale na co nie ma on wpływu.
Actus Humanus - czyn ludzki (świadomość, wola) - świadomy i dobrowolny akt moralny, którego człowiek jest bezpośrednim sprawcą, w którym wyraża siebie w pełni i artykułuje swoje "ja". Czyn jest świadomy i wolny. Ma następujące wymiary: intencja, treść aktu (przedmiot działania), okoliczności, cel.
4.NEGATYWNE I POZYTYWNE SKUTKI FUNKCJONOWANIA MEDIÓW (ZŁO I DOBRO)
Zło i dobro mediów masowych
- promocja kultury bez wstydu (sensacja, przemoc, erotyzacja przekazu)
- manipulacje ideologiczne (sterowanie ludźmi)
- wykrzywianie rzeczywistości
- uzależnienie rzeczywistości
- uzależnienie od przyjemności
- generowanie i propagowanie chaosu aksjologicznego
- osłabienie więzi społecznych
- upowszechnianie negatywnych postaw życia, autorytetów pozornych
- rozbudzanie konsumpcji
+ powszechność dostępu do informacji,
+ szybkość przekazu
+ wzmaganie poczucia ogólnoludowej wspólnotowości
+ możliwość uczestnictwa w kulturze i edukacji na szeroką skalę
+ pomoc w podejmowaniu decyzji i wyrobów,
+ ogląd władzy, kontrola władzy,
+ demaskowanie zła,
+ ostrzeganie przed zagrożeniami i niebezpieczeństwami,
+ umożliwianie dialogu,
+ porozumienia i rozumienia innych,
+ rozpowszechnianie dobrych i sprawdzonych wzorców,
+ zdrowy tryb życia i twórczy sposób spędzania wolnego czasu,
+ pobudzanie rozwoju we wszelkich dziedzinach życia społecznego, kulturowego, politycznego,
+ troska o demokrację,
+ formowanie i wyrażanie opinii publicznej.
5. Norma moralna, w etyce - zasada wyznaczająca za pośrednictwem ogólnych nakazów lub zakazów obowiązek określonego postępowania w danych warunkach. Rozróżnia się dwa rodzaje norm moralnych jako zasad zachowania się ludzi:
- normy społeczne - regulują stosunki międzyludzkie oraz między jednostką a zbiorowościami społecznymi (np. grupami, klasami, społeczeństwem);
- normy techniczne - regulują proces wytwarzania dóbr materialnych i opanowywania przyrody.
Norma moralna w odróżnieniu od normy prawnej nie jest sankcjonowana przymusem państwowym, ale obyczajem, tradycją, odbiorem w opinii publicznej.
6. INTENCJONALIZM- intencja czyli zamiar dzialajacgo ma ogromne znaczenie. Jednak intencja nie może definitywnie rozstrzygać kwalifikacji moralnej czynu tzn. uznawać za moralnie uczciwe akty moralnych decyzji spełnione w dobrej intencji ale np. sprzeczne z prawem naturalnym. Dobra intencja nie usprawiedliwia czynów moralnie złych( np.nie można usprawiedliwiac moralnie kradzieży aby rozdawac innym). Zła intencja może sprawić ze czyn zyska znaczenie etyczne.
7. TELEOLOGIZM ETYCZNY- o moralnej słuszności dzialania decyduja wyłącznie konsekwencje tego działania dla adresata. Czyli pożyteczne albo szkodliwe skutki. O tym czy moralny czyn jest zły czy dobry niesie to jakie wywoluje skutki.
KONSEKWENCJONALIZM- moralnie dobre działanie to takie które jak można przewidzieć przyniesie pożyteczne konsekwencje-DOBRE Skutki.
UTYLITARYZM- moralnie dobre działanie to takie które przynosi pozytek rozumiany jako szczęście
Określa się mianem eudajmonizmu- czyn jest dobry przez to że uszczęśliwia swego sprawcę
EUDAJMONIZM- koncepcja perfekcjonistyczna-szczęście utożsamiane z duchową doskonałością
Koncepcja hedonistyczna- szczęście to przyjemność. Maksimum!
DEONTONOMIZM- kryterium moralności danego czynu jest nakaz danego autorytetu. Rodzaje deontonomizmu zależą od tego kogo uznamy za autorytet np. CZŁOWIEK- antropologizm
Ludzie mają skłonność do ulegania autorytetom.
Deontonomizm praktyczny to skłonność do zrzekania się na rzecz innej większej powinności, może być bardzo niebezpieczny-np.hitleryzm, komunizm
8.DEONTOLOGIZM ETYCZNY
Deontologizm etyczny - pogląd, według którego postępowanie jest moralnie dobre, bo zgodne z autorytetem
Nauka o powinnościach lub obowiązkach, zbiór podstawowych reguł i norm moralnych obowiązujących w danej dziedzinie życia. Często utożsamiany z etyką zawodu
Czyn jest dobry jeśli jego przedmiot odpowiada dobru osoby przez uwzględnienie dobra które są dla niej istotne z punktu widzenia moralnego.
9.CZYNY ABSOLUTNIE ZŁE - uderzają w godność ludzkiej osoby a także w samo życie. Nic ich nie usprawiedliwia.
Czyny przykładowo złe ze względu na swój przedmiot:
-zabójstwo, -cudzołóstwo, -aborcje, -eutanazja, -kradzież
Godność ludzką narusza wszystko co narusza całość, integralność osoby ludzkiej
-okaleczenie, -nieludzkie warunki życia,-deportacje,-prostytucja,-handel ludzmi
10. Źródła moralności czynu:
1. Intencja człowieka- cel podmiotowy czynu
2. Okoliczności towarzyszące działaniu (Jak to człowiek czyni? z jakimi skutkami? jakie są konsekwencje?)
3. Przedmiot działania - co czyni treść danego czynu. Cel podmiotowy
Najważniejsza jest 3 składowa
Czyn ludzki jest wtedy godziwy, gdy jest zarówno dobry jak i słuszny. Czyli człowiek działający pragnie dobra osoby, której jego działanie dotyczy i gdy to działanie przynosi osobie obiektwne dobra.
11. Kwadrat Pottera
Opracowany przez Ralpha Pottera w 1965 r.
Kwadrat Pottera jest pewnym bezpiecznikiem,który zmniejsza(bo nie daje całkowitej gwarancji) ryzyko naruszenia etyki dziennikarskiej.
1)OKREŚLENIE PROBLEMU: dokładne rozpoznanie sytuacji(fakty, konteksty,apekty prawne) Jest to najistotniejszy punkt.
2)POZYTYWNE/NEGATYWNE WARTOŚCI,KTÓRE WIĄŻĄ SIĘ Z PUBLIKACJĄ. Należy dostrzec, gdzie leży konflikt między nimi. Owy konflikt na pewno wystąpi, więc trzeba go jasno sformułować. Dziennikarzowi pomoże tu z pewnością jego hierarchia wartości.
3)ROZWAŻENIE ZASAD: Są to pewne opracowane taktyki w sytuacji konfliktu wartości. Znajdują się w kodeksach lub praktykowane są w danej redakcji.
4)PAMIĘĆ O ZOBOWIĄZANIACH: wobec różnych odbiorców, państwa, prawa.
12.CO TO JEST ZŁOTA REGUŁA POSTĘPOWANIA-DLACZEGO NAZYWAMY JĄ PROGIEM DOJRZAŁOŚCI MORALNEJ?
Próg dojrzałości moralnej- karne stosowanie do własnych czynów tą samą miarą jak mierzenie postępowania innych
„nie czyń drugiemu co Tobie nie miłe”- złota zasada
„Wszystko co byście chcieli żeby wam ludzie czynili i Wy im czyńcie”
Nie czyń bliźniemu co tobie nie miłe, bo ci się to nie opłaca
Np. Nie bądź cyniczny bo dotknie cię cynizm innych
Ma zachęcać do czynienia dobra niekoniecznie z jakichś wzniosłych przesłanek.
Złota reguła ma o wiele głębszy sens. Konstrukcja złotej reguły nie ma charakteru warunkowego, ma charakter imperatywny, rozkazujący. Poznanie ludzkie ograniczone, a wola słaba i ułomna.
W Złotej regule mamy jasny sposób postępowania: zwłaszcza w sytuacjach wątpliwych, reguła stymuluje nas do poznania siebie niejako od zewnątrz współczucia, ale nie w sensie sentymentalnym, uczuciowym, ale moralno-egzystencjalnym., czyli do współodczuwania z drugim.
Dziennikarz nie tylko jest sługą prawdy, ale u niego łączy się ona z kulturą, taktem, świadomością ulotności życia, chęcią rozumienia ludzkich dramatów.
Echo Złotej reguły można znaleźć w Karcie Etycznej Mediów
13.SYNDEREZA/PRASUMIENIE.
Punktem wyjścia rozważań o sumieniu jest pojęcie zwane prasumieniem- syndereza. Mianem prasumienia określa się wrodzoną człowiekowi, wpisaną w ludzką naturę właściwą rozumnej naturze człowieka elementarną zdolność rozróżniania dobra i zła. Zdolność ta łączy się z przeświadczeniem - imperatywem iż dobro należy czynić, a zła unikać
Syndreza - ukiernukowanie człowieka ku dobru, najbardziej pierwotne kryterium oceny moralnej ludzkich działań. Reguła czyń dobro, zamiast zła.
14 CO TO JEST SUMIENIE? CZY CZŁOWIEK/DZIENNIKARZ POWINIEN ZAWSZE GO SŁUCHAC?
TAK!!
Powinniśmy zawsze słuchac swojego sumienia, nawet jesli jest ukształtowane w sposób sprzeczny z normami moralnymi. Jest ono "naszym wewnętrznym głosem". Jeśli nie żyjemy w zgodzie z sumieniem nigdy nie zaznamy wewnętrznego spokoju.
SUMIENIE:
Etyka chrzescijańska -> przypisuje sumieniu nadprzyrodzone, boskie pochodzenie; najczystrzy ośrodek, sanktuarium człowieka gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos w jego wnetrzu rozbrzmiewa.
Sumienie (gr. synei) - wrodzona wrażliwośc moralna, zdolnośc odróżniania zła od dobra moralnego, moja świadomosc, mój sąd moralny. Werdykt sumienia może byc uprzykrzający dla człowieka, nie daje sie naciągnąc do jego upodobań. Sumienie nie tworzy porządku moralnego ale go odczytuje i wartościuje.
15.KTÓRA Z KONCEPCJI PRAWDY JEST FUNDAMENTEM ETYKI DZIENNIKARSKIEJ?
Dziennikarz nie może obejść się bez prawdy klasycznej - jest ona podstawą warsztatu i etyki dziennikarskiej.
Prawda klasyczna - prawda to zgodność myśli z rzeczą
16.NA CZYM POLEGA MEDIALNY OBIEKTYWIZM?
Media powinny być obiektywne tzn. niesubiektywne. Pełen obiektywizm jest niemożliwy. Każde dzieło jest zawsze interpretacją rzeczywistości. Obiektywizm polega na równorzędnym zaprezentowaniu wszystkich istotnych dla danej kwestii stron, bez zajmowania stanowiska. Obiektywizm to wewnętrzna wolność dziennikarza od jakichkolwiek nacisków. Bezstronność to nie przyłączanie się do stron sporu.
Dziennikarz aby zachować bezstronność musi być:
Uważny - strać się jak najlepiej zrozumieć świat
Wrażliwy moralnie
Uformowany kulturowa - odpowiednie wykształcenie, nieustanne dokształcanie, odpowiedni poziom życia duchowego, odpowiednia krytyczność(nie może być łatwowiernym muminkiem!!!)
Obiektywizm nie oznacza pustki ideowej. Nie będzie dziennikarzem ktoś kto nie ma własnych poglądów. Obiektywizm nie zabrania osądu świata.
17.ALETHEIA.
Aletheia to postawa prawdomównego dziennikarza. Oznacza to co nieukryte. Prawdziwość i szczerość człowieka objawiająca się wtedy gdy mówi on do drugiego człowieka otwarcie.
Prawda jako otwartość, odkrywanie i odkrytość
Dziennikarz nie manipuluje tylko ma szczere intencje
Aletheia koresponduję z rzetelnością i starannością
18. NA JAKICH CNOTACH OPIERA SIĘ CZŁOWIECZEŃSTWO ORAZ WARSZTAT DZIENNIKARZA?
Dla dziennikarza liczy się umiejętność pisania lub przekazywanie informacji. Nie wystarczają jednak one aby być dobrym dziennikarzem.
Praca dziennikarza jest bowiem służbą - zawodem zaufania publicznego, podobnie jak praca nauczyciele czy lekarza.
Nie wystarczą więc dyspozycje psychiczne jako kwalifikacje „pozamoralne”. Trzeba zdobywać cnoty, gdyż bez nich nie są możliwe działania moralne.
Św. Tomasz z Akwinu pisał, że: „w postępowaniu ważna jest sprawność, znajomość rzeczy i dokonanie nakazów prawa natury, inaczej mówiąc naturalne dyspozycje należy usprawnić tak, aby stały się cnotami”. Jest to pomoc w sprawnym działaniu, porządkowaniu obiektywnego dobra. Istnieje konieczność oparcia o zasady moralne.
Są to cnoty podstawowe:
roztropność
sprawiedliwość
męstwo
umiarkowanie
pokora
19. Operari sequitur esse
Zgodnie z starą filozoficzną zasadą operari sequitur esse, o naturze danego bytu możemy wnioskować na podstawie sposobu, w jaki byt ten się objawia. W przypadku człowieka możemy mówić o specyficznym dla niego dynamizmie.
Karol Wojtyła w pracy Osoba i czyn zauważa, żę w człowieku mamy do czynienia z dwoma rodzajami dynamizmów: a) w człowieku coś się dzieje (actus hominis); b) człowiek działa (actus humanus)
20.CZY WOLNOŚĆ JEDNOSTKI/DZIENNIKARZA MA JAKIEŚ GRANICE?
Wolność człowieka to zdolność dysponowania samym sobą. Wolność człowieka jest ideałem ponieważ ma ona zawsze jakieś ograniczenia, obowiązki wobec siebie, pracodawcy, społeczeństwa itd. Każda wolność musi łączyć się z odpowiedzialnością. Granice wolność wyznacza dobro drugiego człowieka i poszanowanie prawdy.
Etyczne dziennikarstwo musi zawierać w sobie samoregulacje - prawda, dobro, piękno
22. ODPOWIEDZIALNOŚĆ NEGATYWNA I ODPOWIEDZIALNOŚĆ POZYTYWNA
Odpowiedzialność za samego siebie, własną wolność, człowiek jest tylko sprawcą swoich czynów (pierwotna) - skutki wolności za samego siebie
człowiek jest zdany tylko na siebie może uczynić się moralnie dobrym lub złym
odpowiedziaoność za bliźniego - za stan, za jakość relacji łączących ich z bliźnim, odpowiedzianość za godność człowieka będącego uczestnkiem komunikacji
odpowiedzialność za wspólnotę - za jakość życia społecznego, za dobro współne, za dobro rodziny
adresaci odpowiedzianości - dziennikarz jest odpowiedzialny przed samym soba, przed bliźnim, ma prawo egzekwowania odpowiedzialnosci
ograniczenia dziennikarskiej odpowiedzialności -
- wolność nigdy nie zawiera się w swobodzie
- kompotentem jest racjonalość
dzięki wolności bardziej rozumiemy i akceptujemy poznane dobro
- etyczne dziennikarstwo - samoregulacja
- powinna nas oraniczać prawda, dobro ,piękno