Konstanty Ildefons Gałczyński

Konstanty Ildefons Gałczyński (urodz. się w 1905 w Warszawie, tam też zmarł w 1953). Studiował filologię angielską i klasyczną na Uniwersytecie Warszawskim. Współpracował z satyrycznym „Cyrulikiem Warszawskim”, a w 1928 wstąpił do Kwadrygi. Dał się poznać jako jedna z barwniejszych postaci ówczesnej warszawskiej cyganerii. W l. 1930-33 pracował m.in. w cenzurze oraz konsulacie w Berlinie. W l. 1934-36 mieszkał w Wilnie, w końcu osiadł w Aninie pod Warszawą. Współpracował z czasopismem „Prosto z mostu”, publikował również wiersze polityczne. W l. 1939-1945 przebywał w niewoli (najpierw rosyjskiej, później niemieckiej), po wojnie zwiedzał Europę, by w marcu 1946 r. wrócić do kraju. Współpracował wtedy m.in. z „Przekrojem”.

Najbardziej znane utwory Gałczyńskiego:

- Groteskowa powieść Porfirion Osiełek czyli Klub Świętokradców (1929, literacki debiut)

- Poematy: Koniec świata (1930), Bal u Salomona (1933), Ludowa zabawa (1934), Niobe (1951), Wit Stwosz (1952);

- Satyryczny cykl Teatrzyk „Zielona Gęś” (na łamach „Przekroju”);

-Humorystyczne felietony poet. Listy z fiołkiem (1964);

- Zbiory wierszy : Utwory poetyckie (1937), Zaczarowana dorożka (1948), Ślubne obrączki (1949), Wiersze liryczne (1952).

Na czym polega niezwykłość poezji Gałczyńskiego?

- Oryginalność i zarazem atrakcyjność poezji Gałczyńskiego przejawia się przede wszystkim w specyficznym godzeniu przeciwieństw;

- Bohaterem tejże poezji jest najczęściej nieprzystosowany indywidualista, swoisty liryczny cygan, dla którego tylko dwie rzeczy są prawdziwe: sztuka oraz miłość. Bohater ten jest wyrafinowanym estetą, co więcej, potrafi jednocześnie szydzić ze społecznego etosu inteligenta.

- Liryka Gałczyńskiego silnie zakorzeniona jest w tradycji klasycystycznej, młodopolskiej, jak również skamandryckiej. Jednakże wzbogacona została o elementy nadrealizmu, żartu, aluzji, ironii, pastiszu, drwiny oraz karykatury.

- Niebanalnym osiągnięciem jest również to, iż poeta potrafił w jednym wierszu nadzwyczaj umiejętnie połączyć silne wzruszenie liryczne z groteską, a nawet drwiną.

Koniec świata

- Pełny tytuł: Koniec świata. Wizje świętego Ildefonsa czyli satyra na wszechświat;

- Pierwszy większy poematowy utwór Gałczyńskiego;

- Poeta buduje w nim groteskową wizję końca cywilizacji (w pewnych punktach podobną do tej Witkacowskiej);

- Jest to swoista katastroficzna „satyra na wszechświat”;

- Poemat wyraźnie nawiązuje do Apokalipsy według św. Jana, z tym, że poeta na „eschatologiczny szkielet” nakłada nie „ciało prorocze”, lecz „ciało błazeńskie”;

- Przed zagładą nie uchrania się żaden element współczesnego świata, wliczając w to wielką finansjerę, kler i Kościół;

- Tekst poematu wypełniony jest rozmaitymi aluzjami do osób, przedmiotów i wydarzeń osadzonych w ówczesnej zbiorowej wyobraźni (nawet metafora tonącego okrętu odsyła do katastrofy Titanica);

- Groteskowa apokalipsa omija jednakże jednego prostego cieślę, który „pośród wydarzeń nierozumnych wykonuje zajęcie rozumne” - nieprzerwanie ciosa drewniane przedmioty (nasuwa się skojarzenie z powstałą w czasie wojny Piosenką o końca świata Czesława Miłosza - tam miejsce bliskie owego cieśli zajmuje staruszek spokojnie podwiązujący pomidory);

- Koniec świata odarty wiec zostaje z tradycyjnej eschatologii; jawi się w pewnym sensie jako bardziej „zwyczajny”;

- Ów groteskowy język pełni w utworze Gałczyńskiego wielce istotną funkcję. Jest on mianowicie jedynym językiem, który mógł (według poety) w pełni oddać atmosferę cywilizacyjnego rozkładu.

ŹRÓDŁA:

Wstęp BN autorstwa M. Wyki

J. Pyszny, A. Zawada, Literatura XX wieku, Wrocław 2004.

Literatura i nauka o języku, pod red. K. Damm i M. Kardasz, Warszawa 2003.

---