ŹRÓDŁA HISTORYCZNE I ARCHIWA

Źródło historyczne

1. Definicja

Spuścizna procesu dziejowego; łącznik między faktami historycznymi a badaczem (który może/potrafi je rozpoznać, odczytać i zinterpretować).

„źródła są rezultatem ludzkich działań, które są przeznaczone do poznawania i sprawdzania faktów historycznych” (E. Bernheim).

„Źródło historyczne [...] wszelki ślad po fakcie dziejowym, służący do poznania, do rekonstrukcji tego faktu” (S. Kościałkowski).

Źródło historyczne to pozostałości po celowej działalności człowieka żyjącego w społeczeństwie (a także odbicie tej działalności) oraz wszelakie wytwory organizacji życia społecznego (źródło posiada właściwości poznawcze, które umożliwiają rekonstruowanie dziejów społeczeństwa i jest jej częścią).

2. Rodzaje:

- wszelakie narzędzia pracy, od czasów prymitywnych do współczesnych, tzn. od motyki po koparki;

- zabytki architektury drewnianej i murowanej, od ziemianek po miasta;

- źródła ikonograficzne (ryciny, ozdobne pismo, widok miast);

- źródła językowe - nazwy miejscowości, przedmiotów, osób, a także gwary;

- pieczęcie, herby i pieniądze;

- źródło informacji typu telewizja, film, radio;

- rozszerzające bazę źródłową ankiety, wywiady

3. Podział

1. Źródła historyczne można z punktu widzenia ich statusu ontologicznego podzielić na:

Źródła pisane:

• Aktowe (dokumentacyjne; normatywne) są to źródła powstałe na użytek chwili np. notatki urzędowe, spisy inwentarza gospodarczego, protokoły, sprawozdania, skodyfikowane prawa, edykty;

• epistolarne(listowe) to wszelkiego rodzaju korespondencja;

• historiograficzne - kroniki, roczniki, spisane kazania, pamiętniki, wspomnienia;

• hagiograficzne (żywoty świętych);

• biograficzne (np. żywoty cesarzy, monarchów).

Źródła niepisane

• archeologiczne (wykopaliskowe): szczątki naczyń, uzbrojenia przedmiotów codziennego użytku, szczątki ludzkie i zwierzęce;

• obiekty architektoniczne - świątynie, pałace, zamki, dawne kamienice, gospodarstwa;

• dzieła sztuki - obrazy, posągi, rzeźby, biżuterie itp.

2. Z punktu widzenia pochodzenia zawartych w nich informacji:

Źródła pośrednie obejmują, zdaniem Marcelego Handelsmana - „dokumenty przeznaczone do zachowania pamięci czasów minionych. Jest to tzw. tradycja, występująca w postaci ustnej, obrazowej lub pisemnej" .

Źródła bezpośrednie obejmują dokumenty „o charakterze prawnym lub urzędowym, a jednocześnie stanowią bezpośrednią część składową pewnych czynności urzędowych lub faktów, o których mówi ich treść".

Archiwum

1. Cele

- zachowanie dokumentacji życia społecznego;

- zabezpieczenie spuścizny pisemnej;

- gromadzenie i udostępnianie zbiorów do badań;

2. Zadania:

- gromadzenie (Akta czy dokumenty są klasyfikowane na: grupę A(przeznaczonej na przechowywanie) grupy B(podlegającej zniszczeniu)), zabezpieczanie, opracowywanie i udostępnianie archiwaliów;

- gromadzenie nowo tworzonych akt o szczególnym znaczeniu;

- porządkowanie i opracowywanie akt;

- troska o właściwy stan zachowania fizycznego archiwaliów, ich konserwacja oraz zabezpieczenie przed zniszczeniem (przez tworzenie mikrofilmów i przechowywanie osobno);

- prowadzenie studiów specjalistycznych oraz upowszechnienie nauki (np. przez wystawy zbiorów) - wyrobienie szacunku dla dokumentów historycznych;

3. Organizacja

• Ministerstwo

• Naczelna Dyrekcja archiwów państwowych

• 30 archiwów z obszaru województw sprzed 1993 r.;

• 3 archiwa stopnia centralnego

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (do 1918 r.)

• akta rodowe, metryka koronna

• dokumentacja kartograficzna

• Archiwum Akt Nowych w W-wie (1918-1939)

• Narodowe Archiwum Cyfrowe (1918-39, II wojna światowa, PRL) - mikrofilmy, zdjęcia, wideo

• Archiwum wydzielone (nie podlegają Naczelnej Dyrekcji...)

• Archiwum sejmu, senatu, ministerstw, wywiadu, IPN-u;

---