Jan Chryzostom Pasek
Pamiętniki
wstęp: Wł. Czapliński (BN I 62)
WSTĘP
Pamiętniki staropolskie
Pamiętnik to jeden z najciekawszych źródeł historycznych. Za pamiętnik będziemy uważali utwór literacki, w którym autor pisze o przeszłości na podstawie własnych wspomnień z wyraźnym zamiarem pisania wspomnień, a nie historii tego okresu.
Ważniejsze utwory pamiętnikarskie XVI w.: na początku wieku - krótka zapiska biograficzna Biernata z Lublina oraz biografia wierszem Klemensa Janickiego O sobie samym do potomności
Równocześnie pojawia się inny typ utwory pamiętnikarskiego, a mianowicie luźne zapiski osobiste umieszczane na obszernych kartach. Zapiski te zwane raptularzami, mieszają wiadomości osobiste z publicznymi (np. raptularz Łukasza Noskowskiego, Mikołaja Sokolnickiego). Luźne zapiski raptularzowe, z czasem coraz dokładniejsze, poczynają przypominać normalny dziennik, czyli diariusz (diariusz pozostawili po sobie P. Myszkowski, F. Padniewski, St. Naropiński). W tym stuleciu częste są diariusze podróży, czyli diariusze peregrynacji. Do nich należą: Dziennik podróży do Włoch J. Radziwiłła, E. Otwinowski, A. Tarnowski i in. Wśród nich na pierwsze miejsce wybijają się diariusze peregrynacji do Ziemi Świętej. Taki diariusz pisze szlachcic Jan Goryński. Najbardziej znanym w tej kategorii to tzw. Peregrynacja do Ziemi Świętej i Egiptu M. K. Radziwiłła zw. „Sierotką”. Utwór oparty prawdopodobnie na zapiskach czynionych w czasie podróży, zredagowany przez księcia po powrocie do Polski w języku polskim, doczekał się następnie tłumaczenia na język łaciński przez ks. T. Tretera. Dzięki temu diariusz cieszył się dużą popularnością. Teks polski wydany dopiero w 1925 r.
Specjalnym rodzajem diariusza są listy pisane przez korespondentów magnatów, opisujące sposobem diariuszowym przebieg pewnych wydarzeń, zwłaszcza wypraw wojennych. W XVI w. takim klasycznym listowym diariuszem jest pisany przez J. Piotrowskiego Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków.
Dwie przyczyny rozwoju pamiętnikarstwa w XVII w. 1)kultura renesansu przenika do szerokich kół szlachty; 2)burzliwe dzieje Polski, skłaniające do spisania wspomnień.
Niejeden pamiętnikarz pisał o swych krewnych i przodkach, aby jego potomkowie wiedzieli, z jakiego pochodzą rodu (żaden urząd Rzeczpospolitej nie rejestrował bowiem szlachetnie urodzonych. Czasem przyczyną powstania pamiętnika było zamówienie (magnatów, obcych władców). Względy polityczny (np. Stanisław Żółkiewski opisuje przebieg wydarzeń z 1610 r.)
Klasyfikacja pamiętników
Klasyfikacja gatunków pamiętnikarskich:
diariusze
właściwe pamiętniki
raptularze (forma zapisków w kalendarzu)
dzienniki listowe (np. zapiski K. Sarneckiego)
Biorąc pod uwagę sposób pisania autora, trzeba mieć na uwadze, czy autor pisze obiektywnie, zachowując formę suchej relacji, czy też pisze swe wspomnienia bardziej osobiście, nie ukrywając swych poglądów.
Pamiętnik, którego autor główną uwagę poświęca opisaniu wypadków publicznych, pomijając sprawy prywatne, to pamiętnik-kronika (np. Pamiętnik M. Jemiołowskiego, Łosia i in.). Do kategorii pamiętników osobistych (autor opisuje swoje życie) należy pamiętnik J. Ossolińskiego.
Niektóre pamiętniki stają pośrodku, albowiem ich autorzy, choć zamierzają pisać o sobie, dają dość dużo wiadomości o sprawach publicznych. Do takich pamiętników można zaliczyć pamiętnik Paska.
Specjalnym rodzajem pamiętnika byłaby autobiografia, utwór, w którym autor dałby pod koniec życia wyłącznie jego opis.
Pamiętniki można podzielić wg ich autorów na pamiętniki magnackie, szlacheckie, mieszczańskie.
Ważniejsze pamiętniki polskie XVII w.
Pierwszą falę pamiętnikarstwa wywołały nie dzieje wewnętrzne: rokosz Zebrzydowskiego i wojna domowa, ale czasy zbrojnej interwencji w stosunki rosyjskie w okresie Samozwańców. Wśród licznych pamiętników tego okresu na plan I wysuwają się trzy:
Stanisława Żółkiewskiego Początek i progres wojny moskiewskiej - poświęcony wojnie polsko-rosyjskiej w l. 1609-1611
Samuela Markiewicza Dyjaryjusz - opisuje wydarzenia z lat 1594-1621, opis wojny z Rosją zajmuje połowę pamiętnika
Stanisława Niemojewskiego Pamiętnik - ciekawy opis Rosji oraz opis życia w obozie jeniecko-więziennym
Pamiętniki te odnoszą się do wojen moskiewskich, ale nie brak też innych diariuszy poświęconych rozprawom orężnym. Dwa z nich stoją na pograniczu pamiętników i rozpraw historycznych. Są to:
Jakuba Sobieskiego Pamiętnik wojny chocimskiej
Szymona Okolskiego Diariusz...
Nie znikają też diariusze podróży, np. diariusz Stanisława Oświęcima i Sebastiana Gawareckiego.
Mamy też typ raptularza (np. spisany przez parę pokoleń rodziny Korycińskich).
Wśród pamiętników polskich XVII w. wybija się piękny i ciekawy pamiętnik-autobiografia J. Ossolińskiego.
Pamiętnik-diariusz A. St. Radziwiłła - stanowi on niezastąpione źródło informacji z dziejów panowania Władysława IV, zawiera diariusze prawie wszystkich sejmów.
W połowie XVII w. wojny z Kozakami, potem szwedzkie i moskiewskie wywołały nasilenie produkcji pamiętnikarskich. Wśród tych pamiętników charakterystyczne miejsce zajmuje Joachim Jerlicz. Najwięcej miejsca poświęca wojnie z Kozakami, rzeczy widziane przez niego mieszają się z plotkami, niepewnymi pogłoskami. Drugi autor, którego przeżycia wojen kozackich pobudziły do pisania to B. K. Maskiewicz. Podobnie pamiętnik Obuchowiczów.
Z pamiętnikarzy okresu wojny szwedzkiej na I-szy plan wybijają się: J. Ch. Pasek, M. Jemiołowski i Jakub Łoś.
Ostatni pamiętnikarz, który pisze o przełomowych latach XVII w. to J. W. Poczobut Odlanicki.
Sprawy wojenne znajdują odbicie w interesującym pamiętniku J. A. Chrapowieckiego. Na uwagę zasługuje też krótka autobiografia ks. Bogusława Radziwiłła. Autobiografia ta rzuca interesujące światło na tę postać.
***
J.CH. Pasek
Możliwości awansu: Dostęp do wyższych godności był zarezerwowany dla ludzi możnych. Możliwość awansu nie była rzeczą łatwą, dlatego też trzeba było myśleć o służbie na dworze
Środowisko społeczne Paska
Pasek pochodził z Mazowsza - szlachta liczna, ale biedna, najwięcej szlachty drobnej, zagrodowej. Ród Pasków należał na przełomie XVI i XVII w. do szlachty drobnej, ale nie zagrodowej. Szlachta mazowiecka nie była wykształcona, niektórzy szukali chleba za granicą bądź przebywali na dworach, część służyła w wojsku. Toteż w okresach pokoju Mazurzy szukali służby wojskowej poza granicami Polski. Obserwujemy u nich walkę o byt, objawiającą się w nieliczeniu się z mieniem drugiego. Stąd też zwady i gwałty - pieniactwo. Na skutek uczestniczenia w sejmikach Mazur słynął z wygadania. Pokolenie twarde i zdrowe.
Na skutek wojen obserwujemy większy upadek życia umysłowego, niechęć do wszystkiego, co obce, fanatyzm religijny i spłycenie życia religijnego. Wszystkie te cechy obserwujemy u Paska.
Życiorys Paska
Nazwisko pochodzi od imienia „Paweł”. Ród Pasków wywodził się z ziemi łęczyckiej, stąd dodatek „z Gosławic” stał się częścią nazwiska rodowego. Prawdopodobnie protoplastą rodu był Paszek z Gosławic, był kasztelanem, bardzo bogaty, ale jego potomkowie szybko zbiednieli. Z czasem jedna gałąź Pasków przeniosła się do województwa rawskiego, gdzie ojciec Paska Marcin dzierżawił wsie.
O młodości Paska wiemy bardzo mało. Urodził się w 1636 r. Wykształcenie pobierał w rawskim kolegium jezuickim, nie zawędrował do klas wyższych. W czasie potopu szwedzkiego zaciągnął się do wojska, w 1656 r. bierze udział w bitwie pod Gołębiem pod dowództwem Czarnieckiego. Ostatnią jego kampanią była wyprawa przeciw rokoszaninowi Lubomirskiemu.
W 1667 r. powrócił w strony rodzinne, gdzie piastował godność marszałka sejmikowego. W tym czasie ożenił się z wdową Anną Łącką, matką sześciorga dzieci. Życie rodzinne nie przyniosło mu jednak zadowolenia. Pasek nie doczekał się potomstwa i musiał zadowolić się wychowaniem swych pasierbic.
Gospodarka szła mu dobrze, choć majątku się nie dorobił i do końca życia dzierżawił wsie. Sprawami publicznymi zajmował się minimalnie (np. w 1669 r. wziął udział w elekcji M. Wiśniowieckiego). Pewną część czasu zajmowały mu też sprawy sądowe. Dzięki pracy Czubka wiemy, że sprawy Paska nie schodziły z wokand sądów krakowskich (np. procesował się z Warszyckim o krowę swego poddanego). Okazuje się, że był pieniaczem, okrutnikiem i gwałtownikiem.
Należy wiedzieć, że każdy pamiętnikarz chce przedstawić siebie w jak najlepszym świetle. Pasek posiada pewne cechy typowe dla drobnej szlachty.
Pamiętniki Paska
Do dziś cieszą się popularnością. A. Brückner, R. Pollak twierdzą, że dzieło zawdzięcza swą popularność temu, że nie jest pamiętnikiem ale romansem staropolskim: Pasek przemilczał wiele faktów ze swego życia, pisał nieszczerze, w utworze więcej fantazji niż prawdy historycznej, obok barwnych opowiadań - dokumenty historyczne.
Humor nie jest wysokiej próby. Naiwny, chwilami błazeński, trywialny, nosi na sobie piętno otoczenia - nie grzeszących wysoką kulturą towarzyszy chorągwi pancernych. Pasek posiada też skłonność do uwierzytelniania swych wspomnień.
Historyczność Pamiętników
Niektórzy badacze poddawali w wątpliwość autentyczność utworu. Z historyków wypowiedział się znawca tej epoki W. Czermak: przyznaje, że dzieło roi się od pomyłek, ale stwierdza, że niektóre epizody są źródłem historycznym. Brückner natomiast odmawia utworowi prawie wszelkiej wartości historycznej i traktuje książkę jako romans historyczny. W tym przypadku rację ma Czermak. Mogą zdarzyć się nieścisłości i chęć przedstawienia siebie w lepszym świetle.
Opowiadanie o oblężeniu Koldyngu: mamy tu relację Łosia i Paska. Pasek przesadza jeśli chodzi o sukcesy Polaków i w piękniejszych barwach maluje zachowanie się dywizji Czrnieckiego. Pasek wyolbrzymia sukcesy wojsk polskich, przemilcza niepowodzenia, jednak kreśli dość wiernie szereg szczegółów, oddaje nastrój wypadków. Niekiedy też zmienia lekko przebieg wydarzeń, by opowieść wydała się dowcipniejsza.
Orientacja w polityce: nie można oczekiwać dobrej orientacji w sprawach polityki, jednak to, co pisze o stosunku Danii do Polski, jest zgodne z rzeczywistością.
Ogółem: mimo nieścisłości, dzieł jest źródłem historycznym.
Czas powstania Pamiętników. Ich język
Pasek pisał je pod koniec życia (pomyłki). Przypuszczenie Czubka, że zaczął pisać swe wspomnienia w 1691 r. po ukończeniu sporu z magnatem Myszkowskim, wydaje się słuszne. Ukończone w 1695 r. Miał wtedy 60 lat.
Rękopis doszedł do nas tylko w odpisie z XVIII w. Wskutek tego sprawa języka nastręcza trudności. W języku wiele wyrażeń gwarowych: ciąn, dopiro, wielgomożny, namieśnik, garło i in.
Poza tym używa normalnego języka potocznego szlachty tych czasów. Słownictwo wykazuje silne wpływy obcych języków, najczęściej słowa brane z łaciny: akcyje, ordynanse, potem wyrażenie z włoskiego: gonduła (łódź) oraz zapożyczenia z francuskiego: szarża, pawilon, wyrazy z niemieckiego i tureckiego.
Styl: Pasek pisał tak, jak opowiadał. Używa zdań krótkich, nawet bez czasowników. Często sięga do przysłowia. Świetnie włada piórem, dosadnie i trafnie umie oddać swą myśl, sugestywnie przedstawić wyopadki.
Pamiętniki dzielą się na 2 części: 1)lata 1656-1666, zawiera opis przygód wojennych, a więc wojnę ze Szwecją (1656), kampanię węgierską (1657), wyprawę do Danii (1658-1659), wojnę z Moskwą (1660) i przygody Paska w służbie wojsk na terenie Rzeczpospolitej; 2)lata 1667-1668 opisuje żywot ziemiański gospodarza i obywatela, jaki prowadził Pasek we wsi Olszówka w krakowskim.
PAMIĘTNIKI
ROK PAŃSKI 1656
pożegnanie konia, deresza (koń maści czarnej), który padł zapewne w jakiejś bitwie ze Szwedami
Pasek opisuje swą służbę u Czarnieckiego, wspomina bitwy ze Szwedami, m.in. pod Warszawą, Warką, Trzemeszną; wspomina jak chłopi rozcinali brzuchy umarłych żołnierzy w poszukiwaniu kosztowności
ROK PAŃSKI 1657
wojna węgierska, Rakoczy - książę siedmiogrodzki kapituluje, okup przepada
ROK PAŃSKI 1658
kompania Czarnieckiego pod Drawskiem, opisuje tęsknotę żołnierzy za Polską: Obejmowała jakaś tęskność zrazu...; kiedy przeprawiali się przez Odrę; wspomina o gromadnych polowaniach na wilki, których wieszano koło zbójców
o obyczajach Dunek, które chodzą spać nago i nie wstydzą się rozebrać nawet przy gościu
piękne kościoły
ROK PAŃSKI 1659
na przeszkodzie stoi wyspa Als (Pasek pisze Alsen), jazda Czarnieckiego przeprawia się na łodziach
napad Szwedów, Pasek wysłany na „deputację”, ze względu na znajomość łaciny
rozrywka na morzu: dziwne rzeczy na dnie morskim; pogoń za Paskiem na morzu, ale rozpętała się burza i nieprzyjaciel zginął
wojewoda choruje, tymczasem zjawiają się Szwedzi, w mieście biją w dzwony, Szwedzi przygotowują się do walki, uderzają z armat, Pasek wsiada na barkę,
na morzu Szwedzi ponoszą klęskę; Pasek rusza do obozu Fryderyzant; Szwedzi uciekają na morze, ale i tam nasi ich dopadli
po utracie Fryderyzantu król szwedzki zaczął pertraktacje z królem duńskim
List, jak się wojsko polskie przybliża do granicy (od Eleonory, która kocha Paska, mówi o swej miłości, tęskni za nim i czeka na niego)
Pasek postanowił do niej jechać, ale po trzech dniach musiał zawrócić za względu na atak Szwedów
Wojsko polski idzie ku granicy; Prusacy rabują miasta i wsie szwedzkie; Pasek choruje, ale szybko wraca do zdrowia, jedzie do Poznania, gdzie dziękuje Bogu za wrócone zdrowie.
ROK PAŃSKI 1660
Uniwersały królewskie wzywają do gromadzenia się na Podlasiu. Pasek wspomina o modzie: suknie [...] kazano robić krótko, i boty, choć polskie, to z długimi cholewami. Pasek kupuje jako prezent drewniane trzewiki.
Pasek otrzymuje wieś Strzałę.
Mowa Paska na śmierć Jana Rubierzowskiego i Jana Wojnowskiego: Człowiek jest wzorem bezsilności, łupem czasu, igrzyskiem losu, obrazem niestateczności, szalą zawiści i niedoli. Konieczność przystoi raczej znosić niż opłakiwać.
Mowa o bitwie pod Beresteczkiem (28 - 30 czerwca 1651), Polacy pokonali wojska kozacko-tatarskie. Ci są prawdziwie szlachtą, którzy nie tylko z rodu, ale także przez cnotę są szlachetni. Pasek ma szałas z gałęzi, pojedynkuje się i mówi zawsze ten przegraje, kto przyczynę daje. Pasek mówi do czytelników, by uczyli się na przytoczonych przezeń przykładach. Mówi, że człowiek pokorny, człowiek honoru, wzywający pomocy Boga, zawsze wygra.
Wolski - kłamca, wyprawa przeciw Chowańskiemu, do sporu wchodzi Moskwa, rzeź w gęstwinie. Pasek lituje się nad rannym Moskalem, który się modli, pozwala mu uciec, ale zabiera mu piękny krzyż.
Pasek zaproszony zna ucztę do pana Marcjana Jasińskiego. Byli tam też krewni gospodarza - panowie Nurzyńscy. Podczas biesiady jeden z Nurzyńśkich zaczął prowokować Paska do pojedynku. Pasek odpierał ataki, jednak gdy ten dalej nastawał, cięciem w szyję przeciwnikiem zakończył pojedynek. Chwilę później nadbiegł młodszy brat pokonanego, również pijany i także atakował. Pasek odciął mu rękę. Jasiński wyzywa Paska na pojedynek, prowadzi go pod las. W czasie przejścia przez kładkę zadał Paskowi cios w tył głowy. Pasek upadł do strumienia, ale zaraz stanął naprzeciw Jasińskiego. Pasek zadał przeciwnikowi dwie poważne rany.
Pasek mówi, że ma na celu opisanie swego życia, a nie spraw Rzeczpospolitej, dlatego pewne rzeczy pomija (te, których nie był świadkiem). Pasek dziękuje Bogu za zwycięstwo, wg niego to On wydarł Ojczyznę z rąk nieprzyjaciela, to przede wszystkim Jego zasługa.
Wiersz: O Boże dobry, Boże nasz łaskawy! Niepojęte są czynów Twoich sprawy [...] Przywołana jest w wierszu historia, by ukazać ingerencję Boga w życie ludzkie.
ROK PAŃSKI 1661
Pasek jedzie w radomskie. Naród polski grozi wojną, ale nie toczy jej, Polska ospała.
Pasek przemawia, mówi o sejmach, które zajmują się prywatnymi interesami, zbytkami, bankietami, krytyka korupcji, przedkładania interesów własnych nad dobro kraju: Do skarbu Rzeczpospolitej drzeć się oślep jak kotka do mleka. Pasek daje siebie za wzór: porzucił wygody, by służyć ojczyźnie (ojciec pochwalił jego wybór). Według Paska, kto bierze udział w wojnie, gardzi śmiercią, bo to on jej szuka, nie ona jego. Pasek wie, że wygnanie, płacz, boleści są to rzeczy nieodłączne od życia, dlatego o nie nie dba. Mówi: Jeżeli umrzeć, to umrzeć, byle dobrze, a lepsza pono śmierć [...], która kogo przy niewinności potka za cnotę i miłość ojczyzny.
Pasek jest wzywany do króla, próbuje się usprawiedliwić, że nigdy nie służył dla korzyści.
ROK PAŃSKI 1662
Pasek otrzymuje list otwarty, by wszystkie miasta stały przed nim otworem, ma listy sekretne dla wojewody, król rusza na Warszawę.
Pasek przytacza treść listów. Bijatyka z wojskiem. Pasek dostarcza listy hetmanowi Sapieże. Pasek u króla, mówi, że posłowie szwedzcy chcą pokoju. Pasek zatrzymuje się na dworku Francuza.
Na dworze u króla jest 13-letni niedźwiadek - chłopiec, który splunął królowej w oczy.
Pasek prosi o wyjazd do domu na święta wielkanocne, w Częstochowie spowiada się (obiecał kobiecie, że się z nią ożeni, ale nie dotrzymał obietnicy).
ROK PAŃSKI 1663
Wojsko się pomieszało, jedni pozostali w domach, pożenili się, dobrzy żołnierze zniewieścieli, porozpijali się. Król jedzie za Dniepr.
ROK PAŃSKI 1664
Oblężenie Stawiszcza na Ukrainie, którym dowodził Czarniecki. Rozejm z Moskwą. Akt oskarżenia przeciwko Lubomirskiemu - podważył tron Jana Kazimierza, chciał być protektorem konfederatów.
Wielki rozruch w Warszawie, ludziom nie podoba się hołdowanie modzie francuskiej (u Ludwiki gości fircyk - Henryk de Bourbon)
ROK PAŃSKI 1665
Rozpętała się wojna domowa: jedni przy królu, drudzy przy Lubomirskim
Następuje pamflet (odcina się on od relacji Paska, Brückner uważa go za ustęp obcego pióra). W ustępie: Na wojnę wołasz, a nie wiesz, co to wojna.
Cel polityki francuskiej: okrążenie przy pomocy Polski Niemiec
Śmierć Czarnieckiego: wojsko spotyka się pod Częstochową.
ROK PAŃSKI 1666
Proroctwo: jeżeli w święta wielkanocne przypadnie dzień św. Marka, będzie dobrze, jeżeli św. Jana w dzień Bożego Ciała - Polska będzie w niebezpieczeństwie. Okazało się, że św. Marka wypadło w święta.
Sejm; królowa umiera.
Pasek przytacza treść Deklaracji Łaski JK Mości (jest to traktat łęgoński z 13 lipca 1666 r.) - król udziela amnestii.
Amnestia Generalna - król przywraca do łask wszystkich, którzy w jakiś sposób zawinili
Forma Juramentu Komisarzów JK Mości (Komisarze przysięgają dotrzymać tego, co postanowi król)
Forma Juramentu Panów Deputatów od Obywatelów Województw i Wojskowych
Reskrypt nad Elekcją Króla J Mości
Lubomirski umiera we Wrocławiu 31.01.1667 r., pogodzony z losem, narzekając tylko na ból głowy.
Rok kończył się biedą zarówno dla szlachty, jak i chłopstwa.
ROK PAŃSKI 1667
Pasek jedzie do rodziców na zimę do Węgrzynowic. Tam zawarł znajomość z panem Lipskim i Śladkowskim i obydwaj chcieli go ożenić.
Pasek daje posłom instrukcje na sejm (Nowojskiemu i Piekarskiemu). Punkty tych instrukcji: 1)żebyśmy [...] szczęśliwie skończonych mogli się doczekać konsultacyj; 2)spłacenie długów; 3)danina płacona przez księży, kiedy sejm uchwala podatki; 4)podatki kupieckie i cła dla towarów zagranicznych (ogólnie: 33 punkty instrukcji).
Pasek otrzymuje posadę pomocnika podkomorzego w sprawach granicznych (= komornik graniczny). Wojewoda chce Paska ożenić z Radoszowską, zaś Śladkowski ze Śladkowską. Paska serce chwytało się Śladkowskiej, dziedziczka i jedynaczka, miała wieś (Boża Wola). Paska pociągała rola, ziemia, nie pieniądze. Wojewoda umieścił córkę w klasztorze w Warszawie. Krewny Paska, Remiszowski, chce Paska ożenić ze swoją córą (wdową) i radzi mu jechać do Krakowa. Okazała się poczciwa, gospodyni dobra, w domu porządek i dostatek wszelki. Pasek zatańczył z nią; wydawało mu się, że ma ok. 30 lat, a w rzeczywistości miała 46. W końcu wzięli ślub, Pasek ma nadzieję, że urodzi mu syna (mieli 2-letnią córkę Marysię).
Pasek chce na stare lata uczyć się „ekonomiki” przy boku gospodyni, chce być parobkiem, ona nie zgadza się. Pasek jedzie z żoną do Krakowa na pogrzeb Ludwiki. Żona chce zostawić mu posag, ale on gardzi jej hojnością.
Umiera Potocki.
ROK PAŃSKI 1668
Ma miejsce sejm (sierpień - wrzesień 1668), na którym król wniósł dobrowolną rezygnację z królestwa. Wszystkie stany chciały mu to wyperswadować. Na tron ma wstąpić Waza (w herbie Wazów był snop, więc wszyscy żartowali, że królewicza będą nazywać Snopkowskim).
Król Jan Kazimierz, żałując swej decyzji, jedzie do Francji.
ROK PAŃSKI 1669
Do Paska przyjeżdżają krewni żony: Stanisław Szembek i Franciszek Żelecki. Przyprowadzają ze sobą pijaka Kardowskiego.
Następuje elekcja króla, województwa ruszają ku Warszawie, Pasek pod chorągwią krakowskiego powiatu, jako że tam się ożenił. Paskowi i innym najbardziej przypadł do gustu kandydat-Lotaryńczyk, bo powiedział: Ilukolwiek macie nieprzyjaciół, ze wszystkimi walczyć będę. Następnego dnia wszyscy udali się do szopy, wojska okryły pola. Wszyscy się kłócą co do wyboru króla, wołają: „vivat Piast!”, starszyzna krakowska sprzeciwia się.
Wprowadza się do koła M. Wiśniowieckiego, województwo sandomierskie wysuwa kandydaturę Michała Korybuta i ten zostaje królem; sejm koronacyjny w Krakowie 1 X do 12 XI 1669 r.
ROK PAŃSKI 1670
Wesele królewskie - 28 lutego w Częstochowie.
ROK PAŃSKI 1671
Pasek wydzierżawia Olszówkę i Brześć z rąk Myszkowskiego.
ROK PAŃSKI 1672
Pasek mieszka z żoną w Skrzypiowie. Zbiera się pospolite ruszenie, Pasek wyjeżdża z domu do obozu. W tym czasie Turcy zdobywają Kamieniec Podolski (29 sierpnia).
Pasek jest deputatem z powiatu, razem z panem W. Giebułtowskim. Szlachta niechętnie uchwala podatki na obronę państwa. Nastają jesienne słoty, później śniegi, mrozy. Szlachta rozjeżdża się do domów. Pasek przyjeżdża do domu 16 grudnia i dowiaduje się o śmierci matki swojej żony.
ROK PAŃSKI 1673
Sejm pacyfikacyjny: 4 I do 13 IV 1673 r.
Umiera arcybiskup Prażmowski, którego zastępuje Czrtoryski.
Turcy założyli obóz pod Chocimiem, szlachta postanawia szturmować i zdobywa ogromne łupy. Od tego czasu w Polsce zaczęły szerzyć się różne rzeczy tureckie (konie, odzież). Zaraz po bitwie umiera król Michał.
ROK PAŃSKI 1674
Bezkrólewie, sądy kapturowe, w Radomiu odbył się sąd grodzki i ziemski, w których brał udział Pasek. Koronacja Jana Sobieskiego (2 II 1676). Turcy zdobywają Ładyżyn i Humań.
ROK PAŃSKI 1675
Pasek sprawuje obłóczyny, zaprzysiężenie ślubów zakonnych. Cztery córki z pierwszego małżeństwa (pasierbice) zostały bernardynkami.
Turcy plądrują miasta.
ROK PAŃSKI 1676
Pasek mieszka w Skrzypowie, do Krakowa przywieziono ciało króla Michała, przyjechał Jan Kazimierz z Francji.
Pogrzeb dwóch królów: Michała Korybuta i Jana Kazimierza 31.01. w Krakowie. Asystował temu Jan III Sobieski. Koronacja Jana III - 02.02. Początek sejmu koronacyjnego 4.02.
ROK PAŃSKI 1677
Pasek obejmuje dzierżawą Olszówkę i Brzeście na 7 lat. Umiera ojciec Paska, Marcin (3. 12). Pogrzeb w Krakowie u Karmelitów na Piasku.
ROK PAŃSKI 1678
Pasek jest w Olszówce, pali się karczma, szkody na 4 tys.
Turcy zajmują wiele miast i wsi.
ROK PAŃSKI 1679
Rok spokojny, ale nieurodzajny, zaraza. Pasek nadal w Olszówce.
Sejm w Grodnie, zapada konstytucja.
ROK PAŃSKI 1680
Pasek nadal w Olszówce, minęła zima, król przysyła do Paska pana Straszewskiego z listami, prosząc o darowanie wydry. Byłą to wydra znana w całym województwie krakowskim, a potem w całej Polsce. Pasek wołaj ją po stawach, nazywa się Robak. Później wydra łowi ryby. Pasek mówi, jak wydra sypiała z nim, była bardzo przyzwyczajona do właścicieli, nie lubiła innych zwierząt. Straszewski wszystko to opowiedział królowi, który jeszcze bardziej zapragnął ją mieć. Pasek godzi się ją oddać, nie chcąc nic w zamian. U króla wydra jest osowiała, każdego, kto chce ją pogłaskać, kąsa w rękę, je niewiele. Pasek pisze, jak należy z nią postępować. Rano zabił ją dragon, nie wiedząc, że to wydra „domowa”. Tymczasem wszyscy jej szukają. Dragona złapano, cudem uszedł śmierci z rąk króla.
Pasek ma też piękne ptaki: sokoły, jastrzębie, drzemliki, kuropatwy, kobuzy i in. Pasek miał w zwyczaju hodować dzikie zwierzęta.
Spór z Turkami o Podole, Pasek jedzie do Gdańska.
ROK PAŃSKI 1681
Pasek bywa na weselach (u Tomickiego), jedzie do Krakowa na wyjazd biskupa Małachowskiego na biskupstwo krakowskiego. Był na pogrzebie przyjaciela Aleksandra Komornickiego.
ROK PAŃSKI 1682
Zima bez śniegu i mrozu, wjazd na margrabstwo: ordynacja pińczowska; tytuł margrabiego otrzymuje od papieża Myszkowski.
Wojska są na miejscu. Buława pod dowództwem Jabłonowskiego, polna - Sieniawskiego.
ROK PAŃSKI 1683
Wesele margrabiego z Bronicką. Następuje sejm warszawski, na którym po wielkich zabiegach i naradach z Cesarstwem i Rzplitą Wenecką przeciw potędze otomańskiej (Pasek myli się, gdyż 1 IV 1683 r. Polska zawarła przymierze tylko z Cesarzem).
Król rusza pod Wiedeń. Zwycięstwo 12 IX: cieszy się państwo niemieckie, Wiedeń. Niemcy bardzo okrutnie obchodzą się z Turkami: jak trzeciego dnia po bitwie [...] to już z trudnością było obaczyć Turczyna na pobojowisku z całymi plecami.
Po zwycięstwie wojsko polskie idzie ku granicy przez ziemię węgierską. Jadąc przez Węgry. wojska polskie zdobyły Lewczą i Seczyn, gdzie były załogi tureckie.
Następuje apostrophe (apostrofa, oda): Białego Orła synu! Kwitnie w swej ozdobie Gniazdo jego, które cię wychowało sobie! - mowa o tym, że nie pochodzenie, ale szlachetny umysł uszlachetnia człowieka. Miło Polakowi wspomnieć Czarnieckiego, Chodkiewiczów, Żółkiewskich, Wiśniowieckich. Oda jest poświęcona podkomorzemu krakowskiemu Franciszkowi z Brzezia Lanckorońskiemu, któremu postrzelono lewą nogę: Mężnemu sercu noga nie będzie przeszkodą: kto rezolut, żadną się nie trwoży przygodą. Mowa o Modrzewskim, który zginął pod Preszowem (żołnierz dawny i doświadczony kawaler). Kiedy król był już blisko granicy, wojsko litewskie zaczęło się łączyć z wojskiem polskim. Hetmani: Sapieha i Ogiński. Na Spiszu umarł hetman polny Sieniawski, po nim buławę dano Potockiemu: Pan Bóg błogosławił chrześcijaństwu.
ROK PAŃSKI 1684
Po jarmarku zły targ - wyrażenie przysłowiowe. Czubek udowodnił, że Pasek miał w tym czasie aż 8 procesów.
Niemcy biją Turków, król idzie za Dniestr.
ROK PAŃSKI 1685
Odbył się sejm w Warszawie, drogo w kraju z powodu nieurodzaju zboża. Po powrocie z Warszawy Pasek szykuje się do Gdańska, choruje z przepicia. Będąc w gorączce, widzi św. Antoniego, który czuwa przy jego łóżku, ale nikt Paskowi nie wierzy. Tymczasem wszyscy szykują się do święta Narodzenia NMP (8 września).
ROK PAŃSKI 1686
Rok ten minął Paskowi w zdrowiu i pomyślności. Był na obłóczynach u panny Sieklickiej w Krakowie, w sierpniu udaje się z pszenicą do Gdańska.
ROK PAŃSKI 1687
Jest to już 11 rok, jak Pasek dzierżawi Olszówkę. Wszystko jest w porządku: urodzajne ziemie, odrestaurowane domy, nienaruszone lasy.
Pasek mieszka w Lublinie pozywając się z margrabią (Pasek nie chciał ustąpić z dzierżawy Olszówki, toteż zostawił tam żonę).
Sejm w Grodnie (od 01 do 02). Później umiera margrabia (Pasek mówi: margrabia zdechł). Pasek stara się o audiencję u króla. Król zmartwiony niezgodami.
[na tym pamiętnik się urywa]