Sprawa polska w okresie napoleońskim. Księstwo Warszawskie, podr.,s. 308 - 318 Oprac. RM

mapa, s. 309, ilustracje i źródła w podr.! „Paść może i naród wielki, zniszczeć może tylko nikczemny” ks. S. Staszic

„Mniemają niektórzy, iż potrzeba pierwej oświecić lud zanim mu dać wolność.

Ja rozumiem przeciwnie, że chcąc oświecić lud trzeba go uwolnić”,

Józef Pawlikowski (Tadeusz Kościuszko), Czy Polacy mogą wybić się na niepodległość? (1799)

„Gdy zobaczę, że są godni być narodem, będą nim” Napoleon do gen. J. H. Dąbrowskiego w 1806 r.

„Księstwo była to młoda, odradzająca się demokratyczna, w nowoczesnym znaczeniu

tego wyrazu - Polska”, Bolesław Limanowski

„Opowiadano, że jakiś cudzoziemiec przyjechawszy za Wartę i Prosnę zapytał się:

- Cóż to za kraj? - Księstwo Warszawskie - odpowiedziano. - Kto tu panuje?

- Król saski - Jakież tu wojsko? - Polskie.- Jakież prawa? - Francuskie.

- A jakie pieniądze? - Pruskie.-To jakaś wieża babilońska - odpowiedział podróżny”.

pamiętnikarz z epoki (cyt. za: Bitwa pod Raszynem, s. 3)

„Pour mes Polonais rien d impossible” („Dla moich Polaków nie ma nic niemożliwego”)

Napoleon o polskich szwoleżerach przed bitwą pod Somosierrą w 1808 r.

„Europa będzie albo francuska, albo kozacka”, Napoleon (cyt. za: A. Nieuważny, My z Napoleonem)

„O roku ów! Kto ciebie widział w naszym kraju! (...) Ogarnęło Litwinów serca z wiosny słońcem

Jakieś dziwne przeczucie, jak przed świata końcem, Jakieś oczekiwanie tęskne i radosne”.

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, ks.XI Rok 1812

„Co zależy ode mnie, wszystko uczynię dla wsparcia przedsięwzięć waszych”

Napoleon do szlachty litewskiej w czerwcu 1812 r. (cyt. za: A. Nieuważny, My z Napoleonem)

1. Organizacje niepodległościowe w kraju i na emigracji po III rozbiorze.

- tajne organizacje konspiracyjno - niepodległościowe na ziemiach polskich (obie obejmowały

zasięgiem trzy zabory, zostały rozbite w wyniku aresztowań)

▪ Centralizacja Lwowska (Wiktoryn Dzieduszycki)

▪ Towarzystwo Republikanów Polskich (Erazm Mycielski)

- organizacje emigracyjne

▪ Deputacja (program radykalny, wpływy jakobińskie, dążyła do zorganizowania kolejnego powstania narodowego)

▪ Agencja (sprzeciwiała się radykalizmowi Deputacji i jej planów zorganizowania kolejnego powstania,

prowadziła ożywioną działalność dyplomatyczną, dążyła do pozyskania Francji oraz gen. Napoleona Bonaparte dla

sprawy polskiej, jej przywódcy - gen. J. H. Dąbrowski oraz płk. Józef Wybicki - byli pomysłodawcami utworzenia

Legionów Polskich we Włoszech, walczących u boku Francji przeciw państwom, które dokonały rozbiorów Polski

2. Legiony polskie w okresie napoleońskim (we Włoszech, w Holandii - Legia Naddunajska)

• przedstawienie Dyrektoriatowi przez gen. J. H. Dąbrowskiego planu utworzenia polskich

oddziałów wojskowych, walczących u boku Francji (w okresie wojny z I koalicją) przeciw

państwom, które dokonały rozbiorów Polski

• żołnierze Legionów mieli rekrutować się spośród Polaków - jeńców z armii austriackiej

• zgoda gen. Napoleona Bonaparte (wówczas dowódcy armii francuskiej we Włoszech) na utworzenie Legionów Polskich

• podpisanie porozumienia między gen. J. H. Dąbrowskim a rządem Republiki Lombardzkiej (podporządkowanej Francji) w sprawie utworzenia Legionów Polskich (9 I 1797)

• napisanie przez płk. Józefa Wybickiego „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech” („Mazurka Dąbrowskiego”) - w Reggio, VII 1797 r.

• organizacja Legionów Polskich we Włoszech: mundur zbliżony do munduru wojsk polskich przed III rozbiorem, z napisem w j. włoskim „wszyscy ludzie są braćmi” oraz francuską trójkolorową kokardą, francuski regulamin wojskowy, brak kar cielesnych, możliwość awansu na oficera żołnierzy z niższych warstw społecznych, oficerowie mieli obowiązek uczyć żołnierzy patriotyzmu oraz czytania i pisania

• znaczenie pokoju w Campo Formio (X 1797) dla Legionów i sprawy polskiej (pokój zakończył wojnę Francji z I koalicją, a zatem odsuwał Legionom perspektywę „marszu z ziemi włoskiej do Polski”)

• udział Legionów w wojnie z II koalicją (krwawe bitwy w 1799 r. pod Legnano, Magnano, Trebbią, obrona i kapitulacja Mantui przed wojskami austriackimi)

• powstanie w Republice Batawskiej (Holandii) w 1799 r. Legii Naddunajskiej (dowódca - gen. Karol Kniaziewicz) uczestniczącej w bitwie pod Hohenlinden (1800 r.)

• znaczenie zakończenia wojny Francji z II koalicją (w 1801 r.) dla Legionów i sprawy polskiej

▪ ponownie odsuwały Legionom możliwość „marszu z ziemi włoskiej do Polski”

▪ Napoleon dokonał reorganizacji Legionów, część z nich pozostawił we Włoszech, część zaś

wysłał na San Domingo (Haiti) w celu stłumienia powstania murzyńskich niewolników, z 6

tys. żołnierzy większość zginęła lub zmarła w wyniku chorób, 300 wróciło do Europy, 400

pozostało na Haiti

▪ do traktatów pokojowych w Luneville (z Austrią) i w Paryżu (z Rosją) dołączono tajne

klauzule na mocy których Napoleon zobowiązał się nie popierać dążeń niepodległościowych

Polaków, w zamian uzyskał od władców Austrii i Rosji gwarancję nieudzielania poparcia dla

francuskiej rojalistycznej emigracji

- znaczenie Legionów: zostały utworzone na „ziemi włoskiej”, aby „zanieść dar wolności ojczyźnie”

(T. Kościuszko), zostały wykorzystane przez Napoleona jako swoiste „mięso armatnie” (w wojnie z II

koalicją, a następnie na Haiti), etos i tradycja Legionów stały się istotnym elementem polskiej tradycji

narodowej, legendy Napoleona w świadomości narodowej Polaków oraz częścią polskiego

dziedzictwa romantyzmu, czego odzwierciedleniem jest chociażby Mazurek Dąbrowskiego (a także

np. powieść Popioły S. Żeromskiego, Pan Tadeusz A. Mickiewicza - ks. I, w. 892 -927, książka Szymona

Askenazego - Napoleon a Polska), film A. Wajdy Popioły (ekranizacja powieści S. Żeromskiego)

3. Orientacje polityczne w społeczeństwie polskim w okresie napoleońskim.

• opcja pronapoleońska: gen. Jan Henryk Dąbrowski, Józef Wybicki, gen. Karol Kniaziewicz, książę Józef Poniatowski, Aleksander Małachowski, Stanisław Kostka Potocki,

Legiony Polskie oraz udział polskich szwoleżerów pod Somosierrą w 1808 r. (podr., s. 312)

• stanowisko Tadeusza Kościuszki wobec Napoleona: przedstawione w 1799 r. w broszurze politycznej Józefa Pawlikowskiego Czy Polacy mogą wybić się na niepodległość (Polacy w swoich dążeniach do niepodległości nie powinni liczyć na Napoleona, ale na siebie samych) oraz w liście z 1807 r. do ministra policji J. Fouche (Kościuszko przedstawił w nim warunki po spełnieniu których Napoleon może liczyć na jego poparcie: ustrój polityczny niepodległej Polski ma mieć formę republikańską lub nawiązywać do modelu ustrojowego angielskiej monarchii konstytucyjnej, chłopi mają uzyskać wolność osobistą i oraz na własność uprawianą ziemię, granice Polski mają sięgać Rygi i Odessy na wschodzie oraz Węgier na południu)

• opcja prorosyjska: książę Adam Jerzy Czartoryski - jeden z najbliższych współpracowników cara Aleksandra I w pierwszych latach jego panowania, w 1804 r. opracował tzw. plan puławski, w którym opowiadał się za odrodzeniem niepodległego państwa polskiego, będącego w unii personalnej z Rosją, do realizacji „planu puławskiego” miałoby dojść na drodze zwycięskiej wojny Rosji z Prusami, w wyniku której Prusy utraciłyby ziemie zabrane w rozbiorach Polski

• opcja propruska: książę Antoni Radziwiłł (w l. 1815 - 1830 namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego)

4. Znaczenie wojny Napoleona z IV koalicją (1806 - 1807) dla sprawy polskiej, pokój w

Tylży ( 7/9 VII 1807) oraz utworzenie Księstwa Warszawskiego.

- wojna z IV koalicją jako tzw. „I wojna polska”

▪ odezwa gen. J. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego w imieniu Napoleona do ludności polskiej

zaboru pruskiego (wezwanie do poparcia dla Napoleona, który obiecał Polakom wsparcie w ich

dążeniach niepodległościowych - „obaczę, czy Polacy godni są być narodem”)

▪ wkroczenie wojsk francuskich do Warszawy (28 XI 1806), entuzjastycznie witanych przez jej

mieszkańców (zob. raport Murata, A. Nieuważny, My z Napoleonem, s. 36)

▪ pobyt Napoleona w Warszawie (XII 1806 - I 1807) i polityczne aspekty jego znajomości z hrabiną

Marią Walewską („a Polska, sire?”, cyt. za: Bitwa pod Raszynem, s. 3)

▪ bitwy wojsk francuskich z wojskami pruskimi i rosyjskimi pod Iławą Pruską (II 1807) i Frydlądem

(VI 1807)

- pokój w Tylży (7 VII 1807)

▪ pokój w Tylży to traktat pokojowy Napoleona z carem Aleksandrem I oraz królem Fryderykiem

Wilhelmem III, kończący wojnę z IV koalicją

▪ „spotkanie na tratwie” (na Niemnie) Napoleona i Aleksandra I - w celu uzgodnienia warunków

traktatu pokojowego

▪ postanowienia pokoju w Tylży: utrata przez Prusy większości obszarów zabranych w wyniku

rozbiorów Polski (ziemie zabrane przez Prusy w II i III rozbiorze, niewielka część obszaru zabranego w I

rozbiorze), utworzenie Księstwa Warszawskiego (z ziem zabranych przez Prusy w II i III rozbiorze

oraz niewielkiej części obszaru zabranego w I rozbiorze) , przyznanie Rosji tzw. obwodu

białostockiego (część obszaru zabranego przez Prusy w III rozbiorze), nadanie Gdańskowi statusu

„wolnego miasta” pod francuskim protektoratem, przystąpienie Rosji i Prus do ustanowionej

przez Napoleona blokady kontynentalnej Wielkiej Brytanii

5. Obszar i ludność Księstwa Warszawskiego.

- obszar i ludność w 1807 r.: 104 tys. km kw., 2, 6 mln. ludności, podział administracyjny na 6

departamentów (warszawski, kaliski, poznański, bydgoski)

- obszar i ludność po powiększeniu Księstwa Warszawskiego w 1809 r. (w wyniku wojny z V

koalicją): powiększenie obszaru KW o ziemie zabrane przez Austrię w III rozbiorze (51 tys. km

kw., 1,6 mln. ludności), utworzenie 4 nowych departamentów (krakowski, radomski, lubelski,

siedlecki), obszar po powiększeniu: 155 tys. km. kw.,4,2 mln. ludności)

6. Przejawy niesuwerenności Księstwa Warszawskiego jako państwa („K W - państwo

kompromisów”, A. Nieuważny): uzależnienie od Francji, wyzysk ekonomiczny kraju przez Francję (np.

sumy bajońskie), stacjonowanie wojsk francuskich na terytorium KW, brak ministra spraw

zagranicznych w Radzie Ministrów KW (polityka zagraniczna KW miała być prowadzona przez saskich

dyplomatów), głową państwa cudzoziemiec - władca Saksonii

7. Ustrój polityczny i społeczny Księstwa Warszawskiego.

Akty prawne będące podstawą ustroju Księstwa Warszawskiego:

• konstytucja Księstwa Warszawskiego z 22 VII 1807 r.,

• tzw. „dekret grudniowy” Fryderyka Augusta z 21 XII 1807 r.,

• francuski kodeks cywilny (zwany Kodeksem Napoleona) obowiązujący w KW od 1808 r.

A. Konstytucja Księstwa Warszawskiego (podr., s. 315)

- konstytucja Księstwa Warszawskiego jest jedną z wielu konstytucji (podobnych do siebie pod

względem najważniejszych postanowień i modelu ustrojowego jaki wprowadzały) nadanych krajom

uzależnionym od napoleońskiej Francji

• została nadana (oktrojowana) Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona, w Dreźnie 22 VII

1807 r. (zob. obraz M. Bacciarellego), Napoleon nie zgodził się na przywrócenie konstytucji 3 maja

- wprowadza ustrój polityczny dziedzicznej monarchii konstytucyjnej, unię personalną Księstwa

Warszawskiego z Saksonią, głową państwa (księciem warszawskim) został król Saksonii

Fryderyk August z dynastii Wettinów (wnuk Augusta III), oznaczało to m.in. wspólną politykę

zagraniczną Saksonii i Księstwa Warszawskiego

- język urzędowy w KW: j. polski

- podział administracyjny KW na departamenty (na wzór francuski) , na ich czele stoją prefekci

powoływani przez monarchę, początkowo 6 departamentów, 10 po powiększeniu KW w 1809 r.

- konstytucja nie wprowadza monteskiuszowskiej zasady trójpodziału władz, gwarantuje

monarsze bardzo szeroki zakres kompetencji i silną pozycję polityczną, sejmowi pozostawiając

niewielkie znaczenie; a zatem ustrój polityczny Księstwa Warszawskiego jest zbliżony do

modelu ustrojowego monarchii absolutyzmu oświeconego

- pozycja polityczna i kompetencje monarchy (księcia warszawskiego): władza wykonawcza,

powoływanie i odwoływanie urzędników (np. ministrów, członków Rady Stanu, prefektów

departamentów), powoływanie senatorów, inicjatywa ustawodawcza, władza prawodawcza w

sprawach niezastrzeżonych dla sejmu (wydawanie dekretów, np. w sprawie budżetu państwa),

najwyższa władza wojskowa (de facto ograniczona przez francuskich generałów), nadawanie

orderów (przywrócono ordery Virtuti Militari oraz Order Orła Białego), w praktyce życia

politycznego Fryderyk August stale przebywał w Saksonii, toteż nie sprawował w KW rządów

osobistych

• Rada Ministrów: sprawowała władzę wykonawczą w imieniu monarchy, ministrowie powoływani i odwoływani przez monarchę, 5 resortów (ministerstw) - sprawiedliwości (F. Łubieński), wojny (książę Józef Poniatowski), przychodów i skarbu, policji, spraw wewnętrznych, minister sekretarz stanu, brak ministra spraw zagranicznych (polityka zagraniczna KW należała do ministra spraw zagranicznych Królestwa Saksonii)

• Rada Stanu (Rada Państwa, Conseil d Etat): jej członkowie powoływani i odwoływani przez monarchę, w skład Rady Stanu wchodzili m.in. ministrowie, w imieniu monarchy przygotowywała projekty aktów prawnych (zarówno projekty ustaw sejmowych jak i dekretów monarchy), przy pomocy Rady Stanu monarcha realizował zatem swoje prawo do inicjatywy ustawodawczej, Rada Stanu była także sądem najwyższej instancji

• parlament KW: dwuizbowy sejm składający się z senatu i izby poselskiej, nie posiadał inicjatywy ustawodawczej (posiadał ją tylko monarcha), decyzje zapadały większością głosów (nie obowiązywała zasada jednomyślności - liberum veto), brak parlamentarnej odpowiedzialności ministrów, znacznie ograniczone prawo wypowiadania się (zabierania głosu) na forum izby poselskiej

▪ skład izby poselskiej: 60 (100 od 1810 r.) posłów szlacheckich wybieranych na sejmikach

szlacheckich (przez posesjonatów) oraz 40 (66 od 1810 r.) deputowanych wybieranych na

zgromadzeniach gminnych (czynne prawo wyborcze: ukończone 21 lat, mieszczanie o

odpowiednio wysokim cenzusie majątkowym, oficerowie i podoficerowie oraz zasłużeni

żołnierze, plebani, wikariusze, chłopi czynszownicy, bierne prawo wyborcze: obywatele

posiadający czynne prawo wyborcze oraz umiejący czytać i pisać)

▪ kompetencje izby poselskiej: nie posiada inicjatywy ustawodawczej, przyjmuje lub odrzuca

projekty ustaw w sprawie podatków, zmian w prawie karnym i cywilnym (w ograniczonym zakresie,

ponieważ obowiązuje w KW francuski kodeks cywilny, zwany Kodeksem Napoleona), w sprawach

monetarnych,

prawo wypowiadania się na forum izby poselskiej (zabierania głosu) było znacznie ograniczone

(mieli je tylko posłowie - sprawozdawcy), oznacza to, że posłowie nie mieli prawa do przeprowadzania

debat (dyskusji)

▪ senat: 18 (30 od 1810 r.) senatorów mianowanych przez monarchę (biskupi katoliccy,

wojewodowie, kasztelanowie), uprawnienia senatu: kontrola i zatwierdzanie uchwał izby poselskiej

• prawa obywatelskie: zniesienie poddaństwa osobistego chłopów (art. 4 - „znosi się niewola”) -

wprowadzenie zasady wolności osobistej, równości wobec prawa (zniesienie podziału na stany

społeczne), gwarancja swobody wyznania (przy utrzymaniu dla wyznania katolickiego statusu religii

panującej jako „religii stanu”, art. 1), w praktyce utrzymano uprzywilejowanie szlachty (ziemiaństwa)

w zakresie praw politycznych (np. dostępu do urzędów w państwie)

• sądownictwo: zastąpienie sądownictwa stanowego sądownictwem powszechnym (konsekwencja zniesienia podziałów stanowych i wprowadzenia równości wobec prawa)

• wojsko: ustalono liczebność armii Księstwa Warszawskiego na 30 tys. (po powiększeniu KW podwyższono do 60 tys., w przededniu wyprawy Napoleona na Rosję w 1812 armia KW przekraczała liczebność 100 tys. żołnierzy), armia podlegała bezpośrednio ministrowi wojny (został nim książę Józef Poniatowski), najwyższa władza wojskowa należała do monarchy

B. „Dekret grudniowy” Fryderyka Augusta z 21 XII 1807 r.

- postanowienia „dekretu grudniowego”:

▪ potwierdzał wolność osobistą chłopów (przyznaną im w art. 4 konstytucji KW)

▪ gwarantował ziemiaństwu (szlachcie) własność ziemi (uprawianej przez chłopów) oraz żywego

inwentarza i narzędzi, a także obowiązywanie dotychczasowych świadczeń chłopów (renty

feudalnej - czynsz, pańszczyzna),

- znaczenie „dekretu grudniowego”:

▪ był swoistą interpretacją art.4 konstytucji („znosi się niewola”) - „zniesienie niewoli” ograniczał

do wolności osobistej chłopów, utrzymując ziemię, inwentarz i narzędzia rolnicze w rękach

dotychczasowych właścicieli

▪ w przekonaniu zwolenników uwłaszczenia „dekret grudniowy” „ściągnął chłopom z nóg kajdany,

ale razem z butami” (w świetle „dekretu grudniowego” chłopi opuszczający wieś nie mogli bowiem

zabrać żywego inwentarza i narzędzi, będących nadal własnością pana feudalnego)

C. Francuski kodeks cywilny (zwany Kodeksem Napoleona) obowiązujący w KW od 1808 r.

potwierdzał wolność osobistą każdego obywatela, równość wobec prawa, nietykalność osobistą i

majątkową, swobodę wyznania, gwarantował m.in. ochronę własności, swobodę działalności

gospodarczej, prawo do rozwodów, śluby cywilne, wprowadzenie Kodeksu Napoleona wzmocniło

pozycję burżuazji wobec ziemiaństwa (szlachty)

8. Najważniejsze postacie w życiu politycznym Księstwa Warszawskiego: (il. w podr., s.311)

Fryderyk August (król Saksonii i książę warszawski), książę Józef Poniatowski (minister wojny),

Stanisław Kostka Potocki (prezes Rady Ministrów i Rady Stanu), Feliks Łubieński (minister

Sprawiedliwości, zwolennik wprowadzenia Kodeksu Napoleona)), marszałek Francji Louis Davout

9. Powiększenie Księstwa Warszawskiego w 1809 r.

• nastąpiło w wyniku wojny Napoleona z V koalicją w 1809 r. i pokonania Austrii

• bitwa pod Raszynem (19 IV 1809): wojsk Księstwa Warszawskiego (dowodzonych przez księcia Józefa Poniatowskiego) z wojskami austriackimi, podr., s. 313 (anegdota)

• traktat pokojowy w Schonbrunn (1809)

• KW zostało powiększone o ziemie zabrane przez Austrię w III rozbiorze (51 tys. km kw., 1,6 mln. ludności)

- utworzenie 4 nowych departamentów (krakowski, radomski, lubelski, siedlecki) - obszar i ludność KW po powiększeniu: 155 tys. km. kw., 4,2 mln. ludności)

10. Gospodarka Księstwa Warszawskiego

• zniszczenie kraju w wyniku wojen

• zadłużenie ziemiaństwa

• kryzys w rolnictwie, m. in. w wyniku przystąpienia KW do blokady kontynentalnej Wielkiej Brytanii

• wysokie podatki obciążające ludność KW (KW musiało samodzielnie utrzymać swoje wojsko - armię o dużej liczebności w porównaniu do obszaru państwa i liczby jego ludności - oraz stacjonujące na jego terytorium wojska francuskie)

• wyzysk gospodarczy Księstwa Warszawskiego przez napoleońską Francję

sumy bajońskie - długi polskiego ziemiaństwa (szlachty) z Księstwa Warszawskiego (zaciągane w

bankach pruskich przed powstaniem Księstwa Warszawskiego), ulokowane na hipotekach dóbr ziemskich,

przejęte w 1807 r. na własność przez Francję i odstąpione w wyniku rokowań w Bajonne w 1808 r.

rządowi Księstwa Warszawskiego za 21 mln. franków płatnych w ciągu 4 lat.

11. Kultura i oświata na ziemiach polskich w okresie napoleońskim.

• utworzenie w Warszawie Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800), prezes S. Staszic

• utworzenie Liceum Krzemienieckiego w 1805 r. (przez H. Kołłątaja i T. Czackiego), nawiązywało do tradycji KEN

• nawiązująca do tradycji KEN działalność oświatowa w Księstwie Warszawskim ministra Stanisława Kostki Potockiego (utworzenie Izby Edukacyjnej, około 1300 szkół elementarnych dla ok. 45 tys. uczniów)

• utworzenie w Warszawie Szkoły Prawa (1808) i Szkoły Nauk Administracyjnych (1811)

12. Wyprawa Napoleona na Rosję w 1812 r. jako tzw. II wojna polska

• oczekiwania Polaków w związku z wyprawą Napoleona na Rosję (poszerzenie KW o ziemie

zabrane przez Rosję w rozbiorach Polski, przekształcenie KW w pełni niepodległe państwo

polskie), zob. A. Mickiewicz, Pan Tadeusz , ks. XI, w. 1 - 78

• ogłoszenie przez Napoleona wyprawy na Rosję „wojną polską” i jego obietnice wobec Polaków

(„Co zależy ode mnie, wszystko uczynię dla wsparcia przedsięwzięć waszych”)

• zawiązanie w 1812 r. przez szlachtę zaboru rosyjskiego Konfederacji Generalnej Narodowej (w celu udzielenia poparcia Napoleonowi oraz odrodzenia niepodległego państwa polskiego)

• wkroczenie wojsk rosyjskich na obszar KW (w XII 1812/ I 1813) w wyniku klęski Napoleona w Rosji

13. Wpływ upadku Napoleona na sprawę polską - likwidacja Księstwa Warszawskiego,

utworzenie Królestwa Polskiego (Kongresówki) i Wolnego Miasta Krakowa (1815)

• wkroczenie wojsk rosyjskich na obszar KW (XII 1812/I 1813) w wyniku klęski Napoleona w

Rosji

• śmierć księcia Józefa Poniatowskiego w „bitwie narodów” pod Lipskiem (X 1813)

• postanowienia kongresu wiedeńskiego w sprawie polskiej: likwidacja Księstwa Warszawskiego, utworzenie Królestwa Polskiego „połączonego z Rosją na wieczne czasy osobą monarchy”, utworzenie Wolnego Miasta Krakowa (Rzeczpospolitej Krakowskiej), wcielenie do Prus Gdańska oraz Wielkopolski (obszaru dwóch zachodnich departamentów byłego KW - poznańskiego i bydgoskiego - odtąd pod nazwą Wielkiego Księstwa Poznańskiego)

14. Znaczenie okresu napoleońskiego w historii ziem polskich

• ożywienie nadziei na odzyskanie niepodległości

• rola tradycji legionowej (Legionów Polskich we Włoszech) oraz armii Księstwa Warszawskiego

(szarża polskich szwoleżerów pod Somosierrą w 1808 r. jako symbol bohaterstwa czy bezmyślnej

brawury? , kult księcia Józefa Poniatowskiego) w polskiej tradycji historycznej

• kult księcia Józefa Poniatowskiego w polskiej tradycji romantycznej (polskiego patrioty a zarazem romantycznego wodza - żołnierza, wiernego Napoleonowi „do końca”- zginął w bitwie pod Lipskiem w 1813 r.), zob. S. Żeromski w Popiołach o J. Poniatowskim, cyt. za: Bitwa pod Raszynem, s. 1

• „biała legenda” Napoleona w polskiej tradycji historycznej (np. Pan Tadeusz, ks. I, w.892 - 905, ks. XI, w. 1 -78; „Polska zachowała serce dla Napoleona”, Szymon Askenazy)

• początek ważnych przemian społecznych w wyniku zniesienia poddaństwa osobistego chłopów (w Księstwie Warszawskim i w zaborze pruskim w 1807 r.), wprowadzenia równości wobec prawa oraz Kodeksu Napoleona (np. poprawa położenia chłopów, wzrost znaczenia burżuazji)

• wpływ przemian społecznych w KW na sytuację w Prusach i zaborze pruskim (zniesienie poddaństwa osobistego chłopów w wyniku „edyktu październikowego”, początek „reform Steina - Hardenberga”)

Aneks. Porównanie konstytucji 3 maja z konstytucją Księstwa Warszawskiego (najważniejsze aspekty), oprac. RM

Konstytucja 3 maja

Konstytucja Księstwa Warszawskiego

konstytucja państwa suwerennego (w momencie uchwalania konstytucji)	konstytucja państwa uzależnionego od napoleońskiej Francji
uchwalona przez sejm	nadana (oktrojowana) przez monarchę
zasada trójpodziału władz	brak zasady trójpodziału władz
władza wykonawcza: król i Straż Praw	władza wykonawcza: książę i Rada Ministrów
zakres władzy króla mniejszy niż prezydenta w Stanach Zjednoczonych A. P.	szeroki zakres kompetencji monarchy - zarówno w zakresie władzy wykonawczej jaki i prawodawczej, w wyłącznym prawem do inicjatywy ustawodawczej
silna pozycja polityczna sejmu (władzy ustawodawczej)	niewielkie znaczenie (kompetencje) sejmu, brak prawa sejmu do inicjatywy ustawodawczej
parlamentarna odpowiedzialność ministrów	brak parlamentarnej odpowiedzialności ministrów
skład izby poselskiej: 204 posłów szlacheckich i 24 „plenipotentów od miast”	skład izby poselskiej: 60 (100) posłów szlacheckich i 40 (66) „deputowanych od gmin”
skład senatu: 132	skład senatu: 18 (30)
utrzymanie poddaństwa osobistego chłopów	zniesienie poddaństwa osobistego chłopów, zasada wolności osobistej
utrzymanie podziału na stany społeczne	wprowadzenie zasady równości wobec prawa, zniesienie podziału na stany społeczne

2

---