Polska w czasie II wojny światowej.

W wyniku kampanii wrześniowej w 1939 roku , oddziały Wojska Polskiego poniosły dotkliwe straty; ogółem ofiar śmiertelnych i rannych było blisko 220 tysięcy oficerów i żołnierzy, z czego 20 tysięcy, stanowiły ofiary walk z oddziałami Armii Czerwonej. Polskie władze II Rzeczypospolitej, które w dniu 17 września 1939 roku przekroczyły granicę Rumunii, zostały na terytorium tego państwa internowane. Zadania formowania polskiego centrum władzy poza granicami Polski ( na obczyźnie) podjął się generał Władysław Sikorski oraz jego sprzymierzeńcy. Kiedy Władysław Sikorski przybył do Francji, został wybrany na prezesa Rady Ministrów i Naczelnego Wodza.

Prezydentem II Rzeczypospolitej na wychodźstwie został Władysław Raczkiewicz. Kiedy Francja znalazła się w rękach hitlerowców rząd razem z częścią polskiego wojska był zmuszony ewakuować się do Anglii.

Państwo polskie zostało podzielone pomiędzy dwóch okupantów. III Rzesza przyłączyła bezpośrednio do siebie: dawne ziemie polskie: Gdańsk, Prusy Wschodnie, Wielkopolskę oraz część Mazowsza,zaś z pozostałych ziem utworzone zostało, w październiku 1939 roku, Generalne Gubernatorstwo. Na terenach, które zajęła Armia Czerwona w październiku tego samego roku przeprowadzone zostały fikcyjne wybory. W oparciu o ich wyniki tereny zachodniej Białorusi oraz zachodniej Ukrainyweszły w skład odpowiednich republik radzieckich. Niedługo potem miała miejsce deportacja obywateli polskich z tychże obszarów. Łącznie cztery fale migracyjne objęły blisko 1,1 - 1,5 mln Polaków. Zgodnie z poleceniem Stalina ok. 14,5 tys. polskich jeńców wojennych zamordowano na wiosnę 1940 roku w Katyniu, Miednoje, a także w pobliżu Charkowa.

Począwszy od września 1939 roku. na ziemiach zajętych przez okupantów zaczęły powstawać zarodki tajnych organizacji o charakterze wojskowym. W dniu 27 września 1939 roku utworzono Służbę Zwycięstwu Polski, nad którą dowództwo objął generał Michał Karaszewicz -Tokarzewski. Organizacja ta w krótkim czasie przekształciła się w Związek Walki Zbrojnej (od dnia 14 lutego 1942 roku przemianowany na "Armia Krajowa"). Zbrojne ramię Stronnictwa Narodowego stanowiła Narodowa Organizacja Wojskowa, Stronnictwa Ludowego - Bataliony Chłopskie, Polskiej Partii Socjalistycznej - Gwardia Ludowa oraz Milicja Robotnicza. Cywilnym strukturom Polskiego Państwa Podziemnego przewodniczyła Delegatura Rządu na Kraj. Zasadnicza siła polityczna koncentrowała się początkowo w Głównej Radzie Politycznej, zaś następnie w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym. Począwszy od stycznia 1942 roku, na ziemiach państwa polskiego działalność wznowiła - Polska Partia Robotnicza, której rzeczywista siła polityczna, w całości zależna była od poparcia Józefa Stalina i rosła wraz z sukcesami wojennymi ZSRR . Ramię zbrojne Polskiej Partii Robotniczej stanowiła na początku Gwardia Ludowa, a następnie Armia Ludowa.

Pod wpływem nacisków ze strony sił alianckich, jak też sytuacji o charakterze politycznym w jakiej znalazła się Polska, zapadła decyzja o podpisania układu pomiędzy polskim rządem na obczyźnie ( w Londynie) a rządem radzieckim (układ o nawiązaniu wzajemnych stosunków dyplomatycznych w dniu 30 lipca 1941 roku). Na jego mocy powstać miała Armia Polska w ZSRR, nad którą dowództwo objął generał Władysław Anders. Na skutek działań tego dowódcy, a także presji ze strony Winstona Churchilla, armię ową ewakuowano z ZSRR na Bliski Wschód, co stało się w okresie od marca do sierpnia 1942 roku. Ponieważ Józef Stalin planował dokonanie sowietyzacji państwa polskiego, taka sytuacja była dla niego niezwykle korzystna i lukratywna. W związku z tymi samymi planami w Związku Radzieckim utworzono instytucjonalne struktury, które zrzeszały polskich komunistów ( były to : Centralne Biuro Komunistów Polski oraz Związek Patriotów Polskich). Do zerwania stosunków polsko-radzieckich doszło w kwietniu 1943 roku pod pretekstem prośby, jaką wystosował rząd generała Władysława Sikorskiego do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o zbadanie sprawy morderstwa polskich oficerów. Nowa sytuacja pozwoliła Józefowie Stalinowi podjąć kolejne kroki, które w rezultacie miały przyczynić się do powołania w przyszłym państwie polskim - komunistyczny gabinet. Aby zrealizować te plany, Związek Patriotów Polskich otrzymał zadanie utworzenia nowych oddziałów Wojska Polskiego. Pierwszej Dywizji owej armii stał - w maju 1943 roku - generał Zygmunt Berling. W Polsce, z inicjatywy ugrupowań komunistycznych, została utworzona w nocy z 31 grudnia 1943 roku na 1 stycznia 1944 roku - Krajowa Rada Narodowa jako fasadowa reprezentacja tych sił politycznych, które występowały z ambicjami uformowania gabinetu rządowego. Na polecenie Józefa Stalina z dniem 21 lipca 1944 roku utworzono Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, stanowiący rząd kadłubowy. Na jego czele stanął lewicowy socjalista Edward Osóbka - Morawski. W dniu 22 lipca 1944 roku, PKWN ogłosił manifest, w którym zapowiadano dokonanie gruntownych zmian społecznych ( a zwłaszcza przeprowadzenie reformy rolnej). PKWN podpisał ze Związkiem Radzieckiem porozumienie, w którym strona Polska uznawała zwierzchnictwo administracyjne, sprawowane przez wojskową Armię Czerwoną, na zajętych przez nią ziemiach Polski.

Wraz z pojawieniem się Armii Czerwonej na terytorium Polski, rząd emigracyjny stanął przed problemem (po śmierci w katastrofie lotniczej generała Władysława Sikorskiego nad Gibraltarem- zastąpił go ludowiec Stanisław Mikołajczyk) określenia swojej postawy wobec ZSRR, z którym stosunki dyplomatyczne nie były utrzymywane. Pewne rozwiązanie stanowił plan "Burza", zgodnie z którym, oddziały polskie miały podejmować walkę o większe ośrodki miejskie i uprzedzać ich zajęcie przed oddziałami Armii Czerwonej, manifestując tym samym ich polskość i przejmując rolę gospodarza na zajętym terenie. W lipcu 1944 roku, odziały Armii Krajowej, ogromnym nakładem sił i ofiar dokonały przyspieszenia opanowania przez oddziały Armii Czerwonej Lwowa oraz Wilna. Po zajęciu tych miast część dowódców i oficerów, odpowiednich formacji Armii Krajowej została internowana, natomiast tych żołnierzy, którzy nie zgodzili się na wcielenie do armii Berlinga, deportowano. Powstanie warszawskie stanowiło największy wysiłek militarny w ramach realizacji planu "Burza". Początek tego powstania miał miejsce w dniu 1 sierpnia 1944 roku. Stalin umyślnie wstrzymał ofensywę Armii Czerwonej na przedpolach stołecznej Warszawy, co stało się przyczyną prawdziwej hekatomby sił powstańczych, a także cywilów. W następstwie tych krwawych starć zginęło 18 tysięcy żołnierzy AK oraz prawie 180 tysięcy ludności cywilnej. Stolica została doszczętnie zniszczona. W styczniu 1945 roku, w wyniku ofensywy sił radzieckich doszło do zajęcia całego Terytorium państwa polskiego. Nastąpił po tym okres wzmożonych akcji terrorystycznych i represji ze strony NKWD, które wspierały polskie organy bezpieczeństwa.

BILANS II WOJNY ŚWIATOWEJ

Na skutek polityki hitlerowskich Niemiec, opartej na eksterminacji ludności na okupowanych terenach, zamordowano 5 384 000 Polaków. W wyniku działań zbrojnych śmierć poniosło 644 000 żołnierzy polskich, a także ludności cywilnej. Przeszło 590 000 Polaków zostało inwalidami wojennymi i miało liczne okaleczenia ciała. Na przymusowe roboty do Trzeciej Rzeszy wywieziono 2 460 000 Polaków. Ofiarami wysiedleńczych działań padło 2 478 000 Polaków, którzy musieli opuścić zajmowane dotąd ziemie.

Polityczna działalność Adolfa Hitlera (tzw. Endlosung) stała się przyczyną eksterminacji blisko 5-6 milionów Żydów (Holocaust). Ofiary hitlerowskiej wojny były więzione w obozach koncentracyjnych, gdzie poddawane były katorżniczej pracy i otrzymywały minimalne racje żywieniowe. Natomiast w obozach zagłady, dokonywano natychmiastowej eksterminacji ludności Żydów.

II wojna światowa trwała przez okres sześciu lat. Głowne walki przebiegały na kontynentach : europejskim, afrykańskim, azjatyckim oraz na szeregu wysp, znajdujących się na Oceanie Atlantyckim i Oceanie Spokojnym. Udział w wojnie wzięło 61 państw, co stanowiło ogółem blisko 1 miliard 700 milionów ludzi. Mobilizacji poddano prawie 110 milionów ludzi. Śmierć poniosło blisko. 50 milionów ludzi, zaś 35 milionów zostało rannych.

DECYZJE WIELKIEJ TRÓJKI W SPRAWIE POLSKIEJ

Miejsce

Teheran

Jałta

Poczdam

Data

28 listopad - grudzień 1943 rok

4 - 11 lutego 1945 rok

17 lipca - 2 sierpnia 1945 roku

Obecni

Franklin Delano Roosvelt, Winston Churchil, JózefStalin

F.D.Roosvelt, W. Churchil, J.Stalin

Clement Attlee, J. Stalin, Harry Truman

Postnowienia

Pzredstawiciele trzech mocarstw przystali ( wstępnie) na propozycję Józefa Stalina, aby granica polsko - radziecka przebiegała na "linii Curzona". Zdecydowano o zmianach (kosztem Niemiec) zachodniej oraz północnej granicy państwa polskiego.

Zachodnia granica Polski przebiegać miała wzdłuż linii rzek Odra i Nysa Łużycka

Do Polski należeć miały ziemie położone na północy i zachodzie;

W państwie polskim miał zostać utworzony Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN), w skład którego mieli wchodzić przedstawiciele rządu emigracyjnego w Londynie.

Ostatecznie określono kształt granic państwa polskiego. zapadła też decyzja o wysiedleniu obywateli niemieckich z obszarów, które otrzymać miała Polska.

ŚWIAT W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

Ekspansjonistyczna polityka Niemiec Adolfa Hitlera, Włoch Benito Mussoliniego oraz Japonii z jednej strony, a polityka "appeasementu", którą popierały Anglia i Francji z drugiej strony - były główną przyczyną wybuchu kolejnego konfliktu o zasięgu globalnym. Postawa, jaką prezentowały mocarstwa zachodnie skłaniała Hitlera do wysuwania kolejnych żądań i przeprowadzenia działań zbrojnych. W dniu 24 października 1938 roku III Rzesza oficjalnie ogłosiła szereg swych żądań pod adresem państwa polskiego (inkorporacja Wolnego MiastaGdańska do Rzeszy oraz wytyczenie tzw. "korytarza przez Pomorze"). Zastraszenie Polaków nie przyniosło rezultatów. Co więcej w dniu 31 marca 1939 roku Anglia udzieliła Polsce tylko jednostronnych gwarancji. W zaistniałej sytuacji Adolf Hitler szukał porozumienia z Józefem Stalinem. Wynikiem tego był pakt Ribbentrop - Mołotow, który sygnowano nocą z 23 na 24 sierpnia 1939 roku w Moskwie. Do paktu dołączono tajny protokół, w którym obie strony dokonały pomiędzy sobą rozgraniczenia strefy wpływów. W oparciu o ten dokument wytyczono tą granicę wzdłuż północnej granicy Litwy, Pisy, Narwi, Wisły i Sanu. Rumuńska wyspa Besarabia miała znaleźć się w obrębie wpływów ZSRR. Ów dokument powodował, że sygnatariusze mieli zakaz stosowania przemocy oraz nie mogli uczestniczyć w koalicjach, które skierowane byłyby przeciw drugiemu z partnerów. Nie znalazł się tam zapis, mówiący o sytuacji, kiedy jeden z partnerów byłby stroną agresji.

W dniu 1 września 1939 roku Adolf Hitler zaatakował Polskę, co było pierwszym konfliktem, rozpoczętej właśnie II wojny światowej. Wojsko Polskie po przeszło miesiącu walk, musiało ulec agresorowi niemieckiemu, którego od dnia 17 września wspierały oddziały Armii Czerwonej, atakujące Polskę od wschodu. W dniu 3 września Anglia oraz Francja wypowiedziały III Rzeszy wojnę, lecz w ślad za tym nie poszły działania militarne (tzw. "dziwna wojna"). W dniu 9 kwietnia 1940 roku, armia niemiecka dokonała ataku na Danię i Norwegię. Pierwsze z państw zostało zajęte przez hitlerowców w przeciągu jednego dnia, zaś w Norwegii - Wehrmacht spotkał się z oporem 30 -tysięcznego -angielsko - francusko - polskiego korpusu ekspedycyjnego> koniec walk nastąpił w dniu 10 czerwca 1940 roku. W dniu 10 maja rozpoczęła się wielka ofensywa armii niemieckiej przeciw Francji.Operacja skierowana przeciwko Francuzom rozpoczęła się od ataku ze strony granicy z Belgią i Holandią, ca umożliwiło ominięcie systemu francuskich umocnień ( tzw. linia Maginota). Walki Francuzów, których wspierały oddziały brytyjskie, zakończyły się po sześciu tygodniach. Brytyjczykom pozostała ewakuacja przez plaże w Dunkierce. W dniu 22 czerwca 1940 roku doszło do podpisania dokumentu o zawieszeniu broni, zgodnie z którym III Rzesza okupowała północną oraz zachodnią Francję, zaś na południowych terenach powstał rząd złożony z kolaborantów, któremu przewodniczył marszałek Philip Petain. Hitler nie zdołał przeprowadzić udanej inwazji na Wyspy Brytyjskie. Bitwa powietrzna o Anglię (8 sierpnia - 31 października 1940 roku) nie zakończyła się sukcesem strony niemieckiej .W dniu 10 czerwca 1940 roku państwo włoskie wypowiedziało wojnę Francuzom, a 28 października 1940 przypuściły atak na Grecję. Klęski, jakich doznawały wojska włoskie wymusiły na Niemcach pomoc swojemu sprzymierzeńcowi. W dniu 6 kwietnia 1941 roku, Niemcy dokonały ataku na Grecję oraz Jugosławię, które zostały zajęte w przeciągu trzech tygodni.

Działania zbrojne miały miejsce także na kontynencie afrykańskim. W dniu 13 września 1940 roku, wojska włoskie zaatakowały obszary Libii, Egiptu, których broniły oddziały wojsk angielskich. Chociaż początkowo, stroną wygrywającą byli Anglicy (opanowali Cyrenajkę i wschodnią Libię), to w momencie włączenia się do walk niemieckiego korpusu pancernego (Afrika Korps) pod dowództwem Ericha Rommela, zaczęli ponosić niepowodzenia i porażki. Kontruderzenie połączonych oddziałów włosko-niemieckich udało się powstrzymać na trenie Egiptu, w bitwie pod El-Alamein (19 paźdzerinka-3 listopada 1942 roku). W listopadzie tego samego roku, wojska z Ameryki i Anglii znalazły się w Maroku i Algierii, na co III Rzesza odpowiedziała zajęciem dotąd nie znajdującej się pod okupacją części państwa francuskiego ( w dniu 27 listopada). Za sprawą desantu wojsk alianckich w maju 1943 roku, połączone siły niemiecko - włoskie musiały podpisać akt kapitulacyjny w Tunezji.

Oprócz Niemiec, także ZSRR dążył do ekspansji na kontynencie europejskim. Podczas tzw. "wojny zimowej" lat 1939-1940, oddziały Armii Czerwonej z niemałym trudem zajęły państwo fińskie. W dniu 12 marca 1940 roku, w Moskwie doszło do podpisania traktatu pokojowego. Zgodnie z jego postanowieniami Związek Radziecki otrzymał m.in. Przesmyk Karelski z miastem Wyborg, część Półwyspu Hanko i Płówyspu Rybackiego. Latem 1940 roku, Józef Stalin wcielił do ZSRR terytorium Litwy, Łotwy , Estonii, a także Besarabię oraz Północną Bukowinę.

W dniu 22 czerwca 1941 roku, Adolf Hitler zadecydował o podjęciu ataku na swojego dotychczasowego sojusznika na wschodzie. Armia Czerwona, w wyniku wcześniejszych czystek dokonanych przez Stalina, ponosiła na początku klęski.. W przeciągu kilkunastu tygodni oddziały Wehrmachtu podeszły pod Leningrad i Moskwę. Na przedpolu stołecznej Moskwy doszło do bitwy, w następstwie której wojska niemieckie odepchnięto - w grudniu 1941 roku - na blisko 200 kilometrów od stolicy Związku Radzieckiego. Dotychczasowy triumf wojsk niemieckich przestały mieć znaczenie wobec porażki pod Stalingradem (14 września 1942 - 2 lutego 1943 roku). O generalnym odwrocie sił niemieckich zadecydowała przegrana w pancernej bitwie pod Kurskiem ( w lipcu 1943 roku). Ofensywa letnio-jesienna, która rozpoczęła się w czerwcu 1944 roku spowodowała, że Armia Czerwona zajęła ziemie polskie aż do linii Wisły. Na południu oddziały Armii Czerwonej zajęły Rumunię, która wraz z obaleniem reżimu Iona Antonescu, sprzyjającego hitlerowcom, przystąpiła w dniu 25 sierpnia 1944 roku do działań zbrojnych przeciw III Rzeszy. W dniu 9 września 1944 roku, tak samo postąpiło państwo bułgarskie. Od drugiej połowy 1944 roku oddziały radzieckie brały także udział w walkach na Węgrzech i w Jugosławii. W dniu 12 stycznia 1944 roku wojska Związku Radzieckiego przystąpiły do ofensywy, której skutkiem było opanowanie pozostałych obszarów Polski, na południu czechosłowackich, węgierskich oraz austriackich ze stolicą w Wiedniu. W dniu 2 maja oddziały Armii Czerwonej zajęły Berlin.

Zmiany na froncie południowym nastąpiły wraz z rozpoczęciem inwazji wojsk amerykańsko- angielskich na Sycylię ( operację desantową przeprowadzono w dniu 10 lipca 1943 roku). Wobec tych wydarzeń król włoski Wiktor Emmanuel III odwołał Benito Mussoliniego z funkcji premiera na rzecz Pietro Badoglio. Hitlerowskie Niemcy, okupujące wtedy państwo włoskie, odbiły więzionego "Il Duce" (Benito Mussoliniego) i postawiły go na czele utworzonej w północnej części kraju marionetkowej Włoskiej Republiki Socjalnej. W dniu 3 września siły alianckie rozpoczęły operacją desantową na Półwysep Apeniński. Po długich i wyczerpujących działaniach wojennych wojska alianckie dotarły do Neapolu (1 października), ale Rzym zajęły dopiero dnia 4 czerwca 1944 roku.

W dniu 6 czerwca 1944 roku, po długoletnich uzgodnieniach i negocjacjach siły alianckie rozpoczęły desant w Normandii, tworząc tym samym II front na kontynencie europejskim. W dniu 25 sierpnia 1944 roku Paryż został oswobodzony - przy wsparciu wojsk francuskich -. W marcu 1945 roku przeprawiono się przez rzekę Ren. W dniu 25 kwietnia 1945 roku, miało miejsce pierwsze spotkanie żołnierzy radzieckich z amerykańskimi w Torgau nad Łabą . W dniu 8 maja, w imieniu III Rzeszyna akcie bezwarunkowej kapitulacji swój podpis złożył feldmarszałek Wilhelm Keitel.

W czasie II wojny światowej walki toczyły się także na Dalekim Wschodzie. W dniu 7 grudnia 1941 roku Japończycy dokonali zbombardowania floty amerykańskiej, stacjonującej w Pearl Harbor ( Hawaje). Było to pierwsze uderzenie Japonii, rozpoczynające ofensywę skierowaną przeciw zamorskim terenom Stanów Zjednoczonych, Anglii i Holandii. Wojska japońskie opanowały kolejno :. Honkong, Singapur, Indonezję, Birmę, Malaje, Filipiny, Guam, Wake. Szereg japońskich sukcesów został zahamowany po porażkach, jakie Japończycy otrzymali z rąk amerykańskiej marynarki wojennej w bitwach na Morzu Koralowym (7-11 maja 1942 roku) i pod Midway (3-5 czerwca 1942 roku). Niezwykle zacięte walki amerykańsko-japońskie miały miejsce na Filipinach ( bitwy o Iwo Jimę i Okinawę - marzec - czerwiec 1945 roku). W dniu 9 sierpnia 1945 roku, do wojny przeciwko Japonii włączyła się Rosja radziecka ( działania ofensywa na terenie Mandżurii, zajęcie północnej Korei). Kapitulację Japonii w dniu 2 września 1945 roku, poprzedziło zrzucenie bomb atomowych na japońskie wyspy Hirosimę i Nagasaki w sierpniu 1945 roku.

Zwycięstwo aliantów w tym konflikcie przesądziło o nowym kształcie świata.Za największego wygranego należy uznać Józefa Stalina. Ogromny nakłady potencjału ludzkiego i finansowego na wojnę zostały wynagrodzone utworzeniem olbrzymiej strefy wpływów, która obejmowała tereny Europy Wschodniej i Środkowej. Postawa aliantów u progu zakończenia wojny nie byłą zgodna z zasadami przyjętymi na początku konfliktu (tzw. Karta Atlantycka podpisana w dniu 12 sierpnia 1941 roku, na statku "Prince of Wales"). W dokumencie tym znalazł się między innymi zapis o prawie każdego narodu do pełnej suwerenności i określenia formy rządów; istniał też zakaz aneksji i obowiązek ustalania kształtu geopolitycznego podług woli i decyzji ludności. Postanowienia Wielkiej Trójki na konferencjach : w Teheranie (28 listopada-1 grudnia 1943 roku), Jałcie (4-11 lutego 1945 roku) i Poczdamie (17 lipca-2 sierpnia 1945 roku) mówiły o dokonaniu podziału powojennych Niemiec na cztery strefy okupacyjne. Na terenie państwa niemieckiego należało przeprowadzić denazyfikację, demilitaryzację, demokratyzację, decentralizację (przemysłu) ( tak zwane "4 x D" oraz wypłacić odszkodowania wojenne. Zaakceptowano kształt państwa polskiego na linii rzek: Bug oraz Odra i Nys Łużycka. Postanowiono też przesiedlić ludność niemiecką z terenu państwa polskiego, Czechosłowacji oraz Węgier. Mocrstwa uznały też samodzielne istnienie Austrii.