Osoby z różnymi wadami funkcjonowały zawsze i wszędzie. Osób z niepełno sprawnościami przybywa z rozwojem cywilizacji. Dawniej medycyna była bardziej zacofana i dzieci nie były ratowane przed narodzinami. Diagnostyka jest coraz czulsza.
5 okresów historycznych z połowy lat 90, biorąc pod uwagę stosunek społeczeństwa do osób z niepełnosprawnością:
Początki ludów pierwotnych - wyniszczanie osób niepełnosprawnych przez społeczeństwo. Dotyczy ludów pierwotnych - 1) części tych ludów,
Odczuwała ona lęk, nie rozumiał przyrody, był przez nią doświadczany. Uważali, że plemię można uwolnić przed złem przez pozbycie się osoby niepełnosprawnej. Chodzi o osoby, które nie mogły same o sobie zadbać, jedzenie, picie, zdobycie pożywienia.
W literaturze nie podaje się okresu trwania.
Porzucanie osób z niepełnosprawnością ze względów ekonomicznych. Niepisane prawo. Plemiona nie było stać na utrzymanie osób niepełnosprawnych. Miały świadomość, że kiedy oni staną się niepełnosprawni to rodzina miała obowiązek wynieść ją np. dać tobołek na przetrwanie i wynieść do lasu.
Nie wiadomo kiedy ten okres się skończył.
Zezwalanie na żebranie - kiedyś było jedynym sposobem na przetrwanie. Zaczęło się w starożytności. Gromadzili się w centrach, gdzie było dużo ludzi. Było różne traktowanie osób ze względu na rodzaj niepełnosprawności. Osoby niewidome są i były bardziej akceptowane. Im bardziej utrudniony jest kontakt werbalny, tym osoby miały gorzej np. głusi, upośledzenie umysłowo, do niedawna psychicznie chorzy.
Prawdziwy rozkwit żebractwa występuje w średniowieczu, kiedy pojawia się chrześcijaństwo. „Nie dawaj więcej niż dał sam Bóg” - takie było przykazanie. inni mogli dawać minimum przetrwania.
Pozytywy: w średniowieczu - w XII wieku powstały domy opieki: hospicja, schroniska. To były miejsca, skupienia osób nie mogących sobie poradzić same np. osoby niepełnosprawne intelektualnie (wszystkie stopnie), ruchowo - niepełnosprawne, starcy, sieroty, przestępcy. Była to chęć dania przetrwania tym osobą. W V wieku- pojawienie się książki ”Panczatantra” - przyjaciel wiedzy i lecznictwa. Znaleziono ją a autor jest anonimowy. Jest w niej mowa o muzykoterapii, bajko terapii, nauczaniu matematyki, o wpływie górskiego powietrza.
Negatywy: w średniowieczu nauka rozwijała się. Praktyka nie korzystała z teorii. Psychicznie chorzy, niepełnosprawni intelektualnie byli torturowani i wypędzani. Nie ma statystyk.
Warunki panujące w domach opieki - teatry trupów, upust krwi. Miało to ich przestraszyć.
Opieka w klasztorach i działania instytucji charytatywnych - opieka jest w klasztorach popularna, jest z powodu litości bezinteresowna, zakony w średniowieczu otwierają placówki opiekuńcze dla niepełnosprawnych. Pełnosprawni grzeszyli a niepełnosprawni się modlili za ich grzechy za pewne datki.
Dręczenie niepełnosprawnych - bawiło to ludzi. Okres ten trwał do XIX wieku.
Reedukacja i rehabilitacja osób niepełnosprawnych. Badanie przyczyn pojawienia się niepełnosprawności, klasyfikowanie jej. nauka i praktyka zaczyna się interesować niepełnosprawnością.
Pedagogika specjalna jest działem pedagogiki ogólnej w szerokim słowa znaczeniu i oznacza wychowanie jednostek odbiegających od normy z zaburzeniami zachowania, które bez specjalnej pomocy nie były by w stanie osiągnąć poziomu rozwoju i przystosowanie do zadań społecznych i zawodowych leżących w granicach ich możliwości. Zajmuje się tymi, którzy ….. Nie zajmuje się tymi sprawnymi.
Działy pedagogiki specjalnej:
Oligofrenopedagogika - oligoz - mały, fren - umysł, (pedagogika małego umysłu), oznacza dział pedagogiki osób z niepełnosprawnością intelektualną, ok. 2,5 % jest tych osób,
Niepełnosprawność intelektualna - jest to niższa od przeciętnej o minimum dwa odchylenia standardowe (30p.), sprawność intelektualna pojawiająca się w okresie rozwojowym (do 18 r.ż) i związana z jednym lub więcej zaburzeniami w sferze dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania.
Posiada 4 stopnie:
- głęboka 0 - 19 II (iloraz inteligencji) osoby u których myślenie jest zniesione, nie ma kojarzenia, myślenia. Uwaga jest mimowolna, mowa jest nierozwinięta, są nie artykułowane dźwięki, na ogół nie siedzą i nie chodzą ale można ich tego nauczyć, nie mamy na ogół z nimi kontaktu, można nauczyć reagowania na krótkie polecenia, posiadają obowiązek szkolny, jeżeli dziecko nie może rozwijać się w domu rodzinnym to może przebywać w domu pomocy społecznej,
- znaczna - 20- 35 II dzieci, których sprawność jest trochę lepsza, myślenie sensoryczno - motoryczne, pamięć jest mechaniczna i krótkotrwała, opanowuje kilka prostych słów codziennych, posługują się kilkoma/kilkunastoma sylabami, ruchy są niepewne i chwiejne, są w stanie opanować pojedyncze czynności codzienne, dominuje uwaga mimowolna, można wykształcić uwagę dowolną kilki minut, obowiązek szkolny jest do 21 roku życia, czasem mają przedłużoną do 24 r.ż. później mogą dostać się do warsztatów terapii zajęciowej, może przebywać w domu pomocy społecznej dla osób niepełnosprawnych,
- umiarkowana - 36 - 51 II myślenie konkretno - obrazowe, dobrze kojarzą to co dotkną, zobaczą, pamięć mechaniczna dobrze opanowana, często nie rozumieją tego co mówią, nie ma logiki, można nauczyć zachowań, konsekwencji, mowa jest uboga w słownictwie, mowa czynna jest bardziej ograniczona, kilkadziesiąt słów, szereg wad wymowy - przeważają rzeczowniki i czasowniki, samoobsługę opanowują dość dobrze, motorycznie, manualnie sprawne, mogą czasem pracować,
Pierwsza szkoła życia powstała dla umiarkowanych,
Zawodowa nie występuje kształcenie, jest przygotowanie do prostych prac zarobkowych, mogą korzystać z domów pomocy społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie,
Wszystkie te stopnie wykluczają samodzielne funkcjonowanie w społeczeństwie,
- lekka - 52 - 67 (68) II - nie muszą być całe życie pod opieką sprawnych, ograniczone myślenie logiczne, słownictwo ubogie, mowa płynna u niektórych, werbalnie mogą się rozwijać, przewaga rzeczowników i czasowników, szkoła: podstawowa, gimnazjum, później szkoła specjalna, mogą funkcjonować w społeczeństwie otwartym, jeśli nie może żyć przy rodzinie lub samo to ma prawo żyć w domu pomocy społecznej, przedszkola specjalne też funkcjonują w Polsce,
Często chodzą do powszechnych bo nie widać oznak niepełnosprawności.
Surdopedagogika - surdo - głuchy, pedagogika osób z uszkodzeniami analizatora słuchowego,
Głusi niesłyszący , utrata słuchu wystąpiła w okresie rozwoju mowy lub nie słyszą od urodzenia, nie wykształcony był język a straciły słuch, ubytek słuchu wynosi powyżej 90 decybeli,
Ogłuchłe utraciły słuch pod koniec lub po okresie rozwoju mowy, język nie zanika ale deformuje się, zniekształca się z uwagi na brak kontroli akustycznej,
Niedosłyszące (z różnym stopniem) I stopień - lekkie, ubytek słuchu wynosi do 30 decybeli, II umiarkowany - 30 - 60 decybeli, III znaczny - 60 - 90 decybeli, powyżej 90 decybeli to osoby głuche,
Istnieją szkoły i przedszkola specjalne dla tych osób. U dzieci głuchych zaburzony jest rozwój intelektualny, można opanować pojęcia. Powinno się pielęgnować rozwój umysłowy. Głusi czytają ale nie rozumieją tego. Mogą dostać pracę. Nie są ograniczeni. Tworzą swoją subkulturę. Głuchy może być bardzo dobrze rozwinięty ale musi mieć specjalistyczną opiekę. Nie ma ich nawet 1%.
Tyflopedagogika - typhlos - ślepy, pedagogika z uszkodzeniami analizatora wzrokowego, grupy: osoby niewidome - u których V = 0 (ostrość wzroku), nie widza nic od urodzenia lub utraciły wzrok do 5 roku życia, SA to osoby, u których brak w pamięci obrazów wzrokowych, nie są w stanie wyobrazić sobie tego, czego widzimy za pomocą wzroku, mają wyobrażenia surogatowe. Nie ma w pamięci obrazów. 2 grupa - ociemniałe - utraciły wzrok po 5 roku życia, V = 0, mają w pamięci obrazy wzrokowe, do 5 roku życia nie pamięta nic, później pamięta, Poznaje za pomocą słuchu, dotyku. Przeszły szok, zagubienie na końcu, depresję, przebudowanie własnego ja, myśli samobójcze, przystosowanie, rehabilitacja.
Wychowanie i kształcenie niedowidzących:
- dzieci i młodzież tracąca wzrok - często udają, że widzą, mają wprowadzane pismo Braile, choć czytają pismo płaskie i piszą płasko. Oznakami może być jąkanie, zamiast kredek używa ostre pisaki, osoby opierają się na słuchu i dotyku. Ważne jest odwoływanie się do czasów, kiedy dziecko widziało. Należy to przypominać.
Podstawowe zadania w wychowaniu niewidomych:
Kształcenie ruchowe, ponieważ brak stymulacji u dzieci niewidomych może być przyczyną poważnych opóźnień nie tylko rozwojowo - ruchowych ale i ogólnych. Dziecko ma nauczyć się jak się czuje ruch. Sprawność ruchową należy głównie rozwijać przez zabawę, poprzez ćwiczenia w samoobsłudze a także poprzez ćwiczenia specjalistyczne (nauka tempa, kierunku, poruszania za pomocą przedmiotów). Wiele dzieci niewidomych jest opóźnionych w rozwoju a więc raczkowanie i chodzenie opóźnione SA nawet o parę miesięcy. W świetle badań niewidome niemowlę może siadać i utrzymywać w normie wiekowej ale raczkowanie nie wystąpi dopóki dziecko nie nauczy się sięgać po przedmioty pod wpływem bodźców słuchowych. Opóźnienie ruchowe może pojawić się też później, ponieważ dziecko nie posiada modeli chodzenia.
Stosuje się pismo Braile. Im starsza osoba, która traci wzrok tym będzie mniej chętne do nauki pisma.
Braile - (pismo niewidomych) - jest wypukłe i w historii wyróżnia się dwa nurty: 1. Liniowe - oparte na alfabecie łacińskim, 2. Pismo punktowe oparte na innym systemie znaków i wynalazcą pierwszego pisma liniowego był Walentyn Hein - twórca pierwszej szkoły dla niewidomych, wydał on podręcznik gdzie litery wypukłe były duże a więc miały wysokość do 22 mm ale odczytywało się je bardzo wolno bo wymagało ono wielu ruchów palców i nie można było czytać płynnie. Jeszcze trudniej było p8isać, ponieważ trzeba było pisać negatywem, żeby czytać pozytywem. Modyfikację tego pisma opracował Cleim bo uznał, że dotyk łatwiej ujmuje i odróżni linią wypukłą przerywaną a niżeli ciągłą i w swoim podręczniku zastosował druk wypukły oparty na literach napisany linią przerywaną. Autorem pisma wypukłego punktowego był Ludwik Breille - żył 1809 - 1852, był dzieckiem niewidomym od 3 r.ż., 10 lat uczeń szkoły w Paryżu dla niewidomych, w wieku 16 lat opublikował system pisma wypukłego opartego na sześciu punkcie. Składa się z 6 punktów ułożonych w 2 szeregi. Całość każdego znaku nie przekracza pola dotyku czubka palca i jest spostrzegane jednym aktem dotyku bez konieczności wykonywania palcem ruchów do góry i do dołu. Punkty znaku są oddalone od siebie o ok. 2,5 mm.
Czytanie:
Zmysłowe: odróżnianie, rozpoznawanie kształtu liter, członu zmysłowego, czyli rozumienie wyrazów, zdań, całego tekstu, czytaniu ze zrozumieniem towarzyszy uwaga i łączy się z nią refleksja związana z przeczytanym tekstem. Czytanie to tez czynność pobudzająca i proces czytania wzrokowego i dotykowego są podobne jeśli chodzi o człon umysłowy. Różnica dotyczy członu zmysłowego, bo inaczej przebiega praca dotyku a inaczej praca wzroku w rozpoznawaniu kształtu liter, całych wyrazów, zdań tekstu.
Problemy i klasyfikacje osób głucho - niewidomych:
Jest ich mało.
„dzieci, które z powodu równoczesnego uszkodzenia wzroku i słuchu mają specjalne potrzeby w zakresie porozumiewania się rozwoju i nauki, a które nie mogą być zaspokojone w sposób właściwy poprzez specjalne programy edukacyjne dla dzieci z uszkodzonym tylko słuchem, z uszkodzonym tylko wzrokiem lub dla innych dzieci ze sprzężoną niepełnosprawnością bez dodatkowej pomocy stosownej do tej sprzężonej i równoczesnej niepełnosprawności”
Wrodzona totalna głucho - ślepota - ślepota jest idealnym przypadkiem sprowadzenie do minimum naturalnych warunków normalnego rozwoju psychicznego. Żadnych potrzeb nie jest w stanie dziecko zaspokoić.
Osoby głucho - niewidome - niewidome to grupa bardzo zróżnicowana.
Klasyfikacja z uwagi na kryterium okresu życia, w której występuje głucho - ślepota:
Głucho niewidomi - od urodzenia (wrodzona)
Głucho - niewidomi z wrodzonym uszkodzeniem słuchu i nabytym później uszkodzeniem wzroku,
Głucho niewidomi z wrodzonym uszkodzeniem wzroku i nabytego później uszkodzenia słuchu,
Z nabytym uszkodzeniem wzroku i nabytym uszkodzeniem słuchu,
Klasyfikacja:
Według kryterium stopnia uszkodzenia wzroku i słuchu
- osoba całkowicie głucho - niewidoma - nic nie widzą i nic nie słyszą,
- osoba głucho - niewidoma z całkowitą głuchotą i słuchowością,
- osoba głucho - niewidoma z niedosłuchem i całkowitym brakiem wzroku,
- osoba głucho - niewidoma z niedosłuchem - słabo wzrocznością,
W szczególnie trudnej sytuacji są dzieci z głucho - ślepotą wrodzoną, znacznie opóźniona jest możliwość kontaktu i ograniczona do minimum możliwość porozumiewania się z dzieckiem,
W literaturze nazywa się takie dzieci „uwięzionymi duszami”, ponieważ nie mogą wydostać się na zewnątrz ale też nie można do nich dotrzeć. Opracowano specjalne metody porozumiewania się z głucho - niewidomymi za pomocą alfabetów palcowych.
W Europie alfabet palcowy dla głucho - niewidomych został opracowany przez Hieronima Lorma w XIXw.
Dotykowy alfabet palcowy, którego podstawową zasadą było dotykanie jednym lub kilkoma palcami dłoni osoby głucho - niewidomej w określonych miejscach jest do dziś stosowany w Europie i wielu krajach poza Europą. Popularnie nazywa się mówieniem do ręki.
W Polsce alfabet palcowy to alfabet Jezierskiej w 1963r. zmodyfikowany w 1988 przez jego twórcę G. Kozłowskiego - informatyka głucho - niewidomego z Warszawy. Istnieje międzynarodowy alfabet palcowy dla głucho - niewidomych polegający na pisaniu kształtów liter alfabetu łacińskiego na dłoni drugiej osoby.
Jeżeli chodzi o ośrodki kształcenia - odbywa się w ośrodkach dla głucho - niewidomych przy ośrodkach niewidomych.
Dział: pedagogika terapeutyczna (lecznicza): dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością ruchową a także przewlekle chorych. Specyfika tej pedagogiki polega na terapii głównie psychologicznej, czyli wymagane są tu umiejętności terapeutyczne nakierowane na opanowywaniu lęków, frustracji głównie z powodu niezaspokojonych potrzeb. Tu szkoły organizowane są na terenie szpitali, sanatoriów. Forma pracy jest grupowa i indywidualna.
Dział: patologopedia - pedagogika dzieci i młodzieży z wadami wymowy. Specjaliści są dochodzący do szkoły. Świadczą usługi na terenie szkół specjalnych. Resocjalizacja jest dla dzieci z zaburzeniem zachowania i niedostosowania społecznego. Poprawczaki. Jest coraz bardziej potrzebny.
Dyskryminacja osób niepełnosprawnych przez osoby pełnosprawne:
Kowalik wyróżnia 4 cechy, które musi spełnić zachowanie aby je uznać za dyskryminujące. Charakteryzuje się:
Odmawianie osobą z niepełnosprawnością równego traktowania lub praw, które przysługują pozostałej zbiorowości,
Odmowa ta ma charakter nie merytoryczny (bo odmowa ma charakter merytoryczny to nie jest dyskryminacja),
Opiera się na arbitralnym zaliczeniu tych osób do określonej kategorii społecznej na ogół kategorii ludzi gorszych, mówi się o dzieciach gorszego Boga,
Cechuje się formułowaniem uprzedzeń społecznych, na które duży wpływ posiadają tradycje (przekazy słowne) i emocje (mamy większe tendencje do negatywnych emocji).
5 rodzajów dyskryminowania według stopnia nasilenia uciążliwości:
Dystansowanie się - unikanie wchodzenia w bliskie, nieformalne kontakty z osobą niepełnosprawną co niesie za sobą nie angażowanie się w jej problemy emocjonalne, uciekanie od sytuacji, w której należało by pomóc, w strukturach normalnych kontakty mogą być normalne. Ucieczka od kontaktów w strukturach nieformalnych.
Dewaluowanie - upowszechnianie własnych negatywnych poglądów na temat określonej niepełnosprawności albo cech osób z niepełnosprawnością eksponując takie cechy , które w ogóle nie występują.
Delegitymizacja - negatywny stosunek do osób z niepełnosprawnością utrwalony zostaje społecznie w postaci odpowiednich przepisów prawnych więc w przepisach prawa umieszczone jest wszystko to co wcześniej funkcjonowało jedynie w wymiarze psychologicznym.
Segregacja - fizyczne izolowanie niepełnosprawnych od pełnosprawnych czemu towarzyszą na ogół gorsze warunki materialno - bytowe,
Eksterminacja - biologiczne wyniszczenie osób z niepełnosprawnością jako osób niepotrzebnych, przeszkadzających, stanowiących obciążenie dla społeczeństwa, „chwasty”,