Większość z nas w sytuacjach trudnych doświadcza napięcia, lęku, smutku, przygnębienia, a także odczuwa różnego rodzaju dolegliwości somatyczne, jak np. przyspieszenie akcji serca, bóle głowy, drżenia mięśniowe. Ponadto w takich momentach często gorzej sypiamy, trudniej jest nam skoncentrować się na pracy i bywa, że pogarszają się nasze relacje z innymi. Przeżycia te towarzyszą szczególnie często przełomowym okresom lub wydarzeniom w życiu człowieka. Mogą więc występować w okresie dojrzewania lub pokwitania, ale także w szczególnych sytuacjach życiowych, do jakich należą np. zawieranie małżeństwa, rozwód, urodzenie się dziecka lub śmierć bliskiej osoby, awans zawodowy lub utrata pracy itp. We wspomnianych przypadkach wymienione wyżej objawy są rezultatem naszej reakcji na stres i zwykle ustępują bez konieczności leczenia wraz z upływem czasu i poradzeniem sobie z sytuacją.

Jeżeli natomiast utrzymują się w czasie, a nawet nasilają się, mimo ustąpienia sytuacji stresowej i braku zewnętrznych, "obiektywnych" czynników, mówimy o zaburzeniach nerwicowych.

Zaburzenia nerwicowe są grupą zaburzeń psychicznych o bardzo różnej symptomatyce i rozumiane są jako zespoły dysfunkcji narządów, psychogennych zaburzeń emocjonalnych, zakłóceń procesów psychicznych i patologicznych form zachowania występujących w tym samym czasie i wzajemnie ze sobą powiązanych.

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD - 10) definiuje zaburzenia nerwicowe jako zaburzenia psychiczne nie mające podłoża organicznego, w których nie dochodzi do zakłócenia oceny realności ani trudności w rozróżnieniu między subiektywnym doświadczeniem choroby a zewnętrzną realnością. Wspomniany, obecny często krytycyzm wobec swoich objawów jest jedną z cech różniących zaburzenia nerwicowe od psychoz.

W klasyfikacji ICD - 10 do zaburzeń nerwicowych, a dokładniej - zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem i pod postacią somatyczną, zalicza się:

zaburzenia lękowe w postaci fobii (w tym m.in. agorafobia, fobie społeczne,specyficzne postacie fobii),

inne zaburzenia lękowe (w tym m.in. zaburzenia lękowe z napadami lęku panicznego, zaburzenia lękowe uogólnione),

zaburzenie obsesyjno - kompulsyjne (dawna nerwica natręctw),

reakcję na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne ( w tym m.in. ostra reakcja na stres, zaburzenie stresowe pourazowe, zaburzenia adaptacyjne),

zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne, w tym m.in. amnezja dysocjacyjna, fuga dysocjacyjna, osłupienie dysocjacyjne, trans i opętanie, dysocjacyjne zaburzenia ruchu),

zaburzenia występujące pod postacią somatyczną,

inne zaburzenia nerwicowe ( w tym m.in. neurastenia, zespół depersonalizacji - derealizacji).

Jak manifestują się nerwica?

Przejawiają się one w sferze postrzegania, przeżywania, myślenia, zachowania oraz funkcjonowania organizmu. Objawy te, niekiedy bardzo liczne i intensywne, wywołują poczucie dyskomfortu i cierpienia. W szczególnie obciążających okolicznościach na plan pierwszy wysuwa się lęk i napięcie, przy czym nieuświadomiony lęk przyjmować może postać np. różnych fobii. Fobie te mogą przyjmować postać lęku przed pewnymi przedmiotami (np. ostrymi narzędziami), zwierzętami (np. wężami, pająkami), sytuacjami (np. lęk przed przestrzenią otwartą lub zamkniętą, przed podróżowaniem komunikacją miejską, przed ekspozycją społeczną itp.). Lęk może również występować jako uogólniony, wolnopłynący i nieokreślony niepokój lub nagłe napady lęku panicznego.

Osoba cierpiąca na zaburzenia nerwicowe doświadczać może ponadto trudności z koncentracją uwagi, subiektywnych zmian w odbiorze rzeczywistości (derealizacja) czy natręctw myślowych, powodujących natręctwa ruchowe (obsesyjne myśli powodujące kompulsywne zachowania). Dochodzić może do spadków motywacji, do przygnębienia i apatii. Nierzadkie są zaburzenia snu, zaburzenia apetytu czy zaburzenia seksualne.

Do objawów somatycznych w zaburzeniach nerwicowych zalicza się porażenia narządów ruchu lub pewnych ich części, brak czucia pewnych obszarów skóry, zaburzenia wzroku i słuchu, napięciowe bóle głowy, bóle żołądka, serca, kręgosłupa, zawroty głowy, drżenia kończyn, kołatanie serca, nadmierną potliwość oraz inne zaburzenia funkcjonowania organów wewnętrznych, pod warunkiem, że wszystkie wyżej wymienione objawy nie mają podłoża organicznego. W przypadku zaburzeń nerwicowych mówimy o zmianach czynnościowych - układ nerwowy steruje pracą całego organizmu, jeżeli jest więc w stanie pobudzenia wywołanego lękiem, przekazuje to pobudzenie narządom, wprowadzając je w niepotrzebną, chaotyczną pracę. W zaburzeniach nerwicowych mówi się o występowaniu tzw. błędnego koła objawów, które polega na dodatnim sprzężeniu zwrotnym, np. lęk wyzwala przyspieszoną akcję serca, co błędnie interpretowane przez osobę nasila jej lęk, ten z kolei dodatkowo wzmacnia zaburzenie pracy serca

---