Zoologia  bezkręgowce
wykład 2
ćwiczenia:
poniedziałek 11.00  12.30; grupa Z6 i Z7,
7,14 i 21 styczeń
wtorek 8.30  10.00, grupa Z2 i Z3,
8, 15 i 22 styczeń
czwartek 9.30  11.00, grupa Z1 i Z2,
10, 17 i 24 styczeń
grupa Z5 i Z8: poniedziałek 9.30  11.00 lub
czwartek 11.00  12.30 ?
ćwiczenia odbędą się w Muzeum IZ, ul. Ingardena 6
Bilateralia, dwubocznie symetryczne
Triblastica, trójwarstwowce
- zwierzęta aktywnie poruszające się i zdobywające pokarm,
- podział ciała na część przednią i tylną oraz
na stronę brzuszną i grzbietową,
- cefalizacja  powstanie odcinka głowowego z centrum
koordynującym.
- powstanie mezodermy spowodowało dalsze
zróżnicowanie anatomiczne,
- na podłożu trzeciego listka rozwinął się szkielet
wewnętrzny, mięśnie, układ wydalniczy, rozrodczy,
krwionośny, liczne gruczoły.
Acoelomata, bezjamowce
Parenchymia, parenchymowce
Typ: Platyhelminthes, płazińce
- brak jamy ciała,
- przestrzenie między narządami wypełnione parenchymą,
- zwierzęta morskie, słodkowodne i lądowe, wiele gatunków
pasożytniczych,
- posiadają płaskie ciało spłaszczone grzbieto-brzusznie,
- wymiana gazowa i wydalanie metabolitów odbywa się na
zasadzie dyfuzji przez powłoki ciała,
- układ wydalniczy to protonefrydia z komórkami
płomykowymi,
- jelito z jednym otworem,
- brak układu krążenia.
Typ: Platyhelminthes, płazińce
Gromada: Turbellaria, wirki
- wolno żyjące, morskie, słodkowodne i lądowe,
drapieżniki
- posiadają orzęsione komórki nabłonka
okrywającego,
- głowa z plamkami ocznymi i bocznymi płatami ,
-umięśniona gardziel do pobierania pokarmu,
- hermafrodyty ze skomplikowanymi narządami
rozrodczymi,
-rozmnażanie bezpłciowe przez podział ciała.
Typ: Platyhelminthes, płazińce
Gromada: Trematoda, przywry
- pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne,
- posiadają przyssawki: gębową i brzuszną,
- mocne okrywy ciała zapewniają ochronę w ciele
gospodarza,
- narządy rozrodcze zajmują niemal całe wnętrze,
- złożone cykle rozwojowe często ze zmianą
żywiciela.
Gromada: Trematoda, przywry
Fasciola hepatica Opisthorchis felineus
motylica wątrobowa, choroba fascjoloza choroba opistorchoza
pasożyt ptaków Trichobilharzia ocellata, ale larwa wwierca się w skórę człowieka
Typ: Platyhelminthes, płazińce
Gromada: Cestoda, tasiemce
główka tasiemca 
skoleks
- pasożyty o cyklu życiowym z co
najmniej 2 postaciami larwalnymi i
co najmniej 1 żywicielem,
- przedni koniec ciała (skoleks) z
przyssawkami i/lub hakami,
- za skoleksem występują człony
(proglotydy),
-brak otworu gębowego i jelita,
- pokarm wchłaniają całą
powierzchnią ciała,
proglotydy z narządami rozrodczymi
-dojrzałe człony wypełnione jajami
odczepiają się od tylnego końca ciała.
Gromada: Cestoda, tasiemce
Taenia saginata Taenia solium
tasiemiec nieuzbrojony tasiemiec uzbrojony
Diphyllobothrium lataum, Echinococcus granulosus
bruzdogłowiec szeroki tasiemiec bąblowiec
Acoelomata, bezjamowce
Parenchymia, parenchymowce
Typ:Nemerta, wstężnice
- zwierzęta wodne, przeważnie
morskie,
- długie, wąskie i taśmowate ciało,
- poruszają się dzięki ruchom
rzęsek i mięśni,
- brak jamy ciała,
- przestrzenie między narządami
wypełnione mezenchymą,
- posiadają ryjek oddzielony od
jelita,
- jelito posiada dwa otwory,
- obecność zamkniętego układu
krwionośnego.
Pseudocoelomata, wtórnojamowce pozorne
- występuje pierwotna jama ciała (pseudocel), która
nie posiada własnych ścian,
- brak mezodermy między jamą ciała a jelitem,
- jama ciała wypełniona płynem,
- przewód pokarmowy z otworem gębowym i odbytem,
- rozmnażają się wyłącznie płciowo,
- większość posiada liniejącą kutikulę (Ecdysozoa, wylinkowce)
Pseudocoelomata
Typ: Rotifera, wrotki
rotifera   noszący kółka
- wody słodkie, słone, podmokłe siedliska glebowe,
- ciało zbudowane z głowy, tułowia i nogi,
- na tułowiu mogą występować kutykularne wyrostki,
- noga zakończona palcami,
- ciało pokryte delikatnym oskórkiem,
- na głowie znajduje się aparat wrotny,
- gardziel zawiera aparat szczękowy (mastaks),
- rozmnażanie partenogenetyczne.
aparaty szczękowe  mastaks
Pseudocoelomata
Typ: Acanthocephala, kolcogłowy
- organizmy pasożytnicze,
- w rozwoju brak form
wolno żyjących,
- formy dojrzałe żyją w przewodzie
pokarmowym kręgowców, larwy u
bezkręgowców wodnych i lądowych,
- podział ciała na odcinek przedni
z ryjkiem pokrytym hakami i
kolcami oraz odcinek tylni: robakowato
wydłużony tułów,
-brak układu pokarmowego,
krwionośnego, oddechowego,
u większości gatunków również
wydalniczego,
-rozdzielnopłciowe, dymorfizm płciowy,
- bioindykatory środowiska wodnego
(akumulują niektóre zanieczyszczenia).
Pseudocoelomata
Typ: Gastrotricha, brzuchorzęski
- organizmy wodne, wolno żyjące,
najmniejsze tkankowce,
- poruszają się za pomocą rzęsek
rozmieszczonych na brzusznej stronie ciała i
wici umieszczonych na głowie,
- oskórek wytwarza tarczki, szczeciny,
płytki lub kotwiczki,
- nie linieją,
- posiadają gruczoły wytwarzające
substancję kleistą,
-brak specjalnych organów
transportujących tlen i związki
odżywcze.
Pseudocoelomata
Typ: Nematoda, nicienie
nema   nitka
- organizmy wolno żyjące i pasożyty,
- ciało wydłużone, niesegmentowane,
- ciało okryte mocną kutykulą,
- kształt ciała określa wór
powłokowo-mięśniowy,
- wzrost jest przerywany linieniami,
- wewnątrz ciała panuje nadciśnienie,
- posiadają drożny przewód
pokarmowy,
- nie posiadają układu krążenia,
układu oddechowego,
- występują tylko mięśnie podłużne
(brak mięsni okrężnych!),
- oddychanie tlenowe i beztlenowe (fermentacja glikogenu),
- z reguły rozmnażają się płciowo,
- występuje dymorfizm płciowy.
Pseudocoelomata
Typ: Nematoda, nicienie
oskórek nicienia - to wielowarstwowa struktura
wzmocniona poprzecznymi łańcuchami
białkowymi i wbudowaną siecią kolagenową
Typ: Nematoda, nicienie
Caenorhabditis elegans Globodera rostochiensis
Dracunculus medinensis Trichinella spiralis
Ancylostoma
duodenale
Ascaris
lumbricoides
Pseudocoelomata
Typ: Nematomorpha, nitnikowce
- wolno żyjące, słodkowodne,
- ciało długie i robakowate,
- przód ciała zaokrąglony lub
stożkowaty,
- tylny koniec zaokrąglony lub
z 2-3 wyrostkami kaudalnymi,
- na brzusznej i grzbietowej linii
ciała znajduje się rząd szczecin,
- kutykula o chropowatej
strukturze,
- układ pokarmowy silnie
zredukowany,
- brak układu krwionośnego,
oddechowego i wydalniczego,
- rozdzielnopłciowe, rozwój z
pasożytniczą larwą .
Coelomata, wtórnojamowce
- posiadają wtórną jamę ciała  celoma,
- jama posiada własny nabłonek,
- jamę wypełnia płyn izotoniczny z
resztą płynów w organizmie,
- celoma podzielona jest przegrodami
poprzecznymi,
- celoma połączona jest ze środowiskiem
zewnętrznym za pomocą metanefrydiów,
- jelito środkowe objęte jest własnymi
mięśniami, a pokarm przesuwany jest
ruchami perystaltycznymi,
- obecność układu krwionośnego i
oddechowego z barwnikami oddechowymi.
Coelomata
Nadtyp: Lophophorata, czułkowce (=lofoforowce)
- osiadłe, wyłącznie wodne organizmy,
- przód ciała zaopatrzony w lofofor czyli wieniec
orzęsionych czułków otaczających otwór gębowy,
- U-kształtny przewód pokarmowy,
- brak wyraz
nie wyodrębnionej głowy,
- występuje układ krwionośny,
- rozmnażanie płciowe i bezpłciowe przez pączkowanie
Coelomata, Lophophorata
Typ: Bryozoa, mszywioły Typ: Brachiopoda, ramienionogi
Bryozoa   zwierzęta mchy
Pectinatella magnifica Lingula anatina
Coelomata
Nadtyp: Lacunifera, Typ: Mollusca, mięczaki
- miękkie, niesegmentowane ciało zwykle okryte muszlą,
- organem lokomocji jest umięśniona noga,
- narządy wewnętrzne mieszczą się w worku trzewiowym położonym nad nogą,
- ściana worka tworzy płaszcz,
- między płaszczem a workiem występuje jama płaszczowa ze skrzelami
(ktenidia),
- fałd w jamie gębowej: tarka = radula,
- zredukowana celoma,
- drożny układa pokarmowy, otwarty układ krwionośny.
Coelomata, Mollusca
Gromada: Polyplacophora, chitony
- zwierzęta morskie,
-owalne ciało, spłaszczone grzbieto  brzusznie,
- muszla podzielona na osiem płytek dachówkowato na siebie zachodzących,
- noga dobrze rozwinięta,
- posiadają tarkę do zdrapywania glonów z powierzchni kamieni,
- głowa szczątkowa.
Lepidochitonia cinereus,
zachodni Bałtyk
Coelomata, Mollusca
Gromada: Gastropoda, brzuchonogi
- morskie, słodkowodne lub lądowe,
- asymetryczne,
- spiralnie zwinięta muszla,
- muszla często zredukowana lub nieobecna,
- dobrze wyodrębniona głowa z dwoma parami czułków,
- dobrze wykształcona noga,
- obecna radula,
- zachodzi zjawisko zwane torsją  skręcenie worka o 180O,
- otwór odbytowy i jama płaszczowa nad głową.
Coelomata, Mollusca
Gromada: Bivalvia, małże
- morskie lub słodkowodne,
- głównie osiadłe, wytwarzają mocne nici tzw. bisior,
- dwubocznie symetryczne,
- muszla złożona z dwóch połówek połączonych elastycznym wiązadłem,
- nie posiadają głowy,
- nie posiadają tarki, są filtratorami,
- posiadają silnie orzęsione skrzela,
- z
ródło pokarmu, wykorzystywane w przemyśle jubilerskim, galanteryjnym,
- mogą przenosić choroby i pasożyty.
Coelomata, Mollusca
Gromada: Cephalopoda, głowonogi
- wyłącznie morskie, aktywne drapieżniki,
- dwubocznie symetryczne,
- posiadają głowę i tułów,
- noga przekształcona w ramiona z przyssawkami,
- fragment nogi przekształcony w mięsisty wyrzutowy lejek,
- brak muszli lub muszla zredukowana, wewnętrzna,
- posiadają dobrze rozwinięte narządy zmysłów i złożony mózg,
- posiadają worek czernidłowy w tylnej części tułowia,
- posiadają chromatofory z ziarnami pigmentu.
Architeuthis dux, największy bezkręgowiec
Coelomata
Nadtyp: Articulata, segmentowce
Typ: Annelida, pierścienice
annelida   małe pierścienie
- żyją w morzach, wodach słodkich i wilgotnej glebie,
niektóre są pasożytami,
- podział ciała na metamery, pierścienie,
- segmentacja homonomiczna lub heteronomiczna,
- pierwszy segment: prostomium, ostatni: pygydium,
- ciało owalne lub grzbieto  brzusznie spłaszczone,
- ciało okryte wilgotnym oskórkiem,
- obecność chitynowo 
białkowych szczecin.
Coleomata, Annelida
Gromada: Polychaeta, wieloszczety
- zwierzęta głównie morskie,
- dobrze wyodrębniony odcinek głowowy
- na każdym segmencie para
parapodiów z pękami szczecinek,
- szczeciny różnego kształtu i wielkości
zakończone prosto, rozwidlone, haczykowate,
Nereis pelagica
- rozdzielnopłciowe, zapłodnienie zewnętrzne,
- larwa trochofora.
Spirobranchus giganteus
trochofora
Polychaeta, wieloszczety
Alitta succinea
Sedentaria
Coleomata, Annelida
Gromada: Oligochaeta, skąposzczety
- żyją w wodach słodkich i wilgotnej glebie,
- nie posiadają parapodiów,
- posiadają nieliczne szczeciny,
- słabo wyodrębniony odcinek głowowy,
- obecność narządu związanego z rozrodem:
siodełko (clitellum),
- hermafrodyty o zapłodnieniu krzyżowym.
Lumbricus terrestis
Gromada:Oligochaeta, skąposzczety
Tubifex tubifex Enchytraeus albidus
Megascolides australis Naididae
Coleomata, Annelida
Gromada: Hirudinea, pijawki
- drapieżniki i pasożyty zewnętrzne,
- ciało grzbieto-brzusznie spłaszczone,
- ciało zbudowane z 34 segmentów,
- przednia i tylnia przyssawka,
- brak szczecin,
- obecne siodełko u dojrzałych płciowo osobników.