MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Tomasz Madej
Organizowanie stanowiska pracy 313[04]Z1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
Dr inż. Tomasz Ciszewski
Dr inż. Mieczysław Kornaszewski
Opracowanie redakcyjne:
Piotr Stępień
Konsultacja:
Mgr inż. Piotr Ziembicki
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313 [04] Z1.01
Organizowanie stanowiska pracy zawartego w programie nauczania technik urządzeń
audiowizualnych
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2.Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwporażeniowej 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Organizowanie stanowiska pomiarowego na przykładzie badania
własności akustycznych poszczególnych głośników kolumny 16
4.2.1. Materiał nauczania 16
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.2.3. Ćwiczenia 22
4.2.4. Sprawdzian postępów 23
4.3. Wykorzystanie schematów i instrukcji 24
4.3.1. Materiał nauczania 24
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.3.3. Ćwiczenia 30
4.3.4. Sprawdzian postępów 32
4.4. Dobór i obsługa przyrządów pomiarowych 33
4.4.1. Materiał nauczania 33
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 35
4.4.3. Ćwiczenia 35
4.4.4. Sprawdzian postępów 36
4.5. Organizowanie stanowiska pracy w studio radiowym lub
telewizyjnym 37
4.5.1. Materiał nauczania 37
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 48
4.5.3. Ćwiczenia 48
4.5.4. Sprawdzian postępów 49
5. Sprawdzian osiągnięć 50
6. Literatura 56
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat organizowania
stanowiska pracy w zawodzie technik urządzeń audiowizualnych.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które
powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazanÄ… literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia,
które zawierają:
wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
sprawdzian teoretyczny,
sprawdzian praktyczny,
4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających. Twoje opanowanie
wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest
dowodem osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce
modułowej. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie
tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną
czynność. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
313[04]Z1
Praca z urzÄ…dzeniami
audiowizualnymi
313[04]Z1.01
Organizowanie stanowiska
pracy
313[04]Z1.02
Dobieranie urządzeń
audiowizualnych do realizacji
projektu scenograficznego
313[04]Z1.03
Realizowanie projektu
scenograficznego
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
korzystać z podstawowych praw elektroniki i elektrotechniki,
rozpoznawać obwody prądu stałego i przemiennego,
badać obwody prądu stałego i przemiennego,
dokonać analizy działania oraz zastosowania podstawowych elementów
elektrycznych i elektronicznych
wykonać montaż układu analogowego i cyfrowego,
dokonać pomiaru układów analogowych i cyfrowych,
zbadać podstawowe elementy elektroniczne,
korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zorganizować stanowisko pracy z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwporażeniowej oraz ochrony środowiska,
- obsłużyć elektryczne i elektroniczne przyrządy pomiarowe,
- połączyć według schematu układy do wykonywania pomiaru podstawowych
wielkości elektrycznych,
- dobrać niezbędne narzędzia,
- przygotować przewody elektryczne do montażu,
- zanalizować dokumentację techniczną,
- odczytać schematy ideowe i montażowe układów pomiarowych,
- wykonać montaż układów elektrycznych według schematu,
- sprawdzić prawidłowość wykonanych połączeń,
- włączyć układ do sieci zasilającej pod nadzorem nauczyciela,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwporażeniowej
oraz ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwporażeniowej
4.1.1. Materiał nauczania
Porażenie prądem elektrycznym może nastąpić na skutek:
- dotknięcia części znajdującej się stale pod napięciem,
- dotknięcia części urządzeń które znalazły się pod napięciem na skutek uszkodzenia
izolacji,
- znalezienia się na powierzchni ziemi mającej różne potencjały.
Skutki działania urazu elektrycznego na organizm ludzki zależą od:
- rodzaju kontaktu z prÄ…dem elektrycznym,
- rodzaju prÄ…du,
- wartości napięcia,
- wartości prądu,
- częstotliwości,
- drogi przepływu prądu,
- czasu przepływu prądu,
- gęstości prądu,
- rezystancji ciała ludzkiego
Działanie prądu na organizm ludzki
Badanie szkodliwego działania prądu przepływającego przez organizm ludzki jest
trudne i odpowiedzialne z wielu przyczyn. Do najważniejszych trudności należy
zaliczyć niebezpieczeństwo, które występuje w czasie badań i prób. Z tych względów
doświadczenia prowadzone na ochotnikach mogą dotyczyć prądów wyłącznie o małych
wartościach. Przeprowadzone badania doświadczalne na zwłokach ludzkich, przez które
przepuszczane były prądy o większym natężeniu, nie dały pełnego obrazu wszystkich
zjawisk, występujących przy przepływie prądu przez organizmy żywe. Najwięcej
wyników zebrano z doświadczeń na zwierzętach. Jednak i te wyniki obarczone są
pewnym błędem, gdyż różne zwierzęta różnie reagują na przepływający prąd.
Badania wykazały, że najważniejszymi skutkami przepływu prądu przez organizm
sÄ…:
- skurcze mięśni i utrata kontroli porażonego nad działalnością mięśni,
- utrata świadomości (działanie na układ nerwowy),
- zakłócenie oddychania (skurcz mięśni oddechowych),
- zakłócenie pracy serca, polegające na zatrzymaniu akcji serca bądz
migotaniu
komór sercowych,
- oparzenia zewnętrzne i wewnętrzne,
- pośrednie działanie prądu elektrycznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Skutki przepływu prądu przez ciało ludzkie
Skurcz mięśni. Porażony nie może bez pomocy innej osoby oderwać się od z
ródła
prądu, a tym samym może pozostać pod jego działaniem przez dłuższy czas. Występuje
tu zjawisko skurczu mięśni zginających.
Zjawisko to jest jednym z częstszych powodów śmiertelnego porażenia, gdyż
dłuższe przebywanie pod napięciem powoduje wydzielanie się dużych ilości ciepła
(oparzenia) i opisane dalej zaburzenia w pracy serca.
Utrata świadomości następuje na skutek oddziaływania prądu na układ nerwowy.
Oddziaływanie to polega na zagęszczeniu jonów na granicy przejścia prądu pomiędzy
komórkami ciała o lepszej przewodności do komórek o gorszej przewodności.
Większość badaczy tego zjawiska uważa, że podrażnienie układu nerwowego
spowodowane jest zakłóceniem równowagi jonów. Gromadzenie się jonów występuje
przy prądzie zmiennym o stosunkowo niskiej częstotliwości do 500 Hz.
Przy większych częstotliwościach tylko część jonów zdąży przebyć odpowiednią
drogę w czasie połowy okresu i zagęszczenie jonów pomiędzy komórkami jest coraz
mniejsze. Przy częstotliwościach 10 000 Hz nie tworzą się już prawdopodobnie
wyczuwalne skupienia jonów powodujących utratę przytomności, dlatego prąd o tej
częstotliwości i większej nie oddziałowywuję już w tak niebezpieczny sposób na układ
nerwowy jak prąd niższej częstotliwości.
Zatrzymanie oddychania występuje przy dłuższym przepływie prądu przez klatkę
piersiową. Następuje tu skurcz mięśni oddechowych; mięśnie te normalnie powodują
rozszerzanie klatki piersiowej powodując ruchy oddechowe. Skurcz mięśni
uniemożliwia oddychanie i jeżeli porażony nie zostanie dostatecznie szybko uwolniony
spod napięcia, zginie wskutek uduszenia.
Zakłócenie pracy serca. Praca serca polegająca na miarowych skurczach tłoczy
krew do organizmu. W każdym cyklu pracy serca trwającym około 0,8 s występuje
moment trwający około 0,2 s, w którym serce jest szczególnie wrażliwe na przepływ
prądu. Jeżeli przy krótkotrwałym przepływie prądu moment przepływu przypada na
początek rozkurczu komór (przerwa w pracy serca), to prawdopodobieństwo
wystąpienia migotania komór sercowych jest duże. Przy przepływie krótszym niż 0,2 s
wystąpienie migotania komór sercowych jest rzadkie. Prąd płynący dłużej niż 1 s nie
może pominąć momentu największej wrażliwości serca.
Stosunkowo najświeższe badania przeprowadzone na zwierzętach podały
zależności wartości i czasu przepływu prądu o częstotliwości 50-60 Hz, który nie
powoduje zjawiska migotania komór sercowych.
Migotanie komór sercowych powoduje zatrzymanie akcji serca, ustanie przepływu
krwi i śmierć na skutek niedotlenienia organizmu.
Migotanie komór sercowych powodują wyłącznie prądy o częstotliwości sieciowej, to
jest o częstotliwości 40 do 60 Hz.
Oparzenia wewnętrzne i zewnętrzne zależne są od natężenia prądu, czasu jego
przepływu i odporności ciała ludzkiego.
Oparzenia zewnętrzne występują w miejscu zetknięcia ciała z przewodnikiem.
Oparzenia wewnętrzne występujące na całej drodze przepływu prądu przez ciało
ludzkie sÄ… groz
niejsze od oparzeń zewnętrznych dlatego, że oparzenia te są
niewidoczne.
Działanie cieplne prądu może doprowadzić do częściowego lub całkowitego
zniszczenia komórek. Znane są przypadki rozerwania naczyń krwionośnych lub
zniszczenia tkanek ścięgien czy kości przez prądy o dość dużych natężeniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Oczywiście największe ilości wytworzonego ciepła powstają w miejscach ciała
mającego większą rezystancję (opór czynny).
Duże wartości prądów przepływając przez ciało są przyczyną oparzeń wewnętrznych,
uszkodzeń mięśni i przechodzenia do krwi barwnika mięśniowego, tzw. mioglobiny.
Mioglobina jest substancjÄ… szkodliwÄ… dla pracy nerek, hamujÄ…cÄ… wydzielanie moczu.
Większe ilości mioglobiny powodują śmiertelne zatrucie porażonego dopiero w kilka
dni po porażeniu.
Do poważniejszych obrażeń może dojść w przypadku przebywania w polu
działania łuku elektrycznego. W czasie zwarcia prąd zwarciowy może dochodzić do
kilku tysięcy amperów. W miejscu zwarcia temperatura łuku nierzadko przekracza
2500C, a dynamiczne działanie zwarcia powoduje zjawisko podobne do eksplozji.
Tak więc przebywanie w promieniu działania łuku może spowodować:
a) mechaniczne uszkodzenie ciała mające wygląd ran ciętych, potłuczeń itp,
b) oparzenia do trzeciego stopnia włącznie,
c) zapalenie odzieży,
d) pary metali osadzają się na skórze powodując niebolesne obrzęki o barwie żółtej,
brÄ…zowej lub czarnej,
e) świetlne działanie powoduje: światłowstręt, łzawienie, zapalenie spojówek, obrzęk
itp.
Do urazów pośrednich możemy zaliczyć również tzw. uszkodzenia mechaniczne
występujące wskutek upadku z wysokości i utraty równowagi.
Stopień porażenia człowieka zależy od następujących czynników.
1. Natężenie prądu
Z prawa Ohma wynika, że natężenie prądu zależy od napięcia i oporności ciała.
Reakcje ludzi na prąd przepływający przez ciało w zależności od natężenia są różne.
Inne są u kobiet niż u mężczyzn, a jeszcze inne u dzieci. Zależą one też od cech
indywidualnych każdego osobnika. Niemniej, w wyniku wielu badań zdołano ustalić
pewne wartości średnie zestawione w tabeli. Podane wartości odnoszą się do mężczyzn,
dla kobiet i dzieci są one niższe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Tabela 1. Średnie wartości prądu stałego i przemiennego [5, s. 25]
Prąd w Prąd przemienny 50-60 Prąd w Prąd stały
mA Hz mA
1-1,5 PoczÄ…tek odczuwania
przepływu prądu
3-6 Powstają skurcze mięśni 5-8 Początek odczuwania przepływu prądu
i odczucie bólu
10-15 Silne skurcze mięśni Uczucie ciepła
Ręce z trudem można
oderwać od przewodu
Silne bóle w palcach,
ramionach i plecach
15-25 Bardzo silny skurcz 20-25 PowstajÄ… skurcze Znaczne odczuwanie
Samodzielne oderwanie ciepła
się jest niemożliwe
Bardzo silne bóle
Utrudniony oddech
większy Bardzo silne skurcze
niż 30 Utrata przytomności i
migotanie komór
sercowych
2. Czas przepływu
Czas przepływu ma zasadnicze znaczenie na migotanie komór sercowych.
Działanie cieplne prądu zależy od czasu przepływu w sposób oczywisty.
3. Częstotliwość
O wpływie częstotliwości przepływającego prądu mowa jest wyżej. Dodatkowo
można uzupełnić, że przy większych częstotliwościach zakres natężeń bezpośrednio
śmiertelnych przesuwa się w stronę większych wartości prądu i tak np. przy 5000 Hz
dopiero natężenie 1 A jest śmiertelne.
To samo zjawisko występuje przy częstotliwościach mniejszych niż 10 Hz, zaś prąd
stały powoduje śmierć dopiero przy natężeniu około 1,2 A.
4. Drogi przepływu
Droga przepływu prądu przez ciało ludzkie ma istotny wpływ na skutki rażeń, przy
czym największe znaczenie ma to, jaka część prądu przepływa przez serce i przez układ
oddechowy. Według publikowanych danych przy przepływie prądu na drodze:
ręka-ręka: przez serce przepływa - 3,3% prądu ogólnego, lewa ręka-nogi: przez serce
przepływa - 3,7% prądu ogólnego, prawa ręka-nogi: przez serce przepływa - 6,7%
prądu ogólnego, noga-noga: przez serce przepływa - 0,4% prądu ogólnego.
Prawie dwukrotne zwiększenie prądu przepływającego przez serce w przypadku
przyłożenia elektrod do prawej ręki i nóg tłumaczy się tym, że oś podłużna serca leży
na tej właśnie drodze.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. Rezystancja ciała ludzkiego
Ciało ludzkie składa się z różnych tkanek, które stawiają większy lub mniejszy
opór przepływającemu przez nie prądowi. Do tkanek o większej rezystancji należy
skóra, kości, chrząstki, wiązadła i tkanka tłuszczowa. Mniejszą rezystancję mają
mięśnie i krew. Ponieważ skóra, a właściwie naskórek, w porównaniu z innymi
tkankami ma rezystancję o wiele większą od rezystancji pozostałych tkanek, możemy
więc ciało ludzkie uważać jako zestaw dwóch elementów. Będzie to: rezystancja skóry i
rezystancja wewnętrzna ciała. Pomiary rezystancji przeciętnej skóry, wykonane przy
napiÄ™ciu kilku woltów, daÅ‚y wartość rzÄ™du 100 000 © na 1 cm2 powierzchni styku skóry
z elektrodą. Stąd wartość rezystancji całego ciała, pomierzona przy suchym i
nieuszkodzonym naskórku, daÅ‚a wyniki od 10 000 do 1 000 000 © w zależnoÅ›ci od
wymiarów elektrod. Rezystancja skóry nie ma jednak wartości stałej, lecz zmienia się w
zależności od: stanu skóry, wielkości elektrod stykających się ze skórą oraz ich nacisku,
natężenia i czasu trwania przepływu prądu, oraz wartości doprowadzonego napięcia.
Ponadto rezystancja skóry znacznie się zmniejsza wskutek zawilgocenia przez
bezpośrednie zetknięcie się z wilgocią, czy też wskutek wydzielania się potu.
Rezystancja skóry jest tym mniejsza, im większa jej powierzchnia styka się z
elektrodami. Pod wpływem odpowiednio wysokiego napięcia skóra ulega częściowemu
lub całkowitemu przebiciu. Wyraz
ny wpływ tego ujawnia się przy napięciu
przekraczającym wartość 250 V. Jeśli wskutek podanych tu przyczyn rezystancja skóry
zostanie wyeliminowana, to pozostaje tylko rezystancja wewnętrzna ciała.
Przeprowadzone pomiary rezystancji wewnętrznej ciała dały wyniki w granicach ok.
1000 ©, przy czym droga przepÅ‚ywu prÄ…du nie miaÅ‚a istotnego znaczenia. W wiÄ™kszoÅ›ci
przepisów przyjmuje się, że w najbardziej niekorzystnych warunkach rezystancja ciała
ludzkiego wynosi 700-1000 ©.
6. Stan psychiczny człowieka
Stan fizyczny i psychiczny człowieka ma duży wpływ na zwiększenie
niebezpieczeństwa porażenia. Stan podniecenia badanego człowieka powodował
wydzielanie się potu, a tym samym zmniejszenie rezystancji i wzrost natężenia
przepływającego prądu. Oprócz tego takie stany psychiczne jak; roztargnienie,
zdenerwowanie czy zamroczenie alkoholem zmniejszają zdolność reagowania i zwięk-
szają możliwość powstania wypadku. Stan fizyczny ma również duży wpływ na
odporność organizmu, np. pocenie się, stany osłabienia i wyczerpania chorobowego.
Wyróżniamy następujące sposoby ochrony przeciwporażeniowej:
a. środki organizacyjne,
b. środki techniczne.
Åšrodki techniczne
W urządzeniach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym nie wyższym
niż 1 kV ochronę przeciwporażeniową należy zapewnić przez zastosowanie:
a. napięć bezpiecznych,
b. ochrony przeciwporażeniowej podstawowej oraz jednego z następujących
środków ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej:
- zerowania,
- uziemienia ochronnego,
- wyłączników przeciwporażeniowych różnicowoprądowych,
- separacji odbiorników,
- izolacji stanowiska,
- izolacji ochronnej.
Do ochrony podstawowej (przed dotykiem bezpośrednim) zaliczamy:
- izolowanie przewodów, aparatów urządzeń,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
- stosowanie osłon, barier, ogrodzeń przenośnych uniemożliwiających
przypadkowe dotknięcie części pod napięciem,
- stosowanie odstępów izolacyjnych,
- umieszczenie części będących pod napięciem poza zasięgiem
człowieka,
- zabezpieczenie przewodów przed uszkodzeniami mechanicznymi.
Do środków organizacyjnych zaliczamy:
- podnoszone kwalifikacje pracowników,
- zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- dokonywanie atestów urządzeń.
Jednym z podstawowych środków ochrony stosowanej przed skutkami nadmiernego
wzrost napięcia jest wyłącznik nadmiarowo  prądowy przedstawiony na rysunku
poniżej.
Rys. 1. Wyłącznik nadmiarowo  prądowy [1, s. 10]
Innym środkiem ochrony jest zastosowanie wyłącznika nadprądowego.
Rys. 2. Wyłącznik nadprądowy [1, s. 11]
Instalacje rozdziału energii elektrycznej dla potrzeb techniki zdjęciowej, dz
więku
i oświetlenia powinny być zaprojektowane i wykonane zgodnie z przepisami dotyczącymi
instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych (na terenie budowy i rozbiórki) oraz
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
utrzymywane i użytkowane w taki sposób, aby nie stanowiły zagrożenia pożarowego lub
wybuchowego, a także chroniły w dostatecznym stopniu pracowników przed porażeniem
prÄ…dem elektrycznym.
Projekt, konstrukcja i wybór materiałów oraz urządzeń ochronnych w instalacji,
o której mowa powinny być dostosowane do rodzaju i mocy rozdzielanej energii,
warunków zewnętrznych oraz do poziomu kwalifikacji osób mających dostęp do
instalacji.
Drogi komunikacyjne dla osób znajdujących się na planie oraz dla obsługi
wózków poruszanych ręcznie muszą być równe, nie powodować poślizgu i nie
stwarzać zagrożeń.
Sprzęt, urządzenia i przedmioty wyposażenia instalowane na konstrukcjach
i pomostach zabezpiecza się dodatkowo, w tym pasami, linami, łańcuchami.
Urządzenia pomocnicze i przedmioty wyposażenia opraw oświetleniowych
przechowuje siÄ™ w specjalnych pojemnikach, a po ich zainstalowaniu
zabezpiecza zgodnie z instrukcją eksploatacyjną użytkowanego sprzętu. Sprzęt
i urządzenia oświetleniowe, przeznaczone do zawieszenia, zabezpiecza się
dodatkowo przed wypadnięciem lub rozpryskiem.
Nie jest dopuszczalne:
1) włączanie i wyłączanie odbiorników elektrycznych bez użycia przełączników;
2) zawieszanie jakichkolwiek urządzeń lub innych przedmiotów na przewodach
elektrycznych.
Instalowanie ciężkich jednostek oświetleniowych i innych przedmiotów na
podwyższeniach wykonuje się pod bezpośrednim nadzorem osób uprawnionych, przy
użyciu urządzeń pomocniczych i zabezpieczających.
Ogranicza się czas przebywania pracowników oraz innych osób w pełnym
oświetleniu produkcyjnym. Pełne produkcyjne oświetlenie planu zdjęciowego stosuje
się tylko podczas generalnych prób oświetlenia oraz podczas dokonywania zdjęć.
Personel obsługi planu zdjęciowego stosuje okulary lub daszki ochronne.
Urządzenia techniczne oraz sprzęt i instalacje elektryczne powinny być poddawane
konserwacji i okresowym przeglądom. Stosowanie urządzeń i sprzętu techniki
dz
więkowej oraz obsługa wozu dz
więkowego odbywa się zgodnie z instrukcjami
użytkowania sprzętu i urządzeń oraz ogólnymi przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy. Podczas wyładowań atmosferycznych w plenerze przenośny sprzęt
elektryczny wyłącza się spod napięcia, a wszystkie prace montażowe przy nim
wstrzymuje.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń
1. Co to jest ochrona przeciwporażeniowa?
2. Omów skutki działania prądu na organizm ludzki?
3. Omów stopnie porażenia prądem elektrycznym?
4. Wymień sposoby ochrony przeciwporażeniowej?
5. Omów sposoby ochrony przeciwporażeniowej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie wartości znamionowych urządzeń audiowizualnych dobierz środki
ochrony przeciwporażeniowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wymienić elementy będące na wyposażeniu studia radiowego lub telewizyjnego,
2) na podstawie dokumentacji technicznej podać znamionowe parametry pracy
urządzeń audiowizualnych będących na wyposażeniu studia radiowego lub
telewizyjnego, np. napięcie znamionowe, prąd znamionowy,
3) na podstawie wypisanych wartości znamionowych urządzeń audiowizualnych
dobrać zabezpieczenie nadprądowe do układu,
4) na podstawie wartości znamionowych urządzeń audiowizualnych dobrać
zabezpieczenie różnicowoprądowe.
Wyposażenie stanowiska pracy:
regulaminy i instrukcje urządzeń audiowizualnych,
elementy studia radiowego lub telewizyjnego,
dokumentacja techniczna urządzeń audiowizualnych,
zabezpieczenia nadprÄ…dowe oraz ich dokumentacja techniczna,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Dobierz środki ochrony przeciwporażeniowej do studia radiowego w którym
znajdujÄ… siÄ™ podstawowe urzÄ…dzenia audiowizualne
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wymienić elementy będące na wyposażeniu studia radiowego lub telewizyjnego,
2) na podstawie dokumentacji technicznej podać znamionowe parametry pracy
urządzeń audiowizualnych będących na wyposażeniu studia radiowego lub
telewizyjnego, np. napięcie znamionowe, prąd znamionowy,
3) na podstawie wypisanych wartości znamionowych urządzeń audiowizualnych
dobrać zabezpieczenie nadprądowe do układu,
4) na podstawie wartości znamionowych urządzeń audiowizualnych dobrać
zabezpieczenie różnicowoprądowe.
Wyposażenie stanowiska pracy:
regulaminy i instrukcje urządzeń audiowizualnych,
elementy studia radiowego lub telewizyjnego,
dokumentacja techniczna urządzeń audiowizualnych,
zabezpieczenia nadprÄ…dowe oraz ich dokumentacja techniczna,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz
1) zdefiniować pojęcie ochrony przeciwporażeniowej
2) opisać działanie prądu na organizm ludzki
3) omówić skutki przepływu prądu przez ciało ludzkie
4) omówić stopnie porażenia prądem elektrycznym,
5) wymienić sposoby ochrony przeciwporażeniowej
6) opisać sposoby ochrony przeciwporażeniowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2. Organizowanie stanowiska pomiarowego na przykładzie
badania własności akustycznych poszczególnych
głośników kolumny
4.2.1. Materiał nauczania
W wyniku stałego postępu techniki informatycznej, telekomunikacyjnej
i multimedialnej - otoczenie, w jakim żyjemy podlega ciągłym zmianom. Cywilizacja
wkroczyła obecnie na nowy etap rozwoju - stajemy się społeczeństwem informacyjnym.
Nowa jakość komunikacji wynika z jej przystępności, masowości i globalności. Wraz
z tym zmienia się sposób wykonywania pracy. Zanika praca wykonywana wyłącznie
przy użyciu rąk, coraz częściej w trudnych i uciążliwych czynnościach człowiek jest
zastępowany maszyną, albo też wykonuje swą pracę przy użyciu maszyn.
Na jakość aktywności zawodowej, na równi z upowszechnieniem wiedzy
o możliwościach nowoczesnych technologii, wpływa organizacja przestrzeni pracy.
Koncepcja ergonomicznego środowiska nie jest już tylko komfortem a standardem
gwarantującym przyjazne i zdrowe otoczenie. Ergonomiczna optymalizacja warunków
pracy jest potrzebna i stosowana we wszystkich gałęziach przemysłu, handlu,
komunikacji, w pracy biurowej, w gospodarstwie domowym. Przedmiotem
projektowania ergonomicznego są relacje zachodzące między człowiekiem, strukturą
techniczną a rodzajem wykonywanych czynności. Najbardziej wrażliwym ogniwem
tego systemu jest człowiek, którego wydajność ograniczają możliwości psychofizyczne.
Dlatego ergonomia zaleca przestrzeń, środowisko i organizację pracy dostosowywać do
człowieka.
Podstawowym warunkiem przy projektowaniu pracy jest jej bezpieczeństwo.
Kształtowanie takich warunków pracy wymaga wiedzy o niezawodności działania nie
tylko układów technicznych, ale i człowieka  jego możliwości fizycznych
i psychicznych. A także wiedzy o różnicach między możliwościami poszczególnych
osób. Bowiem nie każda osoba może pracować na dowolnym stanowisku pracy. Istnieją
przecież takie stanowiska, na których potrzebna jest np. ponadprzeciętna siła fizyczna,
albo zdolność do logicznego rozumowania.
Trzeba pamiętać także o tym, że optymalizacja warunków pracy to nie tylko dobre
projektowanie, ale także nieustanne korygowanie i uwzględnianie zmian zachodzących
w organizacji, czy wyposażeniu stanowiska. Powinien być to proces ustawicznej
analizy i oceny warunków pracy, dokonywanej w oparciu o kryteria systemowe. Tylko
wówczas, kiedy ten proces ma charakter ciągły, będzie można stworzyć ergonomiczne
miejsce pracy.
Wszystkie trzy elementy występujące w układzie człowiek - środki pracy -
środowisko są ważne dla prawidłowego kształtowania warunków pracy, ze względu na
wzajemne oddziaływanie. Kluczowym zagadnieniem jest jednak wiedza o człowieku.
Podstawa, tworzenia zasad kształtowania optymalnych warunków pracy jest znajomość
możliwości psychofizycznych człowieka. Ważna jest zwłaszcza znajomość ograniczeń
tych możliwości. Gdy praca przekracza możliwości adaptacji, pojawia się zmęczenie
umysłowe i fizyczne, rozwijają się dolegliwości i choroby zawodowe. Traci na tym
wydajność pracy. I kiedy nie jest to zjawisko dotyczące jednej osoby, oznacza to nie
mniej ni więcej, że dane miejsce pracy zostało z
le zaprojektowane i wymaga
natychmiastowej reorganizacji. Konieczna jest znajomość cech człowieka istotnych dla
wykonywania pracy - wydolności fizycznej, umysłowej, cech psychicznych oraz
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
obciążenia fizycznego (dynamicznego i statycznego) i psychicznego wynikającego
z danej pracy.
Nazwa ergonomia wywodzi się od dwóch greckich słów: ergon - czyn, praca oraz
nomos - zwyczaj, prawo, wiedza. W przekładzie na język polski oznacza wiedzę o
pracy (ludzkiej). W Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN (suplemencie) hasło
ergonomia pojawiło się dopiero w 1970 roku. Od tego czasu następuje powolne, lecz
systematyczne przenikanie do świadomości społecznej jej roli oraz zrozumienie celów i
zadań stojących przed tą interdyscyplinarna wiedza w obecnych czasach.
Definicji ergonomii jest wiele, ujmują one różne charakterystyczne cechy ergonomii:
jako nauki lub działalności praktycznej, z punktu widzenia podmiotu pracy, czyli
człowieka lub całego układu pracy.
Ergonomia w swoim podstawowym ujęciu zajmuje się optymalizacja, pracy,
rozumianej jako układ lub system współdziałania człowieka ze środkami pracy w
określonym środowisku materialnym i społecznym, zmierzający do wytworzenia tzw.
produktu.
Ergonomia określana jest też bardzo często jako: interdyscyplinarna nauka,
zajmująca się przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska i warunków pracy do
anatomicznych i psychofizycznych cech człowieka, zapewniając sprawne, wydajne i
bezpieczne wykonywanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim koszcie
biologicznym.
W niektórych definicjach ergonomię określa się jako wiedzę charakteryzująca
możliwości człowieka, potrzebna, do prawidłowego projektowania narzędzi, maszyn,
systemów pracy i środowiska, zapewniającego bezpieczna, i efektywna pracę.
Szersze definicje jako przedmiot ergonomii określają nie tylko wiedzę o możliwościach
człowieka, ale całą analizę i kształtowanie współzależności wszystkich elementów
składowych systemu pracy, aktywności zawodowej człowieka, organizacji i środków
pracy oraz produktu, będącego wynikiem pracy.
Obecnie zakres działania ergonomii rozszerza się na inne, poza pracą, dziedziny
aktywności człowieka, mówi się o ergonomicznych warunkach życia, sportu
i wypoczynku, ergonomicznych mieszkaniach, meblach, samochodach, zabawkach.
Rozwijająca się w ostatnich latach ergonomia produktu ma na celu zwiększenie
funkcjonalności również i dóbr konsumpcyjnych. Jedna ze współczesnych definicji
szeroko pojętej ergonomii i zawieraja.ca cel jej działania brzmi:  ergonomia jest
dziedziną nauki i praktyki, której celem jest kształtowanie działalności człowieka 
w tym przede wszystkim pracy - odpowiednio do jego fizjologicznych
i psychologicznych właściwości .
Zasady organizowania stanowiska pracy zostaną omówione na przykładzie
ćwiczenia dotyczącego badania własności akustycznych poszczególnych głośników
kolumny.
Przedmiotem ćwiczenia jest badanie własności akustycznych poszczególnych
głośników kolumny .
Głośniki dynamiczne działają na zasadzie przetwarzania sygnału elektrycznego
pobudzającego cewkę umieszczoną w stałym polu magnetycznym na falę akustyczną.
Cewka przytwierdzona do membrany głośnika wprawia ją w ruch a w efekcie powoduje
emisje fali akustycznej. Fakt promieniowania przez głośnik widoczny jest na jego
schemacie zastępczym rys. 3 pojawieniem się dodatkowego elementu  admitancji Yp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rc Lc
J
a
Jp
Zw
b
C L G
U
Y
U
b
a
Rys.3. Elektryczny schemat zastępczy głośnika [2, s. 34]
Część energii drgań mechanicznych zamieniająca się na energię fali akustycznej z
punktu widzenia układu mechanicznego stanowi "stratę"  reprezentowaną
w elektrycznym układzie zastępczym rezystancją, zwaną w przetwornikach
elektroakustycznych rezystancją promieniowania. Wielkość tej rezystancji w dużej
mierze odzwierciedla sprawność głośnika. Admitancja Yp ma sens wielkości której
odwrotność jest proporcjonalna do impedancji promieniowania, której częścią
rzeczywistą jest wspomniana wyżej rezystancja promieniowania. Rezystancja
promieniowania jest ściśle związana np. z kształtem membrany oraz akustycznymi
warunkami jej otoczenia. Warunki otoczenia ukształtowane są przez sposób zabudowy
głośnika. Można wymienić ich trzy zasadnicze rodzaje: głośnik niezabudowany,
zamocowany w odgrodzie oraz umieszczony w szczelnej obudowie - kolumnie.
Szczególnym przypadkiem jest użycie tuby. Stosuje się ją zazwyczaj w celu
przetransformowania dużej impedancji promieniowania membrany głośnika na
mniejszą wartość bardziej dopasowaną do własności akustycznych powietrza.
Część urojona impedancji promieniowania membrany kołowej głośnika
reprezentuje tzw. jej masę współdrgającą. Na schemacie równoważnym zwiększa ona
nieznacznie pojemność C, co jednak nie wpływa zasadniczo na parametry głośnika.
Zdecydowanie ważniejszy jest wpływ rezystancji promieniowania. Rezystancja ta, w
zakresie niższych częstotliwości, rośnie proporcjonalnie do kwadratu ich wartości. Na
rysunku 4 pokazano typowy wykres zmian impedancji promieniowania membrany
kołowej (ściślej części rzeczywistej i urojonej impedancji promieniowania) w funkcji
częstotliwości, [4]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 4. Impedancja promieniowania membrany kołowej [2, s. 36]
Znając schemat równoważny głośnika i wykres impedancji promieniowania można
wyjaśnić kształt funkcji przenoszenia głośnika. Na niskich częstotliwościach elementy
Lc, Rc, Gm nie odgrywają znaczącej roli. Schemat upraszcza się do równoległego
połączenia LC i Yp=Gp. Ze wzrostem częstotliwości następuje gwałtowne uwypuklenie
rezonansowych własności obwodu LC powodując wzrost funkcji przenoszenia.
Narastanie tej funkcji trwa aż do częstotliwości rezonansowej:
1
=
f
r
2 LC
której wartość zależy od masy membrany, cewki i zawieszenia oraz od podatności
zawieszenia membrany. Częstotliwość rezonansowa jest tym niższa im większa jest
całkowita masa i im większa jest podatność zawieszenia.
Powyżej częstotliwości rezonansowej równoległy obwód rezonansowy
reprezentujący część mechaniczną głośnika ma charakter pojemnościowy. Ze wzrostem
częstotliwości obwód ten (wypadkowa pojemności) coraz bardziej bocznikuje
przewodność Gp. Gdyby przewodność była stała, jak jest to w zwykłych układach
elektrycznych, wówczas funkcja przenoszenia malałaby wraz ze wzrostem
częstotliwości. W rzeczywistości, ponieważ wraz ze wzrostem częstotliwości rośnie
reaktancja impedancji promieniowania (przewodność Gp maleje)  rys.4, to przebieg
funkcji przenoszenia w tym zakresie częstotliwości staje się płaski. Funkcja
przenoszenia zachowuje taki charakter aż do częstotliwości od której przewodność Gp
staje się praktycznie stała. Częstotliwość ta opisana jest wzorem:
c
fg =
Ä„r0
gdzie: r0 - jest promieniem membrany,
Zatem, dla częstotliwości wyższych od fg nie następuje kompensacja wpływu
pojemności C i funkcja przenoszenia zaczyna opadać.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Częstotliwości rezonansu mechanicznego fr i fg wyznaczają w przybliżeniu
pasmo przenoszenia głośnika. Niestety, obie te częstotliwości zależą od tych samych
parametrów konstrukcyjnych głośnika, co powoduje, że na przykład wzrostowi jednej
towarzyszy wzrost drugiej. Przykładowo zwiększenie średnicy membrany powoduje
zwiększenie jej masy, co przejawia się jednoczesnym zmniejszeniem częstotliwości fr
i fg. Tym samym pasmo pracy głośnika przesuwa się w kierunku niskich częstotliwości.
Z opisanych powodów nie udaje się zbudować głośnika pokrywającego cały
zakres częstotliwości słyszalnych. Konstruuje się zatem głośniki pracujące dobrze
w węższych pasmach częstotliwości, a więc głośniki niskotonowe, średniotonowe i
wysokotonowe. Głośniki niskotonowe mają duże membrany, elastycznie zawieszone a
głośniki wysokotonowe mają małe membrany (często zredukowane do kopułki),
sztywno zawieszone na obudowie. Konstrukcja głośników średniotonowych jest
pośrednia między nisko i wysokotonowymi.
W celu właściwego ukształtowania funkcji przenoszenia i zapewnienia
odpowiedniej skuteczności głośniki umieszczania się w specjalnej obudowie
(kolumnie). Jednym z powodów takigo postępowania jest to iż membrana
nieobudowanego głośnika promieniuje w obie strony fale akustyczną o przeciwnych
znakach. Fale wypromieniowane przez przedniÄ… i tylnÄ… powierzchniÄ™ membrany
spotykają się w przestrzeni, co przy niewielkich różnicach dróg propagacji powoduje
zanik lub zmniejszenie wypadkowego ciśnienia. Silny zanik ciśnienia fali obserwowany
jest zwłaszcza w pobliżu płaszczyzny, w której leży membrana. Zauważalny jest jednak
także w okolicach osi akustycznej głośnika, co obniża jego skuteczność.
Badania skuteczności głośników obarczone są szeregiem trudności wynikających z
konieczności często prawie niemożliwych do spełnienia licznych związanych z tym
warunków. Podstawowe z nich to wymóg zapewnienia  nieograniczonych rozmiarów
ośrodka oraz konieczność zapewnienia podczas pomiaru pola dalekiego.
Warunek nieograniczonych rozmiarów ośrodka propagacji jest z oczywistych
względów niemożliwy do spełnienia. Istnieją jednak metody zapewniające pracę
systemu pomiarowego w warunkach zbliżonych do tego wymogu. Jedną z takich metod
jest zastosowanie w miejsce ultradz
więkowej fali ciągłej, falę zmodulowaną
impulsowo. Pomiary dokonywane są wówczas na sygnale dochodzącym do mikrofonu
po najkrótszej drodze. Sygnały odbite od granic ośrodka propagacji docierają do
mikrofonu póz
niej a tym samym mogą być przy pomiarach wyeliminowane metodą
separacji czasowej. Z takim sposobem pomiaru zwiÄ…zane sÄ… inne ograniczenia, dotyczÄ…
one minimalnych rozmiarów pomieszczenia w którym dokonywane są pomiary. W
wyniku zbyt małych wymiarów pomieszczenia pomiarowego sygnały odbite pokrywają
się z sygnałem bezpośrednim. Skracanie impulsu nadawanego eliminujące to zjawisko
nie zawsze jest możliwe z uwagi na czas trwania stanu nieustalonego w kanale
pomiarowym systemu. Wówczas jedynym sposobem jest powiększenie wymiarów
pomieszczenia pomiarowego.
W ćwiczeniu bada się kolumnę głośnikową wyposażona w system kluczy
umożliwiających wybieranie pojedynczych głośników i współpracujących z nimi
zwrotnic i filtrów sygnałów elektrycznych. Szczegółowy schemat kluczy
przełączających umieszczony jest na jej tylnej ścianie.
Metoda pomiaru
Badanie własności akustycznych głośników i mikrofonów wymaga prowadzenia
pomiarów w jednorodnym polu swobodnym - teoretycznie nieograniczonym. W
warunkach laboratoryjnych pole takie uzyskuje siÄ™ przez zastosowanie specjalnie
zbudowanych do tego celu komór bezechowych. W przypadku niedostatecznego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
wytłumienia odbić stosuje się dodatkowo inne metody ich eliminacji. Najczęściej jest to
metoda impulsowa. Metoda ta polega na tym, że głośnik pobudzany jest kluczowanym
sygnałem sinusoidalnym. Ponieważ wszystkie sygnały odbite od ścian pomieszczenia
dochodzą do mikrofonu póz
niej niż sygnał promieniowany bezpośrednio, zatem można
np. za pomocą oscyloskopu dokonać ich czasowej separacji rys.5 i rys.6. Metoda jest
poprawna pod warunkiem, że mikrofon i głośnik są na tyle daleko od ścian, iż możliwa
jest obserwacja impulsu dochodzącego bezpośrednio do mikrofonu bez wpływu
jakiegokolwiek odbicia. W przypadku basenu o małych wymiarach rozwiązaniem jest
tu zastosowanie krótkich impulsów kluczujących. Jednakże ograniczeniem jest tu stan
nieustalony sygnałów odbieranych. Sygnał nadawany musi być na tyle długi by obraz
na oscyloskopie przedstawiał sygnał odebrany z wyraz
ną częścią już ustabilizowaną.
Na rys. 5 pokazane zostały niektóre drogi przejścia sygnału akustycznego od
głośnika do mikrofonu.
2
mikrofon
głośnik
1
4
5
3
pomieszczenie pomiarowe
Rys. 5. Drogi propagacji fali akustycznej w pomieszczeniu pomirowym: 1  fala bez odbić, 2-5 odbicia
[2, s. 36]
Rys. 6 pokazuje sygnały zarejestrowane na oscyloskopie w warunkach
zamkniętego pomieszczenia - laboratorium z silnymi odbiciami od ścian. Widać tu
sygnał nadawany  pierwszy z lewej strony. Następnie, po krótkim opóz
nieniu, impuls
odebrany i tuż zanim szereg odbić.
15
10
5
0
-5
-10
-15
0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25
.
Rys. 6. Sygnał akustyczny zarejestrowany w basenie pomiarowym [2, s. 40]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Podstawowym parametrem określającym jakość promieniowania głośników jest
funkcja przenoszenia. Wprowadza się tu współczynnik transformacji o nazwie SPL
(znormalizowany poziom z
ródła).
Znormalizowany poziom z
ródła SPL - jest to zdolność przetwarzania
harmonicznego sygnału elektrycznego na falę akustyczną. Definiuje się go jako
wielkość ciśnienia wyrażonego w decybelach (w stosunku do jednostkowego ciśnienia
1Pa) wypromieniowanego przez głośnik fali akustycznej w odległości 1m na osi
akustycznej. SPL określa się dla pobudzenia głośnika sygnałem elektrycznym o
jednostkowej wartości mocy. Współczynnik SPL można również definiować dla
pobudzenia elektrycznego o napięciu skutecznym 1V lub prądzie o natężeniu
skutecznym 1A.
Zwykle, SPL mierzy się na innej odległości (zazwyczaj większej) niż 1m. Może to
wynikać np. z konieczności spełnienia warunku pola dalekiego. Wówczas korzysta się z
faktu, iż w polu dalekim fala w ośrodku nieograniczonym ma charakter sferyczny, co
oznacza, że ciśnienie P maleje wraz odległością hiperbolicznie. Fakt ten prowadzi do
następującego wzoru na znormalizowany poziom z
ródła SPL.
ëÅ‚ U0 " P " d öÅ‚
ìÅ‚ ÷Å‚
SPL = 20log10 ìÅ‚
÷Å‚
P0 " d0 " U
íÅ‚ Å‚Å‚
gdzie:
P  wartość skuteczna ciśnienia fali ultradz
więkowej (Pa) mierzonej w
odległości d od przetwornika (w metrach),
U  wartość skuteczna napięcia (V) sygnału pobudzającego głośnik,
P0 =1Pa (wartość skuteczna), d0=1m, U0=1V (wartość skuteczna).
Wzór (1) opisuje SPL przy pobudzeniu napięciowym.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia
1. Wymień podstawowe zasady dotyczące organizowania stanowiska pracy.
2. Omów podstawowe zasady dotyczące organizowania stanowiska pracy.
3. Zdefiniuj pojęcie ergonomia.
4. Narysuj schemat zastępczy głośnika akustycznego.
5. Omów schemat zastępczy głośnika akustycznego.
6. Omów podstawowe zasady badania skuteczności głośników.
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj pomiaru własności akustycznych poszczególnych głośników kolumny. Do
badania wykorzystaj:
- głośnik kolumna,
- mikrofon pojemnościowy,
- wzmacniacz mikrofonowy,
- generator akustyczny,
- bramka pomiarowa,
- akustyczny wzmacniacz mocy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustawić głośnik i mikrofon na tej samej wysokości oraz skierować je do siebie.
Pobudzić głośnik sygnałem ze wzmacniacza akustycznego o częstotliwości 3kHz i
czasie trwania 5ms.  poziom sygnału ustawić tak by nie powodować
przesterowania głośnika. Skierować mikrofon i głośnik na siebie i skorygować ich
wysokości i kierunek tak by uzyskać maksimum odbieranego sygnału.
2) sprawdzić czy wzmacniacz mikrofonowy jest ustawiony w pozycji skalibrowanej
(po lewej stronie wzmacniacza jego górne płynne pokrętło kalibracji powinno być
ustawione w maksymalnie prawej pozycji  wskaz
nik rozkalibrowania wyłączony).
3) pomierzyć (dokonać odczytów z ekranu oscyloskopu):
t  czas przelotu fali od głośnika do mikrofonu,
Ug  napięcie na zaciskach głośnika w funkcji częstotliwości w paśmie
akustycznym,
Kh  wzmocnienie toru odbiorczego.
Wzmocnienie Kh ustalić na podstawie ustawień pokręteł wzmocnienia. Dla
ustawień zakresu 10V wzmocnienie wynosi 0dB tj. 1/1 każde skokowe
przestawienie zarówno pokrętła po lewej stronie (zakres) jak i prawej
(mnożnik) w lewą stronę powoduje wzrost wzmocnienia o 10dB. Np.
Ustawienie 100mV x 1 odpowiada wzmocnieniu 40dB (100razy) To samo
wzmocnienie uzyska siÄ™ np. przy nastawach 1V x 0.1. Wzmocnienie to
można również odczytać na podstawie wskaz
nika zakresu (tuż pod skalą)
liczonego w stosunku do 10V.
4) pomierzyć w funkcji częstotliwości, za pomocą pomiarowego mikrofonu
pojemnościowego, wielkość ciśnienia wypromieniowywanej przez głośnik
niskotonowy, średniotonowy i wysokotonowy fali akustycznej. Pomiary
przeprowadzić w paśmie 500Hz  20kHz  np. na częstotliwościach: od 500Hz do
2kHz z odstępem co 100Hz a następnie co 1kHz do 10kHz oraz 15kHz i 20kHz.
Pożądane jest uzupełnienie pomiarów w punktach dla których obserwuje się silne
zmiany poziomy mierzonego sygnału.
5) obliczyć i zamieścić na wspólnym wykresie SPL(f) zmierzonych głośników.
6) oszacować ich pasma przenoszenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
karty katalogowe, instrukcje obsługi,
literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.2.4. Pytania sprawdzajÄ…ce
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić podstawowe zasady dotyczące organizowania stanowiska
pracy
2) omówić podstawowe zasady dotyczące organizowania stanowiska pracy
zdefiniować pojęcie ergonomia
3) narysować schemat zastępczy głośnika
4) omówić schemat zastępczy głośnika
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3. Wykorzystanie schematów i instrukcji
4.3.1. Materiał nauczania
Umiejętność prawidłowego odczytywania schematów jest zasadniczym czynnikiem
prawidłowej eksploatacji urządzeń elektronicznych.
Schematy elektroniczne dzieli siÄ™ na dwie podstawowe grupy:
a) schematy ideowe,
b) schematy wykonawcze (montażowe).
Schemat ideowy prezentuje układ połączeń urządzenia przedstawiając przede
wszystkim działanie funkcjonalne układu bez uwzględniania elementów spełniających
funkcje pomocnicze i dodatkowe.
W dokumentach urządzeń stosuje się przeważnie trzy podstawowe rodzaje
schematów ideowych: a) schemat funkcjonalny, b) schemat zasadniczy oraz c) schemat
blokowy. Schemat funkcjonalny określa funkcjonalne zależności technologiczne lub
elektroniczne między elementami lub członami układu. Schemat zasadniczy, zwany
również schematem rozwiniętym, przedstawia powiązanie obwodów głównych z
obwodami wtórnymi oraz pokazuje szczegółowe zasady działania układu
elektronicznego. Schemat blokowy zwany również schematem strukturalnym,
przedstawia w sposób uproszczony funkcjonalne człony układu. Schemat blokowy
rysowany jest w postaci bloków i torów sygnałowych bez wnikania w sposób
rozwiÄ…zywania schematu elektronicznego.
Schemat wykonawczy zwany również schematem montażowym (lub roboczym)
przedstawia graficznie układ połączeń wewnątrz lub na zewnątrz urządzenia. Na
schematach wykonawczych wykazuje się konkretne połączenia między aparatami, z
uwzględnieniem przybliżonego, przestrzennego rozmieszczenia tych aparatów.
Zgodnie z ogólnie przyjętą zasadą symbole należy rysować w stanie:
1. beznapięciowym,
2. w którym dany element nie jest pobudzony przez siłę zewnętrzną np. nacisk
mechaniczny.
Symbole graficzne, najczęściej stosowane w schematach elektronicznych podane są
w tablicy 1.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Tab. 2.Symbole graficzne najczęściej stosowane w schematach elektronicznych [5, s. 65]
Rezystor
Potencjometr
Kondensator
Kondensator spolaryzowany
Kondensator zmienny
Cewka indukcyjna
Transformator
Bezpiecznik
Żarówka
Bateria (lub akumulator)
Masa
Zasilanie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 y
ródło napięcia
y
ródło prądu
Głośnik
Połączenia
Magistrala
Przełącznik NOPB
Przełącznik SPST
Przełącznik SPDT
Fotorezystor
Fotodioda
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
 Fototranzystor
Rezonator kwarcowy
Dioda
Dioda Zenera
Dioda Schottky'ego
Dioda pojemnościowa
Dioda LED
Mostek prostowniczy
Tranzystor npn
Tranzystor pnp
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
 Tranzystor JFET
Tranzystor MOSFET
Wzmacniacz operacyjny
Transoptor
Stabilizator
Bramki logiczne
Układ cyfrowy
Rysując lub korzystając ze schematów należy pamiętać, że:
- układy elektryczne przedstawione są w stanie spoczynkowym, bezprądowym.
Zestyk zwierny przedstawia siÄ™ zawsze jako zestyk otwarty a zestyk rozwierny jako
zestyk zamkniętym
- schematy połączeń muszą być wzajemnie kompatybilne. Oznacza to, że
poszczególne elementy na tych schematach musza być w jednakowy sposób
oznaczane,
- należy dokładnie oznaczać zaciski przyłączeniowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Kolejnym elementem mającym znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania
urzÄ…dzenia jest jego instrukcja lub dokumentacja techniczno ruchowa (DTR). W
dokumentacji techniczno  ruchowej zawarte sÄ… podstawowe informacje dotyczÄ…ce
eksploatacji urzÄ…dzenia. Zawarte sÄ… ponadto informacje dotyczÄ…ce przyczyn
niesprawności urządzenia, podstawowe parametry eksploatacyjne urządzenia, rysunki i
schematy.
Do dokumentacji technicznej zalicza siÄ™:
- projekt techniczny,
- dokumentacje techniczną dostarczaną przez wytwórcę urządzenia,
- dokumentacjÄ™ eksploatacyjnÄ….
Dokumentacja fabryczna zawiera:
- rysunku konstrukcyjne, montażowe i zestawieniowe,
- karty gwarancyjne,
- fabryczne instrukcje obsługi.
Dokumentacja eksploatacyjna obejmuje:
- dokumenty przyjęcia urządzenia do eksploatacji,
- instrukcje eksploatacji urządzeń,
- książki, raporty lub karty pracy urządzeń,
- dokumenty dotyczące oględzin, przeglądów, konserwacji, napraw i remontów
urządzeń,
- protokoły zawierające wyniki prób i pomiarów,
- dokumenty dotyczące rodzaju i zakresu uszkodzeń i napraw,
- wykazy niezbędnych części zamiennych i specjalnych narzędzi.
Instrukcja urządzenia powinna składać się z części ogólnej i części szczegółowej.
Część ogólna instrukcji powinna zawierać następujące informacje:
- przedmiot instrukcji - tu powinna być podana informacja jakiego urządzenia
dotyczy opracowana instrukcja, dla jakiego personelu jest przeznaczona i o jakich
kwalifikacjach,
- podstawę opracowania instrukcji - w tej części należy podać przepisy szczegółowe,
dokumentację fabryczną, dokumenty potwierdzające przyjęcie urządzenia do
eksploatacji,
- klauzulÄ™ zatwierdzajÄ…cÄ… instrukcjÄ™ do stosowania z podaniem
imienia i nazwiska z podpisem osoby, która instrukcję zatwierdziła i wprowadziła
jako obowiÄ…zujÄ…cÄ… do eksploatacji.
Część szczegółowa instrukcji powinna zawierać:
- ogólną charakterystykę urządzenia określającą:
- przeznaczenie urzÄ…dzenia,
- podstawowe parametry (moc, napięcie),
- układ połączeń z opisaną aparaturą i wielkościami zabezpieczeń;
- obsługę urządzenia z określeniem:
- czynności związanych z uruchomieniem urządzenia i zatrzymaniem urządzenia
przy pracy normalnej i awaryjnej,
- zasady postępowania w razie awarii, pożaru lub innych zakłóceń
w pracy urządzeń,
- obowiązków osób obsługi, określających zakres tych obowiązków i uprawnień,
- sposobu prowadzenia zapisów czynności ruchowych, odczytów
wskazań przyrządów kontrolno-pomiarowych z podaniem ich terminów,
- wymagania w zakresie konserwacji urządzenia określające:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
- zakres i termin planowanych oględzin, przeglądów, prób i badań
oraz prac kontrolno-pomiarowych (w tym ochrony przeciwporażeniowej),
- zasady kwalifikowania urzÄ…dzenia do remontu.
- zakres wymagań dotyczących ochrony przed porażeniem, wybuchem, pożarem
i inne wymagania w zakresie bhp, takie jak:
- bezpieczne wykonywanie prac planowych,
- rodzaj stosowanego sprzętu ochronnego,
- sposób powiadamiania (kogo) w przypadku porażenia, pożaru lub awarii,
- sposób i rodzaj używanego sprzętu ppoż. w przypadku wystąpienia pożaru.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Wyjaśnij pojęcie schematu ideowego urządzenia.
2. Zdefiniuj pojęcie schematu montażowego.
3. Wymień zasady korzystania ze schematów elektrycznych.
4. Zdefiniuj pojęcie dokumentacja techniczno  ruchowa.
5. Omówić instrukcje urządzenia.
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie instrukcji miksera radiowego dokonaj jego charakterystyki
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić przeznaczenie urządzenia,
2) wypisać podstawowe parametry pracy (moc, napięcie),
3) narysować układ połączeń urządzenia,
4) wypisać podstawowe wielkości zabezpieczeń,
5) wypisać czynności związane z uruchomieniem urządzenia,
6) wypisać czynności związane z zatrzymaniem pracy urządzenia przy pracy
normalnej i awaryjnej,
7) wymienić zasady postępowania w razie awarii
Wyposażenie stanowiska pracy:
- mikser radiowy,
- dokumentacja techniczna miksera radiowego,
- mierniki do pomiaru napięcia, natężania prądu i mocy.
Ćwiczenie 2
Na podstawie schematu montażowego i ideowego wymień elementy wchodzące
w skład zasilacza urządzenia elektronicznego
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wypisać elementy wchodzące w skład zasilacza stabilizowanego
2) przeanalizować dokumentację techniczną,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
3) podać informacje zawarte na schemacie ideowym zasilacza urządzenia
elektronicznego,
4) podać informacje zawarte na schemacie montażowym zasilacza urządzenia
elektronicznego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zasilacz stabilizowany,
- dokumentacja techniczna zasilacza,
- mierniki do pomiaru napięcia, natężenia i mocy.
Rys. 7. Schemat montażowy zasilacza [4, s. 10]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys. 8. Schemat ideowy zasilacza [4, s. 9]
4.3.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) zdefiniować pojęcie schematu montażowego
2) zdefiniować pojęcie schematu ideowego
3) zdefiniować pojęcie schematu funkcjonalnego
4) omówić zasady korzystania ze schematów elektronicznych
5) odczytywać informacje ze schematów ideowych i montażowych
6) wymienić elementy wchodzące w skład schematu montażowego lub
ideowego danego urzÄ…dzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.4. Dobór i obsługa przyrządów pomiarowych
4.4.1. Materiał nauczania
Przyrząd pomiarowy jest zbiorem przetworników tworzącym informacyjny
kanał pomiarowy, w którym występuje transmisja kanału użytecznego, a szumy i
zakłócenia występujące w kanale utożsamia się ze stratą informacji, a więc błędem
pomiaru.
UKA
AD
1
FIZYCZNY
(obiekt
mierzony)
ELEKTRONICZNY PRZYRZ
D POMIAROWY
2 3 4 5
Obwód Układ Obwód
(układ) przetwarzania, (układ) WSKAy
NIK
wejściowy porównania, wyjściowy
analizy
wskaz
nik
cyfrowy
ZASILANIE
Rys. 9. Schemat funkcjonalny elektronicznych przyrządów pomiarowych [4, s. 34]
1 - układ fizyczny, którego pewien parametr (pewna wielkość fizyczna) jest
przedmiotem pomiaru.
2 - ogniwo łączące układ przetwarzania z badanym układem fizycznym. Przy jego
pomocy pobiera się informację pierwotną o badanej wielkości fizycznej. Pobieranie
informacji powinno odbywać się tak, żeby było pomijalnie małe oddziaływanie zwrotne
przyrządu pomiarowego na badany obiekt (tłumiki, dzielniki napięcia, elementy
kalibracyjne, wzmacniacze, wtórniki).
3 - może zawierać wzmacniacze, urządzenia nastawcze, układy kształtujące
charakterystykę częstotliwościowo, układy sterowania, z
ródła napięć wzorcowych,
układy detekcyjne, układy formujące, przetworniki A / C i C / A, układy logiczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4 - przetwarza sygnały do postaci możliwie najdogodniejszej dla obserwatora lub
systemu pomiarowego.
5 - wskaz
niki analogowe lub cyfrowe, urządzenia rejestrujące lub elementy pamiętające.
PrzyrzÄ…d pomiarowy charakteryzuje
- czułość  minimalna wartość wielkości mierzonej, poniżej której nie można
wykryć istnienia niezerowej wartości mierzonej wielkości ( nie można
odróżnić braku sygnału od jego istnienia) określana dla najmniejszego zakresu.
- zakres pomiaru  przedział wartości wielkości mierzonej (określany przez jego
dolną i górną granicę), wewnątrz którego można dokonywać pomiarów z
określonym błędem.
- rozdzielczość  to minimalna zmiana wartości wielkości mierzonej, która może
być wykryta przez przyrząd pomiarowy w obrębie przedziału pomiarowego
(określany osobno dla każdego zakresu).
Planowanie pomiarów
Czynności związane z planowaniem pomiarów powinny być opisane w
dokumencie zwanym scenariuszem pomiarów, w którym powinno się zaplanować:
- zestaw przyrządów podstawowych i pomocniczych oraz sposób ich połączenia
(między sobą i z obiektem badanym),
- ochronę układu pomiarowego od zakłóceń i sposób uziemienia,
- napięcie zasilające i dopuszczalne jego wahanie,
- czas nagrzewania przyrządów w celu uzyskania ich w znamionowej
dokładności,
- kolejność oraz sposób zerowania i wzorcowania,
- sposób sprawdzenia prawidłowości stanowiska pomiarowego,
- warunki zewnętrzne pomiaru i dopuszczalne zmiany graniczne,
- warunki normalnego działania badanego obiektu,
- kolejność pomiaru poszczególnych parametrów obiektu,
- zakres zmian wartości wielkości mierzonych i odpowiadające im zakresy
pomiarowe użytych przyrządów pozwalające uzyskać założoną dokładność
pomiaru.
- wskazówki postępowania w przypadku niewłaściwego działania przyrządów
lub niewłaściwego zachowania się badanego obiektu,
- ewentualność wprowadzenia zmian w scenariuszu oraz postępowanie
alternatywne.
Zasady przeprowadzania pomiarów
- dokładnie zrozumieć cechy badanego zjawiska lub obiektu oraz zrozumieć
podstawy teoretyczne działania zastosowanych przyrządów pomiarowych
(uświadomić sobie co właściwie mierzy dany przyrząd),
- notować przebieg pomiarów i kolejne wyniki,
- zapisywać: wyniki liczbowe oraz wartości zmiennych warunków otoczenia,
dane obiektu,
- zestaw urządzeń pomiarowych i pomocniczych,
- własne uwagi i wnioski wynikające z obserwacji wyników pomiarów
Uwagi dotyczÄ…ce realizacji pomiaru
- czynności wstępne - zestawić stanowisko pomiarowe, wykonać wszystkie
połączenia elektryczne przyrządu bez załączenia zasilania
- czynności przygotowawcze: po przeprowadzeniu niezbędnych połączeń (z
uwzględnieniem elementów dopasowujących, z
ródeł zasilania itp.) we
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
wszystkich przyrządach nastawić przełączniki zakresów oraz regulatory
czułości w takich położeniach, w których nie nastąpi przeciążenie przyrządu
podczas próbnego załączenia stanowiska
- czynności sprawdzające: przeprowadzić dokładny przegląd prawidłowości
połączeń, biegunowości z
ródeł zasilania, nastawionych wartości napięć itp.
- załączenie zasilania
- pomiar próbny: po upływie czasu przewidzianego na ustalenie się warunków
termicznych układu (tzw. czasu nagrzewania) przeprowadza się pomiar
próbny w celu wykrycia ewentualnego nieprawidłowego działania aparatury
- pomiary właściwe
Zakres pomiarowy określa graniczne górne i dolne wartości, dla których dany
miernik lub urządzenie pomiarowe działa poprawnie. Dokładność pomiarowa danego
urządzenia jest zagwarantowana dla całego zakresu pomiarowego (przy czym nie musi
być ona w całym zakresie jednakowa).
Obecnie urządzenia pomiarowe posiadają zazwyczaj kilka przełączalnych zakresów
pomiarowych, często przełączanych automatycznie w przypadku urządzeń cyfrowych.
Zazwyczaj dokładność pomiarowa na krańcach zakresu jest niższa niż w jego środku.
Dla urządzeń analogowych czułość jak i dokładność pomiarowa urządzenia jest
zazwyczaj niższa w dolnej części zakresu pomiarowego.
Część przyrządów pomiarowych ma ustalony (i podany w jego danych
technicznych) punkt pomiarowy (lub punkty pomiarowe), w którym został on
fabrycznie wykalibrowany (bÄ…dz
w który zaleca się jego okresową kalibrację przez
użytkownika) i w tym punkcie ma on zwykle najlepsze parametry pomiarowe.
Zakres pomiarowy narzędzia pomiarowego - zakres wartości wielkości mierzonej
(albo innych wielkości wyznaczających wielkość mierzoną), dla których narzędzie
pomiarowe może by stosowane z błędem nie przekraczającym dopuszczalnych granic,
bez szkody dla wytrzymałości trwałości narzędzia i bez naruszenia warunków
bezpieczeństwa. Wyróżnia się dolną i górną granicę zakresu pomiarowego. Zastrzeżenie
co do wytrzymałości i zachowania warunków bezpieczeństwa dotyczy sygnałów
pomiarowych, które są nośnikami energii. Na przykład nie można mierzy ciśnienia
rzędu dziesiątek megapaskali manometrem przeznaczonym do pomiaru ciśnienie rzędu
kilkudziesięciu paskali. Przyrządy działający w oparciu o sygnał elektryczny najczęściej
są wielozakresowe. Wówczas jako zakres przyrządu traktuje się zakres największy.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Wyjaśnij pojęcie przyrządu pomiarowego.
2. Wymień elementy wchodzące w skład schematu funkcjonalnego elektronicznych
przyrządów pomiarowych.
3. Wymień parametry przyrządów pomiarowych.
4. Wymień czynności dotyczące planowania pomiarów.
5. Wymień i omów zasady przeprowadzania pomiarów.
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień znane ci sposoby pomiaru natężenia oświetlenia
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z pojęciem natężenia oświetlenia
2) zapoznać się z zasadą pomiaru natężenia oświetlenia
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przykładowe oświetlenie studia radiowego,
- instrukcje dotyczące pomiaru natężenia oświetlenia,
- miernik do pomiaru natężenia oświetlenia,
- dokumentacja techniczna miernika do pomiaru natężenia oświetlenia.
Ćwiczenie 2
Dokonaj pomiaru natężenia oświetlenia dowolnego studia radiowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) znać budowę luksomierza,
2) znać zasadę działania luksomierza,
3) dobrać zakres pomiarowy luksomierza,
4) dokonać pomiaru natężenia oświetlenia
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przykładowy/wybrany system oświetlenia studia radiowego,
- instrukcje dotyczące pomiaru natężenia oświetlenia,
- miernik do pomiaru natężenia oświetlenia,
- dokumentacja techniczna miernika do pomiaru natężenia oświetlenia.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz
1) wyjaśnić pojęcie przyrządu pomiarowego
2) wymienić elementy wchodzące w skład schematu funkcjonalnego
elektronicznych przyrządów pomiarowych
3) wymienić parametry przyrządów pomiarowych
4) wymienić czynności dotyczące planowania pomiarów
5) wymienić i omówić zasady przeprowadzania pomiarów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.5. Organizowanie stanowiska pracy w studio radiowym lub
telewizyjnym
4.5.1. Materiał nauczania
Organizacja pracy stanowiska roboczego stanowi ważną część składową organizacji
procesu produkcyjnego. Można ją określić jako sumę działań technicznych,
ekonomicznych i organizacyjnych, skierowanych na stworzenie optymalnego połączenia
siły roboczej i środków produkcji oraz zapewnienie właściwych warunków pracy
człowiekowi. Podstawowym zadaniem organizacji pracy jest:
- wybór optymalnych metod pracy,
- zapewnienie bezpieczeństwa pracy,
- zapewnienie odpowiednich warunków środowiska materialnego pracy,
- właściwy dobór pracowników,
- zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy,
- zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i odpoczynku.
Punktem wyjścia do opracowania metod pracy jest dokumentacja technologiczna,
która powinna określać możliwie dokładnie operację, jaką należy wykonać na danym
stanowisku roboczym. Aby zapewnić optymalną metodę pracy, należy przestrzegać
następujących zasad:
- stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym
pracownikom,
- należy ustalić stałe miejsce na materiały i narzędzia,
- materiały i narzędzia winny być umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika,
przedmioty ciężkie oraz najczęściej używane - w polu optymalnym
i na wysokości powierzchni roboczej,
- materiały i narzędzia muszą być rozmieszczone w taki sposób, aby zapewniały
ustaloną kolejność ruchów,
- odległości między przedmiotami na stanowisku roboczym winny być jak
- najmniejsze,
- ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe uchwycenie.
Pod pojęciem informacji kryje się różna forma jej przekazu  tekstowa
i pozatekstowa. Informacje wzbogacone o dz
więk, animowany obraz i film w większym
stopniu przyciągają uwagę odbiorcy, niż te tylko tekstowe.
Przy wielu dostępnych obecnie, niedrogich urządzeniach do próbkowania dz
więku
i obrazu wideo, tworzenie własnych animacji i filmów stało się możliwe nawet dla tych,
którzy nie dysponują wielką ilością pieniędzy, ani też znacznym doświadczeniem
w produkcji filmowej. Opracowanie wydajnych metod kompresji, pozwala zapisać
gotowe informacje multimedialne z dobrą jakością.
Komputer PC w połączeniu z kamerą wideo pozwala na przygotowanie nawet
złożonych prezentacji filmowych. W przypadku zastosowania kamery cyfrowej oraz
zapisywania gotowych filmów jakość uzyskanego obrazu dużo nie ustępuje produkcjom
profesjonalnym. Sprzęt, jaki będzie niezbędny do stworzenia własnego studia,
właściwie niewiele się już różni od typowego zestawu komputerowego i jedynym
elementem dodatkowym jest sama kamera.
Amatorskie kamery wideo, znajdujące się w sprzedaży, prezentują dwie całkowicie
odmienne technologie zapisu obrazu: analogowÄ… i cyfrowÄ…. Kamery analogowe
korzystają z techniki zapisu obrazu na taśmie magnetycznej, której korzenie sięgają
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
jeszcze lat 70-tych ubiegłego wieku, gdy rodziły się magnetowidy przeznaczone do
użytku domowego. Zapisują one obraz w systemie VHS lub Video 8, ewentualnie w ich
pochodnych S- VHS i Hi-8. Nie spotyka się już kamer zapisujących obraz na
standardowych kasetach VHS. Wykorzystuje się kasety VHS-C, które są znacznie
mniejsze, ale poprzez zastosowanie specjalnego adaptera mogą być odtwarzane
w magnetowidach VHS. W droższych kamerach tego typu stosuje się też system S-
VHS. Powstał on na bazie technologii VHS, jednak charakteryzuje się znacznie
lepszym od niej obrazem liczÄ…cym 400 linii (obraz VHS ma 240 linii), jednak
magnetowidy tego typu są dość drogie i rzadko spotykane. Dużą popularność zdobyły
sobie kamery stosujÄ…ce system Video 8, opracowany przez firmÄ™ Sony. Zapisu
dokonuje się na małych kasetach, przypominających kasety magnetofonowe z nieco
lepszą jakością obrazu niż w systemie VHS, bowiem liczy on sobie 255 linii. Niestety,
kaset tych nie można odtwarzać w żadnych magnetowidach, co właściwie zmusza do
przegrywania filmów na magnetowidy VHS. Również i ten system zapisu rozwinięto do
systemu Hi-8, który pozwala na zapis obrazu liczącego 400 linii.
Coraz większą popularność zdobywają sobie kamery cyfrowe. Co prawda, zapis
filmu odbywa się na kasecie z taśmą magnetyczną, jednak kamera zapisuje dane
cyfrowe, podobnie jak ma to miejsce w streamerach. Aby pomieścić film o dość
sensownej długości na nośniku, którego pojemność jest jednak ograniczona, obraz musi
być zapisany od razu w formacie mocno skompresowanym. Wykorzystuje się do tego
kompresję stratną w formacie DV, która przewyższa jakością nawet format MPEG - 2,
stosowany w filmach DVD. Realizowana jest ona przez wyspecjalizowane układy
elektroniczne, które muszą skompresować obraz w czasie rzeczywistym. Dzięki
zastosowaniu rozdzielczości 720x576 linii uzyskano wysoką jakość, dorównującą
obrazowi telewizyjnemu. Najważniejszą cechą zapisu cyfrowego jest możliwość
wielokrotnego kopiowania zapisu, bez utraty jakości obrazu, a także łatwość jego
przenoszenia do komputera lub innych urządzeń cyfrowych, bowiem nie jest wymagana
żadna dodatkowa konwersja zapisu.
Rys.
Rys. 10. Schemat podłączenia studia telewizyjnego [3, s. 15]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Niezbędny sprzęt i oprogramowanie
Wydajność oraz możliwości dzisiejszych komputerów klasy PC są w zupełności
wystarczające do wykonania montażu filmu i to nawet przy zastosowaniu
profesjonalnych programów. Należy tylko wyposażyć komputer w dobrą kartę
graficzną i w nagrywarkę, która pozwoli zapisać gotowe filmy na płytach CD.
Procesor i pamięć
Obecnie nawet komputery wyposażone w najwolniejsze procesory mają
wystarczającą wydajność na potrzeby programów do montażu nieliniowego. Z edycją
filmów równie dobrze radzą sobie wyroby firmy AMD.
Dysk twardy
Istotnym elementem zestawu, służącego do montażu filmów, jest szybki i pojemny
dysk twardy. Przede wszystkim musi on pracować z szybkością 7200 obr./min, dzięki
czemu podczas zapisu filmu na dysku nie będą gubione poszczególne klatki, powinien
również dysponować odpowiednią pojemnością (min. 40GB). Najlepszym
rozwiązaniem jest zastosowanie dwóch dysków, z których jeden (mniejszy) jest
przeznaczony na system oraz oprogramowanie, zaś drugi (większy) służy wyłącznie do
zapisu filmów .
Karta wideo
Najważniejszym elementem zestawu jest karta, która pozwala na zapis filmów z
kamery wideo. Jeszcze do niedawna wymagało to zastosowania drogich,
specjalistycznych kart wideo, obecnie jednak możemy zastosować tuner telewizyjny
wyposażony w port TV-IN. Pozwala na to port typu TV-IN/TV-OUT. Najlepiej, aby był
on zgodny ze standardem VIVO, co ułatwia podłączenie zwykłych magnetowidów typu
VHS. Jeżeli korzystamy z cyfrowej kamery wideo, to znacznie lepszym rozwiązaniem
jest zastosowanie karty z portem IEEE1394 FireWire (np. Creative Audigy). Ponieważ
film nagrywany kamerą cyfrową jest kompresowany przez układy kamery, wystarczy
go przesłać z kamery do komputera, bez żadnej dodatkowej obróbki. Jeżeli jednak
korzystamy z kamery analogowej, najlepszym rozwiÄ…zaniem jest zastosowanie
specjalistycznej karty wideo, która wyposażona jest w specjalizowane układy
kompresujÄ…ce film podczas jego zapisu na dysku. Karta taka pozwala na zachowanie
oryginalnej jakości filmu oraz wspomaga komputer przy jego wyświetlaniu.
Przykład wyposażenia studia radiowego i telewizyjnego
Konsoleta cyfrowa emisyjno  produkcyjna spełnia wszystkie wymogi stawiane
nowoczesnym systemom cyfrowym. Stanowi nie tylko doskonałe narzędzie do
realizacji dz
więku ale również system elektronicznego routingu i sterowania innymi
urządzeniami występującymi w radiowym studiu. Budowa systemu oraz jego
elastyczność umożliwiają dopasowanie systemu do konfiguracji każdego studia.
RM4200D jest systemem modułowym, złożonym z kilku podstawowych elementów:
- ramy DSP, zawierającej karty z wejściami i wyjściami audio, procesorami DSP
oraz karty, umożliwiające komunikację użytkownika z systemem i jego kontrolę
- pulpitu sterującego, gdzie znajdują się tłumiki, przyciski, pokrętła i wyświetlacze
- pulpitu studyjnego, służącego prowadzącemu audycje w studio do kontroli
odsłuchu, komunikacji z realizatorem, wydawcą i innymi stanowiskami radiowymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rys. 11. Widok konsolety cyfrowej emisyjno  produkcyjnej [12].
Elementy sytemu połączono ze sobą pojedynczym, specjalnie zaprojektowanym
łączem kablowym CAN-bus, pozwalające rozmieścić poszczególne części systemu
w najwygodniejszych miejscach. Konfigurowanie wszystkich dostępnych funkcji
systemu odbywa siÄ™ za pomocÄ… dedykowanego oprogramowania pracujÄ…cego na
komputerze PC, dołączanego do systemu standartowym łączem RS232/RS422,
ewentualnie poprzez sieć ethernet. Każda rama DSP posiada własny numer IP i może
być widoczna w otoczeniu sieciowym. Komputer komunikuje się z systemem przy
użyciu specjalnego programu konfiguracyjnego, posługującego się protokołem
opracowanym w firmie DHD. Należy przy tym zaznaczyć, że komputer jest potrzebny
jedynie do wprowadzania zmian konfiguracyjnych i nie jest wymagany w warunkach
 normalnej pracy systemu.
Rama DSP jest to metalowa rama, dopasowana do statywu typu rack o wysokości
3-6U, wyposażona w 30 złącz (6U) dla kart, które w zależności od ich typu mogą
zawierać: wejścia i wyjścia audio w formacie analogowym (mikrofonowe, liniowe,
słuchawkowe) lub cyfrowym (AES3/EBU, SPDiF, MIDI, złącza przekaz
nikowe GPI/O,
złącza synchronizacyjne, komunikacyjne, kontrolery systemowe lub procesory DSP.
Rys. 12. Widok głównego panelu konsolety [12].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Sygnały wyprowadzane są z kart poprzez złącza RJ-45, do których producent
dostarcza panele-przejściówki (rack  1U) na złącza XLR dla sygnałów audio i DSUB
dla sygnałów GPI/O. Wejścia cyfrowe konsolety wyposażono w asynchroniczne
konwertery częstotliwości próbkowania, niwelujące w czasie rzeczywistym
niezgodności formatu zegara cyfrowego urządzeń wejściowych.
Pulpit sterujący składa się z modułu centralnego i modułów tłumikowych oraz
nadstawek (mostków) nad moduł centralny i tłumikowy. Każdy moduł tłumikowy
posiada cztery tłumiki (tej samej wielkości są nadstawki tłumikowe). W systemie może
siÄ™ znalez
ć maksymalnie do 10 modułów (40 tłumików). Moduły są całkowicie
konfigurowalne, co oznacza, że użytkownik decyduje o rozłożeniu i ilości
poszczególnych funkcji na pulpicie. Również ostateczny układ całego pulpitu zależy od
użytkownika, ponieważ każdy element włącza się w system szeregowo łączem CAN-
bus.
Rys. 13. Widok układu elektronicznego konsolety [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Rys. 14. Moduły konsolety cyfrowej [12]
Moduły przeznaczone są do zainstalowania w blacie stołu za pomocą ram
montażowych.
Pulpit studyjny jest to niewielkich rozmiarów pulpit sterujący, przeznaczony dla
prowadzącego audycję ze studia. Zawiera zestaw w pełni konfigurowalnych przycisków
i pokręteł. Dołącza się go do systemu tak samo jak inne moduły  za pomocą łącza
CAN-bus.
Rys. 15. Pulpit sterujÄ…cy [12].
To co wyróżnia ten produkt spośród innych, to niebywałe możliwości
konfiguracyjne. Konsoletę można wyposażyć we wszystkie funkcje potrzebne do
prowadzenia emisji. Dzięki modułowym elementom o niewielkich rozmiarach system
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
może stanowi cyfrowe centrum zarządzania i dystrybucji dz
więku współczesnego studia
radiowego
Konsoleta cyfrowa to w pełni cyfrowa konsoleta firmy Stage Tec, przeznaczona do
różnych zastosowań. Ze 135 działających obecnie egzemplarzy wiele stanowi
wyposażenie telewizyjnych wozów transmisyjnych, zaś te, które są zainstalowane w
studiach rozgłośni radiowych oraz stacji telewizyjnych, służą najczęściej do nagrywania
słuchowisk, przedstawień teatralnych, różnego rodzaju widowisk oraz do nagrań
muzycznych. Konsolety te, połączone z rozdzielniami Nexus, zaspokajają zarówno
potrzeby małych rozgłośni (jedna rozdzielnia, kilka niedużych stołów), jak i wielkich
ośrodków nadawczych (kilka współpracujących ze sobą rozdzielni sygnałów i kilka
stołów różnej wielkości).
Konsolety Cantus spisują się też świetnie w teatrach i salach widowiskowych.
Zastosowanie wysokiej klasy układów analogowych oraz przetwarzania cyfrowego
wykorzystujÄ…cego 40-bitowe magistrale danych, arytmetykÄ™ zmiennoprzecinkowÄ… oraz
32-bitowe magistrale sygnałowe - zapewnia wysoką jakość przetwarzanego sygnału.
Sygnały foniczne, sygnały sterujące oraz impulsy synchronizujące są przesyłane
pomiędzy poszczególnymi modułami pojedynczymi łączami światłowodowymi.
Nieduża masa stołu i zwarta konstrukcja szafki z przetwornikami sprawia, że
Cantus jest idealnÄ… konsoletÄ… do zainstalowania w wozie transmisyjnym. Podstawowy
zestaw urządzeń składa się z: konsolety głównej, sterującej procesami przetwarzania
dz
więku, konsolety pomocniczej (konsolet pomocniczych), szafki z przetwornikami
fonicznymi, szafki-rozdzielni cyfrowej, służącej do rozsyłania sygnałów między
modułami konsolety oraz łączenia jej z urządzeniami zewnętrznymi. Konfiguracja
systemu jest zawsze podyktowana potrzebami użytkownika. Liczbę tłumików w
konsolecie (konsoletach), liczbę i rozmiary konsolet pomocniczych, liczbę kanałów
fonicznych oraz strukturę rozsyłania sygnałów można zmieniać w bardzo dużym
zakresie.
Konsoleta główna jest wyłącznie urządzeniem sterującym. Ma budowę modularną.
Obok powierzchni z paskami torów sygnałowych znajduje się płaski ekran
ciekłokrystaliczny, na którym wyświetlane są informacje o pracy konsolety, pióro
elektroniczne do sterowania graficznego oraz wysuwana spod stołu klawiatura
komputerowa. WewnÄ…trz konsolety znajduje siÄ™ komputer do konfiguracji (PC) wraz z
napędem dysku magnetooptycznego i napędem dyskietki 3,5-calowej oraz - w nogach
stołu - zasilacze sieciowe. Za pomocą komputera do konfiguracji ustawia się parametry
pracy konsolety oraz powiązanej z nią cyfrowej rozdzielni sygnałów Nexus. Każda
konsoleta pomocnicza składa się z panelu sterującego z tłumikami, przyłącza
światłowodowego oraz zasilacza sieciowego. Może być bardzo mała lub duża, z
rozbudowanym panelem sterowania. Konsolety pomocnicze sÄ… Å‚Ä…czone z konsoletÄ…
główną dwukierunkowym światłowodem. Nastawy konsolet pomocniczych mogą być
regulowane bezpośrednio przez komputer sterujący konsolety głównej.
W trybie równoległym można z konsolety głównej lub konsolet
podporządkowanych sterować jednocześnie torami kanałowymi oraz torami sum. W
trybie dzielonym, przypisuje się te zasoby do poszczególnych stołów niezależnie. Płytki
z przetwornikami A/C oraz układami obsługującymi przetwarzanie sygnałów (DSP) są
umieszczone w niewielkiej obudowie, montowanej w stojaku o szerokości 19" i
wysokości 3 . Tu znajduje się również komputer sterujący pracą wszystkich
procesorów fonicznych systemu. Jednostka ta pozwala skonfigurować w konsolecie
maksymalnie do 136 torów fonicznych. Magistrala sumy cyfrowej pozwala na
tworzenie do 64 sum wyjściowych, a multipleksowa magistrala danych daje możliwość
utworzenia do 256 magistral z sygnałami fonicznymi. Każdej karcie z procesorami DSP
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
można przypisać osiem tzw. kanałów długich lub 32 kanały wzmocnienia. W tor kanału
długiego mogą być włączone wszystkie dostępne układy przetwarzające dz
więk -
procesory dynamiki, korektory, filtry, itd. Zasoby obliczeniowe sÄ… przypisywane
kanałom długim na stałe. Konsekwencją tego jest jednakowy czas przetwarzania
sygnałów, niezależnie od tego, jak wiele jest czynnych układów przetwarzających w
danym kanale. Cantus jest jedną z najszybszych konsolet cyfrowych na świecie. Kanały
wzmacniające służą wyłącznie do regulacji poziomu sygnału i przesyłania impulsów
sterujących do urządzeń zewnętrznych. Mogą być przypisane grupom monofonicznym,
sumom oraz sumom dodatkowym (aux). W zależności od konfiguracji, w konsolecie
Cantus można zdefiniować do 136 kanałów długich.
Rys. 16. Widok konsolety cyfrowej produkcyjno  nagraniowej [12]
Używając kanałów wzmocnienia, można zwiększyć liczbę dostępnych kanałów.
Wielkość cyfrowej rozdzielni sygnałów zależy od potrzeb użytkownika. Rozdzielnia
Nexus mieści się w obudowie umieszczonej w znormalizowanym stojaku 19-calowym
o wysokości od 3 do 15U. Standardowe gniazda foniczne znajdują się na ściankach
czołowych, by ułatwić podłączanie różnych urządzeń. Struktura połączeń oraz ich
liczba jest dostosowywana do potrzeb danej instalacji. Konsoleta może być wyposażona
w dodatkowe funkcje, takie jak układ N-1 do prowadzenia rozmów w czasie emisji
programów na żywo, gniazda przekaz
ników i lampki kontrolne do zdalnego sterowania
urządzeniami zewnętrznymi, matrycę sygnałów zlecenia i monitora do studia, tablicę
talk-back, zespoły połączeń do zewnętrznego przetwarzania sygnałów. Konsoleta
Cantus odpowiada pojęciu konsolety wirtualnej.
Oznacza to, że każdemu z przycisków, pokręteł i przełączników można przypisać
dowolną funkcję. Tłumiki kanałów wejściowych i sum mogą znajdować się po obu
stronach środkowego panelu sterującego. Tłumikom można przypisać do 10 różnych
zadań, korzystając z 10 stron (warstw) konfiguracyjnych. Warstwy są przywoływane
przyciskami umieszczonymi w środkowym panelu sterującym. W konsolecie
zastosowano precyzyjne tłumiki poruszane mechanicznie, łatwe w użyciu pokrętła
z wbudowanymi przyciskami, ciche przyciski o małym skoku, lecz z wyraz
nie
wyczuwalnym punktem zadziałania, cztero- i ośmiocyfrowe wyświetlacze
ciekłokrystaliczne, dwukolorowe wyświetlacze w kształcie łuku i precyzyjne wskaz
niki
poziomu wysterowania z diod świecących. Wszystko to daje wrażenie pracy z aparaturą
analogową i jednocześnie dokładnie informuje o nastawach stołu. Konfigurację
konsolety, przetworników, wejść i wyjść oraz maksimum 99 nastaw kanałów, sum,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
filtrów, itd. można zapisać na 3,5-calowym dysku magnetooptycznym (640 MB) lub
dyskietce 3,5-calowej w komputerze do konfiguracji, jako tzw. projekt. Otwarcie pliku
z wcześniej przygotowanym projektem powoduje natychmiastową zmianę nastaw stołu.
Każdy projekt może być użyty jako stan wyjściowy do opracowania nowego projektu.
Możliwe jest przygotowanie projektu, który pozwoli pracować na Cantusie tak jak
na klasycznej konsolecie analogowej. Jedna z opcji wyposażenia konsolety stwarza
możliwość wstecznego przywoływania kolejnych nastaw, można też używać złącza
MIDI do obsługi zewnętrznych urządzeń przetwarzających dz
więk. Istotne są tu funkcje
automatyki - statyczne (Snapshot), sekwencyjne oraz dynamiczne, wśród nich takie jak
wczytywanie, zapis, aktualizacja, zastępowanie danych automatyki, automatyczny
powrót i wydzielenie określonego automatyzowanego odcinka. Struktura przetwarzania
sygnałów jest podobna do tego, czego dokonuje się podczas pracy na konsoletach
analogowych. Różnym funkcjom przypisuje się tory sygnałowe różnych typów.
Przetworzony sygnał może być zmiksowany na szynie miksującej lub wysłany
bezpośrednio, na przykład na wyjście lub jako insert. Odsłuch jest zintegrowany
z procesem przetwarzania. Niezależnie od liczby kart z procesorami fonicznymi,
konsoleta jest zawsze wyposażona w 64 tory sum. Przygotowując projekt, realizator
dokonuje podziału sygnałów na grupy monofoniczne, stereofoniczne, wyjścia
dodatkowe, sumy stereofoniczne oraz sumy dz
więku dookolnego. Możliwe jest też
zdefiniowanie dwóch niezależnych ścieżek odsłuchowych, obejmujących różne sygnały
z
ródłowe.
W konfiguracji konsolety z opcjÄ… dz
więku dookolnego dostępne są następujące
jego formaty: Dolby Surround 4-2-4, HDTV 3-2, (6 kanałów), Sony SDDS (8 kanałów,
opcjonalnie). Operacje cyfrowe na magistralach sum są wykonywane za pomocą słów
32-bitowych. Daje to 48-decybelowÄ… rezerwÄ™ w stosunku do przetwarzania 24-
bitowego, określonego protokołem AES/EBU. Tak więc, nawet przy sumowaniu
sygnałów o bardzo wysokim poziomie, użytkownik nie musi obawiać się
przesterowania. Połączenia światłowodowe gwarantują niezakłócone przesyłanie
sygnałów między urządzeniami składowymi systemu umieszczonymi w odległości do
1000 m. Przy zastosowaniu światłowodów jednomodowych, dopuszczalna odległość
może wynosić nawet kilkanaście kilometrów.
Rozdzielnia Nexus zapewnia najwyższej klasy połączenia z aparaturą analogową.
Przetworniki wejściowe (A/C) mają dynamikę 126 dB(A), a wyjściowe (C/A) - 127
dB(A). Na karcie wejść mikrofonowych umieszczono przetworniki 28-bitowe, które
mogą przyjąć sygnał o dynamice rzędu 150 dB. Nexus przyjmuje sygnały cyfrowe w
formacie ADAT, TDIF, MEL2/Y2 oraz AES/EBU i SPDIF. Sygnały wyjściowe mogą
być przekształcane w postaci słów o długości 20 lub 16 bitów, z zastosowaniem
algorytmów kształtowania szumu i dithera. Można również zainstalować układy, które
wysyłają sygnały zgodne z protokołami SDIF-2 i MIDI. Cantus i Nexus pracują przy
znormalizowanych częstotliwościach próbkowania 32 kHz, 44,1 kHz i 48 kHz.
Z zewnętrznym zegarem sterującym mogą pracować przy częstotliwości próbkowania
44,056 kHz oraz 47,95 kHz. W przypadku awarii zasilania, wszystkie dane o stanie
konsolety są podtrzymywane przez 20 minut. Komputer sterujący przywołuje ostatni
stan nastaw w ciągu kilku sekund. Zarówno konsoleta, jak i szafka z procesorami,
zużywają bardzo mało energii. Konsoleta wymaga zasilania o mocy 250 W, a procesory
- przeciętnie 400 W. Ani zasilacz konsolety umieszczony w jej nodze, ani zasilacz
szafki z przetwornikami nie mają wiatraczków chłodzących, które są zwykle z
ródłem
zakłóceń akustycznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Rys. 17. Konsoleta cyfrowa produkcyjno  nagraniowa [12].
Do pozostałych elementów które niezbędne są w wyposażeniu każdego studia
radiowego możemy zaliczyć:
- miksery audio,
- kamery cyfrowe,
- magnetowidy,
- komputer PC do kodowania sygnałów.
Rys. 18. Widok studia radiowego [14].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Rys. 19. Widok studia radiowego [14].
Rys. 20. Widok studia radiowego [14].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Rys. 21. Widok studia radiowego [14].
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Podać definicję organizacji pracy stanowiska roboczego.
2. Wymienić podstawowe zadania organizacji pracy
3. Wymienić typowe elementy wyposażenia studia radiowego i telewizyjnego.
4. Omówić zastosowanie konsolety cyfrowej emisyjno  produkcyjnej.
5. Omówić zastosowanie konsolety cyfrowej produkcyjno  nagraniowej.
6. Omówić budowę i zasadę działania konsolety cyfrowej emisyjno  produkcyjnej.
7. Omówić budowę i zasadę działania konsolety cyfrowej produkcyjno  nagraniowej.
8. Wymienić pozostałe elementy studia radiowego
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie zdjęć studia radiowego wymień i nazwij elementy wchodzące
w skład studia radiowego
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wypisać elementy wchodzące w skład studia radiowego lub telewizyjnego,
2) podać budowę i zasadę działania elementów wchodzących w skład studia
radiowego lub telewizyjnego,
3) dobrać przewody, kable,
4) dobrać aparaturę kontrolno  pomiarową,
5) zapisać zasady związane z ergonomią stanowiska pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
Wyposażenie stanowiska pracy:
- elementy studia radiowego lub telewizyjnego,
- dokumentacja techniczna elementów studia radiowego,
- przewody, kable,
- mierniki do pomiaru napięcia, natężenia prądu, mocy
Ćwiczenie 2
Na podstawie studia radiowego uzasadnij dobór urządzeń audiowizualnych w tym
studio.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wymienić elementy wchodzące w skład studia radiowego lub telewizyjnego,
2) podać budowę i zasadę działania elementów wchodzących w skład studia
radiowego lub telewizyjnego,
3) dobrać przewody i kable,
4) dobrać aparaturę kontrolno  pomiarową,
5) zapisać zasady związane z ergonomią stanowiska pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- elementy studia radiowego lub telewizyjnego,
- dokumentacja techniczna elementów studia radiowego,
- przewody i kable,
- mierniki do pomiaru napięcia, natężenia prądu, mocy.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz
1) podać definicję organizacji pracy stanowiska roboczego
2) podać zadania organizacji pracy
3) wymienić elementy wchodzące w skład studia radiowego
4) opisać budowę typowych elementów wchodzących w skład studia
radiowego
5) omówić zasadę działania tych elementów
6) omówić budowę studia radiowego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania otwarte z luką
i wielokrotnego wyboru.
5. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności: I część  poziom
podstawowy, II część  poziom ponadpodstawowy.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając
w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego
zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 min.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Zestaw zadań testowych
1. Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania polega na:
a) zasilaniu odbiornika lub grupy odbiorników za pomocą transformatora
separacyjnego lub przetwornicy. Może być stosowana w sieciach na napięcie do
500V prądu przemiennego i 750V prądu stałego, przy czym napięcie obwodu
separowanego nie może przekraczać wartości 500V.
b) szybkim wyłączeniu instalacji spod napięcia, gdy nastąpi zwarcie części będącej
pod napięciem fazowym z dostępną częścią przewodzącą.
c) zastosowaniu w fabrycznie produkowanych urzÄ…dzeniach izolacji o parametrach
ograniczających do minimum możliwości porażenia prądem elektrycznym.
Wymagania takie spełniają urządzenia II klasy ochronności, w których
najczęściej stosuje się ochronną osłonę izolacyjną (sprzęt gospodarstwa
domowego: odkurzacze, młynki do kawy itp.). Może być ona wykonana jako
izolacja podwójna lub wzmocniona.
d) polega na odizolowanie od ziemi urządzeń elektrycznych. W otoczeniu
środowiska pracy nie mogą znajdować się przewodzące dostępne części obce.
Muszą być one osłonięte izolacją lub znajdować się poza zasięgiem ręki
(minimum 1,25 m).
2. Najlepszym środkiem ochrony przed skutkami nadmiernego wzrostu napięcia
wskutek wyładowania atmosferycznego jest zastosowanie:
a) bezpieczników topikowych.
b) wyłączników nadmiarowo-prądowych.
c) odgromników.
d) wyłączników różnicowoprądowych.
3. Na rysunku przedstawiono:
a) wyłącznik nadprądowy.
b) wyłącznik różnicowoprądowy.
c) stycznik,
d) przekaz
nik bistabilny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
4. Fotografia przedstawia.
a) wyłącznik nadprądowy.
b) wyłącznik różnicowoprądowy.
c) stycznik.
d) przekaz
nik bistabilny.
5. Środkiem ochrony układu oddechowego są:
a) maska ochronna.
b) rękawice ochronne.
c) nakrycie głowy.
d) ubranie robocze.
6. Åšrodkiem ochrony wzroku sÄ…:
a) maska ochronna.
b) rękawice ochronne.
c) nakrycie głowy.
d) okulary ochronne.
7. W celu ochrony rąk podczas lutowania elementów elektronicznych należy
zastosować:
a) maskÄ™ ochronnÄ….
b) rękawice ochronne.
c) nakrycie głowy,.
d) ubranie robocze.
8. Opaskę uciskową należy stosować:
a) w każdym przypadku krwawiącej rany.
b) w przypadku obcięcia lub oderwania kończyny.
c) w przypadku zmiażdżenia kończyny.
d) w przypadku skaleczenia.
9. W czasie udzielania pierwszej pomocy tętno sprawdza się:
a) po obu stronach szyi, używając kciuka i pozostałych palców.
b) po jednej stronie szyi, trzema środkowymi palcami.
c) kciukiem na przegubie ręki.
d) po jednej stronie szyi, jednym palcem.
10. Masaż serca należy wykonywać przez uciskanie:
a) 1/3 dolnej części mostka.
b) lewej połowy klatki piersiowej.
c) górnej części mostka.
d) ½ dolnej części mostka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
11. Najskuteczniejszą i najprostszą metodą udrożnienia dróg oddechowych podczas
wypadku przy pracach monterskich jest:
a) wyciągnięcie i przytrzymanie języka.
b) przygięcie głowy do mostka.
c) usunięcie ciał obcych z jamy ustnej i odgięcie głowy do tyłu.
d) odgięcie głowy do tyłu.
II część
12. Wymień skutki przepływu prądu przez organizm ludzki.
13. Wymień metody ochrony przeciwporażeniowej podstawowej.
14. Wymień metody ochrony przeciwporażeniowej dodatkowej.
15. Od czego zależą skutki działania urazu elektrycznego.
16. Wymień drogi przepływu prądu elektrycznego.
17. Ile wynosi rezystancja ciała ludzkiego.
18. Przy jakiej wartości natężenia odczuwalny jest przepływ prądu?.
19. Wymień pośrednie skutki działania prądu elektrycznego.
20. Która droga przepływu prądu elektrycznego jest najniebezpieczniejsza dla
człowieka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
Karta odpowiedzi
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwporażeniowej
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek.
Numer ODPOWIEDy
Punktacja
pytania
1. a b c d
2. a b c d
3.
4. a b c d
5. a b c d
6.
7. a b c d
8. a b c d
9.
10.
11. a b c d
12.
13.
14.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
6. LITERATURA
1. Bolkowski S.. Elektrotechnika. WSIP. Warszawa 2005.
2. Gerhard Bartodziej, Eugeniusz Kałuża. Aparaty i urządzenia elektryczne. WSIP.
Warszawa 1997.
3. Januszewski S., Sagan T., Szczucki F., Świątek H. Eksploatacja urządzeń
elektrycznych i energoelektronicznych. Wydawnictwo ITE. Radom 1999.
4. Kurek T. ABC wideo. Warszawa 1991.
5. Niemierko B. ABC testów osiągnieć szkolnych. WSiP. Warszawa 1975.
6. Niemierko B. Między oceną szkolną a dydaktyką: bliżej dydaktyki. WSiP.
Warszawa 1999.
7. Niemierko B. Pomiar sprawdzajÄ…cy w dydaktyce. PWN. Warszawa 1990.
8. Orzechowski J. UrzÄ…dzenia wizyjne. WSiP. Warszawa 2002.
9. Praca zbiorowa. Vademecum techniki audio video. WNT. Warszawa 1991.
10. Praktyczna elektrotechnika ogólna. Wydawnictwo REA. Warszawa 2002.
11. Rusin M. Systemy transmisji. WKiA
. Warszawa 1990.
12. SÅ‚aby M., i in., Katalog 31-R. Przetworniki Elektroakustyczne, Wyd. Czasop.
NOT, Warszawa 1966.
13. Słaby M., Kozłowski P., Przetworniki Elektroakustyczne, budowa i zastosowanie,
Wyd. KiL. Warszawa 1969.
14. Witort A. Dz
więk i technika hi  fi. NOT  Sigma. Warszawa 1988.
15. www.elektroda.pl
16. www.fcm.put.poznan
17. www.konsbud - audio.pl
18. www.miernictwo.pl
19. www.multimed.org
20. Żyszkowski Z.,, Podstawy Elektroakustyki, Wyd. Nauk. i Techn,. Warszawa 1984.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56