DOBROWOLNE UBEZPIECZENIA EMERYTALNE  wykład nr 1.  11.10.2012r.  dr P. Kania
INFORMACJE ORGANIZACYJNE
1 Zaliczenie
- dwa zestawy testów
- test jednokrotnego wyboru (a-c)
- pula dodatkowa  ankieta na temat naszego poglÄ…du na przedmiot  kategorie decyzyjne,
mentalne
- podstawa zaliczenia  wykład
- zaliczenie na 7 (ostatnim) wykładzie
2. Cel przedmiotu: Przyczyny niewydolności polskiego systemu emerytalnego; jak można
inaczej inwestowad, aby zapewnid sobie dobrą przyszłośd emerytalną; mechanizm
sprawowania emerytury; jak funkcjonujÄ… programy emerytalne;
WYKA
AD
Efektywnośd rynków kapitałowych
·ð Jest sÅ‚aba w ostatnich latach Ä…ð wynika to z turbulencji rynków kapitaÅ‚owych
Ubezpieczanie emerytalne
·ð urzÄ…dzenie gospodarcze zapewniajÄ…ce ochronÄ™ w postaci okresowego Å›wiadczenia
wypłacanego ubezpieczonemu lub osobie uprawnionej (uposażonemu) dożywotnio lub w z
góry oznaczonym czasie
Åšwiadczenia okresowe Ä…ð renta życiowa (znaczenie dualistyczne)
Dobrowolne świadczenia emerytalne
·ð rodzaj programu emerytalnego wykorzystujÄ…cego mechanizm ubezpieczenia do
akumulowania i zużywania (amortyzacji) kapitaÅ‚u emerytalnego w cyklu życia czÅ‚owieka Ä…ð
(duża rozpiętośd czasu stosowania takich programów)
Ryzyko prowadzenia produktu w działalności emerytalnej
·ð przerzucane na inne podmioty (w znacznej części na klienta)
Cykl życia człowieka  wykres
Linia dochodów nadwyżka dochodów (oszczędności)
Linia wydatków
czas
U X1 okres aktywności X2 okres S
zawodowej emerytalny
X1  początek aktywności zawodowej
X2  koniec aktywności zawodowej
U  urodzenie
S  smierd
Wiek emerytalny
·ð kategoria spoÅ‚eczno-ekonomiczna
·ð kobiety i mężczyz
ni muszÄ… pracowad do 67 roku, aby osiÄ…gnÄ…d wiek emerytalny
Otto von Bismarck
·ð zapoczÄ…tkowaÅ‚ wprowadzanie programów emerytalnych
Paostwo
·ð narzÄ™dzie realizacji zabezpieczenia emerytalnego
·ð poniekÄ…d wymusza na spoÅ‚eczeostwie oszczÄ™dzanie
·ð mÅ‚odzi ludzie muszÄ… przystÄ…pid do OFE
Cykl emerytalny, który obejmuje proces kapitału emerytalnego i proces jego zużycia  wykres
czas
X1 okres akumulacji X2 okres S
kapitału emerytalnego amortyzacji
kapitału emerytalnego
Opis wykresu:
Ä…ð Okresy nie sÄ… równe
·ð okres akumulacji kapitaÅ‚u dÅ‚uższy (od momentu rozpoczÄ™cia dziaÅ‚alnoÅ›ci zawodowej do
momentu x2), niż okres zużywania (od momentu x2 do momentu śmierci)
·ð w rentach gwarantowanych  Å›wiadczenie wypÅ‚acane po Å›mierci ubezpieczonego
Ä…ð Okres amortyzacji
·ð okres, który nie ma przerw
·ð przepisy, umowa  najczęściej moment Å›mierci
Ä…ð Okres akumulacji
·ð wystÄ™pujÄ… przerwy  np. gdy nie jesteÅ›my aktywni zawodowo  nie jest pÅ‚acona skÅ‚adka 
ważna minimalizacja przerywania tego okresu
Ä…ð Linie uwzglÄ™dniajÄ… procent skÅ‚adany
·ð zasada waloryzacji wpÅ‚acanego kapitaÅ‚u
·ð oprócz wartoÅ›ci wpÅ‚aconego kapitaÅ‚u znaczenie tu majÄ… też dopisane  odsetki
Mnożnik/czynnik czasu
FAZA
X1 X2 PDTZ-M PDTZ-K MNOŻNIK-M MNOŻNIK-K
AKUMULACJI
20 60 40 18,5 23,8 2,2 1,7
25 60 35 18,5 23,8 1,9 1,5
20 65 45 15,3 19,7 2,9 2,3
25 65 40 15,3 19,7 2,6 2,0
20 67 47 14,1 18,1 3,3 2,6
25 67 42 14,1 18,1 3,0 2,3
gdzie:
·ð PDTZ  przeciÄ™tne dalsze trwanie życia (ma to znaczenie w momencie osiÄ…gniÄ™cia wieku
emerytalnego)
·ð MNOÅ»NIK czasu  iloraz okresu akumulacji i okresu amortyzacji; mówi nam, ile lat akumulacji,
przypada na jeden rok amortyzacji; im mniejszy mnożnik, tym gorzej  emerytura będzie
niższa
Wiek przejścia na emeryturę ma duże znaczenie, jeśli chodzi o wysokośd wypłacanego świadczenia.
W Polsce  przewrócony cykl oszczędzania
·ð kto oszczÄ™dza?  emeryt
·ð powinniÅ›my myÅ›led o emerytur ze dodatkowej (w zasadzie jak najwczeÅ›niej  40 na karku to
w zasadzi ostatni moment)
Kapitał emerytalny
·ð uprawnienia emerytalne, które w momencie nabycia prawa do emerytury przeliczane sÄ… na
świadczenia emerytalne
Świadczenie emerytalne = (kapitał formalny + kapitał realny) :
PDTZ
·ð PDTZ  przeciÄ™tne dalsze trwanie życia (wyrażone w jednostce czasu odpowiadajÄ…cej
jednostce czasu pobierania świadczenia emerytalnego  miesięcznie)
Kapitał formalny a kapitał realny
·ð podziaÅ‚ wynika z rozwiÄ…zao ustawowych w Polsce  podziaÅ‚ na konta indywidualne  FUS
(PDTZ wyliczane wg tzw. unisexu  kobiety i mężczyz
ni razem i wyliczana jest średnia) i OFE
·ð kapitaÅ‚ formalny  powstanie subkonta  przekazywanie części Å›rodków z OFE do FUS
(kwestie polityczne)
KAPITAA
FORMALNY KAPITAA
REALNY
- składa zakumulowana na koncie w
- składka zaewidencjonowana i zwaloryzowana
kapitałowym programie emerytalnym (np. OFE,
na koncie lub subkoncie emerytalnym w ZUS
IKE, inne oszczędności)
Co go kształtuje?
- nasza produktywnośd
- efektywnośd rynków finansowych (w kwestii
Co go kształtuje?
dochodowości)
- nasza produktywnośd (należy ją powiązad z
- efektywnośd gospodarki
poziomem dochodów  od dochodu obliczamy
- skłonnośd do oszczędzania (nie ma znaczenia
wysokośd składki + wiemy, co możemy odłożyd w
przy kapitale formalnym, bo tam powstaje
ramach oszczędności)
poprzez obowiÄ…zek ubezpieczenia, a tutaj mogÄ…
-efektywnośd gospodarki (wzrost PKB, inflacja)
byd dobrowolne decyzje  oszczędzanie jest
- obietnice polityków
pewnym wyrzeczeniem - musimy zrezygnowad z
bieżącej konsumpcji na rzecz konsumpcji
przyszłej  kwestia naszej mentalności)
DOBROWOLNE UBEZPIECZENIA EMERYTALNE  wykład nr 2  25.10.2012 - dr. P. Kania
W obecnym systemie emerytalnym  każdy sam pracuje na swoją emeryturę; indywidualne
odkładanie składek;
RMUA  dokument potwierdzający odkładanie naszych składek, jako pracowników
OFE  informacja o składkach w kapitale realnym (wskaz
nik kapitalizacji może byd mniejszy od 100)
ZUS  informacja o składkach w kapitale formalnym (wskaz
nik waloryzacji nie może byd mniejszy o
100)
Konto emerytalne
·ð PodstawÄ… waloryzacji jest wskaz
nik wzrostu przypisu składki; brany pod uwagę jest również
wskaz
nik inflacji
Subkonto emerytalne
·ð Podstawa waloryzacji  Å›rednia ważona PKB z 5 ostatnich lat
·ð Istnieje od 2011 roku
·ð Mierzone stopÄ… zwrotu z instrumentów finansowych
Kapitał formalny a kapitał realny
CECHA KAPITAA
FORMALNY KAPITAA
REALNY
Celowa składka emerytalna
Celowa składka emerytalna
y
ródło akumulacji (obowiązkowa lub dobrowolna) oraz
(obowiÄ…zkowa)
dobrowolne oszczędzanie
Sposób wykorzystania Na bieżące, czyli CZYJEŚ Na przyszłe, czyli WA
ASNE
wpłacanych środków świadczenie emerytalne świadczenie emerytalne
Wykorzystanie Wyliczenie świadczenia Wyliczenie i wypłata świadczenia
(amortyzacja) emerytalnego emerytalnego
Finansowanie świadczeo Repartycyjne Kapitałowe
Dochody budżetowe nie są wiązane z konkretnymi wydatkami  brak związku rodzajowego.
Kapitał formalny
·ð SÅ‚uży do wyliczenia kapitaÅ‚u realnego, który nastÄ™pnie jest przeliczany na Å›wiadczenie
·ð Brak bazy, która gwarantuje wypÅ‚aty Å›wiadczeo (poza paostwem)
Kapitał realny
·ð Åšrodki trafiajÄ… na rynek poprzez rynek kapitaÅ‚owy, (który okazuje siÄ™ coraz mniej doskonaÅ‚y,
zwiększa się ilośd spekulacji, a zmniejsza się ilośd inwestycji)
·ð Zużywany jest stopniowy na wypÅ‚aty Å›wiadczeo emerytalnych  przenoszony do podmiotu
wypłacającego (w przypadku OFE)
Finansowanie repartycyjne a finansowanie kapitałowe (SYSTEM BAZOWY)
POZIOM FINANSOWANIA FINANSOWANIE REPARTYCYJNE FINANSOWANIE KAPITAA
OWE
Celowa składka emerytalna +
PIERWSZY POZIOM Celowa składka emerytalna
zyski z inwestycji
Fundusz Rezerwy
DRUGI POZIOM Fundusz Gwarancyjny
Demograficznej
TRZECI POZIOM Budżet Paostwa Budżet Paostwa
Skoro paostwo wymusiło na nas koniecznośd utworzenia takiego systemu emerytalnego to na
paostwie ciąży ostateczna gwarancja wypłacalności i pomocy.
Czy emerytury z kapitału formalnego i realnego są:
a) pewne (gwarantowane prawnie i ekonomicznie)
b) efekto(y)wne (dajÄ… poczucie bezpieczeostwa ekonomicznego)
c) realne (zachowują siłę nabywczą w czasie)
To wszystko zależy ostatecznie od:
- wydajności fiskalnej paostwa
- równowagi budżetowej
- długu publicznego
Liczy się tu nie tylko stan obecny, ale i przyszłośd!
Pojęcie ryzyka systemu emerytalnego?
Możliwośd utraty równowag finansowej systemu powodującej koniecznośd interwencji finansowej
lub pozafinansowej ze strony władz regulacyjnych.
Równowaga finansowa
- sytuacja, w której istnieje możliwośd finansowania przyrzeczonych świadczeo emerytalnych
na podstawie nabytych uprawnieo ze środków finansowych pierwotnie na ten cel
przeznaczonych (środków celowych)
Ryzyko systemu emerytalnego wiąże się z procesem przechodzenia od  (& ) satysfakcjonującej
interesariuszy równowagi do niesatysfakcjonującej przyjmujących *to+ ryzyko (& ) w systemie
finansowym i gospodarce .
(D. Hendricks, J. Kambru, P. Mosser, systemic risk and the financial risk.)
Nierównowaga systemu emerytalnego
·ð wynika z zaniżonej wypÅ‚aty skÅ‚adek
·ð  obrywajÄ… aktywni zawodowo
Główne typy ryzyka systemu emerytalnego
Fundusze emerytalne
- Ryzyko demograficzne
- Ryzyko polityczne
- Ryzyko społeczne
- Ryzyko socjalne
- Ryzyko gospodarcze
- Ryzyko operacyjne
System emerytalny sam powinien dostosowywad siÄ™ do zmian
Ryzyko demograficzne
·ð Wiąże siÄ™ przede wszystkim z relacjÄ… zachodzÄ…cÄ… pomiÄ™dzy osobami aktywnymi zawodowo a
osobami obierającymi świadczenie emerytalne
·ð Wymiar ekonomiczny tej definicji przejawia siÄ™ w pytaniu:
- Czy osoby aktywne zawodowo (wnoszące kontrybucję do systemu) będą w stanie
sfinansowad przyrzeczony w przeszłości poziom konsumpcji obecnym emerytom?
·ð Ryzyko demograficzne może byd także postrzegane od strony procesów naturalnych, tj.
dzietności (płodności młodego pokolenia) oraz długowieczności (przeciętnego dalszego
trwania życia starego pokolenia)
·ð Niebezpieczne dla caÅ‚ej gospodarki  patrzÄ…c od strony repartycyjnej i kapitaÅ‚owej (np.
mniejszy popyt konsumpcyjny)
Współczynnik zastąpienia
·ð Relacja pierwszej emerytury do ostatniego rocznego dochodu
Składka emerytalna wynosi: 19,52 %
Ryzyko polityczne
·ð Jest zwiÄ…zane ze zmianami wprowadzanymi do rozwiÄ…zao systemowych w wyniku dziaÅ‚ao
polityków (głównie sprawujących władzę) w celu uzyskania akceptacji ich działao na innych
obszarach funkcjonowania paostwa.
·ð Ryzyko to przejawia siÄ™ w postaci np.:
- Zmian zasada przyznawania i waloryzacji świadczeo emerytalnych,
- Wprowadzenia lub rozszerzenia przywilejów emerytalnych dla określonych grup
społecznych (np. wieku emerytalnego, zasad naliczania świadczenia itp.),
- Zmiany wysokości obciążeo z tytułu składek (podatków celowych),
- Przeznaczenia zgromadzonych funduszy rezerwowych na inne cele,
- Likwidacji funduszy kapitałowych itp.
·ð Ryzyko polityczne może dotyczyd także innych wydarzeo, takich jak wojny, zamieszki, strajki
czy ataki terrorystyczne, które zakłócają oczekiwany przebieg procesów w systemie
emerytalnym.
System emerytalny
·ð Wykorzystywany jest do celów politycznych
·ð Bardzo podatny na zmiany polityczne- dÅ‚ugoÅ›d cyklu politycznego ma istotne znaczenie
Ryzyko społeczne
·ð Inaczej zwane też ryzykiem nieakceptacji
·ð Wiąże siÄ™ z możliwoÅ›ciÄ… odrzucenia przez aktywnÄ… zawodowo częśd spoÅ‚eczeostwa zasad
przyznawania i wysokości wypłacanych świadczeo na rzecz pokolenia emerytów
·ð Ryzyko to szczególnie roÅ›nie wraz ze wzrostem obciążeo skÅ‚adkowych
·ð Odrzucenie umowy miÄ™dzypokoleniowej może prowadzid do koniecznoÅ›ci finansowania
świadczeo innymi z
ródłami niż składka emerytalna
DOBROWOLNE UBEZPIECZENIA EMERYTALNE  wykład nr 3  08.11.2012  dr P. Kania
Ryzyko socjalne
·ð wiąże siÄ™ z wystÄ™powaniem w obowiÄ…zkowych programach emerytalnych, najczęściej
organizowanych przez paostwo, grup osób dotkniętych innymi typami ryzyka osobowego
(socjalnego), które powodują, że nie mogą one w normalny sposób uczestniczyd w procesie
gromadzenia środków na wypłatę emerytur, np. osoby przebywającej na zasiłku
chorobowym, na rencie inwalidzkiej czy bezrobotni.
·ð innym ważnym problemem zwiÄ…zanym sÄ… uprzywilejowane grupy zawodowe pod wzglÄ™dem
nabywania uprawnieo emerytalnych.
·ð w przypadku programów emerytalnych opartych na zdefiniowanym Å›wiadczeniu obciążajÄ…
one równowagę systemu emerytalnego, jeżeli nabywają uprawnienia emerytalne wg
uprzywilejowanych zasad przy równoczesnym braku zwiększonego ciężaru składkowego w
okresie aktywności zawodowej.
Ryzyko operacyjne
·ð staÅ‚o siÄ™  modne w latach 80-tych,  przyszÅ‚o z bankowoÅ›ci
·ð zwiÄ…zane jest z organizacjÄ… systemu emerytalnego, a przede wszystkim z koniecznoÅ›ciÄ…
funkcjonowania w nim podmiotów, które realizują poszczególne zadania związane z
realizacją głównego celu systemu
·ð oznacza ono możliwoÅ›d powstania straty w wyniku dziaÅ‚ao podejmowanych przez podmioty
wchodzące w skład systemu emerytalnego, a związane wykorzystaniem istniejących w nim
mechanizmów, instytucji luba narzędzi, także z prowadzeniem przez nie działalności
gospodarczej
·ð może dotyczyd nieprawidÅ‚owo funkcjonujÄ…cych wewnÄ™trznych procedur, ludzi czy rozwiÄ…zao
systemowych, a także może pochodzid z zewnątrz
·ð do zagrożeo generujÄ…cych to ryzyko zlicza siÄ™ m.in. oszustwa (wewnÄ™trzne i zewnÄ™trzne),
bezpieczeostwo pracy i relacje z pracownikami, zniszczenie fizyczne aktywów, wady
systemów czy zarządzania procesami biznesowymi
·ð jest to też czynnik ludzki, np. zÅ‚e wykorzystanie niektórych czynników,  wyparowanie kapitaÅ‚u
emerytalnego  prawo powinno temu służyd
Ryzyko gospodarcze
·ð stanowi najpoważniejszy problem każdego systemu emerytalnego, gdyż obietnice skÅ‚adane
przyszłym emerytom, a więc osobom aktywnym zawodowo są wycenione w jednostkach
pieniężnych, które odzwierciedlają podział PKB pomiędzy aktywnymi zawodowo a emerytów
·ð aby obietnice skÅ‚adane osobom przystÄ™pujÄ…cym do systemu emerytalnego mogÅ‚y byd w
przyszłości realizowane to możliwości podziału PKB między te dwie grupy interesariuszy nie
mogą się zbytnio w przyszłości zmienid
·ð znaczÄ…ce pogorszenie siÄ™ wypracowanego przez pokolenie aktywne zawodowo PKB może
doprowadzid do konieczności finansowania przyrzeczonych uprawnieo emerytalnych z innych
z
ródeł, niż środki dostępne w systemie. Nie zmienia to faktu, że skutki tego odczuje
pokolenie aktywne zawodowo.
·ð przestrzegane jest przede wszystkim przez pryzmat finansowania funduszami kapitaÅ‚owymi i
w tym przypadku uważa się je najczęściej za poważnie zagrożone
·ð ma ono także znaczenie dla finansowania repartycyjnego, gdyż nawet przy niskim poziomie
PKB muszą byd realizowane uprawnienia emerytalne, koszem obecnego i przyszłych pokoleo
aktywnych zawodowo.
PKB zawsze dzieli siÄ™ tu i teraz  mamy do czynienia z redystrybucjÄ…  aktywni zawodowo przekazujÄ…
swoje środki emerytom; PKB nie da się przenieśd w czasie  podział dochodu w momencie, w którym
wykorzystujemy środki!!!
Wskaz
niki waloryzacyjne a parametry rynkowe
Opłata redystrybucyjna od składki jest pobierana tylko raz
Przy instrumentach finansowych zawsze jest prowizja
Subkonto emerytalne powstało dopiero w 2011 r.
Waloryzacja
·ð Waloryzacja kont  powstaÅ‚a w 2000r.  realizacja ryzyka gospodarczego w bardzo skrajnym
wariancie
·ð zwiÄ™kszenie wartoÅ›ci konta korzystajÄ…c z kapitalizacji  procentu skÅ‚adanego, ale nie sÄ…
gromadzone fizycznie pieniÄ…dze
·ð im mniej bÄ™dziemy deklarowad skÅ‚adek, tym mniej bÄ™dziemy korzystad ze wskaz
nika
waloryzacji
·ð wskaz
nik waloryzacji nie może byd niższy, niż inflacja
·ð Waloryzacja na rynku polega na dopisaniu zysku
·ð Wahania na gieÅ‚dach majÄ… wpÅ‚yw na waloryzacjÄ™ (w przypadku OFE)
Ryzyko gospodarcze a fundusze emerytalne
Rodzaje ryzyka (niebezpieczeostwa) Fundusze emerytalne Fundusze kapitałowe
Ryzyko inflacji Duże Małe
Ryzyko wzrostu gospodarczego Duże Duże
Ryzyko finansowe Małe Duże
Ryzyko fiskalne (nierównowagi
Duże Małe
budżetowej)
Ryzyko inflacji
·ð JeÅ›li wskaz
nik waloryzacji jest mniejszy, niż wskaz
nik inflacji to wtedy paostwo dokłada do
wypłacanych składek emertytalnych, nie tworzy rezerw.
·ð Stopa procentowa
- uwzględnia oczekiwania inflacyjne
- nie opłaca się inwestowad, jak jest wysoka inflacja  zmniejsza się kapitał realny
Ryzyko wzrostu gospodarczego
·ð spadek tempa wzrostu gospodarczego lub recesja spowoduje zmniejszenie wpÅ‚ywów ze
składek
·ð powstaje luka miÄ™dzy wpÅ‚acanymi a wypÅ‚acanymi skÅ‚adkami  poruszony jest wtedy budżet
paostwa
·ð recesja gospodarcza czÄ™sto powoduje, że przedsiÄ™biorstwa mniej zarabiajÄ…, w efekcie majÄ…
mniejsze zyski, zmniejszają pensje pracowników, przez co zmniejsza się wysokośd składki,
następnie zmniejsza się wysokośd aktywów, która jest w OFE - przez to tracą emeryci
·ð wzrost gospodarczy ma różnÄ… fluktuacjÄ™ lub zmiennoÅ›d  najwiÄ™ksze zmiany zwiÄ…zane sÄ… w
dzisiejszej gospodarce z kryzysem finansowym  obecnie kryzys nie jest wywołany przez
rynek finansowy, rynek ten po prostu odczuwa kryzys
Ryzyko finansowe
·ð zwiÄ…zane z posiadaniem i wykorzystaniem instrumentów finansowych
·ð zwiÄ…zane z ryzykiem rynkowym, które nie jest dywersyfikowane  rynki sÄ… naczyniem
połączonym
·ð zjawisko owczego pÄ™du bardzo pogÅ‚Ä™bia owe ryzyko
·ð zagraża funduszom kapitaÅ‚owym (przecena instrumentów finansowych wpÅ‚ywa na wartoÅ›d
aktywów)
Waluta polska
·ð jest walutÄ… mocno spekulacyjnÄ… (polskie spoÅ‚eczeostwo jest mocno emocjonalne)
·ð kupujÄ…c i sprzedajÄ…c non stop papiery wartoÅ›ciowe to powstajÄ… wahania walutowe
Ryzyko fiskalne
·ð dotyka fundusze repartycyjne
·ð każda nierównowaga miÄ™dzy sumÄ… wypÅ‚acanych Å›wiadczeo a sumÄ… wpÅ‚acanych skÅ‚adek jest
uzupełniania z budżetu paostwa
·ð w zasadzie jest ono maÅ‚e
Paostwo emituje obligacje skarbowe, żeby zmniejszyd i sfinansowad nimi swój dług.
Ryzyko fiskalne a fundusze emerytalne
Dofinansowanie FUS przez budżet paostwa w 2010 roku wynosiło 60 870,2 mln zł (stanowiło to ok.
8% długu publicznego)
7% środków można wydawad z budżetu na równowagę, ale 20% jest już przesada (a właśnie tyle
mniej więcej wyniosły wydatki z 2010 roku)
Obecne fundusze emerytalne
·ð Aktywni zawodowo przekazujÄ… częśd skÅ‚adki do OFE  ta skÅ‚adka, która trafia do OFE nie
może sfinansowad składki wypłacanej dla obecnych emerytów. Z tego powodu powstała
dotacja uzupełniająca.
DOBROWOLNE UBEZPIECZENIA EMERYTALNE  wykład nr 4. -22.11.2012  dr P. Kania
OFE
·ð komercyjne tworzenie kapitaÅ‚u emerytalnego
·ð zostaÅ‚y powoÅ‚ane do wypÅ‚aty Å›wiadczeo emerytalnych - to, czy je bÄ™dÄ… wypÅ‚acad, czy nie to
się jeszcze okaże
Ryzyko fiskalne a fundusze emerytalne
·ð dominujÄ…ce lokaty o charakterze wierzycielskim (obligacje skarbowe)
·ð problem transferu skÅ‚adki, który powiÄ™ksza dÅ‚ug publiczny
Ryzyko finansowe
·ð wiąże siÄ™ z posiadaniem i wykorzystaniem instrumentów finansowych
·ð w systemie emerytalnym dotyczy przede wszystkim funduszy emerytalnych realizujÄ…cych
swoje zadania w oparciu o instrumenty finansowe (fundusze kapitałowe, zakłady emerytur
kapitałowych, itp.)
·ð instytucje tego typu gromadzÄ… skÅ‚adkÄ™ w instrumentach finansowych, a dziaÅ‚ania te sÄ…
wynikiem konieczności inwestowania (lokowania) gromadzonej składki emerytalnej
·ð stÄ…d czÄ™sto mówi siÄ™ o ryzyku inwestycyjnym
·ð realizuje siÄ™ nie w tym momencie, nie gdy indeks gieÅ‚dowy spada o 50%, lecz gdy posiadacz
instrumentu finansowego w wyniku paniki sprzedaje instrumenty w cenie niższej, niż za nie
zapłacił (ponosi stratę)  przy spadkach wartości nie ma to tylko negatywnych skutków,
ponieważ, gdy fundusze kupują po niżej cenie od podmiotów sprzedających to mogą
pozyskad więcej funduszy w niższej cenie jednostkowej
W Polsce mamy dwa typy funduszu
·ð fundusz A i B
·ð różnid siÄ™ one bÄ™dÄ… strategiÄ… inwestycyjna (A  bardziej agresywny, B  bardziej bezpieczny)
Ryzyko finansowe  główne typy
·ð Ryzyko rynkowe
- zmiany cen aktywów
- zmiany stopy procentowej (na to wrażliwe są instrumenty wierzycielskie,
konsekwencje mniejsze, niż przy zmiany cen papierów udziałowych)
- zmiany kursu walutowego (jeżeli fundusz emerytalny inwestuje w papiery w różnych
walutach to ryzyko kursowe jest bardzo wysokie, można stracid nawet kilkadziesiąt
procent wartości swoich aktywów)
·ð Ryzyko kredytowe
·ð Ryzyko pÅ‚ynnoÅ›ci marginalne znaczenie w praktyce
Ryzyko inwestycyjne  fundusze kapitałowe
·ð Jednostki uczestnictwa(jednostki rozrachunkowe w przypadku funduszu) nie s wolne od
ryzyka inwestycyjnego, gdyż aktywa, w które angażują pozyskane środki finansowe obciążone
sÄ… ryzykiem
·ð Dywersyfikacja pozwala na znaczne ograniczenie ryzyka niesystematycznego, jednak
pozostaje ryzyko rynkowe, które może byd poważną przyczyną strat na jednostkach
uczestnictwa
·ð Zjawiska opisujÄ…ce zachowania inwestorów na rynkach finansowych dotyczÄ… także tytułów
uczestnictwa funduszy kapitałowych, chociaż same nie są one przedmiotem obrotu
rynkowego
·ð Fundusze kapitaÅ‚owe nie sÄ… ubezpieczone od strat, dlatego nie gwarantujÄ… swoim
uczestnikom (udziałowcom) zysków
·ð WyjÄ…tek od reguÅ‚y stanowi minimalna stopa zwrotu, która musi byd zrealizowana na rzecz
uczestników be względu na faktyczny wynik funduszu
Ryzyko inwestycyjne  przykład OFE (dochodowośd OFE)
·ð duża rozpiÄ™toÅ›d wyników (maÅ‚a w przypadku kwartałów i wyników półrocznych, ale przy
porównaniach w skali roku duża różnica)
·ð w skali roku
- najlepszy fundusz ING  7,2%
- najgorszy fundusz POLSAT  zarobił 4,5%
·ð w skali trzech lat
- najlepszy fundusz POLSAT  22,6%
- najgorszy fundusz AVIVA  18,2%
·ð w skali dziesiÄ™ciu lat
- najlepszy OFE BANKOWY  164,1%
- najgorszy OFE AEGON  134,5%
- w skali dziesięciu lat różnica w zysku między najlepszym, a najgorszym OFE wynosi 30
punktów procentowych (to jest dużo)
Nie ma funduszu, który by w sposób dominujący najlepiej zarządzał
Co szkodzi naszym emerytom  czyli ryzyko w systemie emerytalnym
Jak minimalizowad skutki ryzyka w przypadku naszych emerytur?
·ð liczyd przede wszystkim na siebie
·ð planowad
·ð oszczÄ™dzad
Podstawowe motto przyszłego emeryta (nie tylko w Polsce -  UMIESZ LICZYD? LICZ NA SIEBIE!
PLANOWANIE KAPITAA
U EMERYTALNEGO ZARZ
DZANIE KAPITAA
EM EMERYTALNYM
a) Wybór instrumentów gromadzenia
a) Ile wyniesie emerytura z systemu
oszczędności emerytalnych
publicznego?
b) Monitorowanie dochodowości
b) Czy emerytura ta będzie wystarczająca ?
c) Wybór formy wypłaty dodatkowej
c) Jeśli nie, to ile powinniśmy zaoszczędzid
emerytury, czyli:
dodatkowo ?
- renta dożywotnia
d) Czy uwzględniad zmiany w przyjętym planie
- renta okresowa
oszczędzania? Po co ? Jakie ?
- renta gwarantowana?
Doradca finansowy
·ð sporzÄ…dza plan finansowy gospodarstwa domowego
·ð rekomenduje instrumenty, które mogÄ… temu gospodarstwu pomóc
·ð nie poleca konkretnych firm (nie robi tego, ponieważ jest to niezgodne z prawem)
·ð nie pomoże nam okreÅ›lid, czy emerytura, z systemu emerytalnego bÄ™dzie wystarczajÄ…ca
Trzy złote reguły oszczędzania
·ð gromadzid kapitaÅ‚, czyli wpÅ‚acad części miesiÄ™cznego dochodu
·ð kapitaÅ‚ trzeba lokowad systematycznie
·ð kapitaÅ‚ trzeba lokowad w instrumenty, które przynoszÄ… dochód
Planowanie musi byd dynamiczne a nie statyczne
Instrumenty gromadzenia oszczędności  od zwykłych lokat bankowych po rozbudowane struktury
finansowe.
Dochodowośd monitorujemy, co jakiś czas.
Nasza dochodowośd jest najbardziej widoczna w koocowej fazie zarządzania kapitałem.
Planowanie kapitału emerytalnego, nie jest sprawą prostą.
DOBROWOLNE PROGRAMY EMERYTALNE  UJ
CIE MODELOWE
Programy emerytalne można analizowad, co najmniej z kliku punktów widzenia:
·ð Sposobu okreÅ›lenia Å›wiadczenia
·ð Fazy funkcjonowania
·ð Realizowanych funkcji
·ð Ryzyka funkcjonowania (podziaÅ‚u i transferu
Zdefiniowana składka a zdefiniowane świadczenie
ZDEFINIOWANA SKA
ADKA ZDEFINIOWANE ÅšWIADCZENIE
Program emerytalny jest budowany przy założeniu,
Program oparty jest na składce i jej akumulacji
że beneficjent zna wartośd swojej przyszłej
(realnej lub formalnej), z której jest budowany
emerytury, gdyż jest ona określona jako:
kapitał emerytalny, stanowiący podstawę
- stała kwota (zryczałtowana)
wyliczenia świadczenia w momencie przejścia na
- określony procent zarobków z ostatniego
emeryturę przez beneficjenta. Wysokośd
okresu zatrudnienia
świadczenia nie ma więc bezpośredniego związku z
- wyliczony na podstawie z góry określonej
uzyskiwanym dochodem (wynagrodzeniem) w
formuły opartej na kryteriach stażu w
okresie aktywności zawodowej
programie i osiÄ…ganego dochodu
Cechy zdefiniowanej składki i zdefiniowanego świadczenia
CECHY ZDEFINIOWANA SKA
ADKA ZDEFINIOWANE ÅšWIADCZENIE
Nieznana, ale możliwa do
Wartośd świadczenia Określona
zdefiniowania
Ryzyko finansowania programu
Niskie Wysokie
dla jego organizatora
Ryzyko nieadekwatności
Wysokie Niskie
świadczenia dla beneficjenta
Zdefiniowane świadczenie  to organizator określa, jakie będziesz miał świadczenie, ale on gromadzi,
zbiera ten kapitał, jak jest za mało kapitału to ten organizator za to dopłaca (różnica jest dopłacona z
środków skarbu paostwa  podatki społeczeostwa)
Zdefiniowana składka  tutaj nie ma takiego problemu organizator, ponieważ kapitał zbiera
ubezpieczony (ile sobie uzbierasz, tyle masz)
DOBROWOLNE UBEZPIECZNIA EMERYTALNE  wykład nr 5.  20.12.2012r. - dr P. Kania
ZALICZENIE:
24 stycznia 2013  godzina 18:00
Funkcjonalnośd programów emerytalnych z punktu widzenia cyklu emerytalnego
Cykle emerytalny składają się z dwóch faz
1. Faza akumulacji
2. Faza amortyzacji
Funkcjonowanie programów emerytalnych a cykl emerytalny
Faza akumulacji Faza amortyzacji
Akumulacyjne Amortyzacyjne
Akumulacyjno-amortyzacyjne
Funkcjonalnośd programów emerytalnych w aspekcie celów zarządzania finansami osobistymi
PROGRAMY
PRGRAMY JEDNOFUKNCYJNE PROGRAMY DWUFUNKCYJNE
MULTIFUNKCYJNE
Programy oszczędnościowo-
Programy oszczędnościowe
inwestycyjne
Programy oszczędnościowo-
Programy inwestycyjne
ochronne
Programy ochronne Programy inwestycyjno-ochronne
Wyróżniamy:
·ð Programy jednofunkcyjne (można je wykorzystad w każdej fazie)
·ð Programy dwufunkcyjne
·ð Programy multifunkcyjne (pozornie ten produkt jest prosty, ale w praktyce ma bardzo
złożoną strukturę)
Jak funkcję oszczędnościową realizuje fundusz emerytalny?
·ð odkÅ‚adamy, co miesiÄ…c jednÄ…, drugÄ…, trzeciÄ… kwotÄ™ i w ten sposób oszczÄ™dzamy
Faza amortyzacji
·ð zużycie kapitałów wraz z zyskami, które ten kapitaÅ‚ generowaÅ‚
Faza akumulacji
·ð odkÅ‚adamy regularnie Å›rodki pieniężne, ale dodatkowo decydujemy siÄ™ na wybór
instrumentów, które generują ryzyko finansowe
Program inwestycyjny
·ð nie da siÄ™ tu wykorzystad samego kapitaÅ‚u inwestycyjnego, należy zamortyzowad jakÄ…Å›
jednostkÄ™ uczestnictwa (np. kwotowo)
·ð Czasami bardziej opÅ‚aca siÄ™ amortyzacja iloÅ›ciowa, wynika to z tego, że jednostki
uczestnictwa mogą mied bardzo różną wartośd
·ð Ogólnie rzecz biorÄ…c to wariant kwotowy jest lepszy, niż w iloÅ›ciowy w programie
inwestycyjnym
Programy ochronne
·ð oparte sÄ… na ubezpieczeniu na życie (różnych jego wariantach)
·ð zakÅ‚ad ubezpieczeo bierze na siebie ryzyko zagwarantowania nam okreÅ›lonej kwoty
·ð np. ubezpieczenie na dożycie, ubezpieczenie na wypadek Å›mierci (cash value)
·ð na etapie amortyzacji nie dajÄ… nam możliwoÅ›ci wycofania kapitaÅ‚u
·ð na etapie akumulacji czÄ™sto jest możliwoÅ›d wycofania kapitaÅ‚u
Renta życiowa
·ð daje gwarancjÄ™ dożywotniego dochodu na okreÅ›lonym poziomie + waloryzacja przed inflacjÄ…,
w związku z tym mamy zachowaną realną wartośd świadczenia
Program ochronno-oszczędnościowy
·ð gwarancja osiÄ…gniÄ™cia celu
·ð daje nam gwarancje dożywotniego Å›wiadczenia na etapie amortyzacji
·ð daje nam możliwoÅ›d oszczÄ™dzania na inne cele
·ð zawsze można siÄ™ z niego wycofad
·ð uwidacznia siÄ™ tu dwufunkcyjnoÅ›d przez to, że mamy możliwoÅ›d realizowania celów
pobocznych oprócz celu głównego, związanego z emeryturą
·ð wystÄ™puje tutaj proces jakim jest - dywersyfikowane ryzyko
Program oszczędnościowo-inwestycyjny
·ð zmniejszenie kosztów transakcyjnych
·ð możliwoÅ›d wycofania Å›rodków w dowolnym momencie
·ð należy mied na uwadze fakt, że koszty operacyjne pomniejszajÄ… zyski, jakie generuje fundusz
Realizacja celu przez program emerytalny
PROGRAM PROGRAM PROGRAM
CECHA
OSZCZ
DNOÅšCIOWY INWESTYCYJNY OCHRONNY
Gwarancja dochodu Nie Nie Tak
Gwarancja kapitału Tak Nie Tak
Dodatkowe funkcje Nie Nie Tak
Rysunek
Renta odroczona
·ð miÄ™dzy momentem wykupienia a wypÅ‚acenia
·ð dÅ‚uższy okres czasu  od kilku do kilkunastu lat
·ð wystÄ™puje okres akumulacji  wystÄ™puje wtedy faza oszczÄ™dzania lub inwestowania  można
wtedy jeszcze zrezygnowad
Renta życiowa
·ð renta dożywotnia zwana też rentÄ… zwykÅ‚Ä…
·ð Charakteryzuje siÄ™ tym, że Å›wiadczenie wypÅ‚acane jest w jednakowych dostÄ™pach czasu tak
długo, jak długo żyje ubezpieczony
·ð np. jeÅ›li bÄ™dziemy żyli 30 lat od momentu wykupu )(fazy amortyzacji) to bÄ™dziemy mieli jÄ…
wypÅ‚acane przez 30 lat, jak bÄ™dziemy żyli miesiÄ…c no to jest tylko nasz pech Jð
Renta terminowa
·ð Å›wiadczenie wypÅ‚acane jest tak dÅ‚ugo, jak dÅ‚ugo żyje ubezpieczony (w jednakowych
odstępach), ale nie dłużej, niż wskazany w umowie termin (stąd nazwa terminowa)
·ð np. kupujemy 10-letniÄ… rentÄ™ terminowÄ…, a żyjemy przez 15 lat  to wypÅ‚ata jest przez 10 lat,
a przez resztÄ™ okresu radzimy sobie sami, jak umrzemy po 5 latach to nie dostaniemy nic po
śmierci
Renta gwarantowana
·ð renta wypÅ‚acana tak dÅ‚ugo, jak żyje ubezpieczony, ale nie krócej, niż wskazany w umowie
okres
·ð np. wykupimy 10-letniÄ… rentÄ™ emerytalnÄ…, a żyjemy 15 lat to jest wypÅ‚acana przez15 lat, a
jeśli żyjemy 5 lat to jest wypłacana przez 10 lat, z tym że po śmierci wypłacana jest
uposażonemu (nie musi to byd rodzina)
Co to jest kwalifikowany program emerytalny?
·ð Dodatkowy (dobrowolny) program gromadzenia (lub także wykorzystania) kapitaÅ‚u
emerytalnego
·ð WystÄ™puje w Å›ciÅ›le okreÅ›lonych formach, tj. wykorzystuje wskazane przez paostwo
instrumenty i instytucje finansowe
·ð Ograniczona swoboda wykorzystania zgromadzonych oszczÄ™dnoÅ›ci (wada tego programu;
możemy zawsze wycofad środki, ale wiąże się to z wysokimi sankcjami finansowymi, np.
koniecznośd zapłaty podatków)
·ð Przywileje podatkowe (zwolnienia, usÅ‚ugi)