REAKCJE CHEMICZNE
Reakcja chemiczna - każdy proces, w wyniku którego następuje zrywanie
lub powstawanie nowych wiązań chemicznych.
Reakcja prosta - pojedynczy akt zerwania lub powstania jednego wiązania
chemicznego  w przyrodzie bardzo rzadkie (Cl2 + hą�2Cl
Reakcja złożona Olbrzymia większość obserwowanych reakcji to reakcje
złożone, w których dochodzi jednocześnie do rozpadu jednych wiązań i
powstania drugich.
PODSTAWA
PRAWO ZACHOWANIA MASY
Antoine Lavoisier
Prawo zachowania masy w układzie zamkniętym
masa powstałych produktów jest równa masie substratów wziętych do
przeprowadzenia reakcji. Wynika z zasady zachowania energii (fizyka) oraz
zasady równoważności masy i energii
ilość tych samych atomów też musi być równa przed i po reakcji
3A + 5B = A2B3 + AB2
Prawo zachowania masy w układzie zamkniętym - masa powstałych
produktów jest równa masie substratów wziętych do przeprowadzenia
reakcji. Wynika z zasady zachowania energii (fizyka) oraz zasady
równoważności masy i energii
REAKCJE CHEMICZNE = RÓWNANIA
CHEMICZNE
(PRAWA STRONA = STRONIE PRAWEJ)
ą�ODPOWIADA =
WSKAZUJE KIERUNEK REAKCJI
ZASADY OPISYWANIA REAKCJI CHEMICZNYCH
słowna
daje możliwość opisania przebiegu reakcji w sposób jakościowy 
informuje o zjawisku bez podawania zależności ilościowych
ogrzany węglan wapnia rozkłada się dając tlenek wapnia i ditlenek węgla
równanie chemiczne
daje możliwość ilościowego opisania przebiegu reakcji
Przyczyna ?
dążenie do zapełnienia powłoki
walencyjnej atomu do 8 elektronów
reguła oktetu
Dlaczego ?
przy zapełnionej powłoce
walencyjnej atom jest najbardziej
stabilny
Jak to atom robi?
zabiera, oddaje lub współdzieli
elektrony walencyjne z innymi
atomami
Co powoduje?
że zabiera, oddaje lub współdzieli elektrony walencyjne z innymi
atomami
Elektroujemność
względne działanie przyciągające wywierane przez
atom na elektrony walencyjne w wiązaniu
kowalencyjnym.
Niemetale: to pierwiastki wysoko elektroujemne przyciągają
elektrony silnie - raczej je przyjmują niż oddają
Metale: to pierwiastki nisko elektroujemne przyciągają
elektrony słabo  raczej je oddają, niż przyjmują.
(Linus Pauling)
Fluor najbardziej
elektroujemny
Cez najmniej
3,98
elektroujemny
0,79
ELEKTROUJEMNOŚĆ
Konsekwencje
konieczność wymiany elektronów i pozostawania w pobliżu
czyli utworzenie wiązania chemicznego
kowalencyjne
metaliczne jonowe
Różnica Procent wiązania
elektroujemności jonowego
Wiązanie
0,2 wiązanie 1
kowalencyjne
0,4 4
0,6 9
0,8 15
1,0 22
wiązanie kowalencyjne
1,2 spolaryzowane 30
1,4 39
1,6 47
1,8 55
2,0 63
2,2 70
2,4 76
wiązanie jonowe
2,6 82
2,8 86
3,0 89
3,2 92
Wzory Lewis a
Jak?
Wiązanie jonowe
0 0
Na + Cl ą� Na+ + Cl-
Na = 0,93 Cl = 3,16
Wiązanie kowalencyjne
0
0
Cl +
Cl
ą�
Cl Cl
Cl = 3,16 Cl = 3,16
2
1
He
H
3 4 5 6 7 8 9 10
Li Be B C N O F Ne
11 12 13 14 15 16 17 18 Ar
Na Mg Al. Si P S Cl
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
55 56 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86
57 -
Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
71
La
87 88 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 114 116 117 118
89-
Fr Ra Rf Db Sg Bh Hs Mt
103
57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103
Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
WI
ZANIE KOWALENCYJNE SPOLARYZOWANE
WI
ZANIE KOWALENCYJNE POMI
DZY ATOMAMI O
RÓŻNICY ELEKTYROUJEMNOŚCI POMI
DZY 0.6 a 1.6
w takim wiązaniu wspólne pary elektronowe przesunięte są
w stronę atomu bardziej elektroujemnego.
2,1 3,0
Cząsteczki z wiązaniami kowalencyjnymi spolaryzowanymi
z powodu
niesymetrycznego w stosunku do środka cząsteczki,
rozmieszczenie ładunków wykazują
biegunowość
są polarne
Cząsteczki o budowie polarnej nazywamy dipolami
Polarność cząsteczek dwubiegunowych określa ilościowo .
moment dipolowy [m]
m = q * l [C*m]
gdzie: q - ładunek, l - odległość pomiędzy  centrami odmiennych ładunków.
Dipole mogą być również częścią cząsteczki!!!!
Moment dipolowy
m [10-30C*m]
Elektroujemność
C6H6 = 0
=1,3
C-H
C= 2,5
CCl4 = 0
=4,7
C-Cl
Cl = 3,0
NH3 =4,908
=2,3
C-O
H = 2,1
CO
=0,366
=7,7
C=O
O = 3,5
CO2 =0
=4,7
O-H
N = 3,0
H2O
=6,186
=4,3
N-H
HCl
=3,698
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
I II III IV V VI VII VIII
2 He
1H
1
3 Li 4 Be 5 B 9 F 10 Ne
6C 7N 8O
2
11 Na 12 Mg 13 Al. 14 Si 15 P 16 S 18 Ar
17Cl
3
19 K 20 Ca 21 Sc 22 Ti 23 V 24 Cr 25 Mn 26 Fe 27 Co 28 Ni 29 Cu 30 Zn 31 Ga 32 Ge 33 As 34 Se 35 Br 36 Kr
4
37 Rb 38 Sr 39 Y 40 Zr 41 Nb 42 Mo 43 Tc 44 Ru 45 Rh 46 Pd 47 Ag 48 Cd 49 In 50 Sn 51 Sb 52 Te 53 I 54 Xe
5
55 Cs 56 Ba 72 Hf 73 Ta 74 W 75 Re 76 Os 77 Ir 78 Pt 79 Au 80 Hg 81 Tl 82 Pb 83 Bi 84 Po 85 At 86 Rn
57 - 71
La
6
87 Fr 88 Ra 104 Rf 105 Db 106 Sg 107 Bh 108 Hs 109 Mt 110 111 112 113 114 114 116 117 118
89- 103
7
57 La 58 Ce 59 Pr 60 Nd 61 Pm 62 Sm 63 Eu 64 Gd 65 Tb 66 Dy 67 Ho 68 Er 69 Tm 70 Yb 71 Lu
89 Ac 90 Th 91 Pa 92 U 93 Np 94 Pu 95 Am 96 Cm 97 Bk 98 Cf 99 Es 100 Fm 101 Md 102 No 103 Lr
Wiązanie metaliczne
Wiązania chemicznego istniejącego pomiędzy atomami metalu w stanie
stałym tworzącymi siec metaliczną w której atomy połączone są swobodnie
wędrujacymi elektronami  gazem elektronowym .
Gaz elektronowy powstaje gdyż elektrony walencyjne pierwiastków metalicznych są bardzo słabo
związane z resztą atomu..
Wiązanie donorowo-akceptorowe
koordynacyjne
Jest to wiązanie atomowe, w którym wszystkie elektrony wiązania pochodzą od
jednego atomu (tzw. donor); drugi atom (tzw. akceptor) uzupełnia własną powłokę
walencyjną elektronami donora.
chlorek amonu
amoniak + chlorowodór ą�
NH4Cl
NH3 HCl
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
I II III IV V VI VII VIII
2 He
1 H
1
3 Li 4 Be 5 B 6 C 7 N 8 O 9 F 10 Ne
2
11 Na 12 Mg 13 Al. 14 Si 15 P 16 S 17 Cl 18 Ar
3
19 K 20 Ca 21 Sc 22 Ti 23 V 24 Cr 25 Mn 26 Fe 27 Co 28 Ni 29 Cu 30 Zn 31 Ga 32 Ge 33 As 34 Se 35 Br 36 Kr
4
37 Rb 38 Sr 39 Y 40 Zr 41 Nb 42 Mo 43 Tc 44 Ru 45 Rh 46 Pd 47 Ag 48 Cd 49 In 50 Sn 51 Sb 52 Te 53 I 54 Xe
5
55 Cs 56 Ba 72 Hf 73 Ta 74 W 75 Re 76 Os 77 Ir 78 Pt 79 Au 80 Hg 81 Tl 82 Pb 83 Bi 84 Po 85 At 86 Rn
57 - 71
6
La
87 Fr 88 Ra 104 Rf 105 Db 106 Sg 107 Bh 108 Hs 109 Mt 110 111 112 113 114 114 116 117 118
89- 103
7
57 La 58 Ce 59 Pr 60 Nd 61 Pm 62 Sm 63 Eu 64 Gd 65 Tb 66 Dy 67 Ho 68 Er 69 Tm 70 Yb 71 Lu
89 Ac 90 Th 91 Pa 92 U 93 Np 94 Pu 95 Am 96 Cm 97 Bk 98 Cf 99 Es 100 Fm 101 Md 102 No 103 Lr