Etyka zawodu psychologa
Etyka zawodu psychologa
- wybrane materiały z wykładów do egzaminu
dr Katarzyna Guzińska
Instytut Psychologii UG
[e-mail]
@ p y p
© Kasia GuziÅ„ska
Proces profesjonalnego pomagania
pj g p g
- aspekty etyczne
Stadia procesu pomagania- kontekst etyczny.
Zdeformowane pomaganie- przyczyny, mechanizmy,
zapobieganie.
Etyczny profesjonalizm.
Tajemnica zawodowa w kontekście etyczno- prawnym.
Potrzeba superwizji.
Ryzyko nadużycia wpływu w procesie pomagania.
Ryzyko wypalenia zawodowego.
© Kasia GuziÅ„ska
St di i
Stadia procesu pomagania
- kontekst etyczny
- kontekst etyczny
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 1
Stadium 1.
Przygotowanie i rozpoczęcie
Rozpoczęcie spotkania
w sposób wzbudzający jak
najmniejszy opór
stworzenie
podstaw zaufania i otwartości
p
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 1.
Przygotowanie i rozpoczęcie- cd.
Opór obronna niechęć wspomaganego do podjęcia relacji.
Opór wynika z:
" traktowania pomocy jako wyrazu słabości/ niekompetencji;
" tendencji do przeciwstawiania siÄ™ zmianie
(tzw dyskomfort zmiany);
(tzw. dyskomfort zmiany);
" lęku przed konfrontacją z własnymi uczuciami.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 1.
Przygotowanie i rozpoczęcie- cd.
Stworzenie podstaw zaufania wymaga
Stworzenie podstaw zaufania wymaga
wiedzy nt. właściwości nowej relacji
" Nie jest łatwo przyjmować pomoc.
" Trudno jest poddać się zmianie.
" Trudno jest ulec wpływowi pomagającego.
" Niełatwo jest zaufać obcemu i być wobec niego otwartym.
Ni ł t j t f ć bi b ć bi t t
" Niełatwo jest od razu jasno ujrzeć problem.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 1.
Przygotowanie i rozpoczęcie- cd.
Warunki umożliwiające rozpoczęcie procesu
pomagania ze strony wspomaganego
" Świadomość odczuwania cierpienia.
Åš
" Chęć zmiany aktualnej sytuacji lub zachowania.
" Świadomość możliwości i ograniczeń relacji pomagania.
" Dobrowolna chęć zobaczenia się z pomagającym.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 1.
Przygotowanie i rozpoczęcie- cd.
Warunki umożliwiające rozpoczęcie procesu
pomagania ze strony pomagajÄ…cego
" Dystans fizyczny
(oddajÄ…cy indywidualny styl pracy);
" Postawa odprężonego oczekiwania
(takie sformułowanie, by wspomagany mógł je podjąć,
np.:  co chcesz ze mną omówić? ).
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 2 Klaryfikacja
Stadium 2. Klaryfikacja
Wspomagany wyjaśnia:
Wspomagany wyjaśnia:
" dlaczego chce pomocy;
" jak widzi swój problem/ ogólną sytuację życiową.
PomagajÄ…cy:
" uważnie słucha
(powstrzymuje chęć zadawania wielu pytań ogranicza
(powstrzymuje chęć zadawania wielu pytań, ogranicza
diagnozowanie);
" ustala kto jest  właścicielem problemu
(wyjaśnia kim jest główny wspomagany ustala jego powody przyjścia/
(wyjaśnia, kim jest główny wspomagany, ustala jego powody przyjścia/
skierowania).
Czy wspomagany to siedząca przed Tobą osoba, czy też ktoś inny w
przestrzeni życiowej tej osoby?
p yj jy
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3 Strukturowanie
Stadium 3. Strukturowanie
D fi i j i t t iil
Definiuje istotÄ™, granice i cele
przyszłej relacji pomagania.
p y jj p g
Celem jest zdecydowanie
" czy proces będzie trwał;
czy proces będzie trwał;
" na jakich zasadach.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
Pytania pomagajÄ…cego Pytania wspomaganego
1. Czy jestem w stanie pracować 1. Czy jest to osoba, której mogę zaufać?
z tą osobą? (umiejętności, wiedza)
2. Czy chcę z nią pracować? 2. Czy według mnie będzie mi pomocna?
(wygoda, zgodność)
3. Czy mogę sprostać jej oczekiwaniom? 3. Jakie będą jego warunki?
( kł d j ji j t ś i i i d )
(zakładając moje umiejętności i wiedzę)
4. Jakiej struktury potrzebujemy? 4. Czy wejdÄ™ w tÄ™ relacjÄ™
(nieformalne porozumienie, kontrakt itp.) bardziej niż tego chcę?
(nieformalne porozumienie kontrakt itp ) bardziej niż tego chcę?
5. Czego od niej oczekuję? 5. Czy chcę podporządkować się
(czas miejsce wysiłek zaangażowanie proponowanym uzgodnieniom
(czas, miejsce, wysiłek, zaangażowanie, proponowanym uzgodnieniom,
odpowiedzialność) czy wypracujemy je razem?
6. Jeśli przystanę na  kontrakt ,
czy mogę go zerwać kiedy będę chciał?
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
Większość pomagających angażuje się w
proces strukturowania
proces strukturowania
Wspomagany powinien wiedzieć:
Wspomagany powinien wiedzieć:
" gdzie się znajduje (profil ośrodka, rodzaj oferowanej pomocy);
" kim jest pomagajÄ…cy (kwalifikacje, ograniczenia);
" dlaczego tutaj jest (cel rozmowy).
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
Struktura procesu
Struktura procesu
Wartości/ normy oczekiwane i akceptowane:
" swobodne, uczciwe ujawnianie aktualnych uczuć;
b d i j i i kt l h ć
" przyjmowanie odpowiedzialności za
każdy wybór działanie
każdy wybór, działanie.
Wynika
Wynika
" z osobistej teorii pomagania
" ze skutecznego modelowania zachowań przez pomagającego
g ppg jÄ… g
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
Struktura relacji
" wynik procesu;
" rozwija się na ogół w sposób naturalny, bez potrzeby
formalnego omawiania;
formalnego omawiania;
Optymalny styl Twojej pracy
" indywidualny
" elastyczny
tj. wzgl. dostosowany do różnych warunków wspomaganego.
Pomocne: zrozumienie, dlaczego istnieje dana relacja pomagania.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
Zalety:
" jasność, co do czasu przeznaczonego na pomaganie w
j ść di
pierwszej rozmowie/ całym procesie;
" ustalenie granic działania;
" omówienie ograniczeń roli;
" ustalenie wysokości opłat;
" redukcja  niepotrzebnego niepokoju u wspomaganego.
jg j g g
Ryzyko:
wysoki poziom niepokoju pomagajÄ…cego
wysoki poziom niepokoju pomagajÄ…cego
kompulsywna potrzeba strukturowania
jako substytut
jako substytut
potrzeby bezpieczeństwa.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
Kontrakt formalny
porozumienie miedzy pomagajÄ…cym i wspomaganym,
i i i d j i
co do tego, że:
" działają w kierunku określonego celu;
" działają w kierunku określonego celu;
" każdy z nich ponosić będzie określoną odpowiedzialność za
osiÄ…ganie tego celu;
" dowodem na skuteczność pomocy będą określone wyniki.
dd k t ść b d k śliki
ułatwia zaangażowanie się wspomaganego w proces.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
O czym warto poinformować wspomaganego?
" na czym polega jego rola;
" o czasie trwania;
" o częstotliwości sesji;
" o konsekwencjach niedotrzymywania umowy (nieobecności);
" o możliwości nasilenia objawów;
" o potrzebie mówienia o wątpliwościach;
" o roli pomagającego ( w tym o zasadzie poufności).
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający uzgadnia ze wspomaganym tak wcześnie,
Pomagający uzgadnia ze wspomaganym tak wcześnie
jak tylko to w relacji pomagania możliwe,
odpowiednie kwestie, takie jak:
natura, przewidywany przebieg pracy, poufność, opłata.
tid bi f ść ł t
Kiedy praca pomagającego ma być superwizowana, należy to
także przedyskutować ze wspomaganym
oraz podać nazwisko superwizora, przyjmującego
odpowiedzialność za przypadek.
p p yp
Kiedy pomagajÄ…cy jest uczÄ…cym siÄ™ studentem,
wspomagany musi być poinformowany o tym fakcie
wspomagany musi być poinformowany o tym fakcie.
Pomagający podejmuje wszelki wysiłek, aby odpowiedzieć na
pytania wspomaganego co do procedury pomagania
pytania wspomaganego, co do procedury pomagania.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 3. Strukturowanie- cd.
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
P i f i d i t i i
Poinformowanie o zgodzie na uczestniczenie w
procesie pomagania
wyznaczniki ze strony wspomaganego.
zdolność do zgodzenia się;
zdolność do zgodzenia się;
wiedza (z przekazu od pomagajÄ…cego) nt. procedury
ewentualnej pomocy;
względna autonomia/ brak presji na wyrażenie zgody;
względna autonomia/ brak presji na wyrażenie zgody;
odpowiednie udokumentowanie zgody.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 4 Relacja
Stadium 4. Relacja
Zasadniczy cel
Zasadniczy cel
" pogłębienie relacji;
" intensywniejsze zaangażowanie wspomaganego.
Zasadniczy środek
" komunikacja niewerbalna
(rozwijające działanie przerwy/ ciszy)
© Kasia GuziÅ„ska
Podsumowanie
St di 1 4
Stadia 1- 4.
" Przewodnictwo należy do wspomaganego;
" Pomagający stosuje gł. interwencje niedyrektywne:
uważne słuchanie, klaryfikacje, strukturowanie;
ż ł h i kl fik j t kt i
" Stadia 1- 3 realizowane zwykle w czasie pierwszego
spotkania Efekt finalny wspomagany wie co ma
spotkania. Efekt finalny wspomagany wie, co ma
się zdarzyć; czego się po nim oczekuje, jeśli relacja ma
być kontynuowana;
być o y uo a a;
" W stadium 4: efekt finalny zwiÄ…zek mocno
ustalony, tak aby wspomagany gotów był do określonej
yy g y g y j
p
pracy, w kierunku celów zapowiedzianych w stadium 1
oraz wyjaśnionych i rozszerzonych w stadium 2- 3;
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji
Co robi pomagajÄ…cy?
" Zdobywa większe rozeznanie: kim wspomagany jest
" Zdobywa większe rozeznanie: kim wspomagany jest,
czego chce, jak mu pomóc;
" Staje siÄ™ bardziej aktywny asertywny;
" Staje siÄ™ bardziej aktywny, asertywny;
" Działa w sposób dostosowany do rodzaju problemu
wspomaganego.
wspomaganego.
Kluczowe pytania:
uc o e pyta a
1. Jakie zmiany w zachowaniu wspomaganego sÄ…
odpowiednie i potrzebne do osiągnięcia celów?
pp Ä…g Ä™
2. Jakie strategie interwencji najpewniej dadzÄ… takie
wyniki?
© Kasia GuziÅ„ska
Model pomocy kompetentnej
Etap I Etap II Etap III
obecny wybrany strategie
scenariusz scenariusz działania
Czego Jak mam
Jaka jest
potrzebuję uzyskać to,
potrzebuję uzyskać to,
obecna
obecna
lub chcÄ™ czego
sytuacja?
zamiast potrzebujÄ™
tego co lub chcÄ™?
g Ä™
mam?
Jak mam to osiągnąć?
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji- cd.
Specyficzne cele procesu pomagania:
" Utrzymanie i spotęgowanie związku
(bezpieczeństwo, zaufanie, otwartość);
" Radzenie sobie z uczuciami pomagajÄ…cego/ wspomaganego,
pg jÄ… gp g g ,
zakłócającymi realizację celów;
" Zachęcenie wspomaganego do większej eksploracji
problemu/ uczuć w celu rozszerzenia jego samoświadomości;
problemu/ uczuć, w celu rozszerzenia jego samoświadomości;
" Zachęcenie wspomaganego do wyjaśniania i dalszego
precyzowania celów;
" Zbieranie informacji służących do rozwiązania problemu
" Zbieranie informacji służących do rozwiązania problemu
wspomaganego;
" Zdecydowanie o kontynuowaniu/ zakończeniu relacji;
" Uczenie się umiejętności potrzebnych do osiągnięcia celów
Ui ii j t ś i t b h d i i iló
wspomaganego;
" Inicjowanie  zadań domowych , przybliżających wspomaganego do
osiągnięcia celów.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji- cd.
pj
K t t l ji i
Krytyczne momenty relacji pomagania:
wspomagany prezentuje uczucie uwolnienia siÄ™ od
napięcia, bez żadnej widocznej zmiany zachowania;
wspomagany doświadcza wyczerpania/ rozczarowania
procesem ze względu na intensywne eksplorowanie
procesem, ze względu na intensywne eksplorowanie
własnych uczuć;
widoczny dyskomfort pomagajÄ…cego z powodu
intensywnych uczuć.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji- cd.
Stadium 5. Eksploracji cd.
Strategie postępowania w krytycznych
momentach:
zredukowanie intensywności eksploracji uczuć;
zredukowanie intensywności eksploracji uczuć;
kontynuowanie głębszej eksploracji uczuć;
kontynuowanie głębszej eksploracji uczuć;
zakończenie eksploracji z aktualnym pomagającym i
zakończenie eksploracji z aktualnym pomagającym i
rozważenie odbudowania związku z innym.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji- cd.
pj
Ograniczenia dla swobodnego wyrażania uczuć
(tzw.  wentylacji ) przez wspomaganego:
" wspomagany ma poważne zaburzenia emocjonalne
( t d j dk ji hi t h j ij tk d żli ść)
(np. tendencję do reakcji histerycznych, urojenia, wyjątkową drażliwość);
" życie wspomaganego wypełnione jest kryzysami i sytuacjami o
silnej presji emocjonalnej
jj j j
(rozmawianie o nich mobilizuje więcej uczuć niż jest w stanie kontrolować);
" wiadomo, że wspomagany w przeszłości niepewnie radził sobie z
kryzysami emocjonalnymi;
kryzysami emocjonalnymi;
" zauważasz silny opór wobec eksploracji uczuć;
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji- cd.
pj
Oii dl b d ż i ć
Ograniczenia dla swobodnego wyrażania uczuć
(tzw.  wentylacji ) przez wspomaganego- cd.:
" wątpliwa jest adekwatność Twojego własnego doświadczenia jako
osoby pomagajÄ…cej wspomaganym z zaburzeniami;
" Twoje własne życie emocjonalne jest nieuporządkowane;
" nie ma dostatecznie wiele czasu na dokładne przepracowanie
uczuć;
uczuć;
" pomoc specjalistyczna jest niedostępna/ niewystarczająca;
" założenia programowe Twojej instytucji nie zachęcają do
i t k l i ż ij l h
intensywnego eksplorowania życia emocjonalnego wspomaganych;
" nie zostały zbadane postawy i oczekiwania rodziców/ opiekunów
młodych wspomaganych.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji- cd.
pj
Konkluzje
Konkluzje
Dziel siÄ™ swoimi uczuciami, traktujÄ…c to jako:
- model dla rozpoznawania i wyrażania uczuć przez wspomaganego
model dla rozpoznawania i wyrażania uczuć przez wspomaganego
(tzw. efekt wzmacniający: za wyrażenie uczuć wspomagany otrzymuje
informację zwrotną np.  przyjemnie mi się robi/ złości mnie,
gdy mówisz o sobie w ten sposób );
gdy mówisz o sobie w ten sposób );
- strategiÄ™ budowania zaufania.
ProÅ› wspomaganych, aby podzielili siÄ™ swoimi uczuciami,
ProÅ› wspomaganych aby podzielili siÄ™ swoimi uczuciami
traktujÄ…c to jako:
- emocjonalne catharsis
( j i l i d i i )
(tj. poczucie ulgi od napięcia);
- wyzwolenie nowych zasobów twórczej energii.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji- cd.
pj
Konkluzje
j
BÄ…dz
ostrożny, co do głębokości i zakresu dzielenia się uczuciami.
Warunek konieczny
ś i d ść k i b d ż i ć
świadomość ryzyka związanego ze swobodnym wyrażaniem uczuć.
Dowód słuszności
załamanie mechanizmów obronnych wspomaganego,
zabezpieczających przed ujawnieniem uczuć w stopniu większym, niż
jest w stanie tolerować, skutkujące zakłóceniem zachowania w
warunkach przedłużonej emocjonalnej catharsis.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 5. Eksploracji- cd.
pj
Optymistycznie
p y y
" Przewagj p Ä…g g
ga nadmiernej powściągliwości/ ignorowania
własnych uczuć przez wspomaganych, nad przesadą w
dzieleniu siÄ™ uczuciami.
" Dzielenie się uczuciami na ogół przynosi pozytywne
rezultaty.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 6. Konsolidacja
Zasadnicze cele
Zasadnicze cele
" dalsza klaryfikacja uczuć;
d l kl fik j ć
" zachęta do alternatywnych działań;
" praktykowanie nowych umiejętności;
kt k i h i j t Å› i
" ustalenie alternatywnych wyborów.
Oczekiwane zastąpienie mówienia o sobie i
Ä…p
możliwych planach, działaniem wspomaganego.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 7. Planowanie
Zasadnicze cele
Zasadnicze cele
" dyskusja etapów wcześniejszych;
" formułowanie planów zakończenia/
kontynuowania działania;
" przepracowanie nieprzepracowanych uczuć.
© Kasia GuziÅ„ska
Stadium 8. Zakończenie
Zasadnic e cele
Zasadnicze cele
" podsumowanie osiągnięć
Pomocne procedury: poproszenie wspomaganego o
podsumowanie (funkcje: test rozumienia metoda utrzymywania w poczuciu
podsumowanie (funkcje: test rozumienia, metoda utrzymywania w poczuciu
odpowiedzialności); dyskutowanie faktu nieosiągniętych
celów w kategoriach hipotez, co było tego przyczyną.
" pożegnanie
Pomocne procedury: rozłożenie ostatnich kontaktów w czasie
pozwala na stopniowe zmniejszenie zaangażowania w proces
pozwala na stopniowe zmniejszenie zaangażowania w proces.
Utrudnienia: zalegające u wspomaganego uczucia zależności, wyrażające
się w niechęci do odejścia (przynosi  jeszcze jedną sprawę , wyraz
nie
przedłuża ceremonie pożegnalne)
przedłuża ceremonie pożegnalne).
Niektórych wspomaganych trzeba po prostu
wyprowadzić za drzwi
wyprowadzić za drzwi.
© Kasia GuziÅ„ska
Uczucia przeniesieniowe/ przeciwprzeniesieniowe
w procesie pomagania
w procesie pomagania
Fakty
y
" Pomaganie w formalnej postaci jest
procesem silnego wpływu interpersonalnego.
" Efektywni pomagający dysponują władzą i wpływem.
Efektywni pomagający dysponują władzą i wpływem
Repetytorium
Pi i i id
Przeniesienie uczucia wspomaganego odczuwane
kiedyÅ› wobec osoby znaczÄ…cej sÄ… projektowane obecnie na aktualnego
pomagającego (autorytet: podziw, rozczarowanie, złość).
Przeciwprzeniesienie uczucia pomagajÄ…cego w
reakcjp y pg g
ji na przeniesienie ze strony wspomaganego
(postrzega wspomaganego jako niewdzięczne dziecko: robi się śpiący, napięty
ma trudności z uwagą).
© Kasia GuziÅ„ska
Uczucia przeniesieniowe/ przeciwprzeniesieniowe
w procesie pomagania- cd.
Ty w roli pomagajÄ…cego
wybierz kluczowe pytanie:
" Czy przeciwprzeniesienie ma miejsce w aktualnej relacji
ze wspomaganym?
" Co mogę zrobić z przeciwprzeniesieniem w aktualnej
relacji ze wspomaganym?
l ji ?
© Kasia GuziÅ„ska
Uczucia przeniesieniowe/ przeciwprzeniesieniowe
w procesie pomagania cd
w procesie pomagania- cd.
Co mogę zrobić z przeciwprzeniesieniem w
aktualnej relacji ze wspomaganym?
Doraz
nie otwarty dialog ze wspomaganym, by
yg p g y y
przynajmniej był świadomy, że problem  rezyduje
bardziej w Tobie, a nie w waszej relacji.
j, j j
Długofalowo osobiste doświadczenie rozwojowe,
g j,
poszerzające samoświadomość (superwizja, grupy Balinta).
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko przeniesienia/ przeciwprzeniesienia
między wspomaganym a pomagającym (Antons 1982)
między wspomaganym a pomagającym (Antons, 1982)
Rodzaje przeniesień Ryzyko niekontrolowanego
przeciwprzeniesienia u
przeciwprzeniesienia u
wspomaganego
wspomaganego
pomagajÄ…cego
Wspomagany zaprzecza swoim Pomagający pozwala się manipulować,
objawom ukrywa je unika ich wierzy wspomaganemu w to o czym
objawom, ukrywa je, unika ich. wierzy wspomaganemu w to, o czym
ten go zapewnia.
Ryzyko opowiedzenia siÄ™ po stronie
wspomaganego przeciwko
i k
prześladującemu go środowisku.
Wspomagany oskarża otoczenie o Pomagający identyfikuje się z
prześladowanie go i brak zrozumienia.  biednym wspomaganym i pomaga mu
w utrzymaniu jego podziału na dobro i
zło: zło jest na zewnątrz.
Wspomagany demonstruje swoją Pomagający pozwala uaktywnić swoją
bezradność. motywację zawodową i podejmuje wiele
działań dotyczących wspomaganego i
jego otoczenia.
© Kasia GuziÅ„ska
Rodzaje przeniesień Ryzyko niekontrolowanego
przeciwprzeniesienia u
przeciwprzeniesienia u
wspomaganego
wspomaganego
pomagajÄ…cego
Wspomagany przedstawia siÄ™ jako PomagajÄ…cy w najlepszych zamiarach
biedny i chory i zgodnie z klasycznym modelem
choroby traktuje wspomaganego jako
(nie mieszać z wglądem w chorobę).
ubezwłasnowolnionego i
nieodpowiedzialnego.
Wspomagany prezentuje swoje PomagajÄ…cy z powodu
imponujÄ…ce ja i tworzy swoje ja- rozbudowanego  ja wspomaganego
idealne umniejsza samego siebie, uzmysławia
sobie własną bezradność, traci przy
(popularne przechwalanie siÄ™).
tym kontakt ze wspomaganym.
Wspomagany prezentuje siÄ™ jako PomagajÄ…cy wynagradza go za
dopasowany i ugrzeczniony. dostosowanie i za to, że robi mu tak
niewiele trudności, przyjmując
postawÄ™ rozpieszczajÄ…cÄ….
© Kasia GuziÅ„ska
Proces pomagania w
aspekcie kompetencyjno etycznym
aspekcie kompetencyjno  etycznym.
Z ł ż i k żd d i ł ób k t t i d f i
Założenie: każdy działa w sposób kompetentny i godny zaufania,
jeśli ma do tego swobodę i zachętę.
Pomaganie
proces umożliwiający wspomaganemu rozwój
w kierunku jaki wybiera
w kierunku jaki wybiera.
Zasadniczy cel: spowodowanie by wspomagany
Zasadniczy cel: spowodowanie by wspomagany
stał się samowystarczalny.
© Kasia GuziÅ„ska
Proces pomagania w
aspekcie kompetencyjno- etycznym
k i k t j t
cd.
Pożądane kierunki postępowania
PomagajÄ…cego: komunikowanie wspomaganemu wiary i zaufania
PomagajÄ…cego: komunikowanie wspomaganemu wiary i zaufania,
co do jego zdolności działania w kierunku celów najlepszych dla
niego i dla otoczenia.
g
Wspomaganego: określenie, czy w ogóle chce pomocy;
dokonanie wyboru celów własnego rozwoju.
© Kasia GuziÅ„ska
Proces pomagania w
aspekcie kompetencyjno- etycznym
aspekcie kompetencyjno etycznym
cd.
Konieczne warunki aktywizacji rozwoju wspomaganego w
Konieczne warunki aktywizacji rozwoju wspomaganego w
procesie pomagania:
" Zdefiniowanie pomocy głównie przez wspomaganego.
Zd fi i i łó i
" Pomaganie za zgodÄ….
Dobrowolność procesu pomagania tzn. uzgodnienie, że wspomagany
będzie próbował zmienić się z własnej inicjatywy, z minimalnym
uczestnictwem pomagajÄ…cego.
" Wychodzenie naprzeciw potrzebom wspomaganego.
Od silnej interwencji do subtelnego wsparcia- przy zachowaniu
świadomości swojej władzy w toku procesu pomagania by uniknąć
świadomości swojej władzy w toku procesu pomagania, by uniknąć
nieświadomego nadużycia władzy.
" Sp, y p Ä™
powodowanie, by wspomagany stał się samowystarczalny.
g y yy
© Kasia GuziÅ„ska
Proces pomagania w
aspekcie kompetencyjno- etycznym
aspekcie kompetencyjno etycznym
cd.
K kl j
Konkluzja: nie należy pomagać bez zgody i inicjatywy drugiej osoby.
Dowody słuszności:
Dowody słuszności:
"  Pomag jÄ… yp j py
gający zaspokaja własne potrzeby
działanie manipulacyjne.
" Wspomagany traci szacunek do siebie (poczucie niekompetencji,
zależności, niższości, bezradności, nieadekwatności)
działanie destrukcyjne.
© Kasia GuziÅ„ska
Proces pomagania w
aspekcie kompetencyjno- etycznym
aspekcie kompetencyjno etycznym
cd.
Działanie prewencyjne
Kluczowe pytania, jakie powinien zadać sobie pomagający:
" Jaka jest aktualna zdolność tej osoby do niezależności i stanowienia
oparcia dla samego siebie?
oparcia dla samego siebie?
" W jaki sposób mogę dawać oparcie nie wzmacniając jego
zależności?
zależności?
" Jakie potrzeby i racjonalizacje pobudzają moje chęci bycia teraz
pomocnym?
pomocnym?
© Kasia GuziÅ„ska
Proces pomagania w
aspekcie kompetencyjno- etycznym
k i k t j t
cd.
Właściwa osoba pomagająca
pg jÄ…
osoba, która może pełnić rolę najlepszej  osoby znaczącej
dla człowieka z problemami emocjonalno- społecznymi i
uzupełniać działania osób bliskich.
© Kasia GuziÅ„ska
Proces pomagania w
aspekcie kompetencyjno- etycznym
aspekcie kompetencyjno etycznym
cd.
Optymistycznie
Optymistycznie
tzn. osobiste korzyści pomagającego
Otrzymuje tyle samo lub więcej, niż wspomagany:
" wzmocnienie obrazu samego siebie jako osoby poproszonej o
wzmocnienie obrazu samego siebie jako osoby poproszonej o
pomoc- tylko przez dawanie, a nie zabieranie;
" wzrost zaufania do własnego zdrowia psychicznego- tylko przy
zachowaniu przekonania: jestem OK, oni sÄ… OK;
" wzrost motywacji do samodoskonalenia i uczenia się umiejętności
pomagania- tylko w sytuacji równoległego zaspakajania potrzeby
rozwoju i satysfakcji poprzez relacje pomagania
rozwoju i satysfakcji poprzez relacje pomagania.
© Kasia GuziÅ„ska
Zdeformowane pomaganie-
Zdeformowane pomaganie
przyczyny, mechanizmy,
zapobieganie
© Kasia GuziÅ„ska
Pułapki, w które możesz wpaść na samym
poczÄ…tku procesu pomagania
p Ä… pp g
" pośpiech
( pomaganie z szybkością karabinu maszynowego);
( pomaganie z szybkością karabinu maszynowego);
" pocieszanie
( )
( pomaganie z doraz
nÄ… ulgÄ…, nie zmienia sytuacji wspomaganego);
" pomocne rady
( pomaganie za pomocÄ…  uzdrawiajÄ…cych recept);
" ratownictwo
( pomaganie oparte na grach komunikacyjnych i ukrytych motywach).
© Kasia GuziÅ„ska
Ratownictwo
Ratownictwo
Relacja nie nastawiona na pomoc
wspomaganemu:
pg
" psychologiczna korzyść u pomagającego;
" podtrzymanie/ wzmocnienie poczucia bezsilności u
wspomaganego
wspomaganego.
Gwarancja na zdeformowane pomaganie wejście w jedną z
ról trójkąta dramatycznego: Ratownika, Ofiary, Prześladowcy;
uprawianie psychologicznych gier ratowniczych (Suchańska,1993).
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze
ygg y
Niejawne gry na poziomie komunikacyjnym
Wejście w grę/ jej siła zdeterminowane przeszłymi
doświadczeniami graczy;
Stawka: pragnienie szacunku/ zrozumienia;
Wynik: żadnego z tych celów nie można osiągnąć.
Przesłanie komunikatów graczy:
Przesłanie komunikatów graczy:
" ukryte;
" zgodne z rolÄ….
zgodne z rolÄ…
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze-
współzależność i dynamika ról skryptowych
współzależność i dynamika ról skryptowych
" Mechanizm: wejście w jedną z ról uruchomienie pozostałych
dwóch.
" Ryzyko: wchodząc w relację, możesz wybierać rolę, odpowiadającą
y y Ä… jÄ™ y Ä™ pjÄ… Ä…
preferowanej pozycji życiowej.
" Ilustracja: tendencja do wchodzenia w rolÄ™ Ofiary
Ilustracja: tendencja do wchodzenia w rolÄ™ Ofiary
poszukiwanie partnera z tendencjÄ… do wchodzenia w rolÄ™ Ratownika/
Prześladowcy; prawdopodobieństwo wchodzenia w dwie pozostałe role.
R t ik
Ratownik
Prześladowca Ofiara
Trójkąt dramatyczny
Karpmana
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze-
role skryptowe
role skryptowe.
Rola Ratownika
" opiera siÄ™ na przekonaniu: ja jestem Ok, ty nie jesteÅ› Ok;
Ä™ j j y j
" pozwala uniknąć roli Ofiary
(główny powód jej uruchomienia);
(g y p j j );
" dostarcza poczucia dominacji nad innymi;
" zmienia się w prześladowanie/ bezsilność ofiary
(poczucie niedocenienia/ winy, jako efekt próby uzależnienia innych od siebie).
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze- role skryptowe
cd
cd.
R l Ofi
Rola Ofiary
" opiera siÄ™ na przekonaniu: ja nie jestem Ok, ty jesteÅ› Ok;
" pozwala na potwierdzenie własnych przekonań nt. otoczenia i
własnej osoby z wykorzystywaniem sytuacji zależności;
" dominuje bezsilność/ zawstydzenie;
" wzbudza tendencję do demonstrowania wyższości i gotowości do
" wzbudza tendencję do demonstrowania wyższości i gotowości do
pomocy (Ratownik)/ krytyki (Prześladowca).
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze- role skryptowe
cd
cd.
Rola Prześladowcy
Rola Prześladowcy
" opiera siÄ™ na przekonaniu: ja jestem Ok, ty nie jesteÅ› Ok.
(występowanie z pozycji siły);
" pozwala na wzmocnienie własnej pozycji drogą poniżania innych
(wyznaczanie zbyt wÄ…skich granic, nadmiernie surowe/ krytykanckie
przestrzeganie norm);
" nieuchronne dopełnienie ról: Ratownika, Ofiary
nieuchronne dopełnienie ról: Ratownika, Ofiary
(złość jako konsekwencja pomocy udzielanej osobie, która nie chce sobie
pomóc i zdecydowana jest trwać w roli Ofiary).
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze-
konkluzje.
Każda sytuacja, w której jedna osoba potrzebuje drugiej,
Każda sytuacja w której jedna osoba potrzebuje drugiej
sprzyja uruchomieniu gry ratowniczej
(transformacja transakcji Ratownik- Ofiara w
(transformacja transakcji Ratownik Ofiara w
transakcje Prześladowca- Ofiara);
Gra ratownicza ma miejsce, gdy:
- przyjmujesz postawÄ™ protekcjonalnÄ…, negujesz,
ograniczasz u wspomaganego zdolność pomagania sobie;
id l ść ibi
- akceptujesz prośbę o pomoc, mimo braku
zaangażowania wspomaganego;
zaangażowania wspomaganego;
- narzucasz pomoc, mimo że wcale o nią nie poproszono.
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze- pj
ygg y prewencja.
Rozwijaj w sobie zdolność do rozpoznania, co mieści
siÄ™/ nie w zasobach wspomaganego
(pozycja bazalna: jestem OK, ty jesteÅ› OK);
Skieruj swojÄ… pomoc na odzyskanie autonomii przez
wspomaganego
( zasadniczy cel: uruchomienie- na prośbę
wspomaganego- jego własnych możliwości).
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze- prewencja
cd.
d
Nie pomagaj bez kontraktu;
Ni j b k k
Nigdy nie wyobrażaj sobie, że wspomagany nie ma własnych
Nigdy nie wyobrażaj sobie że wspomagany nie ma własnych
zasobów (chyba, że nie ma świadomości);
Pomagaj wspomaganym: odnalez
ć sposoby wykorzystania
własnych zasobów, a następnie uniezależnić się od Ciebie;
Nie wykonuj więcej niż 50% pracy, pozostawiając wspomaganemu
drugie 50%;
Nie rób tego, czego naprawdę nie chcesz.
© Kasia GuziÅ„ska
Psychologiczne gry ratownicze- prewencja
cd
cd.
Odmowa gry ratowniczej:
Odmowa gry ratowniczej:
świadomy wybór postawy: jestem OK, ty jesteś OK
" przekonanie o zdolności wspomaganego do przyjęcia odpowiedzialności za
siebie i swoje życie;
siebie i swoje życie;
" podejmowanie działań zwiększających autonomię wspomaganego,
nawet gdy aktualnie jest od Ciebie zależny;
g y j y;
" pomaganie wtedy, gdy wspomagany chce pomocy i angażuje się w nią
(nie narzucasz się z pomocą, przy braku współpracy nie przedłużasz jej).
© Kasia GuziÅ„ska
Twoja odpowiedzialność- zakresy.
Gd j i di d i l
Gdy czujÄ™ siÄ™ odpowiedzialny
ZA wspomaganego WOBEC wspomaganego
J j J k j i
Ja& ratujÄ™; Ja& okazujÄ™ empatiÄ™;
chroniÄ™; dodajÄ™ odwagi;
wybawiam; dzielÄ™ siÄ™;
wybawiam; dzielÄ™ siÄ™;
kontrolujÄ™; konfrontujÄ™;
przejmuję uczucia. zrównuję się;
jestem wrażliwy;
słucham.
Czuję się& zmęczony; Czuję się& odprężony;
niespokojny; świadomy;
niespokojny; świadomy;
przerażony; wolny;
narażony. wartościowy.
© Kasia GuziÅ„ska
Twoja odpowiedzialność- zakresy
cd
cd.
Gdy czujÄ™ siÄ™ odpowiedzialny
ZA wspomaganego WOBEC wspomaganego
ZajmujÄ™ siÄ™& szukaniem: ZajmujÄ™ siÄ™... relacjÄ…;
- rozwiązań; uczuciami;
- odpowiedzi. drugÄ… osobÄ….
okolicznościami;
okolicznościami;
żeby mieć rację;
szczegółami;
g ;
tym jak wypadam.
© Kasia GuziÅ„ska
Twoja odpowiedzialność- zakresy
cd
cd.
Gdy czujÄ™ siÄ™ odpowiedzialny
ZA wspomaganego WOBEC wspomaganego
Jestem manipulatorem.
Jestem przewodnikiem.
Chcę, by wspomagany postępował
Chcę, by wspomagany postępował
Oczekuję że wspomagany będzie
Oczekuję, że wspomagany będzie
zgodnie z moimi oczekiwaniami.
odpowiedzialny za siebie i swoje
postępowanie.
Potrafię zaufać, nie kontrolować
Nie ufam, więc kontroluję.
(wierzę, żejeżeli podzielę się sobą,
(wierzę, że jeżeli podzielę się sobą,
wspomagany otrzyma ode mnie tyle
pomocy, ile jej potrzeba).
© Kasia GuziÅ„ska
Etyczny profesjonalizm
© Kasia GuziÅ„ska
Poziomy profesjonalnej relacji:
pomagajÄ…cy- wspomagany
PomagajÄ…cy Wspomagany
Relacja kompetencyjna
asymetryczna
yy
PomagajÄ…cy Wspomagany
g jÄ… y pg y
R l j di l i
Relacja dialogiczna
symetryczna
© Kasia GuziÅ„ska
Kategorie zachowań w relacji:
pomagajÄ…cy- wspomagany
j
Wzrost zaufania Wzrost obronności
opis ocena
orientacja na problem kontrolowanie
spontaniczność strategia w działaniu
empatia uprzedmiotowienie
zasada równości postawa wyższości
otwartość dogmatyzm
© Kasia GuziÅ„ska
Postawy w relacji:
pomagajÄ…cy- wspomagany (1)
j (1)
Postawa alarmistyczna Postawa zrównoważona
PomagajÄ…cy przejaskrawia
Pomagający w sposób
problem, co może doprowadzić
bl ż dd ić
zrównoważony pragnie odkryć
wspomaganego do paniki i
istotÄ™ problemu wspomaganego,
rezygnacji z działania na rzecz
w miarę możliwości odkrywa
Ä™ y
rozwiÄ…zywania problemu.
problem wspólnie z wspomaganym.
Mimo trudności dąży do
skutecznego rozwiÄ…zywania
skutecznego rozwiÄ…zywania
problemu.
© Kasia GuziÅ„ska
Postawy w relacji:
pomagajÄ…cy- wspomagany (2)
j (2)
P t li t
Postawa polipragmatyczna
Postawa adekwatna
Pomagający odwołuje się do Pomagający w relacji z
szeregu specjalistycznych wspomaganym dostosowuje
j li t h d t j
zabiegów, w których musi techniki diagnostyczne do
uczestniczyć wspomagany. W ten możliwości osoby badanej,
sposób może doprowadzić wcześniej ustala cel badań i
wspomaganego do lęku, wyjaśnia budzące się wątpliwości.
nadmiernego optymizmu, jeżeli Pomagający powstrzymuje się
g p y , j g jÄ… y p y j Ä™
chodzi o skuteczność pomocy. przed nadmiernym optymizmem
zwiÄ…zanym z sukcesem pomocy.
© Kasia GuziÅ„ska
Postawy w relacji:
pomagajÄ…cy- wspomagany (3)
j (3)
P t d t t k
Postawa demonstratorska
Postawa dyskretna
PomagajÄ…cy odczuwa potrzebÄ™ Proces pomagania dokonuje siÄ™ w
włączenia w proces pomagania kontekście konkretnej wiedzy.
Å‚ ii k t kÅ› i k k t j i d
całego dorobku psychologii i innych Pomagający wyjaśnia problem
pokrewnych dziedzin. W efekcie wspomaganego w: sposób
wspomagany może nabrać profesjonalny, atmosferze zaufania i
przekonania, że jest mało dyskrecji, języku zrozumiałym dla
zrozumiały przez pomagającego, wspomaganego. Informacje
y p p g jÄ… g , pg g j
gdyż sam go nie rozumie. zwrotne kierowane do
pomagającego stanowią dowód
dobrej komunikacji
dobrej komunikacji.
© Kasia GuziÅ„ska
Postawy w relacji:
pomagajÄ…cy- wspomagany (4)
j (4)
Postawa
Postawa nihilistyczna
realistyczno-optymistyczna
PomagajÄ…cy przedstawia problemy
PomagajÄ…cy realnie ocenia problem
wspomaganego jako niemożliwe do
i zasoby wspomaganego.
rozwiÄ…zania
rozwiÄ…zania.
ZwiarÄ… i optymizmem patrzy na:
Z wiarÄ… i optymizmem patrzy na:
osobÄ™ wspomaganÄ… oraz
możliwości skutecznej pomocy.
© Kasia GuziÅ„ska
Postawy w relacji:
pomagajÄ…cy- wspomagany (5)
j (5)
Postawa
Postawa empatyczna
nadmiernego zaangażowania
Pomagający angażuje się w Pomagający dąży do obiektywizacji,
problemy wspomaganego, ale nie z zachowaniem pozytywnego
bl l i hi t
definiuje jego problemu. nastawienia wobec osoby
wspomaganej. W ten sposób
formułuje istotny problem
wspomaganego.
© Kasia GuziÅ„ska
Postawy w relacji:
pomagajÄ…cy- wspomagany (6)
j (6)
P t i Å‚
Postawa zarozumiała
Postawa pokory
Pomagający mało kompetentny: Pomagający kompetentny i
podejmuje się zadań, na których się równocześnie zachowujący
d j j i d ń któ h i ó ś ih j
nie zna, co może irytować i świadomość niedoskonałości swojej
zniechęcać wspomaganego. wiedzy i stosowanych interwencji.
© Kasia GuziÅ„ska
Tajemnica zawodowa w
Tajemnica zawodowa w
kontekście etyczno- py
y prawnym
© Kasia GuziÅ„ska
Pojęcie tajemnicy zawodowej
jÄ™ jy j
Wszelka informacja, której na mocy moralnego
jj y g
zakazu nie wolno przekazywać innym osobom.
Wymóg uczciwości- wyznaczniki
" postawa dyskrecji
td k ji
" postawa zaufania
Z b i ihi t j i ji d j h Å› i
Zobowiązanie zachowania tajemnicy z racji podejmowanych czynności
zawodowych.
© Kasia GuziÅ„ska
Pojęcie tajemnicy zawodowej- cd.
jÄ™ jy j
K t i k tó
Kategorie sekretów (Olejnik, 1979):
Sekret obiecany
obietnica jego strzeżenia podjęta dopiero po poznaniu
jego treści; czasami samorzutnie, najczęściej pod
wpływem prośby zainteresowanej osoby
wpływem prośby zainteresowanej osoby.
Sekret zlecony
przekazanie jego treści poprzedzone/ uwarunkowane
przekazanie jego treści poprzedzone/ uwarunkowane
zapewnieniem dyskrecji.
Sekret naturalny
Sekret naturalny
dotyczy dóbr osobistych, których naruszenie
spowodowałoby ewidentną szkodę osoby.
© Kasia GuziÅ„ska
Pojęcie tajemnicy zawodowej- cd.
jÄ™ jy j
Aktywizacja Twoich kompetencji, nie tylko
poznawczych
Na jakiej linii zobowiązania należy stawiać tajemnicę zawodową:
- sekretu obiecanego;
- sekretu obiecanego;
- sekretu zleconego;
- sekretu naturalnego?
g
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
Pośrednie odniesienie-
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (ONZ, 1948).
Artykuł 7
W ó i b i j b
Wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo, bez
jakiejkolwiek różnicy, do jednakowej ochrony prawnej.
Wszyscy majÄ… prawo do jednakowej ochrony przed
jakąkolwiek dyskryminacją, będącą pogwałceniem
niniejszej Deklaracji przed jakimkolwiek narażeniem na
takÄ… dyskryminacjÄ™.
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
Ogólny postulat-
Ogólny postulat-
Konstytucja Rzeczypospolitej Polski
Artykuł 49
Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania
się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w
przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej
określon
określony.
Artykuł 51 1
Artykuł 51.1
Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie
ustawy do ujawniania informacji dotyczÄ…cych jego osoby
ustawy do ujawniania informacji dotyczÄ…cych jego osoby.
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
U t O h i Zd i P hi (1994)
Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego (1994).
Artykuł 50.1.
Osoby wykonujące czynności wynikające z niniejszej
y y jÄ… y yjÄ… jj
ustawy sÄ… obowiÄ…zane do zachowania w tajemnicy
wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z
wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych
przepisów, a nadto z zachowaniem przepisów
niniejszego rozdziału
niniejszego rozdziału.
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
Ä… jy j
Projekt Ustawy o Zawodzie Psychologa (2007).
Artykuł 18
Psycholog ma obowiÄ…zek zachowania w tajemnicy
Psycholog ma obowiÄ…zek zachowania w tajemnicy
informacji zwiÄ…zanych z klientem, uzyskanych w zwiÄ…zku
z wykonywaniem zawodu psychologa (pkt. 1).
yy y g
Psycholog jest związany tajemnicą zawodową również po
śmierci klienta (pkt. 2).
.
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
Ä… jy j
Kodeks Etyczno- Zawodowy Psychologa (1992).
Ph l b ijti t j i
Psychologa obowiÄ…zuje przestrzeganie tajemnicy
zawodowej. Ujawnienie wiadomości objętych tajemnicą
zawodową może nastąpić jedynie wtedy, gdy poważnie
Ä… Ä…p j y y, g y p
zagrożone jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób.
Jeśli jest to możliwe, decyzję w tej sprawie należy
dokładnie omówić z doświadczonym i bezstronnym
dokładnie omówić z doświadczonym i bezstronnym
kolegą. Materiały poufne powinny być komisyjnie
zniszczone, jeśli zaistnieją warunki grożące ich
ujawnieniem (pkt. 21).
Wnikanie w intymne osobiste sprawy klienta dopuszczalne
Wnikanie w intymne, osobiste sprawy klienta dopuszczalne
jest jedynie w takim zakresie, jaki wynika z celów
pomocy psychologicznej (pkt. 22).
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
Ä… jy j
Kodeks Etyczno- Zawodowy Psychologa (1992).
W ół j j li t i i h d i d i l b k t j i h
Współpracując ze specjalistami innych dziedzin lub korzystając z ich
konsultacji (tj. wykonujÄ…c badania na zlecenie), psycholog
udostępnia wyniki własnych badań tylko w takim stopniu, w jakim
jest to potrzebne. Informuje przy tym o konieczności utrzymania tych
danych w tajemnicy (pkt. 23).
Korzystając z pomocy personelu pomocniczego bez pełnych
kwalifikacji (np. asystenci psychologiczni, studenci, pielęgniarki itp.),
psycholog odpowiada za realizacjÄ™ zasad etyki zawodowej W
psycholog odpowiada za realizacjÄ™ zasad etyki zawodowej. W
szczególności psycholog powiadamia asystentów o obowiązku
bezwzględnego przestrzegania tajemnicy zawodowej, z wyjątkiem
zagrożenia bezpieczeństwa osób, a materiały powierzone im do
opracowania zabezpiecza w miarę możliwości przed imienną
identyfikacjÄ… (pkt. 24).
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
PomagajÄ…cy jest zobowiÄ…zany do
respektowania prawa zachowania poufności
(ustalonej przez: prawo reguły instytucjonalne zawodowe
(ustalonej przez: prawo, reguły instytucjonalne, zawodowe,
naukowe relacje).
PomagajÄ…cy jest zobowiÄ…zany do
PomagajÄ…cy jest zobowiÄ…zany do
omawiania ograniczeń z powodu poufności:
- z osobami/ organizacjami, z którymi ustala
b i/ i j i któ i t l
zawodowe/ naukowe relacje;
- na początku relacji i zaraz po tym, jak pojawią się nowe okoliczności;
-w zwiÄ…zku z przewidywaniem wykorzystania informacji,
których dostarcza jego pomoc.
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający jest zobowiązany do respektowania prawa zachowania poufności.
Konkretyzacja
J śli t ł ś ż b ti litki
Jeśli zostałeś zaangażowany przez osobę trzecią np. zlecenie matki,
żeby pomóc córce, to wyjaśniasz, jaki jest kierunek Twojej
odpowiedzialności.
Jesteś odpowiedzialny nie tylko wobec zleceniodawcy, ale również
wobec klienta, do którego Ciebie zaangażowano.
Jeśli zostałeś zaangażowany przez osobę trzecią np. szefa firmy do
prowadzenia grupy pomocowej/ szkoleniowej, to materiał z pracy
 przepuszczasz przez filtr .
 przepuszczasz przez filtr .
To, co dzieje się w prowadzonej przez Ciebie grupie nie możesz
relacjonować wprost zleceniodawcy.
Poufność zapewniona dyskrecja.
© Kasia GuziÅ„ska
ObowiÄ…zek zachowania tajemnicy zawodowej
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
PomagajÄ…cy jest zobowiÄ…zany do omawiania
ograniczeń z powodu poufności.
g pp
Konkretyzacja
y j
Jeśli zgadzasz się wykonać usługę dla pracownika/ grupy pracowników
firmy na życzenie osoby trzeciej np. szefa tej firmy, to wyjaśniasz w
stopniu, w jakim jest to możliwe na początku usługi, naturę relacji z
stopniu, w jakim jest to możliwe na początku usługi, naturę relacji z
każdą ze stron.
Wyjaśnienie dotyczy:
-Twojej roli (jako: pomagającego konsultanta diagnosty biegłego);
-Twojej roli (jako: pomagającego, konsultanta, diagnosty, biegłego);
- prawdopodobnego wykorzystania wykonanych usług/
otrzymanych informacji;
- faktu, że mogą wystąpić ograniczenia związane z poufnością
fakt żemogą stąpić ogranic enia ią ane po fnością
informacji (np. zlecający ma ochotę wykorzystać Ciebie jako:
szpiega, konwojenta do szpitala psychiatrycznego, gwaranta
słuszności zwolnienia).
Zachowaj uwagÄ™ na formÄ™ zlecenia.
© Kasia GuziÅ„ska
Ujawnienie tajemnicy zawodowej
jj yj
Kodeks Etyczno- Zawodowy Psychologa (pkt. 21, 1992).
PomagajÄ…cego nie obowiÄ…zuje
zachowanie tajemnicy zawodowej, gdy:
hi t j i d j d
- poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo
wspomaganego lub innych osób z jego otoczenia;
- odrębne ustawy dopuszczają możliwość zwolnienia z
tajemnicy zawodowej
jy j
(Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego).
© Kasia GuziÅ„ska
Ujawnienie tajemnicy zawodowej
jj yj
Projekt Ustawy o Zawodzie Psychologa (art. 18, pkt. 3 i 4, 2007).
PomagajÄ…cego nie obowiÄ…zuje
PomagajÄ…cego nie obowiÄ…zuje
zachowanie tajemnicy zawodowej, gdy:
- klient/ jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie
informacji objętych tajemnicą zawodową lub jeżeli tak stanowią
odrębne przepisy lub gdy zachowanie tajemnicy może stanowić
odrębne przepisy lub gdy zachowanie tajemnicy może stanowić
niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia klienta/ innych osób;
- gdy badanie psychologiczne zostało przeprowadzone na żądanie
gdy badanie psychologiczne zostało przeprowadzone na żądanie
uprawnionych na podstawie odrębnych przepisów organów i
instytucji; wówczas psycholog jest obowiązany poinformować o
wynikach badania wyłącznie te organy i instytucje.
ik h b d i Å‚ i t i i t t j
© Kasia GuziÅ„ska
Ujawnienie tajemnicy zawodowej
Pośrednie odniesienie
Pośrednie odniesienie-
Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego (1994).
Na podstawie artykułu 50.2.
Zwolnienie z obowiÄ…zku zachowania tajemnicy zawodowej
odnosi siÄ™ do:
di i d
- lekarza sprawujÄ…cego opiekÄ™ nad osobÄ… z
- lekarza sprawujÄ…cego opiekÄ™ nad osobÄ… z
zaburzeniami psychicznymi;
- właściwych organów administracji rządowej/ samorządowej co do
okoliczności, których ujawnienie jest niezbędne do wykonywania
zadań z zakresu pomocy społecznej;
- osób współuczestniczących w wykonywaniu czynności w ramach
pomocy społecznej, w zakresie, w jakim to jest niezbędne.
pomocy społecznej, w zakresie, w jakim to jest niezbędne.
© Kasia GuziÅ„ska
Ujawnienie tajemnicy zawodowej
Sfi t d d t dł
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
PomagajÄ…cy ujawnia poufne informacje bez zgody
wspomaganego tylko jeśli jest to dozwolone/ przewidziane przez
prawo i tylko dla prawomocnych celów takich jak:
prawo i tylko dla prawomocnych celów takich jak:
- zapewnienie wspomaganemu profesjonalnej pomocy;
- otrzymanie stosownych zawodowych konsultacji w stopniu
ti t h d h k lt ji t i
uniemożliwiającym identyfikację wspomaganego;
- ochrona wspomaganego od uczynienia sobie krzywdy;
- otrzymanie zapłaty za usługę, w którym to przypadku ujawnienie jest
ograniczone do minimum niezbędnego do realizacji celu.
PomagajÄ…cy ujawnia poufne informacje za zgodÄ… wspomaganego
tylko jeśli jest zdolny do przewidywania konsekwencji tego
ujawnienia których zgadzający się nie zna
ujawnienia, których zgadzający się nie zna.
© Kasia GuziÅ„ska
Ujawnienie tajemnicy zawodowej
Od i d i l ść k ś d i d i i i dł
Odpowiedzialność karna- pośrednie odniesienie według
Kodeksu Karnego
Artykuł 266.1.
Kto wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie
p p y p yjÄ™
zobowiÄ…zaniu, ujawnia lub wykorzystuje informacjÄ™, z
którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją,
wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną,
gospodarczÄ… lub naukowÄ… podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności/ pozbawienia wolności do lat 2
ograniczenia wolności/ pozbawienia wolności do lat 2.
Odpowiedzialność cywilna- pośrednie odniesienie według
Odpowiedzialność cywilna- pośrednie odniesienie według
Kodeksu Cywilnego por. Artykuł 23, 24.
© Kasia GuziÅ„ska
Ujawnienie tajemnicy zawodowej
Projekt Ustawy o Zawodzie Psychologa (2007)
Projekt Ustawy o Zawodzie Psychologa (2007).
Artykuł 26
Artykuł 26
Psycholog podlega odpowiedzialności zawodowej za
naruszenie przepisów o zawodzie psychologa polegające
yg g jÄ…
m.in. na niedochowaniu tajemnicy zawodowej.
Artykuł 27
Artykuł 27
Sankcje dotyczące nadużyć etycznych, łącznie ze zdradą
tajemnicy zawodowej.
K i j Od i d i l ś i Z d j ż k ć
Komisja Odpowiedzialności Zawodowej może orzekać
kary: upomnienia; nagany; zawieszenia prawa
wykonywania zawodu psychologa na okres od sześciu
wykonywania zawodu psychologa na okres od sześciu
miesięcy do trzech lat; pozbawienia prawa wykonywania
zawodu psychologa.
© Kasia GuziÅ„ska
Tajemnica zawodowa w Twojej działalności-
postulaty
Rozwijaj w sobie szacunek dla godności każdej, bez
wyjÄ…tku osoby ludzkiej.
Nie zawieszaj problemów etycznych wspomaganych.
Ni i j bl ó t h h
Zapewniaj wspomaganym poczucie bezpieczeństwa i
zachowanie ich osobistego dobra
zachowanie ich osobistego dobra.
Twoi wspomagani mają prawo oczekiwać, że ich
tajemnice nie zostanÄ… ujawnione.
Rozwijaj w sobie odruch niezgody na bycie adresatem
informacji objętych tajemnicą.
Przestrzegając reguł zachowania dyskrecji,
Pt j Å‚ hi d k ji
uchylaj ją na rzecz nadrzędnego interesu społecznego,
jakim jest bezpieczeństwo publiczne
jakim jest bezpieczeństwo publiczne.
© Kasia GuziÅ„ska
Zakończenie zawodowej relacji
Sfi t d d t dł
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
PomagajÄ…cy nie porzuca wspomaganego;
Pomagający kończy zawodową relację wtedy, kiedy staje się
Pomagający kończy zawodową relację wtedy kiedy staje się
jasne, że wspomagany dłużej nie potrzebuje już usług, nie polepsza mu się
lub dalsze usługi przyniosą mu szkodę;
Przed zakończeniem relacji bez względu na powód tego
zakończenia  z wyjątkiem gdzie spowodowane to jest przez
wspomaganego (bo nie przyszedł)- p g ją y y j
p g g ( p y ) pomagajÄ…cy: dyskutuje
potrzeby wspomaganego, dostarcza właściwych
przedzakończeniowych porad, wskazuje alternatywne usługi, jeśli
to uzasadnione podejmuje odpowiednie kroki aby ułatwić transfer
odpowiedzialności na innego pomagającego.
Zamykanie, a nie zrywanie relacji.
© Kasia GuziÅ„ska
Potrzeba superwizji
© Kasia GuziÅ„ska
Pojęcie superwizji
" forma psychologiczno- społecznego poradnictwa;
" analiza kontrolna dla osób czynnych w zawodach
związanych z pomaganiem, które dążą do odciążenia/
Ä… ypg , Ä… Ä… Ä…
wyjaśnienia swojej tożsamości zawodowej oraz
do zachowania / wzmocnienia kompetencji (Fengler, 2000);
"  najpowszechniejsza, najważniejsza,
prawdopodobnie najbardziej efektywna metoda
uczenia psychoterapii (GAP 1987)
uczenia psychoterapii (GAP, 1987).
© Kasia GuziÅ„ska
Obszar działania superwizji
" intra/ interpersonalny;
intra/ interpersonalny;
" grupowy;
" instytucjonalny
" instytucjonalny.
Ilustracja optymalnej postaci superwizji
Ilustracja optymalnej postaci superwizji
koncentracja na: patologii/ psychodynamicznych procesach
wspomaganego, procesie pomagania,
przeżyciach, funkcjonowaniu pomagającego-
wróżnych momentach w zależności od natury /
w różnych momentach, w zależności od natury /
rodzaju problemu szkoleniowego, fazy w jakiej
znajduje się zarówno proces pomagania, jak i superwizja.
© Kasia GuziÅ„ska
Obszar działania superwizji- cd.
konstruktywne rozwiązanie problemów, które są
udziałem wszystkich uczestników.
Konkluzja
ou ja
superwizja nie jest z zasady ukierunkowana na
jednÄ… osobÄ™
jednÄ… osobÄ™.
© Kasia GuziÅ„ska
Forma superwizji
" zwiÄ…zana z rodzajem prowadzonej terapii
(s. terapii indywidualnej odbywa siÄ™ indywidualnie, zaÅ›
grupowej- w grupach);
" regularne spotkania superwizanta oraz superwizora,
ltk i i t i
podczas których szkolący relacjonuje prowadzoną przez
siebie terapię (odtwarza z pamięci raportów nagrań) a
siebie terapię (odtwarza z pamięci, raportów, nagrań), a
superwizor to komentuje;
" współcześnie, raczej wyjątkiem z uwzględnieniem tylko
jednego paradygmatu.
jg pyg
© Kasia GuziÅ„ska
Zasadnicze cele superwizji
identyfikowanie błędów w procesie pomagania;
wypracowanie wspólnych hipotez diagnostycznych/
interpretacji;
wyjaśnianie własnego udziału superwizanta w
procesie pomagania
np. w jaki sposób konflikty psychologiczne szkolącego
j ki ób k flikt h l i k l
zakłócają jego funkcjonowanie jako terapeuty?;
wspieranie suprewizanta w kryzysie jego tożsamości zawodowej.
© Kasia GuziÅ„ska
Inne cele superwizji
uczenie wrażliwości interpersonalnej
(stosowanie empatii);
używanie technik terapeutycznych do wykorzystywania
własnych emocji szkolącego się powstałych w trakcie
własnych emocji szkolącego się, powstałych w trakcie
pracy, jako narzędzi terapeutycznych;
identyfikowanie/ eksplorowanie problemów związanych z
przeciwprzeniesieniem.
Proces superwizji ma tendencję do naśladowania procesu terapeutycznego
(Arlow, 1963; Sachs, Sapiro,1976; Gediman, Wolkenfeld,1980),
nie powinien być jednak terapią.
© Kasia GuziÅ„ska
Dobra superwizja- wyznaczniki
Ze strony superwizora
" zauważalna kompetencja;
" wzbudzanie zaufania/ wiarygodność;
" ujawnianie oczekiwań strukturalizacja sytuacji szkoleniowej;
" ujawnianie oczekiwań, strukturalizacja sytuacji szkoleniowej;
" aktywność;
" postawa wspierająca (w tym: zachęcanie do podejmowania
rozsÄ…dnego ryzyka terapeutycznego);
" przyczynianie się do osobistego rozwoju (w przeciwieństwie do
ćwiczenia wyłącznie sprawności interwencyjnej);
y yj j)
" czytelna informacja zwrotna (konfrontacja).
© Kasia GuziÅ„ska
Dobra superwizja- wyznaczniki
Ze strony superwizanta
Ze strony superwizanta
" czy cieszysz siÄ™ z powodu superwizji?;
" czy zdobywasz siÄ™ na odmowÄ™ w wypadku
konkurencyj y y Ä… ;
yjnych/ terminowych zobowiązań?;
" czy traktujesz ją jako uciążliwy obowiązek?;
" czy spodziewasz się, że wrócisz z sesji z nowym
obciążeniem, czy też z ulgą / nową inispiracją?
DecydujÄ…cy stan emocjonalny towarzyszÄ…cy planowaniu kolejnego
terminu superwizji.
© Kasia GuziÅ„ska
Zasadnicza funkcja superwizji
Zasadnicza funkcja superwizji
Prewencja pierwotna
Dowód słuszności
zawodowa deformacja
j
osobowości zagraża stale, a nie tylko
jednorazowo.
jednorazowo.
O superwizję należysię dopraszać anieprzednią- z obawy
O superwizję należy się dopraszać, a nie przed nią- z obawy
o własną wartość- uciekać.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu
Ryzyko nadużycia wpływu
w procesie pomagania
w procesie pomagania
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- osobiste problemy
Sfi t d d t dł
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający jest zobligowany zachować świadomość osobistych
problemów które mogą zakłócać adekwatne/ efektywne wypełnianie
problemów, które mogą zakłócać adekwatne/ efektywne wypełnianie
obowiązków zawodowych oraz podejmować odpowiednie kroki w
postaci:
otrzymania profesjonalnej konsultacji/ asysty;
zminimalizowania szkody tam, gdzie sÄ… one
y, g Ä…
przewidywalne/ nieuniknione;
podjęcia decyzji dotyczącej ograniczenia/ zawieszenia/ zakończenia
wykonywania zawodowych obowiązków
wykonywania zawodowych obowiązków.
Nie działaj na podstawie własnego, bolesnego,
nieprzepracowanego doświadczenia.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- wielość relacji
Sfi t d d t dł
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
PomagajÄ…cy powstrzymuje siÄ™ od wchodzenia w/ obiecywania
innych kontaktów niż zawodowe, jeśli tylko wydaje się
prawdopodobne że takie relacje mogłyby:
prawdopodobne, że takie relacje mogłyby:
przeszkadzać w efektywnym wykonywaniu funkcji;
uszkodzić obiektywność;
nadużyć/ skrzywdzić drugą stronę.
Nie proponuj badania, jeśli ktoś się Tobie podoba,
nie testuj narzeczonej/ go.
Wielość relacji uszkadza osąd i jest okazją do nadużyć
Wielość relacji uszkadza osąd i jest okazją do nadużyć.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- wymiana (barter)
Sfi t d d t dł
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
PomagajÄ…cy zwyczajowo powstrzymuje siÄ™ od przyjmowania/
akceptowania korzyści za swoje usługi psychologiczne ponieważ
akceptowania korzyści za swoje usługi psychologiczne, ponieważ
postępowanie takie nieodłącznie stwarza potencjał dla :
konfliktów;
k fliktó
wykorzystania/ zniekształcenia relacji pomagania.
Możesz wziąć obrazek od wspomaganego, jeśli: nie jest to klinicznie
Ä… pg g , j j
przeciwskazane (a najczęściej jest), relacja nie będzie wyzyskiem.
Należy to głęboko przemyśleć.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- nieprawdziwe oświadczenia
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający nie wygłasza fałszywych stwierdzeń związanych z jego:
treningiem zawodowym, kompetencjÄ…;
stopniem naukowym;
stopniem naukowym;
afiliacjami instytucjonalnymi/ stowarzyszeniami;
dokumentami/ certyfikatami;
publikacjami/ odkryciami naukowymi.
blik j i/ dk i i k i
Nie używaj tytułu: psycholog kliniczny, jeżeli nie zrobiłeś specjalizacji
( k l i d l ) h t t j śli i i d
(szkolenie podyplomowe); psychoterapeuta, jeśli nie posiadasz
odpowiedniego certyfikatu.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- prezentacja w mediach
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Kiedy pomagajÄ…cy udziela porad/ komentarzy przez media,
podejmuje środki ostrożności zapewniające, że:
stwierdzenia oparte są na właściwej literaturze/ praktyce
psychologicznej;
stwierdzenia sÄ… zgodne z kodeksem etycznym;
odbiorcy informacji nie są zachęcani do tego, by wnioskować, że
odbiorcy informacji nie są zachęcani do tego by wnioskować że
relacja jest nawiązywana z nimi osobiście.
osobiście.
Ki d d d j k d ć i / b h d ić i d i ć i t
Kiedy doradzasz, jak zdawać egzaminy/ obchodzić się z dziećmi, to w
stosunku do konkretnego słuchacza: zastrzegasz, że nie musi to
jego dotyczyć/ zachęcasz do terapii, a nie robisz to w audycji 
adresu poradni/ gabinetu nie podajesz bo to jest reklama
adresu poradni/ gabinetu nie podajesz, bo to jest reklama.
Należy formułować sądy kompetentne, oparte na wiedzy.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- publiczny dowód uznania
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
PomagajÄ…cy nie zabiega o publiczne dowody uznania w
związku z aktualnie prowadzoną terapią wobec osób
wspomaganych, które z powodu szczególnych
okoliczności są nadwrażliwe na wpływ
okoliczności są nadwrażliwe na wpływ.
Nie odwołuj się/ nie namawiaj osób znaczących do podkreślania wagi
prowadzonych przez Ciebie działań
prowadzonych przez Ciebie działań.
Odwrotnie niż bioenergoterapeuci, nie korzystaj z
zeznań  wyleczonych .
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- molestowanie seksualne
Specyficzne standardy etyczne według
p y y y g
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający nie angażuje się w molestowanie seksualne.
Jeśli pomagający jest obiektem/ sprawcą molestowania
seksualnego, to fakt ten nie jest wystarczającą przesłanką, aby
seksualnego, to fakt ten nie jest wystarczającą przesłanką, aby
odmówić mu zatrudnienia. Nie wyklucza to odpowiednich działań
opartych na wynikach jego pracy.
Molestowanie seksualne
Molestowanie seksualne
" fizyczne zaloty, nagabywanie seksualne, postępowanie
nie/ werbalne z natury seksualne występujące w związku z
nie/ werbalne z natury seksualne, występujące w związku z
rolą/ działaniem pomagającego, które jest: niepożądane/ niechciane/
obraz
liwe, wywołuje w miejscu pracy wrogość otoczenia, a
pomagający o tym wie lub jest mu to mówione;
j ti l b j t t ó i
" dostatecznie silne/ intensywne, aby stanowiło nadużycie osoby w
tym kontekście;
" może składać się z: pojedynczego/ silnego zachowania; aktu
wielokrotnego/ uporczywego.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- inne molestowanie
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający nie angażuje się w działanie, które jest
nękaniem pomniejszaniem wspomaganego na tle:
nękaniem, pomniejszaniem wspomaganego na tle:
wieku, płci, rasy, pochodzenia etnicznego/
narodowościowego, religii, orientacji seksualnej,
niepełnosprawności, statusu społeczno-
ekonomicznego, postaw/ wartości itp.
Respektuj innych: skóra, fura i komóra to nie są moje wartości,
ale są i nie mnie je oceniać amówić jak najlepiej się z nimi poruszać
ale są i nie mnie je oceniać, a mówić, jak najlepiej się z nimi poruszać
w życiu.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- seksualna intymność
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający nie angażuje się w intymne relacje
z aktualnymi/ byłymi wspomaganymi.
Relacje intymne relacje seksualne.
Uważaj: wypowiedzenie się w sprawach osobistych ułatwia
zaangażowanie/ promuje uznanie relacji za seksualną.
zaangażowanie/ promuje uznanie relacji za seksualną.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- były partner seksualny
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
PomagajÄ…cy nie zgadza siÄ™ na terapiÄ™ osoby, z
którą był zaangażowany w relacje seksualne
którą był zaangażowany w relacje seksualne.
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- relacje seksualne
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający nie angażuje się w relacje seksualne z
pacjentami byłej terapii przynajmniej 2 lata od jej ustania/
wygaśnięcia, z wyjątkiem zupełnie niezwykłych
okoliczności.
Lepiej nie powołuj się na niezwykłe okoliczności,
np : były pacjent przeprowadził się do mojej dzielnicy .
np.:  były pacjent przeprowadził się do mojej dzielnicy
Relacje seksualne z byłym pacjentem
" przynoszą bardzo często szkodę/ krzywdę pacjentowi;
"  podkopują publiczne zaufanie do usług psychologicznych.
podkopują publiczne zaufanie do usług psychologicznych
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko nadużycia wpływu- relacje seksualne (cd.)
Specyficzne standardy etyczne według
Specyficzne standardy etyczne według
Ethics Code (American Psychological Association, 2002).
Pomagający który angażuje się w relacje seksualne z pacjentami
byłej terapii po upływie 2 lat od jej zakończenia, radzi sobie z
obciążeniami wykazania żeniebyło wykorzystania pacjenta
obciążeniami wykazania, że nie było wykorzystania pacjenta,
uwzględniając:
" okres, który upłynął od zakończenia terapii;
" naturÄ™ i czas trwania terapii;
" naturÄ™ i czas trwania terapii;
" okoliczności zakończenia terapii;
" osobistÄ… historiÄ™ pacjenta;
" aktualny status psychiczny pacjenta;
kt l t t hi j t
" prawdopodobieństwo szkodliwego wpływu na pacjenta lub inne
osoby (żona/ mąż pacjenta);
" jakiekolwiek stwierdzenia/ działania czynione przez pomagającego
wobec pacjenta podczas trwania terapii zachęcające do póz
niejszej
romantycznej/ seksualnej relacji.
yj j j
© Kasia GuziÅ„ska
Ryzyko
Ryzyko
wypalenia zawodowego
ypa e a a odo ego
© Kasia GuziÅ„ska
Wielowymiarowy model wypalenia- definicja operacyjna
(M l h J k 1981)
(Maslach, Jackson, 1981)
Wl i j k d
Wypalenie jako syndrom:
" wyczerpania emocjonalnego
(model stresu: uprzedni stan wysokiego pobudzenia/
przeciążenia );
" depersonalizacji
(wymiar relacji interpersonalnych);
" obniżonego poczucia dokonań osobistych
(wymiar samooceny kompetencji zawodowych).
© Kasia GuziÅ„ska
Wielowymiarowy model wypalenia-
implikacje terapeutyczne
" zmniejszenie prawdopodobieństwa wyczerpania
zmniejszenie prawdopodobieństwa wyczerpania
emocjonalnego;
" zapobieganie skłonności do depersonalizacji;
" podniesienie poczucia dokonań osobistych.
Wielowymiarowy model wypalenia model sekwencyjny,
wykraczający poza pojęcie stresu (w tym: ogólne podejście do redukcji stresu).
© Kasia GuziÅ„ska
Egzystencjalny model wypalenia- błędne założenie
g y j y y Ä™
(Pines, Aronson, 1988)
Jeśli nie czujesz się oddany swojej sprawie,
jeśli pracujesz z ludz
mi, lecz nie troszczysz siÄ™ o nich,
j śli i j t ś jl i ż j
jeśli nie jesteś emocjonalnie zaangażowany w swoją pracę-
to jest mało prawdopodobne, abyś się wypalił.
Jeśli jednak jesteś oddany swojej pracy i emocjonalnie w
Jeśli jednak jesteś oddany swojej pracy i emocjonalnie w
nią zaangażowany, jeśli spodziewasz się czerpać z pracy
poczucie sensu swej egzystencji- a czujesz, że poniosłeś
p j g y j j p
porażkę, to prawdopodobnie jesteś
kandydatem do wypalenia.
Warunek wstępny wysoki poziom zaangażowania w pracę.
Efekt końcowy erozja zaangażowania w pracę.
© Kasia GuziÅ„ska
Egzystencjalny model wypalenia- poziom teoretyczny
(Pines, Aronson, 1988)
Wypalenie
Wypalenie
końcowy rezultat procesu utraty złudzeń, co do
możliwości znalezienia sensu życia w
możliwości znalezienia sensu życia w
pracy zawodowej.
Implikuje stan poczÄ…tkowy
personalizacja wysokie osobiste zaangażowanie;
personalizacja, wysokie osobiste zaangażowanie;
praca jako z
ródło egzystencjalnego znaczenia:
jeśli moja praca ma znaczenie, to i ja mam znaczenie.
Zasadnicza przyczyna
poczucie porażki w egzystencjalnym poszukiwaniu sensu życia.
© Kasia GuziÅ„ska
Egzystencjalny model wypalenia- poziom teoretyczny (cd.),
(Pines Aronson 1988)
(Pines, Aronson, 1988)
M d l t j
Model motywacyjny: aby się wypalić, trzeba najpierw  płonąć .
Wypalenie wysoki koszt wysokiej motywacji pracy.
Motywy pracy
powszechne: mieć istotny wpływ, odnieść sukces, byś docenianym;
specyficzne: pomaganie ludziom, wywieranie istotnego wpływu na ich
życie ( etyka poświęcenia );
osobiste: zinternalizowany  romantyczny obraz danej pracy (znaczÄ…ca
osoba, ważne wydarzenie jako model).
b ż di j k d l)
Åšrodowisko pracy
wspierające: autonomia, różnorodność, efektywność środków, istotny
wpływ wsparcie społeczne poczucie sukcesu/ znaczenia;
wpływ, wsparcie społeczne  poczucie sukcesu/ znaczenia;
stresujące: nadmierny zakres obowiązków, przeciążenie, ciężar decyzji,
poczucie winy z powodu nie zapewnienia wystarczajÄ…cej pomocy, naciski
środowiskowe biurokratyczne/ sprzeczne wymagania  subiektywne
środowiskowe, biurokratyczne/ sprzeczne wymagania  subiektywne
poczucie porażki (efekt deficytu poczucia egzystencjalnego znaczenia).
© Kasia GuziÅ„ska
Motywy pracy
powszechne
powszechne
specyficzne
dla grupy
dla grupy
Åš Åš
Åšrodowisko Åšrodowisko
spostrzegane jako spostrzegane jako
osobiste
wspierajÄ…ce stresujÄ…ce
obecność cech obecność cech
b ść h b ść h
pozytywnych negatywnych
brak cech brak cech
negatywnych pozytywnych
Niezrealizowane
Zrealizowane
Zrealizowane
cele i oczekiwania
cele i oczekiwania
Pi k Piżki
Poczucie sukcesu Poczucie porażki
Znaczenie egzystencjalne Wypalenie
Znaczenie egzystencjalne Wypalenie
© Kasia GuziÅ„ska
Egzystencjalny model wypalenia- analiza krytyczna
model abstrakcyjny/ statyczny
Dowody słuszności:
Dowody słuszności:
środowisko pracy stanowi złożoną kombinację
cech wspierajÄ…cych/ stresujÄ…cych;
p jÄ… yjÄ… y ;
kluczowe dla procesu wypalania : indywidualne motywy pracy,
sposób spostrzegania środowiska pracy, subiektywne
doświadczenie porażki;
doświadczenie porażki;
dynamiczny charakter procesu adaptacji tj. aktywne przejście z
jednej do drugiej części modelu:
wspierające środowisko- niemożność osiągnięcia ważnego celu- poczucie
porażki- oznaki wypalenia;
stresujące środowisko- osiągnięcie ważnego celu- p
jÄ… Ä…g Ä™ g poczucie sukcesu/
egzystencjalnego znaczenia;
decydujące znaczenie samoskuteczności:
ponowna afirmacja celów osobistych/ specyficznych dla grupy przerwanie
ponowna afirmacja celów osobistych/ specyficznych dla grupy- przerwanie
rozpoczętego procesu wypalania.
© Kasia GuziÅ„ska
Wypalenie zawodowe jako zbiór rozmyty
(Burisch 1989)
(Burisch, 1989)
Ogólna kategoria etiologiczna utrata autonomii
Ogólna kategoria etiologiczna utrata autonomii
Symptomy kluczowe
y p y
bezpośrednie efekty ochrony/ kompensacji/ odzyskania/ utraty
autonomii:
autonomii:
" hyper/ hypoaktywność;
" niepokój wewnętrzny;
" poczucie bezradności/ depresji/ wyczerpania;
" obniżona samoocena, zniechęcenie;
" pogarszające się/ złe relacje społeczne;
pogarszające się/ złe relacje społeczne;
" aktywne pragnienie dokonania zmiany
(cecha odróżniająca wypalonych od odczuwających żal po stracie).
© Kasia GuziÅ„ska
Wypalenie zawodowe jako zbiór rozmyty-
analiza krytyczna
" niespecyficzny czynnik przyczynowy:
konieczny/ niewystarczajÄ…cy dla procesu wypalania;
" nieprecyzyjne określenia:
" nieprecyzyjne określenia:
żaden z symptomów nie jest specyficzny dla
syndromu wypalenia zawodowego
syndromu wypalenia zawodowego
(symptomy występują w innych jednostkach nozologicznych np. depresji);
© Kasia GuziÅ„ska
Poznawczy model wypalenia zawodowego
(Sęk 1996 2000 2007)
(Sęk, 1996, 2000, 2007)
Wypalenie
Wypalenie
skutek stresu pracy niezmodyfikowanego
własną aktywnością zaradczą
własną aktywnością zaradczą
Niskie poczucie kompetencji zaradczej
Niskie poczucie kompetencji zaradczej
ocena stresorów w kategoriach zagrożenia/ straty
brak skuteczności w
osiąganiu ważnych celów zawodowych
osiąganiu ważnych celów zawodowych
Poczucie własnej skuteczności zawodowej
j j
główny mediator mechanizmu zmagania się ze stresem pracy.
© Kasia GuziÅ„ska
Poznawczy model stresu/ wypalenia
(Sęk 2007)
(Sęk, 2007)
CECHY PODMIOTU
ś i d ść k
świadomość ryzyka
Przekonania
Typy kontroli
zawodowe
Ocena
Ocena
Wypalenie
pierwotna
zawodowe
STRES I RADZENIE SOBIE
Pi Pi
Poczucie Poczucie
Emocjonalne
Stresory
obciążenia kompetencji
wyczerpanie
zawodowe
stresem zaradczych
D
Depersona-
lizowanie
Obiektywne warunki
Wymagania zawodowe
y g
Wi Ob iż i
Wsparcie Obniżenie
społeczne
zaangażowania
CZYNNIKI MAKROSPOA
ECZNE
© Kasia GuziÅ„ska
Poznawczy model wypalenia zawodowego-
kluczowe pojęcia
kluczowe pojęcia
Zgeneralizowane przekonanie o niskiej skuteczności zaradczej
poczucie utraty kontroli w układzie:
oczekiwania własne podmiotu (osobiste normy/ ideały zawodowe)-
wymagania otoczenia (realne warunki pracy).
Nieracjonalne/ skrajne/ kategoryczne przekonania zawodowe
zablokowanie rozwoju kompetencji zaradczych, poczucie porażki
zawodowej.
Niska świadomość ryzyka wypalenia
zachowania antyzdrowotne.
© Kasia GuziÅ„ska
Poznawczy model wypalenia zawodowego-
kl j i ( d )
kluczowe pojęcia (cd.)
Typ kontroli (Bryant, 1989)
Typ kontroli (Bryant, 1989)
kombinacja wymiarów: doświadczenia pozytywne/ negatywne;
kontrola pierwotna (otoczenia)/ wtórna (własnych cech/ procesów).
" utrzymywanie (obtaining): ocena pozytywna + kontrola pierwotna;
" unikanie (avoiding): ocena negatywna + kontrola pierwotna;
" doznawanie (savoring): ocena pozytywna + kontrola wtórna;
" doznawanie (savoring): ocena pozytywna + kontrola wtórna;
" zmaganie (coping): ocena negatywna + kontrola wtórna.
T k t li l i
Typ kontroli a proces wypalenia:
unikanie nasilenie
doznawanie, utrzymywanie zahamowanie
Procesy kontroli: wzmocnienie/ osłabienie kompetencji zaradczych-
y pj y
zachowania adaptacyjne/ dezaptacyjne.
© Kasia GuziÅ„ska
Poznawczy model wypalenia zawodowego-
kl j i ( d )
kluczowe pojęcia (cd.)
Spostrzegane wsparcie społeczne (Sęk 1996)
Spostrzegane wsparcie społeczne (Sęk, 1996)
dostępność pomocy ze strony innych, bezpośrednio wpływające na
zdrowie, niezależnie od czynników sytuacyjnych.
zapobiega powstawaniu/ nasilaniu siÄ™ wypalenia zawodowego.
Dli i b iż i ż id
Depersonalizowanie; obniżenie zaangażowania zawodowego
konsekwencja niskiego poziomu kompetencji zaradczych
obniżenie: efektów w pracy zawodowej; poczucia osiągnięć osobistych
Stres pracy = stres zadaniowy
strategie radzenia sobie ze stresem:
skoncentrowane na zadaniu- adaptacyjne;
p yj ;
skoncentrowane na emocjach/ unikaniu- dezaptacyjne.
© Kasia GuziÅ„ska
Poznawczy model wypalenia zawodowego-
k kl j
konkluzje
Etiologia wypalenia
Etiologia wypalenia
czynniki środowiskowe: stres zawodowy;
cechy podmiotu: zgeneralizowane poczucie niskiej skuteczności
zawodowej
zawodowej
zahamowanie rozwoju zasobów odpornościowych
zgeneralizowane poczucie bezradności zawodowej.
Prewencja wypalenia
rozwijanie przekonania o własnej skuteczności w osiąganiu ważnych
celów zawodowych
y
pozytywne przeformułowanie w zakresie: własnych kompetencji,
warunków pracy.
p y
© Kasia GuziÅ„ska