RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008/09 (semestr zimowy)
dr Krzysztof Jonas (Katedra Rachunkowości Finansowej UEk)
[e-mail]
WYKA
AD 1 (7.10.08)
HISTORIA RACHUNKOWOŚCI
Przejawy ewidencji w Starożytnym Egipcie  ewidencja danin (zboże, len za korzystanie z urządzeń
irygacyjnych). Zachowały się zapiski o osobie księgowego  pisarz zajmujący się rachowaniem.
Starożytna Mezopotamia  3 tys. lat p.n.e.; 2025 r.p.n.e.  zapisy na glinianych tabliczkach, odkrycie
fabryki tekstylnej i tabliczek; funkcjonował obieg dokumentów (rozwinięty mniej niż obecnie).
Potwierdzenia przyjęcia towaru, zapłaty, wydania do produkcji itp. Dobrze rozwinięty system
ewidencji. Zachowały się archiwa ostatniego króla Mezopotamii, zapisy zarządzania dworem.
Starożytny Izrael  przekazywanie wszystkiego na papierze, dokumenty.
Grecja/Rzym  przyswojenie tego, co wymyślili inni.
Starożytna Korea  opracowano bardzo rozwinięty system rachunkowości.
Renesans Włoski  wiek XIII  początek współczesnej rachunkowości. 1299/1300 r.  najstarsze
rejestry księgowe włoskiej firmy. W miarę rozwinięty system rachunkowości.
1340 r.  Genua  rejestry miejskie  zaawansowany system wykorzystujący zasady konta
dwustronnego.
LUCA PACIOLI (franciszkanin, nauczyciel matematyki)  ojciec rachunkowości; 1493 r.  wydał książkę
 Ogół wiadomości z zakresu arytmetyki, geometrii, stosunku i proporcjonalności . Część X była o
rachunkach i pisarzach. Był to kompletny opis rachunkowości używany wówczas we Włoszech. W
rozwiniętej formie funkcjonuje do dzisiaj.
Pacioli opisał zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, zasady sporządzania bilansów, rachunku
zysków i strat, zasady księgowania, zasady poprawiania błędów.
BENEDETTO COTRUGLI   O handlu  40 lat wcześniej 1458 r., jednak książka wydana w 1593 r., 100
lat po Paciolim.
Francja  wiek XVII  rachunkowość staje się aktem prawnym tzw. ordonans o handlu (Kodeks
Savariego), pierwsze prawodawstwo o rachunkach. Opisuje zasady prowadzenia ksiąg handlowych,
obowiązek prowadzenie inwentarza itp.
Wiek XIX  epoka gwałtownego rozwoju rachunkowości. Rewolucja przemysłowa była motorem
napędowym. Potrzeba informacji o kosztach, produkcji itd. Narodziła się dziedzina rachunkowości 
rachunek kosztów. Zapotrzebowanie na sprawozdawczość finansową oraz jej weryfikacji. Powstaje
zawód księgowego specjalizującego się w sprawozdaniach oraz zawód biegłego księgowego
weryfikującego sprawozdania.
W Anglii i Szkocji powstały pierwsze instytucje księgowe. W USA podobna tendencja. Zaczęło się od
przedsiębiorstw budujących koleje.
Wiek XX  zaznacza się dualizm w rachunkowości:
Część teoretyczna  zasady, metody, zasady pomiaru.
Część praktyczna  rozwiązania praktyczne w firmach.
Teoria napędza praktykę. Praktyk podsuwa pomysły; teoria się rozwija. Rachunkowość używana do
dostarczania informacji.
Czasy współczesne  rozwój procesu zapoczątkowany w latach  90. Standaryzacja rachunkowości.
Związane z porozumiewaniem się przedsiębiorstw.
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
1
Opracowanie Międzynarodowej Księgi Rachunkowości. MSR  międzynarodowe standardy
rachunkowości (to nie jest prawo). Obecnie są 44 standardy. Opracowuje je Komitet
Międzynarodowy, a póz
niej Rada.
Próba objęcia standardami tego, co najważniejsze, czyli sprawozdawczość finansowa. MSSF 
międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej. Jest ich 5.
Polska  rachunkowość była oparta na wzorach niemieckich. Najstarsze zapiski pochodzą z Gdańska.
Po odzyskaniu niepodległości obowiązywały 4 systemy. Okres międzywojenny  1934 r.  Kodeks
handlowy (pierwszy akt prawny). Przedstawiciele szkoły lwowskiej  Tomasz Lulek, Witold Skalski.
3 rodzaje ewidencji księgowej: pojedyncza (uproszczona), podwójna dla dużych firm, kameralna
obowiązująca w jednostkach budżetowych.
Lata powojenne  powrót do zasad z przed wojny; 1946 rok  zaczęto zmieniać system na wzór ZSRR
(tylko ewidencja księgowa).
Lata  90, 1994 rok  ustawa o rachunkowości  podstawa całej polskiej rachunkowości (17
nowelizacji).
2000 rok  nowelizacja, obowiązuje od 1 stycznia 2002 roku czasy współczesne, wykład  ustawa o
rachunkowości (zał. nr 1; bilans, rachunek zysków i strat).
WYKA
AD 2 (14.10.08)
BILANS JAKO PODSTAWOWE SPRAWOZDANIE FINANSOWE
Bilans w Polsce jest zestawienie dwustronnym.
Majątek przedsiębiorstwa to aktywa i pasywa (kapitały).
Grupy główne są oznaczone dużymi literami (po dwie grupy A i B w aktywach i pasywach).
A.  poziom główny
I.  poziom niżej
1  trzeci poziom szczegółowości
a)  czwarty
 piąty (oznaczony  kreską )
Bilans uproszczony to tylko dwa pierwsze poziomy.
AKTYWA PASYWA (kapitały własne i obce)
A. Aktywa trwałe A. Kapitały własne
I. Wartości niematerialne i prawne nabyte I. Kapitał podstawowy  w
prawa majątkowe nadające się do przedsiębiorstwie państwowym są
gospodarczego wykorzystania o fundusze założycielskie. Jest to
przewidywalnym okresie użyteczności dłużej fundament działalności
niż rok przeznaczone na potrzeby jednostki lub przedsiębiorstwa. W spółce akcyjnej 
oddane do użytkowania na podstawie umowy kapitał akcyjny; w sp. z o.o.  kapitał
najmu, dzierżawy. zakładowy. W niektórych podmiotach
1. Nabyte prawa majątkowe (prawa jest prawnie określone minimum
autorskie, licencje, koncesje, patenty, znaki kapitału: 500 tys. w sp. a. oraz 50 tys.
towarowe). Tzw.  know how  wiedza w sp. z o.o.
organizatorska. II. Należne wpłaty na kapitał
2. Wartość renomy firmy (ujawnia się tylko i podstawowy  jest to pozycja ujemna.
wyłącznie na rynku, wyraża się jako To jest to, co powinno być, a jeszcze
nadwyżka ceny sprzedaży ponad wartość tego nie ma.
majątku;  good will ). III. Akcje własne, udziały do zbycia;
3. Koszty zakończonych prac rozwojowych pozycja ujemna; wyemitowane, ale
(nie kupuje się, ale samemu wytwarza). niesprzedane.
II. Rzeczowe aktywa trwałe (potocznie nazywa się IV. Kapitał zapasowy tworzony na 3
aktywami trwałymi). Składają się na nie środki sposoby: dobrowolnie (odkładanie
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
2
trwałe oraz środki trwałe w budowie części zysku); obligatoryjnie (jedynie
(niekompletne albo niezdatne). Kompletne i spółka akcyjna, 8% zysku co roku
zdatne od użytku składniki majątku trwałego o dopóki k.z. nie sięgnie 1/3 kapitału
przewidywanym okresie użyteczności dłuższym akcyjnego); wynikający z emisji akcji
niż roku, przeznaczone na potrzeby jednostki bądz
udziałów, nadwyżka sprzedaży
lub oddane do użytku na podstawie umowy ponad wartość nominalną akcji lub
najmu, dzierżawy itp. 4 grupy środków udziału jest ewidencjonowana jako
trwałych: kapitał zapasowy.
1. Nieruchomości (grunty wraz z prawem V. Kapitał rezerwowy  związany z
użytkowania wieczystego). Budynki, lokale aktualizacją wyceny.
oraz ich części. Spółdzielcze własnościowe VI. Pozostałe kapitały rezerwowe. Są one
prawo do lokalu. całkowicie dobrowolne, służą
2. Maszyn, urządzenia i środki transportu. zabezpieczeniu przedsiębiorstwa.
3. Ulepszenia w obcych środkach trwałych. Aktualizacja ceny  przeszacowanie
4. Inwentarz żywy (np. słonie w cyrku :&) np. jeśli kapitał jest w innej walucie, a
Środki trwałe w budowie  wszystkie wydatki jakie kurs się zmienia.
ponosi przedsiębiorstwo w celu wytworzenia lub VII. Zysk bądz
strata z lat ubiegłych. Zysk,
ulepszenia środka trwałego. którego jeszcze nie podzielono lub
Remont środka trwałego  przywrócenie do strata, która jeszcze nie została
dawnego stanu. pokryta. Dopóki nie podejmie się tych
Modernizacja  usprawnienie, zwiększenie czynności to zysk zostaje w
możliwości. przedsiębiorstwie. Stratę należy
III. Należności długoterminowe  prawa pokryć z kapitału, gdy brakło majątku
majątkowe do środków pieniężnych to firma bankrutuje.
wynikające ze świadczeń zrealizowanych w VIII. Zysk/strata netto okresu bieżącego.
przeszłości. Charakteryzują się okresem spłaty IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku
ponad 12 miesięcy. obrotowego, pozycja ujemna,
IV. Inwestycje długoterminowe  ponad 12 dzielenie zysku, który nie jest do końca
miesięcy, zaangażowanie środków pieniężnych obliczony.
w celu uzyskania korzyści. Możemy czerpać z
nich pożytki. Inwestycje spekulacyjne 
kupujemy nieruchomość, ale nie po to, żeby
użytkować, tylko póz
niej sprzedać.
V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
(kosztów)  dotyczy kilku kilkunastu miesięcy
naraz np. ubezpieczenie, prenumerata
czasopism; trzeba go rozliczać stopniowo.
B. Aktywa obrotowe o krótszym okresie B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
przebywania w przedsiębiorstwie. I. Rezerwy na zobowiązania  pewnego
I. Zapasy  o tym, co jest zapasem decyduje rodzaju zapas na wypadek przyszłych
profil przedsiębiorstwa. Zalicza się: materiały zobowiązań np. na świadczenia
podstawowe (surowce do produkcji), materiały urlopowe, nagrody jubileuszowe,
pomocnicze (wspierające, np. paliwo, energia, koszty sądowe.
gaz), wyroby (produkty) gotowe to rezultaty II. Zobowiązania długoterminowe 
produkcji, wolne od wad i mogą być obowiązek świadczenia pieniężnego na
sprzedawane; produkty w toku (coś rzecz podmiotów wobec, których
wytworzone częściowo); towary  wszystko, co mamy długi. Najczęściej zobowiązanie
zakupujemy w cenie; odpady (buble). wobec banków (powyżej 12 miesięcy).
II. Należności krótkoterminowe  poniżej 12 III. Zobowiązania krótkoterminowe 
miesięcy. Należności z tytułu dostaw i usług są długi, których termin wymagalności
zawsze klasyfikowane poniżej 12 miesięcy. lub okres spłaty jest mniejszy niż 12
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
3
Należności od pracowników, z tytułu podatków miesięcy. Np. zobowiązania z tytułu
oraz inne wynikające z innych spraw np. dostaw i usług (niezależnie od czasu
spornych przed sądami. zawsze są krótkoterminowe).
III. Inwestycje krótkoterminowe  mieszczą się tu Zobowiązania z tytułu podatków,
środki pieniężne dostępne (w banku i kasie) ubezpieczeń społecznych.
oraz rozmaite instrumenty finansowe IV. Rozliczenia międzyokresowe  tzw.
wymagalne do 12 miesięcy. przychody przyszłych okresów
IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe (otrzymywane zaliczki na poczet
do 12 miesięcy, dotyczą wielu okresów. przyszłych dostaw);  Bad will 
niedobór (zob.  good will ). Zakładowy
fundusz świadczeń socjalnych  na
rzecz pracowników, nie podlega on
zajęciu przez komornika.
"  suma wszystkiego znajduje się na dole.
Złota reguła bilansowa  suma aktywów musi równać się sumie pasywów.
5 cech dobrego bilansu:
1) Zupełność  wykazane w bilansie składniki wynikają ze wszystkich operacji finansowych w
danym okresie.
2) Rzetelność  wszystkie aktywa i pasywa są zgodne ze stanem rzeczywistym, sprawdza się
poprzez ewidencje księgową, a tę poprzez dokumenty z
ródłowe np. rachunki.
3) Sprawdzalność  można się cofnąć i sprawdzić każdą pozycję.
4) Ciągłość  wyraża się poprzez stosowanie tych samych zasad, metod wyceny, prezentacji z
okresu na okres. Bilans na koniec jednego roku jest bilansem na początek roku kolejnego.
5) Przejrzystość  wyraża się poprzez zastosowanie logiczności, stopnia uogólnienia informacji
itp. Oznacza zgodność z wzorem ustawowym.
Czytanie bilansu:
1) Pionowe  badanie relacji pomiędzy składnikami aktywów i pasywów.
2) Poziome  szukanie relacji pomiędzy aktywami i pasywami, głównie na potrzeby
wypłacalności przedsiębiorstwa.
WYKA
AD 3 (21.10.08)
DEFINICJA RACHUNKOWOŚCI  CZYM JEST RACHUNKOWOŚĆ?
Nie ma jednej, uznanej definicji rachunkowości na całym świecie. Próby wprowadzenia jednolitej
definicji były bardzo krytykowane.
Definicja krakowska Elżbiety Burzyn rachunkowość jest uniwersalnym i elastycznym
systemem informacyjno kontrolnym odzwierciedlającym przebieg i rezultaty działalności jednostek
gospodarczych.
2 podstawowe cechy:
" Uniwersalność rachunkowości wyraża się w tym, że może dostosować się do każdych warunków
działalności podmiotu. Może pełnić jednocześnie różne zadania (o charakterze ogólnym i
szczegółowym  bilanse finansowe lub pojedyncze kategorie w bilansie).
" Elastyczność  oznacza, że rachunkowość da się zastosować w każdym podmiocie gospodarczym.
System  oznacza, że rachunkowość jest to wewnętrznie spójny układ relacji pomiędzy
poszczególnymi kategoriami. Wszystko działa we wzajemnym powiązaniu. Bardzo dobrze to widać
przy sprawozdawczości finansowej.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
4
2 podstawowe funkcje rachunkowości:
(nie ma jednego, słusznego wykazu funkcji)
a) Informacyjna  najstarsza, najważniejsza, dla tej funkcji powstała rachunkowość. Polega na
dostarczaniu informacji użytkownikom. Musi być ona dostosowana pod względem czasu,
treści i stopnia szczegółowości do potrzeb użytkowników (odbiorcy wiadomości, jest nim
niemal każdy: kadra zarządzająca przedsiębiorstwem, pracownicy, urząd skarbowy, bank,
ubezpieczyciel, region  władze lokalne, konkurencja).
b) Kontrolna  wyraża się poprzez ochronę mienia przedsiębiorstwa np. przez zabezpieczenie
majątku przed przywłaszczeniem, kradzieżą, zniszczeniem oraz oddziaływanie na racjonalne
wykorzystanie majątku polega na wypracowaniu odpowiednich metod w firmie (np.
sposób przekazywania dokumentów lub odpowiedzialność za środki trwałe).
Każde przedsiębiorstwo jest zobowiązane co najmniej raz w roku do inwentaryzacji  spis z
natury, nie z ewidencji. Odpowiednio upoważnione osoby na podstawie dokumentacji muszą
sprawdzić czy to, co w nie jest naprawdę istnieje w firmie (metoda  wskazywania palcem ).
Jeśli czegoś nie ma, należy to wyjaśnić niezwłocznie.
Racjonalne wykorzystanie majątku  polega na eliminacji marnotrawstwa.
Współcześnie ta funkcja przekształca się w controling bieżącej działalności.
2 kolejne funkcje rachunkowości:
c) Analityczna  wyraża się poprzez obróbkę danych generowanych przez sprawozdawczość
finansową (do oceny bieżącej działalności firmy, np. wskazywanie różnić pomiędzy zyskiem, a
przychodem). Ściśle powiązana z funkcją informacyjną.
d) Stymulacyjna  pobudzenie do działania, współdziałanie w procesie zarządzania.
Wskazywanie informacji o działalności. Co można poprawić, jakie są możliwości? Jakie zmiany
wprowadzić na przyszłość?
ZAKRES RACHUNKOWOŚCI  5 ELEMENTÓW
1) Rachunkowość to księgowość (bardzo często z nią utożsamiana).
2) Sprawozdawczość finansowa (element finalny działania przedsiębiorstwa. Określona
przepisami prawa). Element, który uzewnętrznia sytuację finansową.
3) Rachunek kosztów  na potrzeby informacji o kosztach. Zajmuje się pomiarem, ewidencją.
4) Rachunkowość zarządcza  narodziła się z rachunku kosztów. Ukierunkowana na planowanie,
kontrolowanie kosztów, zarówno kosztów rzeczywistych  koszty potencjalne. Operuje
danymi nie tylko rzeczywistymi, ale również& . ???
5) Zarządzanie finansami  & .. obowiązków informacyjnych o środkach pieniężnych. Nie do
końca należy do rachunkowości, bardziej dziedzina zarządzania.
NADRZ
DNE ZASADY RACHUNKOWOŚCI
Jest to pewien katalog zasad, którymi powinna kierować się rachunkowość każdego kraju. Istnieją w
Polsce w formie prawodawstwa (Ustawa o rachunkowości). Wytyczne i zalecenia, którymi powinny
się kierować osoby ustalające przepisy. Pomagają te zasady w komunikacji. Odrzucenie ich nie grozi
niczym, ale skutkuje tym, że nie będzie można się dogadać :& (jednostki gospodarcze między sobą).
Nie ma jednego słusznego katalogu.
1) Zasada prawdziwego i rzetelnego (wiernego) obrazu (art. 4)  zobowiązanie jednostki od
odzwierciedlenia realnej, rzeczywistej sytuacji majątkowo finansowej przedsiębiorstwa z
uwzględnieniem wszystkich warunków zewnętrznych np. inflacja, kursy walutowe, ryzyko
gospodarcze. Szczególnie widoczna w rachunkowości anglosaskiej. W Polsce nie jest tak
dobitnie wyrażana.
2) Zasada memoriału (art. 6)  obowiązek ujmowania operacji gospodarczy w okresach, w
których wystąpiły bez względu na to, czy rozrachunki z nimi związane zostały uregulowane
czy też nie. Przeciwieństwem tej zasada jest zasada kasowa, ale nie jest ona zasadą
nadrzędną.
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
5
3) Zasada kontynuacji działania  domniemanie, że w dającej się przewidzieć przyszłości (1 rok)
przedsiębiorstwo będzie działać w niezmienionym istotnie zakresie.
4) Zasada ostrożności albo ostrożnej wyceny lub pesymizmu (art. 7)  zaleca taką wycenę
majątku i kapitału przedsiębiorstwa, aby nie zniekształcić wyniku finansowego. Trzeba
patrzeć na wszystko bardziej pesymistycznie, ostrożnie, przyjmując gorszy wariant.
5) Zasada periodyzacji (art. 10)  polega na ujmowaniu całości działalności gospodarczej w
ramach czasowych ograniczonych dwiema kategoriami: miesiąca (podstawowa jednostka
czasu) oraz roku (12 miesięcy). Nie zawsze rok obrotowy zgadza się z rokiem kalendarzowym.
Wyjątek od tego, że rok ma 12 miesięcy  przyjmuje się, że firmy, które rozpoczęły
działalność w drugiej połowie roku kalendarzowego mogą dołączyć ten okres (6 miesięcy) do
kolejnego pełnego roku (czyli nawet pierwszy rok obrotowy będzie miał maksymalnie 18
miesięcy).
6) Zasada podmiotowości  rachunkowość jest prowadzona w jednostkach gospodarczych
wyodrębnionych pod względem majątkowym, organizacyjnym i prawnym. Każdy podmiot ma
swoje księgi rachunkowe i tylko dla niego są prowadzone.
7) Zasada wyższości treści nad formą (art. 4)  podmiot może stosować uproszczenia jeżeli nie
wywiera to ujemnego wpływu na zasadę wiernego obrazu. Praktyczny wyraz tej zasady 
zezwolenie przez ustawę małym podmiotom na sporządzania uproszczonych bilansów (do 2
poziomów).
8) Zasada ciągłości (porównywalności) (art. 5)  nakazuje stałe stosowanie z okresu na okres
przyjętych rozwiązań w celu zapewnienia porównywalności danych np. te same zasady
wyceny, sposoby ustalania wyniku finansowego. W ciągu roku nie ma możliwości zmian
stosowanych rozwiązań; jedynie na początku roku można dokonać zmiany z podaniem
skutków tych zmian.
9) * Zasada współmierności przychodów i kosztów (art. 6)  opisuje pewne elementy np. do
aktywów i pasywów zalicza się również przychody i koszty, które przypadają albo dotyczą
danego okresu, mimo iż nie zostały jeszcze poniesione (koszty) lub zrealizowane (przychody)
np. przychody przyszłych okresów lub rozliczenia międzyokresowe kosztów.
*generalnie zasada ta nie należy do zasad nadrzędnych, ale jest wymieniana dodatkowo.
OPERACJE GOSPODARCZE
Fakty gospodarcze  wszystko to, czym przedsiębiorstwo się otacza.
1) Operacje gospodarcze, które wywołują zmiany majątkowo kapitałowe. (te nas interesują)
2) Operacje gospodarcze, które nie wywołują zmian w bilansie i nie podlegają ewidencji.
Klasyfikacja operacji gospodarczych ad. 1):
" Sposób powstawania:
Jednorazowe, bądz
występujące rzadko  występują z reguły losowo, w sposób
niekontrolowany, nie mają charakteru powtarzalnego, do ewidencji stosuje się specjalne
konta  operacje nadzwyczajne (zyski/straty nadzwyczajne).
Procesowe, występujące powtarzalnie  występują z okresu na okres, przedsiębiorstwo je
kontroluje, ujmuje się je na kontach księgowych.
" Kryterium kierunku działań (przejaw w dokumentach):
Zewnętrzne  co najmniej 2 podmioty, w tym nasz.
Wewnętrzne  dotyczy tylko jednego, naszego podmiotu gospodarczego
Występują dokumenty zewnętrzne i wewnętrzne (zewnętrzne  głównie faktury).
Kryterium fazy procesu gospodarczego (widoczne wyraz
nie w ewidencji kosztów):
Związane z zakupem (zaopatrzeniem).
Związane z fazą produkcji (działalność podstawowa).
Związane z fazą sprzedaży.
" Podział ze względu na charakter zmian jakie wywołują:
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
6
 Operacje bilansowe  wywołują zmiany w składnikach bilansu.
Operacje wynikowe  powodują zwiększenie lub zmniejszenie wyniku finansowego.
2 rodzaje  powodujące powstawanie przychodów (szczególny rodzaj operacji aktywno
pasywnych dodatnich) i powodujące powstawanie kosztów.
Każda operacja wywołuje zmiany w dwóch elementach bilansu np. zakup towaru za gotówkę.
TABELA 1
OPERACJE BILANSOWE (cztery rodzaje)
AKTYWA PASYWA
1. Operacja aktywna 2. Operacja pasywna
(np. zakup towaru za gotówkę) (jest ich mało np. przeznaczenie zysku z lat
ubiegłych na kapitał zapasowy)
Towary (1 000) Kapitał zapasowy
ę!+ ę!+
Gotówka (1 000) Zysk
�!  �! 
3. Operacja aktywno pasywna dodatnia  pomiędzy aktywami i pasywami
(np. towar kupiony na kredyt kupiecki  majątek i długi rosną)
Towar Zobowiązanie z tytułu dostaw i usług
+ "! +
4. Operacja aktywno pasywna ujemna  pomiędzy aktywami i pasywami
(np. uregulowanie zobowiązań)
Gotówka Zobowiązania
 "! 
TABELA 2
OPERACJE WYNIKOWE (trzy rodzaje)
AKTYWA PASYWA
wynik finansowy (W.F.) = przychód (P)  koszty (K)
1. Operacja aktywno pasywna dodatnia
(np. sprzedaż towaru za gotówkę; W.F. rośnie)
Gotówka Przychód
+ "! +
2. Operacja aktywno pasywna ujemna
(np. kupno usługi pocztowej; W.F. maleje)
Pieniądze Przychody
 "! 
3. Operacja pasywna
(np. długi za płatność odroczoną; W.F. maleje)
Przychody
ę!
Zobowiązanie
�! 
Jak widać operacje wynikowe również powodują zmiany w bilansie, dlatego można wyróżniać tylko
operacje bilansowe (operacje wynikowe jako składowa bilansowych).
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
7
DOKUMENTACJA OPERACJI GOSPODARCZYCH
Dowody księgowe  dokumenty stwierdzające zaistnienie operacji. Są to rzetelnie i prawidłowo
sporządzone dokumenty potwierdzające wystąpienie operacji gospodarczej w określonym miejscu i
czasie.
6 cech, które powinien posiadać dowód księgowy:
" Określenie rodzaju dowodu i nr identyfikacyjny (np. faktura VAT).
" (Wiarygodne) określenie stron.
" Treść operacji i jej wartość (określenie, co się stało).
" Data dokonania operacji i data sporządzenia dokumentu.
" Podpis wystawcy dowodu oraz drugiej strony (podpisów może nie być, gdy dokument jest
wystawiony elektronicznie).
" Tzw. dekretacja  jest to sprawdzenie dowodu i zakwalifikowanie go do ujęcia w księgach
oraz wskazanie sposobu ujęcia w księgach. Dekretacja jest dokonywana przez uprawnionych do
tego księgowych. Czynność, której niewykonana żaden program komputerowy.
WYKA
AD 4 (28.10.08)
RODZAJE DOWODÓW KSI
GOWYCH
1) Dowody zewnętrzne  to takie, które albo przychodzą do nas z zewnątrz lub takie, które my
wysyłamy na zewnątrz (dotyczy naszego podmiotu i tego drugiego):
" Faktura VAT  FaVAT  dokumentacja zakupu lub sprzedaży; ta sama faktura tylko rożne
zdarzenia, które dotyczą przedsiębiorstwa.
" Faktura korygująca  występuje obok faktury VAT; poprawia, koryguje błędy jak zostały
popełnione w liczbach (np. kwoty brutto, obliczenie podatku itp.)
" Nota korygująca  dokument ściśle związany z fakturą VAT, ale koryguje błędy mniej istotne np.
błędne określenie kontrahenta, nazwy, adresu itp.).
" Wyciąg bankowy (WB)  potwierdza nasze kontakty z bankiem (tylko to, co już zaistniało 
czynności banku wobec naszej firmy).
" Wz (tzw. wuzetka) czyli wydanie na zewnątrz  zawsze towarzyszy operacji sprzedaży. Nasza
firma wystawia ją kontrahentowi zewnętrznemu. Dokumentuje fizyczne przekazanie towaru,
wystawia osoba wydająca towar (np. magazynier), dowód na to, że towar opuścił firmę. Sprzedaż
wydanie towaru i przychód.
" Polecenie przelewu (PP)  to, co my składamy do banku w celu uregulowania zobowiązań.
" Czeki
" Weksle
2) Dowody wewnętrzne:
" Dokumenty kasowe  potwierdzające obrót środkami pieniężnymi w przedsiębiorstwie:
KW  kasa wypłaci  rozchody
KP  kasa przyjmie  wpłaty
Funkcjonują tylko wtedy, gdy rozchodów i wpływów jest niewiele. Gdy transakcji jest więcej
wystawianie tych dokumentów jest nieopłacalne i są one zastępowane przez:
RK  raport kasowy  dokument zbiorczy sumujący wszystkie wpływy i rozchody np. z
danego dnia, miesiąca itd., po czym księguje się wszystko na kontach. Kasy fiskalne
automatycznie generują raport fiskalny (rozszerzony odpowiednik RK).
" Dokumenty związane ze środkami trwałymi (z ich fizycznym przemieszczaniem się); wydają je
upoważnieni księgowi lub odpowiedzialne za dany środek trwały osoby:
OT  odbiór środka trwałego  od kiedy i gdzie jest używany, kto odpowiada za środek
trwały. Dodatkowo umieszcza się nr identyfikacyjny środka trwałego.
PT  przesunięcie środka trwałego  potwierdza zmianę miejsca użytkowania.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
8
 LT  likwidacja środka trwałego  rzeczywista fizyczna likwidacja; wystawiany przy
zakończeniu protokołu likwidacyjnego.
" Dokumenty związane z podstawową działalnością  potwierdzające obieg towarów i
materiałów:
Pz  przyjęcie z zewnątrz  potwierdza ile, jakiego towaru/materiału fizycznie przybyło i
zostało złożone w magazynie. Pz muszą współgrać z fakturą.
Rw  rozchód wewnętrzny  potwierdza wydanie materiałów w obrębie
przedsiębiorstwa. Najczęściej do produkcji, ale nie tylko (np. środki czystości lub artykuły
biurowe dla pracowników).
Pw  przyjęcie wyrobów  potwierdza przekazanie wyrobów gotowych z linii
produkcyjnej do magazynu.
Zw  zwrot wewnętrzny  potwierdzenie zwrotu materiałów, surowców do magazynu.
MM  przesunięcie międzymagazynowe  potwierdzenie (np. z oddziału do oddziału, z
filii do filii).
" LP  lista płac  naliczenie wynagrodzeń, moment potwierdzający zaistnienie zobowiązania
przedsiębiorstwa wobec swoich pracowników.
" PK  polecenie księgowania  sporządzane przez księgowych. Potwierdza wszystkie operacje
księgowe, które nie mają innych dokumentów potwierdzających.
Dokumenty księgowy powinny być wypełniane w sposób trwały (np. nie można ołówkiem). Muszą
być w języku polskim i w walucie polskiej. Gdy mamy do czynienia z dokumentami obcymi to muszą
one być przetłumaczone na polski język i przeliczone na polskie złote; najczęściej dokonuje się tego
na odwrocie dokumentu, jeśli jest miejsce. Nie ma obowiązku tłumaczenia przysięgłego.
KONTA BILANSOWE  FUNKCJONOWANIE
Dwa podstawowe rodzaje kont bilansowych:
1) Konta aktywne
2) Konta pasywne
Konto  teowe T  uproszczone, dla celów dydaktycznych.
nazwa  najczęściej nazwa jakiegoś składnika bilansu
strona lewa  debetowa (Dt) lub winien (Wn) strona prawa  kredytowa lub ma (Ma)
suma obrotów suma obrotów
Konto ma dwie strony, gdyż tak wymyślił Luca Pacioli  nie znał po prostu liczb ujemnych. Twierdził,
że można wszelkie zmiany zapisywać po drugiej stronie konta. Suma obrotów to suma zapisów po
obu stronach. Saldo  różnice pomiędzy obrotami stron (zależne od rodzaju konta).
+ zwiększenie zmniejszenie 
konto aktywne

Sp  stan początkowy

+

+

+
" "
Saldo końcowe debetowe SDt
= =
Znak równości można umieścić również na linii dzielącej konta. Minusy oznaczają składniki
zmniejszające aktywa. Stan początkowy = saldo początkowe. Suma zamyka konto.
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
9
Po stronie debetowej zawsze będzie więcej. Saldo na kontach aktywnych piszemy tam gdzie jest
mniej, czyli strona obrotów kredytowych. Saldo debetowe pokazuje, że strona obrotów debetowych
jest większa. Po określeniu salda strony powinny się sobie równać. Konta można zamknąć w każdej
chwili, z reguły robi się to na koniec miesiąca.
Saldo końcowe  funkcje: określa wartość danej kategorii w bilansie; pokazuje nam saldo
początkowe na następny okres.
 zmniejszenie zwiększenie +
konto pasywne

Sp  saldo początkowe

(np. jakieś długi)

+

+

+
" "
Saldo końcowe kredytowe SCt
= =
Prawie zawsze strona kredytowa jest większa od debetowej. Saldo również umieszczamy tam gdzie
jest mniej. Jeżeli strony są równe, to nie piszę się sald zerowych.
WYJ
TEK saldo kredytowe pokazuje zysk (sytuacja normalna), ale odwrotnie saldo debetowe
oznacza stratę z działalności gospodarczej  przykładem jest tu konto wynik finansowy:
 zmniejszenie zwiększenie +
wynik finansowy
koszty (K) przychody (P)
>
" "
SDt
Wszystkie inne rodzaje kont opierają się na zasadach funkcjonowania kont pasywnych i aktywnych.
KONTA WYNIKOWE  FUNKCJONOWANIE
Są to konta, które ujmują zmiany kategorii przychodów albo zmian kategorii kosztów. Teoretycznie w
firmie może ich nie być, gdyż wszystko może być księgowane na koncie wynik finansowy (jednak jest
to nieczytelne). Funkcjonują całe grupy kont przychodów i kosztów.
 zmniejszenie zwiększenie +
przychody
Konta przychodów funkcjonują jak konta pasywne.
+ zwiększenie zmniejszenie 
koszty
Konta kosztów funkcjonują tak jak konta aktywne.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
10
Cechą charakterystyczną jest to, że nie ma na nich sald początkowych i końcowych. Spowodowane
jest to operacją jaka pod koniec miesiąca przebiega w firmie różnica pomiędzy debetem i
kredytem jest przenoszona jednym zapisem na konto wynik finansowy.
+ koszty   wynik finansowy +  przychody +
1 500 500 200 3 500
500 700
2 000 4 500 5 800 800
1 000 1 000
" 5000 " 5000 " 6000 "6000
Przykład konta aktywnego wynikowego:
+ zwiększenie zmniejszenie 
środki pieniężne w kasie
800
Sp 2 750
1 200
250
500
500
1 500
" 5 000 " 2 500
SDt 2 500  Sp następnego okresu
5000 5000
Przykład konta pasywnego wynikowego:
 zmniejszenie zwiększenie +
zobowiązania z tytułu dostaw i usług
1 200
Sp 2 000
1 000
4 500
300
500
" 2 500 " 7 000
SCt 4 500
7 000 7 000
Operacje gospodarcze księguje się wg tzw. zasady podwójnego zapisu  każdą operacje gospodarczą
księguje się dwukrotnie na różnych stronach kont w równoważnych kwotach. To, co zaksięgowano
raz po debecie musi być równe temu, co na kredycie.
Przykład:
środki pieniężne w + towary  środki pieniężne w zobowiązania z tytułu
kasie banku dostaw i usług
Sp 3 500 1) 1 500 1) 1 500 Sp 10 000 2) 1 800 2) 1 800 Sp 2 000
3) 3 000 3) 1 000
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
11
DZIELENIE KONT
Konta dzieli się w celu zwiększenia zasobów informacji płynących z księgowości. Wyróżniamy dwa
podziały kont: 1) poziomy i 2) pionowy. Podziały są przeprowadzane niemal w każdym
przedsiębiorstwie.
1) Podział poziomy  wyodrębnia się część zapisów z obu stron konta.
Często nie wystarcza wyodrębnienie podstawowych grup i tworzy się kolejne konta analityczne.
Konta szczegółowe  analityczne; mają węższą treść i stanowią uszczegółowienie konta
syntetycznego (podstawowego). Konto syntetyczne z reguły ma numery trzycyfrowe.
330  1 (pierwszy poziom analityki z pierwszego konta syntetycznego)
330  1  3 (trzeci poziom analityki  towar 3A)
Zawsze najpierw zapisujemy na koncie syntetycznym. Przepisanie, powielenie zapisu na konta
analityczne (tzw. zapis powtarzany).
Podział poziomy może również wyglądać trochę inaczej, gdy mamy niewiele kategorii np. towaru.
Rozpisuje się konto syntetyczne na np. 3 oddzielne konta, które funkcjonują tak jak jedno konto.
2) Podział pionowy  wyodrębnia się część zapisów, ale tylko z jednej strony konta; musi się ona
charakteryzować jakąś wspólną cechą.
Przykładem  ekstremalnym , gdy konto zostaje całkiem puste jest wyodrębnienie zapisów konta
wynik finansowy, czyli kosztów i przychodów do dwóch oddzielnych kont. Dopiero na koniec miesiąca
przenosi się z kont koszty i przychody zapisy do konta wynik finansowy.
Kolejnym przykładem jest wyodrębnienie zapisu  zużycie na skutek działania (tzw. umorzenie
wartości) z konta środki trwałe (prawa strona) do konta o nazwie  umorzenie środków trwałych .
Konto  środki trwałe konto korygowane, a konto  umorzenie konto korygujące (zawsze przy
podziale pionowym).
Poprzez podział pionowy otrzymujemy treść szczegółową tylko jednej kategorii konta. Reszta jest
nadal ujmowana wspólnie.
WYKA
AD 5 (4.11.08)
A

CZENIE KONT
A
ączenie kont jest zdeterminowane brakiem potrzeby szczegółowych informacji. Stosuje się je
wówczas, gdy zbędne jest tak szczegółowe grupowanie składników lub gdy liczba operacji
ujmowanych na danym koncie jest niewielka  a więc nie ma potrzeby odrębnej ewidencji danego
składnika. Np. konto  środki trwałe ,  gdy przedsiębiorstwo nie ma ich dużo i nie potrzeba
oddzielnych kont. W wyniku połączenia dwóch lub więcej kont aktywnych powstaje konto aktywne.
Analogicznie połączeniu ulegają konta pasywne w jedno pasywne.
A
ączenie kont aktywnych z kontami pasywnymi  np. konto  należności (aktywne) z kontem
 zobowiązania (pasywne) powstaje konto  rozrachunki (aktywno pasywne).
należności od zobowiązania firmy
rozrachunki z X
pracownika X wobec X
Sp *Sp 200   Sp 1000 Sp
500 300
800 900
2 000 �!
3 300 2 200
Sd 1 100
Konto wyraża należności wobec X
*saldo początkowe  należności od X |   saldo początkowe  zobowiązania wobec X
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
12
Konto  rozrachunki z X podaje informację syntetyczną: kto, ile i komu jest winien. Jest ono kontem
połączonym. Saldo debetowe jest charakterystyczne dla należności. Charakter konta rozpoznaje się
saldzie początkowym i końcowym.
Rozrachunki
+


+
Takiego rodzaju konto występuje w sferze budżetowej (rozrachunki szczegółowe).
Przykład działania konta  rozrachunki z tytułu podatku VAT :
rozrachunki z koszt własny
rachunek przychody ze
tytułu podatku towary sprzedanych
bankowy sprzedaży
VAT towarów
1.220 2.330 Sp 1.1220 1.1000 2.1000 2.1500 2.1000
(zobow.) 5 000
2.1830
220 330
SCt
110
1. 1000 (cena towaru/zakupu netto) + 220 (VAT 22%) = 1220 (kwota brutto do zapłaty)
2. 1500 (cena sprzedaży netto) + 330 (VAT 22%) = 1830 (kwota brutto do zapłaty)
110  zobowiązanie krótkoterminowe
Koszt własny sprzedanych towarów nazywany też jest wartością sprzedanego towaru w cenie zakupu.
W ten sposób działają wszystkie konta łączone (rozrachunkowe); raz jest ono aktywne, raz pasywne,
może być cały czas pasywne lub aktywne. Rozpoznajemy po saldzie końcowym. Konta te pokazują
albo należność albo zobowiązanie.
Rozrachunki musza być prowadzone z konkretnego tytułu np. rozrachunki z pracownikiem A (tytuł).
Występują również konta łączone  wieloimienne.
Rachunek bankowy łączy się z kredytem  przykład konta łączonego.
WYCENA MAJ
TKU i KAPITAA
U PRZEDSI
BIORSTWA
Wycena majątku
I) AKTYWA TRWAA
E
a) Środki trwałe  rzeczowe aktywa trwałe
środki trwałe w budowie środki trwałe (maszyny i urządzenia)
500 000 (cena zakupu x) 526 000 x) 526 000
śr. trwałego)
10 000
1 000
15 000
Ustalenie wartości początkowej
" Wartość początkowa środka trwałego  wszystkie koszty związane z wejściem w posiadanie
środka trwałego do momentu oddania go do eksploatacji.
" Sytuacja, gdy wartość środka trwałego jest nieznana np. przy aportach do spółek  używa się
pojęcia  wartości godziwej przy oszacowaniu wartości.
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
13
 wartością godziwą nazywamy cenę, za jaką dany składnik majątku mógłby zostać sprzedany lub
wymieniony, a transakcja miałaby miejsce pomiędzy dwoma dobrze poinformowanymi, jednakowo
zainteresowanymi i niepowiązanymi podmiotami.
Inaczej nazywana doskonałą albo idealną ceną rynkową  taka, którą można uzyskać podczas
transakcji całkowicie obiektywnej.
" Jeżeli przedsiębiorstwo samo wytwarza środek trwały, to wartość ustalamy albo na podstawie
 wartości godziwej albo prościej wartość początkową traktujemy jako sumę kosztów
poświęconych na wytworzenie tego danego środka trwałego i nazywamy  sumą kosztów .
Wycena na moment oddania do eksploatacji jest tylko pierwszym krokiem wyceny środka trwałego.
Kolejne kroki wyceny następują podczas zużywania danego środka trwałego (są jednak środki trwałe,
które się nie zużywają i nie tracą na wartości np. grunty, zabytki, dzieła sztuki).
Zużycie środka trwałego jest przyczyną utraty wartości (permanentnie) umorzenie środków
trwałych.
saldo końcowe konta  środki trwałe  saldo końcowe  umorzenie środka trwałego = wartość netto
środków trwałych.
Nie ma narzuconej metody obliczania utraty wartości środka trwałego. Prawo podatkowe wskazuje
jednak pewne metody.
Amortyzacja podatkowa  naliczenie zużycia środków trwałych na podstawie prawa podatkowego.
METODY:
1. Metoda liniowa  w pełni opracowana w prawie podatkowym; niezbyt trudna w realizacji.
Zakłada, że środek trwały zużywa się równomiernie, czyli od pierwszego miesiąca do ostatniego
miesiąca funkcjonowania środka trwałego w firmie odpisy amortyzacyjne są jednakowe.
Załącznik do ustawy zawiera tabelę stawek amortyzacyjnych (grupy od 0 9); określone z góry
przez ministerstwo. Dla maszyn i urządzeń stawka wynosi ok. 10% rocznie utraty na wartości.
526 000 x 10% = 52 600 (tyle środek trwały straci na wartości w ciągu roku)
52 600/12 miesięcy = 4 383,30 (strata na wartości na miesiąc)
Amortyzacja albo do pierwszego miesiąca funkcjonowania do miesiąca ostatniego, albo od
miesiąca nabycia środka trwałego (możliwość wyboru).
I miesiąc:
umorzenie środka trwałego koszty prowadzenia działalności
y) 4 383,30 y) 4 383,30

Co miesiąc saldo początkowe konta  umorzenie środka trwałego będzie się powiększać, aż po 10
latach wartość środka trwałego osiągnie 0  sytuacja idealna.
Warto sięgnąć do informacji szczegółowych na temat zużycia, aby mieć pełny obraz jak bardzo
dany środek trwały jest zużyty.
Metodę liniową można zastosować do każdego środka trwałego i każdej wartości niematerialnej i
prawnej.
2. Metoda dygresywna  zakłada, że środek trwały traci najbardziej na swojej wartości na początku
eksploatacji, a póz
niej, w miarę upływu czasu spadek wartości normuje się na podobnym
poziomie.
Największa produktywność środka trwałego  pierwsze lata używania. Póz
niej  mniejsza
produktywność  mniejsze zużycie.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
14
Cechy charakterystyczne:
Korzystanie z tzw. przeliczników/współczynników podwyższających. Stosuje się wyższe
stawki niż w metodzie linowej. Stawki ustalone przez ustawodawcę  nie ma większego
przelicznika niż 3.
I rok eksploatacji:
526 000 x 10% x 2 = 105 200
105 200/12 miesięcy = 8 766,60
Odpisy amortyzacyjne będą różne w kolejnych latach używania środka trwałego.
W II roku i kolejnych eksploatacji odpisy amortyzacyjne będą liczone od wartości netto
środka trwałego:
II rok eksploatacji:
526 000  105 200 = 420 800
420 800 x 10% x 2 = 84 160
84 160/12 = 7 013,33
III rok eksploatacji:
420 800  84 160 = 336 640
336 640 x 10% x 2 = 67 328
67 328/12 = 5 610
IV rok eksploatacji:
336 640  67 328 = 269 312
269 312 x 10% x 2 = 53 862
53 862/12 =
V rok eksploatacji:
269 312  53 862 = 215 450
215 450 x 10% x 2 = 43 090 d" 52 600
Po przejściu na metodę liniową: 526 000 x 10% = 52 600; co roku odpis będzie obliczany
od 526 000.
Od roku (w tym przypadku V go roku), w którym wartość amortyzacji spadła poniżej lub jest
równa wartości amortyzacji wynikłej z obliczeń wg metody liniowej (52 600), przechodzimy z
metody degresywnej na metodę liniową (tzw. metoda liniowo dygresywna). Wskazana
metoda zapewnia pełne odpisanie wartości początkowej środka trwałego w ciężar kosztów
w związku z jego zużyciem. Można zyskać ok. 2 lat amortyzacji w tym przypadku. Przy
metodzie liniowej zawsze 10 lat amortyzacji przy stawce 10%. Nie da się zmienić metody, raz
wybrana metoda zostaje na stałe.
Nie wszystkie grupy środków trwałych podlegają metodzie degresywnej. Podlegają tylko te, które są
zaliczane do odpowiednich grup środków trwałych mechanicznych (maszyny, urządzenia, środki
transportu) liniowo lub dygresywnie; można wybrać.
Prawo podatkowe nie zabrania stosowania innych metod, ale jest jeden warunek odpisy muszą
być nie wyższe niż te, które byłyby obliczana metodą liniową lub dygresywną (jeśli jest dopuszczona).
b) Wycena wartości niematerialnych i prawnych  często nie mają określonej dokładnej
wartości. Jeżeli te aktywa nie posiadają inaczej wyrażonej wartości tak jak np. zakupione
koncesje, licencje itp. (one mają wartość), to stosuje się  wartość godziwą .
Wartość firmy  nadwyżka ze sprzedaży firmy ponad wartość nominalną aktywów. Wartość
firmy powstaje tylko w momencie sprzedaży firmy lub przejęcia zarządu nad firmą. W innych
przypadkach nie powstaje wartość firmy.
W przypadku wartości niematerialnych i prawnych możliwa jest jedynie metoda liniowa;
załącznik do ustawy ze stawkami amortyzacyjnymi  wyraz
nie wyższe stawki niż przy
środkach trwałych. Ustawodawca wychodzi z założenia, że wartości niematerialne i prawne
tracą szybciej na wartości. Umorzenie po około 5 latach. Stawki nawet na poziomie 50%.
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
15
Wartości unikatowe  nie mają odpowiedników na rynku; nie ma możliwości oszacowania
wartości jakąkolwiek z w/w metod, jedynie biegły rzeczoznawca może wycenić aktyw i na tej
podstawie wprowadza się wartość do ksiąg rachunkowych.
c) Wycena inwestycji długoterminowych  wszystkie te aktywa, które przedsiębiorstwo kupuje
w celu osiągnięcia korzyści np. nieruchomości, papiery wartościowe.
Dwa sposoby wyceny:
Według ceny zakupu (wartość historyczna)
Według ceny nabycia (cena zakupu powiększona o koszty związane z wejściem w posiadanie
danej inwestycji np. kosztem jest prowizja)
Inwestycji długoterminowych nie amortyzuje się. Występuję tzw. proces aktualizacji
wartości  przeszacowanie wartości/dostosowanie wartości do cen rynkowych.
Przykład:
zakup akcji po 100 zł  100 000 zł  inwestycja długoterminowa
koniec roku  akcje po 130 zł  aktualizacja  130 000
kolejny okres  akcje po 150 zł  aktualizacja  150 000
Dzięki temu inwestycja wyrażona jest w cenach rynkowych. Należy dokonywać aktualizacji w
sposób ciągły, nie można jej zaprzestać, jeśli już raz się zaczęło ją robić.
Cel urealnienie majątku, wyrażenie w kwotach, w jakich byłby on możliwy od uzyskania.
d) Wycena należności krótkoterminowych  nie są w żaden sposób amortyzowane, mogą być
aktualizowane. Wycenia się wg cen obowiązujących w dniu zawarcia transakcji (np.
transakcja sprzedaży jakichś aktywów innych niż towary i wyroby).
WYKA
AD 6 (18.11.08)
II) AKTYWA OBROTOWE
a) Wycena zapasów  surowce do produkcji, wyroby gotowe, półprodukty, produkty w toku,
towary, materiały. Często trudno obliczyć wartość, jest to w wielu przypadkach
nieekonomiczne.
METODY:
1. Metoda szczegółowej identyfikacji  specific identefication (SI)  gdy nie ma możliwości
jej zastosowania to należy wykorzystać tzw. metody uproszczone:
2. Metoda  pierwsze przyszło/pierwsze wyszło  first in/first out (FIFO)  wycenia zapas
od najstarszych, to co najstarsze sprzedajemy jako pierwsze. Metoda najlogiczniejsza z
punktu widzenia racjonalnego gospodarowania i jednocześnie najpopularniejsza.
3. Metoda  ostatnie przyszło/pierwsze wyszło  last in/last out (LIFO)  przeciwieństwo
poprzedniej; wycena od zapasów najmłodszych, najbliższych momentowi wydania. Dobre
zastosowanie w gospodarce inflacyjnej. Wycena daje najbardziej rzeczywisty pomiar z
punktu widzenia rozchodu towaru.
4. Metoda średniej ważonej (ceny przeciętnej)  weighted average (WA)  najbardziej
sztuczna metoda. Posługuje się ceną przeciętną całego zapasu ustaloną przed każdym
wydaniem towaru. Im więcej zakupów tym cena jest bardziej sztuczna. Daje dobre
rezultaty, gdy firma kupuje towary od wielu dostawców, gdy ceny nie różnią się bardzo
od siebie np. 4,10 4,15 zł.
Przykłady zastosowania w/w metod:
stan początkowy na 1.11  10 szt. x 150 zł
zakup na 5.11  10 szt. x 180 zł
zakup na 10.11  10 szt. x 130 zł
sprzedaż (wydanie) na 13.11  15 szt. x 200 zł
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
16
FIFO:
10 szt. x 150 = 1 500
5 szt. x 180 = 900
Wartość  2 400
3 000  2 400 = 600 (wynik finansowy)
LIFO:
10 szt. x 130 = 1 300
5 szt. x 180 = 900
Wartość  2 200
3 000  2 200 = 800 (wynik finansowy)
WA:
10 150 10 180 10 130
153,33 ś
30
Rozchód  15 x 153,33 = 2 300
3 000  2 300 = 700 (wynik finansowy)
Jedynym momentem, w którym możemy zmienić metodę z LIFO na FIFO (i na odwrót) jest początek
roku kalendarzowego.
W tzw. informacji dodatkowej do bilansu przedsiębiorstwo musi podać metodę wyceny zapasów.
Przy zmianie metody trzeba przeliczyć również wartość zapasów wg nowej metody; należy wykazać
skutki zastosowania danej (nowej) metody.
Wszystkie w/w metody są metodami tzw. wyceny po cenach rzeczywistych.
Gdy cena szybko się zmienia jest płynne, to można zastosować wycenę po stałych cenach
ewidencyjnych. Na wstępie przyjmujemy jakąś cenę, która będzie stanowiła podstawę dla wyceny.
Skutkuje ogromnym uproszczeniem gospodarki magazynowej.
Przy stosowaniu tej metody występują odchylenia od cen ewidencyjnych  różnica pomiędzy stałą
ceną ewidencyjną, a ceną rzeczywistą. Księgowy ujmuje te odchylenia na koncie i tylko rozlicza
różnice na tym koncie. Metoda jest bardzo szeroko stosowana.
Gdy przedsiębiorstwo dokonuje zakupów w odległych miejscach i faktura  rozminie się z towarem:
" Nieudokumentowane przyjęcie towaru na kwotę 2 000  dostawy niefakturowane
" Przychodzi faktura, a nie ma towaru  3 200 towary w drodze
Przedsiębiorstwo tworzy w takich sytuacjach konta  rozliczenie zakupu (konto pomocnicze):
rozliczenie zakupu towary
3 200 2 000 (dostawy 2 000 (zakup)
(towary w niefakturowane)
drodze)
Gdy przyjdzie dowód (np. faktura), ale nie ma towaru, to należy taki dowód zaksięgować:
zobowiązania z tytułu dostaw i usług
3 200
Gdy towar przyjdzie, to księguje się go na odpowiednich kontach, czyli m.in. na kontach  towary .
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
17
b) Wycena środków pieniężnych  dzielimy na krajowe oraz zagraniczne środki pieniężne.
Krajowe środki pieniężne:
1. Gotówka w kasie  pieniądz gotówkowy  banknot (prawny środek płatniczy) oraz bilon
(moneta zdawkowa).
2. Środki na rachunkach bankowych  służą do regulowania należności; środki bieżące oraz
lokaty.
3. Inne środki pieniężne mające charakter zamienny pieniądza:
a) Czek  polecenie wypłaty okazicielowi lub wskazanej osobie wypłaty z konta
wystawcy (inwestycja krótkoterminowa).
b) Weksel  zobowiązanie wypłaty określonej sumy określonej osobie bądz
okazicielowi.
Papier wartościowy krótkoterminowy (inwestycja). Dyskonto weksla  różnica
pomiędzy tzw. sumą wekslową, a wartością zobowiązania. Dyskonto tracone jest
kosztem, z drugiej strony jest przychodem tego, komu wystawiony został weksel.
c) Akredytywa  forma rozliczeń bezgotówkowych polegająca na zablokowaniu sumy
pieniężnej na rachunku dłużnika i zarezerwowaniu jej tylko dla konkretnego
wierzyciela. Kwota zostaje wykorzystana w momencie wykonania umowy lub po
upływie ważności akredytywa. Bardzo bezpieczna forma płatności, dobra gdy
pomiędzy kontrahentami nie ma zaufania. Zabezpieczenie transakcji.
Waluty obce  zagraniczne środki pieniężne:
Zarówno rzeczywiste waluty obcych krajów, jak i międzynarodowe jednostki rozliczeniowe
(dawniej rubel transferowy i ECU).
Różnice kursowe  różnica pomiędzy kursem danej waluty z dnia powstania należności lub
zobowiązania, a kursem z dnia uregulowania należności lub zobowiązania.
a) 1000 Ź x 3,6 = 3 600 (zapłata należności za trzy tygodnie i wtedy kurs spadł na 3,45 za 1 Ź )
1) 1000 Ź x 3,45 = 3 450 (kwota ta reguluje należność 3 600)
3) 3 600  3 450 = 150 (koszt finansowy) różnica kursowa ujemna na niekorzyść, strata 150.
b) 1000 $ x 3 = 3 000 (w dniu powstania należności za sprzedany towar)
2) 1000 $ x 3,2 = 3 200 (w dniu uregulowania należności kwota ta reguluje należność 3 000)
4) 3 200  3 000 = 200 (przychód finansowy) różnica kursowa dodatnia na korzyść, zysk 200.
należności z tytułu rachunek koszt przychód
przychody ze sprzedaży
dostaw i usług bankowy finansowy finansowy
x) 3 600 1. 3 600 1. 3 450 3. 150 2. 3 000 4. 200
y) 3 000 2. 3 000 2. 3 200
Dokładnie tak samo dzieje w przypadku zobowiązań.
Środki niwelowania różnić kursowych:
"  półśrodek  dopuszczenie prowadzenia ewidencji w walutach obcych.
"  lekarstwo  wejście do strefy euro, tylko w jej obrębie.
Sytuacja, gdy posiadamy walutą obcą np. dolar kupiony kiedyś po 4 pln. Można zaktualizować
wartość waluty od ceny zakupu do ceny rynkowej obowiązującej w konkretnym dniu np. 2,8 pln.
Majątek się zmniejszy, ale będzie on bardziej rzeczywisty  taki jest cel przeszacowania.
Prawo podatkowe odrzuca wszelkie aktualizacje, za wyjątkiem tych, które od czasu do czasu
 wypuszcza , czyli tabele aktualizacji, ale tylko środków trwałych.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
18
WYKA
AD 7 (25.11.08)
RACHUNEK ZYSKÓW i STRAT
Koszt
Pojęcie  kosztu  koszt, nakład, wydatek, używane na co dzień zamiennie. W rachunkowości
oznaczają co innego.
1. Definicja literaturowa  wyrażone wartościowo użycie zasobów majątkowych ponoszone dla
uzyskania określonego efektu, czy realizacji określonych funkcji. Koszt zawsze i tylko może
być określony wartościowo (np. w złotówkach), zawsze jest zużyciem. Ponoszony dla
uzyskania efektu, realizacji funkcji  np. zatrudnienia pracownika, opłacenia mediów,
telefonu itp. Wyrażenie wartościowe odróżnia koszt od nakładu. Nie ma kosztu bez efektu
(poza prawem podatkowym).
2. Definicja ustawowa (uniwersalna)  w ustawie o rachunkowości; uprawdopodobnienie
zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnej wielkości w
formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia zobowiązań, które doprowadzą do
zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w sposób innych niż
wycofanie kapitału przez współwłaścicieli/udziałowców. Definicja literaturowa wskazuje na
naturę kosztów. Ustawowa raczej wskazuje, co koszt robi, jak działa. Koszt powoduje
zmniejszenie przychodu.
Nakład  zużycie czynników działalności wyrażone w jednostkach naturalnych lub wartościowo, ale
niezorientowane na określony cel działalności. Różni się od kosztu celowością. Nakład, który ma cel
jest kosztem. Nakład jest kosztem jeśli możemy go wyrazić w jednostkach pieniężnych.
Wydatek  każdy rozchód środków pieniężnych bez względu na cel rozchodu.
Prawie każdy koszt jest wydatkiem, prawie każdy wydatek jest kosztem.
Gdy przedsiębiorstwo płaci podatek od towarów i usług, to jest to wydatek, nie jest to koszt.
Ewidencja kosztów jest bardzo ważnym elementem, są w przedsiębiorstwach często osobne komórki,
które zajmują się tylko kosztami.
KLASYFIKACJA KOSZTÓW
1) Według rodzaju kosztów.
2) Według realizowanych funkcji:
" Związane z zaopatrzeniem i zakupem (koszty zakupu)
" Koszty działalności podstawowej (produkcyjnej, handlowej, usługowej)
" Koszty związane ze sprzedażą
" Związane z zarządzaniem przedsiębiorstwem
3) Według miejsca powstawania kosztów (MPK):
" Koszty wydziałów podstawowych (produkcyjnych, handlowych i usługowych)
" Koszty wydziałów pomocniczych
" Zarządu
" Zakupu
" Sprzedaży
4) Możliwość przyporządkowania kosztów do rezultatów działalności:
" Te, które można przyporządkować (bezpośrednie)  np. zużycie materiałów,
wynagrodzenie pracowników.
" Pośrednie  nie da się jednoznacznie przyporządkować. Dotyczą różnych rezultatów,
efektów np. zużycie energii elektrycznej, wynagrodzenie pracowników
zarządzających produkcją.
5) Rodzaj działalności gospodarczej:
" Koszty podstawowej działalności operacyjnej (produkcyjnej, handlowej, usługowej)
" Koszty pozostałej działalności operacyjnej
" Koszty działalności finansowej
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
19
Jak koszty muszą być w przedsiębiorstwie dzielone?
Warianty ewidencji kosztów:
1) Według rodzaju  tylko w układzie rodzajowym kosztów. Jakiego rodzaju koszty są
ponoszone. Wariant dla małych przedsiębiorstw, które nie są przedsiębiorstwami
produkcyjnymi  musimy liczyć ile kosztuje produkcja.
2) Według realizowanych funkcji i miejsca powstawania kosztów  w układzie funkcjonalno
podmiotowym. Przede wszystkim dla niewielkich przedsiębiorstw. Umożliwia policzenie
kosztów produkcji. Może być dla przedsiębiorstw produkcyjnych.
3) Ewidencja kosztów w dwóch układach (rodzajowym i funkcjonalno podmiotowym)  dla
reszty przedsiębiorstw.
rozliczenie kosztów układ funkcjonalno
układ rodzajowy
rodzajowych podmiotowy

Najdokładniejsza informacja jaki jest koszt i miejsce jego powstawania. Po zestawieniu tych dwóch
informacji przedsiębiorstwo może racjonalnie zarządzać kosztami.
Układ rodzajowy  jaki jest rodzaj kosztów (co najmniej 7 kategorii kosztów):
1) Amortyzacja  kosztowe wyrażenie umorzenia środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych. W dużych przedsiębiorstwach rozbija się na dwa.
2) Zużycie materiałów i energii  materiałów do produkcji (np. ich wydanie, zakup i od razu
wydanie do produkcji), zapłata za energię, zakup materiałów pomocniczych i zużycie
czasopism i gazet też się tu księguje (wydawanie do zużycia).
3) Usługi obce  ciężko określić zakres treściowy. Usługi świadczone przez obce podmioty
gospodarcze (koszty tych usług).
4) Podatki i opłaty  część podatków się tu mieści. Nie księguje się na nie: podatku
dochodowego i VAT. Bo podatki te mają swoje własne konta (VAT), albo nie są kosztem
(podatek dochodowy). Wszystkie podatki lokalne: rolny, leśny, od nieruchomości, środków
transportowych, VAT niepodlegający odliczeniu. Wszelkie opłaty niemającego charakteru
sankcyjnego  skarbowe, księgowe, towarowe itp.
5) Wynagrodzenia  brutto naliczane w formie pieniężnej, w naturze niezależnie od rodzaju
umowy o pracę.
6) Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia  ta część składek ZUS, którą opłaca pracodawca
(całość składki podzielona na 2 części: 1  płaci pracodawca; 2  płaci pracownik). Inne
świadczenia  na rzecz pracowników, które są obowiązkowe, a narzucone odrębnymi
przepisami (np. przepisami BHP, odzież ochronna i obuwie ochronne).
7) Pozostałe koszty rodzajowe  ubezpieczenia majątkowe, rozliczenia podróży służbowych,
koszty reprezentacji i reklamy.
Te siedem kategorii to wykaz minimalny dla przedsiębiorstwa.
Z. M. i
amortyzacja U. O. P. O. wynagr. USŚ PKR
E.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
20
Gdzie powstaje koszt?  klasyfikacja w układzie funkcjonalno podmiotowym:
1) Koszty zakupu  od momentu zakupu do momentu składowania w magazynie (razem z tym
składowaniem):
" Transport
" Załadunek
" Ubezpieczenie
" Koszty magazynowania
2) Koszty działalności podstawowej (zależą od rodzaju działalności)
" Największe  działalności produkcyjnej
" Konto koszty działalności produkcyjnej  koszty bezpośrednie (wynagrodzenia
pracowników produkcyjnych, materiały do produkcji), obok koszty wydziałowe
(pośrednie  nie da się ich powiązać z produktem np. oświetlenie hali produkcyjnej,
wynagrodzenia dla osób sprzątających). Co raz więcej kosztów wydziałowych ok. 70%
" Działalność handlowa, usługowa  z reguły wszystkie koszty.
" Koszty działalności handlowej  koszty utrzymania sklepu: pensja pracowników,
oświetlenie, amortyzacja sklepu itp.
" Koszty działalności usługowej  usługi rozumiane jako specyficzny rodzaj produkcji:
Wydziałowe  pośrednie wytworzenie usługi
Bezpośrednie
3) Koszty działalności pomocniczej  wyodrębnione organizacyjnie komórki, które mają
pomagać innym działom przedsiębiorstwa np. kotłownia, warsztat remontowy.
4) Koszty sprzedaży  związane ze sprzedażą, towarzyszące jej np. koszty transportu
sprzedanych towarów do klienta, koszt opakowania itp.
5) Koszty ogólnego zarządu  koszty zarządzania przedsiębiorstwem, organizacji, administracji,
funkcjonowania przedsiębiorstwa jako całości:
" Koszty administracyjne (wynagrodzenia kierownika itp.).
" Koszty ogólne (np. utrzymania terenów zielonych, magazynów, ochrony 
funkcjonowania firmy jako całości).
Ewidencja kosztów w 2 układach rodzajowych wywołuje dwa skutki:
" Dwukrotne obliczanie wyniku finansowego.
" Porównywalność kosztów w układzie rodzajowym i podmiotowym  czy jest to
samo? NIE! Nie do końca te same koszty są w układzie rodzajowym (poniesione w
pewnym okresie) i w układzie funkcjonalno podmiotowym (koszty dotyczącego
danego okresu).
WYKA
AD 8 (2.12.08)
c.d. kosztów
Koszty produkcji (koszty działalności podstawowej produkcyjnej) to konto, na którym  odbywa się
cała produkcja (wyrób produktów). Koszty zapisujemy po stronie debetowej.
wyroby gotowe odpady

koszty produkcji

produkcja w toku braki


wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
21
Jaki może być efekt produkcji? Rezultatem produkcji są (konta)  wyroby gotowe oraz tzw.
 produkcja w toku możliwe są dwa przypadki: półprodukty (składnik majątku, który ma za sobą
kilka etapów produkcji, ale nie wszystkie; ma jakąś wartość; może być magazynowany i sprzedawany)
oraz produkty w toku (produkt w trakcie jednej konkretnej fazy produkcji; nie można magazynować
czy sprzedawać). Te dwa konta to konta bilansowe aktywne (grupa aktywów obrotowych  zapasy).
Rezultatem produkcji mogą być również  odpady . Powstają niezależnie od woli przedsiębiorstwa,
jest to nieodłączny element produkcji. Zalicza się do nich odpady użytkowe, które można wykorzystać
(np. złom, który można sprzedać), mają jakąś wartość (znikoma, ale jest) oraz odpady, które trzeba
zutylizować, bo są szkodliwe; trzeba ponieść koszt, aby coś z nimi zrobić (np. kary za zanieczyszczanie
środowiska, opłaty za utylizację).
Czwartym rezultatem produkcji są  brak (buble)  wyroby niepełne, niepełnowartościowe, a także
półprodukty o takich samych cechach. Mogą powstawać albo w trakcie produkcji (na etapie
produkcji) albo po zakończeniu produkcji (wyroby gotowe niepełnowartościowe).
Braki wyłapane przez kontrolę jakości wracają na taśmę produkcyjną gdzie orzeka się o tym jest to
brak. Gorzej, gdy produkt trafi już do sklepu
Nie ważne, na którym etapie powstają braki, ważny jest podział na braki nienaprawialne i
naprawialne. Są one przyczyną dodatkowych kosztów przedsiębiorstwa. Stanowią konto bilansowe
(grupa aktywa obrotowe  zapasy).
Konto koszty produkcji jest nietypowym kontem, gdyż nie przenosi się jego wartości do konta wynik
finansowy. Nie wpływają one bezpośrednio na wynik finansowy. Mogą się one ujawnić w wynik
finansowym poprzez konto  wyroby gotowe , które przybiera postać konta  koszt wytworzenia
towarów sprzedanych . Jest to ta część produkcji (wyrobów gotowych), która została sprzedana w
danym okresie (koszt wytworzenia wyrobów sprzedanych). Półprodukt również można sprzedawać.
ROZLICZENIA MI
DZYOKRESOWE KOSZTÓW (RMK)  kategoria kosztów, dotyczy więcej niż jednego
okresu (miesiąca). Na przykład prenumerata czasopism. Którego okresu jest to koszt? Zapłata w
grudniu za cały przyszły rok (12 miesięcy). Gdzie ten koszt przypisać? Należy podzielić koszt na liczbę
okresów, czyli 12 części i przypisać po jednej do każdego miesiąca.
układ rodzajowy układ funkcjonalno
kosztów podmiotowy kosztów
gdyby rozliczenie było w jednym okresie
RMK


Gdyby rozliczenie było w jednym okresie, to księgujemy je najpierw w układzie rodzajowym, a potem
przenosimy do układu funkcjonalno podmiotowego. Gdy rozliczenie dotyczy więcej niż jednego
okresu pojawia się kont  rozliczenia międzyokresowe kosztów pomiędzy oboma układami. Koszt
prenumeraty przenosimy na RMK gdyż nie dotyczy on miesiąca grudnia i tym samym nie wpływa na
wynik finansowy. Dopiero w kolejnych miesiącach z konta RMK co miesiąc przenosimy do układu
funkcjonalno podmiotowego wartość otrzymywanych gazet.
Są to tzw. RMK czynne koszt poprzedza okres, którego dotyczy np. prenumerata, czynsz za 12
miesięcy z góry, ubezpieczeni majątkowe, koszty prac naukowo rozwojowych trwających dłużej niż
jeden okres. Na kontach RMK występują salda początkowe i końcowe.
RMK czynne RMK czynne (styczeń) RMK czynne (luty)
240 (grudzień) Sp 240 20 (koszt zarządu) Sp 220 20 (k.z.)
240 � 240 20 220 20
Sdt 240 Sdt 220 Sdt 200
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
22
W grudniu nie rozlicza się nic. RMK do 12 miesięcy aktywa obrotowe. Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe  ponad 12 miesięcy aktywa trwałe.
20 pln odpisuje się w koszty zarządu. Na koniec stycznia saldo końcowe  220 pln. Luty  200 pln. Co
miesiąc tylko 20 pln ma wpływ na wynik finansowy. Reszta czeka na swój okres, aby wpisać je w
koszty w danym miesiącu.
RMK bierne pewnego rodzaju zapas, który przedsiębiorstwo odkłada sobie na poczet przyszłych
wydatków (gromadzi rezerwy).
Najpierw jest okres rozliczenia, a póz
niej ponoszony jest koszt (ponoszone z dołu). Najpierw
użytkujemy, a potem płacimy, po okresie dłuższym niż jeden miesiąc np. korzystanie z energii; zapas
na remont, który odbędzie się w przyszłości.
RMK bierne (kolejny RMK bierne (następny
RMK bierne kapitał zapasowy
miesiąc) miesiąc)
Sp 1 000 Sp 1 000 Sp 2 000
1 000 1 000 1 000 1 000

1 000 � 2 000 � 3 000
Sct 2 000 Sct 3 000
Obciążenie kosztami, których się jeszcze nie poniosło 1 000 pln co miesiąc na remont budynku (w
kapitał zapasowy), który wykonany zostanie za 3 lata.
Cechą charakterystyczną RMK biernych jest narastanie. Jednak trudno ustalić jakiego okresu będzie
dotyczył np. remont, przy rachunku za energię nie ma tego problemu.
RMK bierne  jest to ostatnia pozycja z pasywów w zobowiązaniach krótkoterminowych.
RM Przychodów sytuacja, która powstaje wtedy, kiedy moment otrzymania przychodu nie jest
zgodny z momentem realizacji świadczenia, w tym sensie, że moment otrzymania przychodów
poprzedza moment realizacji świadczenia. Są to m.in. zaliczki/przedpłaty na poczet przyszłych
świadczeń. Dodatkowy przychód np. w paz
dzierniku za świadczenie, które będzie realizowane w
grudniu. Powstaje konto  przychody przyszłych okresów . Funkcjonuje ono jak zwykłe konto
przychodów i posiada salda początkowe i końcowe. W grudniu nastąpi przeksięgowanie zaliczki z
paz
dziernika na zwykłe konto  przychody z konta  przychody przyszłych okresów .
Cechą charakterystyczną RMK i RMP jest to, że pokazuj się je w bilansie na koniec okresu.
Wszystko co zostało wyżej omówione to przychody i koszty 1) działalności podstawowej
przedsiębiorstwa.
INNE SEGMENTY DZIAA
ALNOŚCI PRZEDSI
BIORSTWA:
2) Segment pozostałej działalności operacyjnej  jest ona związana pośrednio z działalnością
podstawową. Powstaje na skutek funkcjonowania przedsiębiorstwa. Są to zdarzenia
niezwiązane bezpośrednio z produkcja. Pojawiają się konta  pozostałe koszty operacyjnej
oraz  pozostałe przychody operacyjne np. wynajem jakiegoś pomieszczenia  przychody
(działalność socjalna), sprzedaż środków trwałych  nie jest to przychód z handlu, tylko
pozostały przychód operacyjny. Otrzymanie darowizny  przychód. Kary, grzywny  koszty.
Odpisanie należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych.
Odpisanie należności 20 000, która nie została zapłacona w terminie, więc jest to pozostały
koszt operacyjny i na to konto odpisujemy ten koszt, gdy należność okaże się nieściągalna:
należności z tytułu dostaw i usług pozostałe koszty operacyjne
20 000 X) 20 000 odpisanie X) 20 000
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
23
Odpisanie zobowiązania, które się przedawniło; będzie, więc przychodem. Zobowiązanie z
tytułu wynagrodzeń, które zostało naliczone, ale niewypłacone gdyż w międzyczasie
pracownik zrezygnował z pracy lub po prostu umarł:
zobowiązanie z tytułu wynagrodzeń pozostały przychód operacyjny
X) 2 500 Sp 2 500 odpisanie X) 2 500
2 500 jest to dług; gdy upłynie termin przedawnienia będzie można to odpisać do pozostałych
przychodów operacyjnych. Dług zostanie zlikwidowany.
3) Segment działalności finansowej  określa się tak cały zespół działań związanych z
inwestowaniem, lokowaniem, obracaniem środkami pieniężnymi. Dotyczy to również
papierów wartościowych, udziałów w obcych jednostkach gospodarczych. Jeśli
przedsiębiorstwo pozyska środki finansowe to uzyska przychód, jeśli sprzeda to poniesie
koszt.
Przychód finansowy:
" Odsetki od lokat terminowych w bankach
" Pożyczki dla innej firmy  odsetki
" Obligacje, akcje  dywidenda (korzyści z posiadania)
" Odsetki za zwłokę w uiszczeniu należności
" Waluty obce  w wyniku zmiany kursu przedsiębiorstwo zarobiło
" Zgoda na zapłatę wekslem  dyskonto przyjęte
" Sprzedaż inwestycji finansowych (akcji, obligacji)
Koszty finansowe:
" Pożyczka zaciągnięta, kredyt  spłacane odsetki tylko!
" Kupno papierów wartościowych  zapłata prowizji lub prowizja od sprzedaży
" Zwłoka w realizacji zobowiązania  zapłata odsetek
" Różnice kursowe ujemne walut  strata
" Weksel dla kogoś  dyskonto tracone (my udzielamy dyskonta)
" Wartość sprzedawanych inwestycji finansowych  koszt (1 200  sprzedaż; 1 000 
wartość; 200  przychód)
Działalność finansowa charakteryzuje się tym, że jej wcale być nie musi; jednak zawsze się
pojawia (np. konto w banku  prowizja od transakcji).
4) Segment zdarzeń nadzwyczajnych  powstają na skutek okoliczności trudnych do
przewidzenia, niekontrolowanych przez przedsiębiorstwo, niezwiązanych z jego działalnością.
Z reguły powodują uszczerbek na majątku przedsiębiorstwa, a także bardzo rzadko
zwiększenie majątku.
2 kategorie:
1) Straty nadzwyczajne ubytek na majątku przedsiębiorstwa spowodowany działaniem sił
zewnętrznych, niekontrolowanych np. wszystkie klęski żywiołowe, kradzież z włamaniem.
Wartość tego, co uległo zniszczeniu (ewentualnie musi zostać zlikwidowane) to strata
nadzwyczajna. Również wynagrodzenia osób usuwających skutki zniszczeń, zakup usług
obcych, wykorzystanie materiałów związanych z usuwaniem zniszczeń też jest stratą
nadzwyczajną. Nie ma żadnego związku z działalnością przedsiębiorstwa.
2) Zysk nadzwyczajny prawie nic; tendencja do zawężania tej kategorii np. wpływ
odszkodowań za straty nadzwyczajne. Jeżeli w wyniku strat uda się coś odzyskać  tzw.
odpady poużytkowe lub odzyski, to one też stanowią element zysku nadzwyczajnego.
Różnica pomiędzy zyskiem, a stratą tworzy wynik nadzwyczajny.
5) Tzw. segment podatku dochodowego
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
24
WYKA
AD 9 (9.12.08)
RACHUNEK ZYSKÓW i STRAT (metody jego tworzenia)
W Polsce wynik finansowy tworzy się przez dokładanie kolejnych elementów do poprzednich tzw.
 struktura stosu .
V SEGMENTÓW [każdy kolejny segment jest sumą poprzednich(�ego)]:
1. Podstawowa działalność przychody z podstawowej  koszty podstawowej działalności
działalności gospodarczej gospodarczej
ZYSK/STRATA ZE SPRZEDAŻY (wynik ze sprzedaży)
2. Pozostała działalność + przychody z pozostałej  koszty pozostałej działalności
operacyjna działalności operacyjnej operacyjnej
ZYSK/STRATA Z DZIAA
ALNOŚCI OPERACYJNEJ
3. Działalność finansowa + przychody finansowe  koszty finansowe
ZYSK/STRATA Z DZIAA
ALNOŚCI GOSPODARCZEJ
4. Zdarzenia nadzwyczajne + zyski nadzwyczajne  straty nadzwyczajne
ZYSK/STRATA BRUTTO (wynik finansowy brutto)
5. Obowiązkowe  jest nim praktycznie wyłącznie
obciążenie wyniku podatek dochodowy (po stronie
finansowego kosztowej)
ZYSK/STRATA NETTO (zysk okresu bieżącego)
METODY TWORZENIA RACHUNKU ZYSKÓW i STRAT (wyniku finansowego):
1. Ewidencyjne sporządzanie rachunku zysków i strat (ustalanie wyniku finansowego w oparciu o
konta księgowe).
Działalność
 KOSZTY  PRZYCHODY
handlowa
WYNIK
FINANSOWY
wartość sprzedanych przychody ze
towarów w cenie zakupu sprzedaży towarów
" "
koszty handlowe pozostałe przychody
operacyjne
" "
koszty zarządu przychody finansowe
" "
pozostała
pozostałe koszty zyski nadzwyczajne
działalność
operacyjna " "
działalność
koszty finansowe
finansowa
"
zdarzenia
straty nadzwyczajne
nadzwyczajne
"
to nie jest
podatek dochodowy
koszt
"
Zestawiając zyski z kosztami otrzymujemy wynik finansowy brutto. Zysk brutto opodatkowujemy
dopiero po przeniesieniu kosztów i przychodów na wynik finansowy, wtedy otrzymamy zysk netto
(po zaksięgowaniu podatku na ostatniej pozycji w kosztach). Po tej operacji zamykamy konto  wynik
finansowy . Otrzymujemy wynik finansowy netto (zysk netto okresu bieżącego).
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
25
podstawowej
koszty działalności
Zapłacono 5 000 podatku z 6 000 pln:
podatek dochodowy zobowiązania z tytułu
wynik finansowy
od osób prawnych podatków
Sp 5 000 xx) 6 000 X X x) 1 000
x) 1 000 X X
X X
xx) 6 000
Wynik finansowy brutto * 19% = 6 000  podatek należny za jeden rok.
podatek dochodowy należności z tytułu
wynik finansowy
od osób prawnych podatków
Sp 5 000 x) 1 000 X X Sp 1 000
xx) 4 000 X X
X X
xx) 4 000
Wynik finansowy brutto * 19% = 4 000  podatek należny za jeden rok, niższy niż wpłacony w
zaliczce.
To wyliczenie odbywa się tylko na koniec roku. W ciągu roku odbywa się tak, że jeżeli jest zapłacone
za dużo, to nie płaci się kolejnej raty.
Ewidencyjne ustalanie wyniku finansowego jest to jedyne rzeczywiste ustalenie wyniku finansowego.
2. Metoda statystycznego ustalania rachunku zysków i strat (porównanie przychodów i zysków ze
stratami i zyskami nadzwyczajnymi).
1) Wynik finansowy brutto = (przychody + zyski nadzwyczajne)  (koszty + straty
nadzwyczajne)
2) P + ZN = sprzedaż towarów + sprzedaż + pozostałe przychody operacyjne + przychody
finansowe + zyski nadzwyczajne
3) K + SN = wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu + koszt wytworzenia sprzedanych
produktów + koszty handlowe + koszty sprzedaży + koszty zarządu + pozostałe koszty
operacyjne + koszty finansowe + straty nadzwyczajne
4) WFBrutto  WFBrutto * PD (podatek) = wynik finansowy netto
3. Segmentowe ustalanie wyniku finansowego (zestawienie całej działalności w tabeli; odrębnie
ustalany wynik finansowy każdego segmentu działalności przedsiębiorstwa).
SEGMENT DZIAA
ALNOŚCI przychody koszty wynik finansowy
Podstawowa działalność
Pozostała działalność operacyjna
Działalność finansowa
Zdarzenia nadzwyczajne
Wynik finansowy brutto X X
Podatek dochodowy X X
Wynik finansowy netto X X
Wynik finansowy jest w tym wypadku oddzielny dla każdego segmentu. Daje to informacje, że któryś
z tych segmentów może przynosić przedsiębiorstwu np. stratę.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
26
4. Sprawozdawczy sposób ustalania wyniku finansowego  w Polsce rachunek zysków i strat może
być sporządzony w 2 wariantach: porównawczym (oparty o układ rodzajowy kosztów) albo
kalkulacyjnym (oparty o układ funkcjonalno podmiotowy). O wyborze danego wariantu
sporządzania rachunku zysków i strat decyduje kierownik (dyrekcja) przedsiębiorstwa. Wariant
porównawczy łatwiej wyliczyć (mniej informacji o kosztach), natomiast wariant kalkulacyjny
wyliczyć jest trudniej (więcej informacji o kosztach). Wariant porównawczy charakteryzuje się
tym, że opisuje koszty poniesione w danym okresie. Powstaje pytanie jak zamienić je na koszty
dotyczące danego okresu (tak jak w wariancie kalkulacyjnym). Oba warianty posiadają strukturę
 drabinkową .
1) WARIANT KALKULACYJNY
A) Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (usługi też są
traktowane jako produkty)
B) Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów
C) Zysk brutto ze sprzedaży (otrzymujemy z pozycji A  B)
D) Koszty sprzedaży
E) Koszty ogólnego zarządu
F) Zysk (strata) ze sprzedaży (otrzymujemy z pozycji C  D  E)
G) Pozostałe przychody operacyjne
H) Pozostałe koszty operacyjne
I) Zysk (strata) z działalności operacyjnej (otrzymujemy z F + G  H)
J) Przychody finansowe
K) Koszty finansowe
L) Zysk (strata) z działalności gospodarczej (otrzymujemy z I + J  K)
M) Działalność nadzwyczajna
N) Zysk (strata) brutto (L ą M)
O) Podatek dochodowy
P) Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku/zwiększenia strat
Q) Zysk (strata) netto (otrzymujemy z N  O  P)
Różnica pomiędzy obydwoma sprawozdaniami  pozycja D (pozostałe przychody operacyjne).
WARIANT PORÓWNAWCZY
A  przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi [pozycja AII] (patrz niżej  tabela)
B  koszty działalności operacyjnej
C  zysk (strata) brutto ze sprzedaży.
Jak koszty w układzie rodzajowym doprowadzić do stanu, żeby były nie tylko poniesione, ale też
rozliczone? SK  saldo końcowe; SP  saldo początkowe
Bilansowa weryfikacja zmiany stanu produktów
Rodzaj zapasu przyrost (SK  SP) Uwagi
wyroby gotowe zgodnie ze znakiem
ą
produkcja niezakończona zgodnie ze znakiem
ą
RMK czynne zgodnie ze znakiem
ą
Przyrost odejmuje; zmniejszenie
RMK bierne
ą
dodaje; przeciwnie do znaku
RAZEM
Otrzymujemy zmianę stanu produktów ta wartość korygująca znajduje się w przychodach (pozycja
AII  przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi). Zmiana stanu produktów pozwala koszty
poniesione w danym okresie dopisać do kosztów dotyczących danego okresu.
ZWERYFIKOWAĆ STRUKTUR
Z ZAA

CZNIKIEM DO USTAWY O RACHUNKOWOŚCI.
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
27
SPRAWOZDAWCZOŚĆ FINANSOWA
Sprawozdanie finansowe składa się z dwóch, a w zasadzie trzech elementów:
5) Bilans
6) Rachunek zysków i strat
7) Także trzeci element  tzw. informacja dodatkowa (składa się z 2 części  wprowadzenie
do sprawozdania oraz dodatkowa informacja i objaśnienia)
Przedsiębiorstwa, których sprawozdanie podlega badaniu przez biegłego rewidenta muszą
sporządzać dwa dodatkowe sprawozdania.
Jednostki te, to: banki, ubezpieczyciele, fundusze powiernicze i inwestycyjne, fundusze emerytalne,
spółki akcyjne (wszystkie), inne przedsiębiorstwa, które w poprzednim roku obrotowym spełniły co
najmniej 2 z 3 warunków (określają one luz
no granice pomiędzy małym, a średnim
przedsiębiorstwem):
1) Średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty co najmniej 50 osób.
2) Suma aktywów na koniec roku wynosi równowartość 2,5 mln Ź .
3) Przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych wynoszą
równowartość 5 mln Ź .
Te dwa dodatkowe sprawozdania to:
8) Zestawienie zmian w kapitale własnym
9) Rachunek przepływów pieniężnych (cash flow)
Przepisy narzucają jeszcze na niektóre przedsiębiorstwa dołączanie do rocznego sprawozdania tzw.
sprawozdania z działalności jednostki.
Ustawa również określa pewien  przywilej . Wskazana grupa podmiotów może sporządzać
uproszczone wersje sprawozdań (tylko bilans i rachunek zysków i strat ograniczony do liter i cyfr
rzymskich). Podmioty, które korzystają z tego udogodnienia, to wszystkie przedsiębiorstwa, które
nie spełniają co najmniej 2 z 3 warunków:
1) Średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty jest mniejsze niż 50 osób.
2) Suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego jest niższa niż równowartość 2,5 mln Ź .
3) Przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych nie
przekraczają równowartości 4 mln Ź .
Ustawa o rachunkowości nakłada na osoby uprawnione do prowadzenia ksiąg rachunkowych  ciężar
 obowiązek, który niewypełniany jest zagrożony odpowiedzialność karną. Osoba, która w ogóle nie
prowadzi ksiąg lub prowadzi je wbrew przepisom ustawy, nie sporządza sprawozdania finansowego
lub wbrew przepisom ustawy podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności do lat 2 lub obu
karom łącznie.
Na osobie uprawnionej ciąży jeszcze kilka innych obowiązków (również zagrożonych
odpowiedzialnością karną) ten, kto nie podda rocznego sprawozdania badaniu przez biegłego
rewidenta lub nie udzieli informacji biegłemu (utrudnia mu pracę), nie ogłasza sprawozdania
finansowego mimo obowiązku lub nie składa rocznych sprawozdań we właściwym rejestrze sądowym
lub nie udostępnia sprawozdań finansowych  również podlega karze grzywny lub ograniczenia
wolności do lat 2 (lub obie kary na raz).
Sprawozdawczość finansowa jest to efekt finalny całej księgowości.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
28
WYKA
AD 10 (16.12.08)
SPRAWOZDANIA DODATKOWE
Rachunek przepływów pieniężnych  obowiązuje w obecnej formie od 2002 roku (choć był już w
ustawie z 1997 roku, ale w innej formie). Pokazuje jak przepływa pieniądz w przedsiębiorstwie 
fizyczny przepływ gotówki; nie tylko w kasie, ale też np. na rachunku bankowym. (gdzie powstaje i
gdzie jest wydatek?). Cechą charakterystyczną jest to, że rachunek przepływów pieniężnych jest
sporządzany w oparciu o zasadę kasową (natomiast wszystkie inne sprawozdania w oparciu o zasadę
memoriału). Wiążę się on z uzupełnieniem ewidencji księgowej, czyli otworzenie nowych kont np.
należy z konta  przychody ze sprzedaży wyodrębnić konto analityczne  przychody bezpośrednio w
gotówce i tak po kolei wszystkie pozycje związane z wydatkami i przychodami. Rezultatem zasady
kasowej jest pokazanie ilości otrzymanych środków pieniężnych (dodatkowo informacje o tym, co
powoduje wpływ pieniądza, gdzie jest generowany, gdzie wypływa). To wszystko pojawia się niejako
 po drodze sporządzania rachunku przepływów pieniężnych.
y
ródłem powstawania tego sprawozdania było zadłużenie przedsiębiorstw (wszyscy wszystkim byli
winni, tylko fizyczne nie było gotówki). Przedsiębiorstwa upadały mimo, że były zyskowne.
Przedsiębiorstwo nie miało pieniędzy na regulowanie zobowiązań  za mało gotówki w obiegu.
Rachunek przepływów pieniężnych pojawił się wcześniej na świecie niż w Polsce, gdzie nastąpiło to w
połowie lat 90 XX wieku. Rachunek przepływów wprowadzono po to, aby zasygnalizować, że coś się
dzieje z
le (np. mało gotówki z dużego przychodu).
Dwa warianty rachunku przepływów pieniężnych (w Polsce, przedsiębiorstwo może wybrać):
1) Metoda bezpośrednia  struktura trójsegmentowa (USTAWA!!!):
" Segment działalności operacyjnej
" Segment działalności inwestycyjnej
" Segment działalności finansowej
Struktura:
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Wpływy
II. Wydatki
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I II)
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
I. Wpływy
II. Wydatki
III. Przepływy pieniężne z działalności inwestycyjnej (I II)
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
I. Wpływy
II. Wydatki
III. Przepływ pieniężne netto z działalności finansowej (I II)
D. Przepływy pieniężne razem (AIII ą BIII ą CIII)
E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kasowych
F. Środki pieniężne na początek okresu
G. Środki pieniężne na koniec okresu (F ą D), w tym o ograniczonej możliwości
dysponowania
Istotne to, co przedsiębiorstwo pokazuje w tych segmentach. Rachunek przepływów pieniężnych jest
to analiza finansowa, która podaje bardzo realistyczne wyniki, oparte na rzeczywistej gotówce.
Działalność operacyjna  to działalność, która jest wskazana w statucie, umowie czy innym akcie tego
typu o mocy wiążącej. (KSR1  Krajowy Standard Rachunkowości nr 1)
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
29
Przede wszystkim zaliczamy do niej:
1) Wpływy ze sprzedaży produktów, towarów, materiałów.
2) Wpływy z tytułu honorariów, prawa autorskich, opłat i innych przychodów operacyjnych.
3) Wydatki na zakup towarów, materiałów, surowców, energii i za wyświadczone usługi
służącej realizacji działalności operacyjnej.
4) Wynagrodzenia pracowników i inne świadczenia na ich rzecz.
5) Wpływy i wydatki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
6) Wydatki z tytułu podatku dochodowego i innych podatków/opłat o charakterze
publicznoprawnym lub wpływy z ich zwrotu.
7) Instrumenty finansowe, które są nietypowe w swojej strukturze  np. prawo odkupu 
jeżeli jest elementem działalności operacyjnej jednostki.
Działalność inwestycyjna  nazywa inaczej  lokacyjną , związana jest z nabywaniem/sprzedażą
składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz związane z nimi
koszty i korzyści.
Zaliczamy do niej:
1) Wydatki z tytułu zakupu środków trwałych (środków trwałych w budowie, inwestycje
długoterminowe, wartości niematerialne i prawne, inwestycje w nieruchomości, zakup
aktywów finansowych).
2) Wpływy ze sprzedaży środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości
niematerialnych i prawnych, inwestycji w nieruchomości, sprzedaży aktywów
finansowych.
3) Wydatki i wpływy z tytułu pochodnych instrumentów finansowych.
4) Wpływy i wydatki z tytułu udzielenia i zwrotu krótko i długoterminowych pożyczek
udzielonych innym jednostkom.
5) Wydatki z tytułu zaliczek dotyczących działalności inwestycyjnej oraz wpływy ze zwrotu
takich zaliczek.
6) Wydatki i wpływy z tytułu pieniężnych kosztów i korzyści dotyczących wymienionych
wcześniej składników działalności inwestycyjnej np. otrzymanie odsetek od lokat lub
dywidendy.
W rachunku przepływów pieniężnych inaczej rozumiana jest działalność finansowa niż w rachunku
zysków i strat. Aby móc sporządzić rachunek przepływów pieniężnych jest niezbędne, aby znać co i
jak się klasyfikuje.
Działalność finansowa  pozyskiwanie/utrata z
ródeł finansowania (zmiany w rozmiarach i relacjach
kapitału lub funduszu własnego i obcego w jednostce) oraz wszelkie związane z nimi pieniężne koszty
i korzyści.
Składowe tej działalności to:
1) Wpływy z wydania udziałów (akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do
kapitału.
2) Płatności na rzecz właścicieli akcji lub udziałów jednostki z tytułu wykupów tych akcji i
zwrot.
3) Wpływy z emisji długo i krótkoterminowych dłużnych instrumentów finansowych.
4) Zaciągnięcie i spłata kredytów ora pożyczek (łącznie ze zrealizowanymi różnicami
kursowymi).
5) Wydatki z tytułu podziału zysku, w tym z lat ubiegłych.
6) Wydatki poniesione przez korzystającego na spłatę zobowiązań umów leasingu
finansowego (rzeczowe pozyskiwanie kapitału).
7) Zapłacone odsetki, prowizje bankowe lub inne pieniężne koszty (lub korzyści) związane
bezpośrednio z pozyskaniem kapitału.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
30
2) Metoda pośrednia  różnica pomiędzy metodą pośrednią, a metodą bezpośrednią jest tylko w
jednym segmencie  działalności operacyjnej; pozostałe segmenty są identyczne. Inaczej oblicza
się przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej  ustala się w oparciu o zysk.
Dokonuje się tego poprzez korektę tych pozycji, które nie powodują wypływów (przepływów)
pieniężnych (zysku). Ta metoda jest trudniejsza, ale nie wymaga poszerzania ewidencji księgowej,
gdyż wszystko znajduje się w dotychczas otwartych kontach. Forma pośrednia jest mniej czytelna
niż bezpośrednia. Przedsiębiorstwa z reguły wybierają metodę bezpośrednią, gdyż jest lepsza do
analizy.
Zestawienie zmian w kapitale własnym  od 2002 roku, powstał na potrzeby tzw. klientów
instytucjonalnych (wszyscy ci, którzy  dają kapitały). Każdy z elementów zestawienia jest ukazywany
tak samo.
Struktura:
I) Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO)
 korekty błędów podstawowych
I a) Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO) po korektach
1) Kapitał (fundusz) podstawowy na początek okresu
1.1. Zmiany kapitału podstawowego
1.2. Kapitał (fundusz) podstawowy na koniec okresu
2) Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu (zadeklarowane, a jeszcze
niewniesione)
2.1. Zmiana należnych wpłat na kapitał podstawowy
2.2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na koniec okresu
3) Udziały (akcje) własne
3.1. Udziały (akcje) własne na początek okresu
3.2. Udziały (akcje) własne na koniec okresu
4) Kapitał (fundusz) zapasowy na początek okresu
4.1. Zmiany kapitału (funduszu) zapasowego
4.2. Stan kapitału (funduszu) zapasowego na koniec okresu
5) Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na początek okresu
5.1. Zmiany kapitału (funduszu) w aktualizacji wyceny
5.2. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na koniec okresu
6) Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na początek okresu
6.1. Zmiany pozostałych kapitałów (funduszy) rezerwowych
6.2. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na koniec okresu
7) Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu
8) Wynik netto
II) Kapitał (fundusz) własny na koniec okresu (BZ)
III) Kapitał (fundusz) własny po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia strat)
Zestawienie zmian w kapitale własnym jest to uzupełnienie poszerzenie informacji o kapitale
własnym z bilansu (wartość końcowa). Z zestawienia dowiadujemy się jak powstała ta wartość
końcowa w bilansie. Głównie zainteresowani są tym inwestorzy.
INFORMACJA DODATKOWA
Coś, co uzupełnia sprawozdanie o informacje opisowe. Składa się z 2 części (przed 2002 roku mogła
mieć dość dowolny kształt).
1) Wprowadzenie do sprawozdania finansowego (przed sprawozdaniami)
2) Dodatkowe informacje i objaśnienia (po sprawozdaniu)
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
31
Wprowadzenie do sprawozdania finansowego
Powinny zostać w nim ujęte:
" Nazwa jednostki, siedziba, przedmiot podstawowej działalności i nazwa organu prowadzącego
rejestr.
" W wypadku ograniczonego czasu trwania działalności  wskazanie tego czasu.
" Określenie czasu objętego sprawozdaniem. Co do zasady rok kalendarzowy, choć nie zawsze.
" Rodzaj przedstawionych danych, dla jednostek, w skład, których wchodzą jednostki
organizacyjne, wskazanie, że sprawozdanie zawiera dane łączne.
" Informacje o zastosowaniu zasady kontynuacji lub jej niestosowania z powodu dających się
przewidzieć okoliczności, które wskazują na zagrożenie tej zasady.
" Informacje o połączeniu spółek, jeżeli jest to pierwsze sprawozdanie po połączeniu, wraz z
informacją o przyjętej metodzie rozliczania połączenia.
" Omówienie polityki rachunkowości i przyjętych zasad rachunkowości, informację o metodach
wyceny aktywów i pasywów (wraz z amortyzacją) o przyjętych metodach pomiaru wyniku
finansowego w takim zakresie, w jakim ustawa daje jednostce prawo wyboru.
Zasady takie powinny obejmować omówienie:
 roku obrotowego wraz z okresami sprawozdawczymi.
 metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenia wyniku finansowego w ramach
możliwości dopuszczonych przez ustawę o rachunkowości.
 sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych, czyli co najmniej:
a) Zakładowego planu kont
b) Wykazu ksiąg rachunkowych
c) Opis systemu przetwarzania danych
 określenie systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów (dowodów księgowych, ksiąg
rachunkowych i innych dokumentów), sposobu ich archiwizacji.
Dodatkowe informacje i objaśnienia
Umieszcza się po sprawozdaniach, z
ródło niezwykle cennych informacji, uporządkowane w 9 blokach
tematycznych:
1) Informacje o bilansie (uszczegółowienie bilansu)
2) Informacje uszczegółowiające rachunek zysków i strat
3) Informacje o rachunku przepływów pieniężnych
W tych trzech blokach podaje się wszystko to, co jest istotne, a nie ma tego w sprawozdaniach.
4) Informacje o zatrudnieniu i wynagrodzeniu
5) Informacje o zmianach w zasadach rachunkowości; tzw. informacje o znaczących
wydarzeniach (sytuacje, które wystąpiły, a nie ujęto ich w sprawozdaniu, bo zaszły po końcu
roku)
6) Informacje o wspólnych przedsięwzięciach niepodlegających konsolidacji
7) (tylko gdy doszło do połączenia spółek)  opisanie faktu połączenia spółek
8) Informacje dotyczące zagrożenia kontynuacji działania (jakie przesłanki miały miejsce)
9) Wszystkie inne informacje niepodane wcześniej, a mogące mieć wpływ na sytuację
majątkową lub finansową.
SPRAWOZDANIE Z DZIAA
ALNOŚCI JEDNOSTKI
Ostatni element sprawozdawczości, występujący tylko przy niektórych podmiotach.
Podstawą prawną jest art. 49 Ustawy o rachunkowości W przypadku spółek kapitałowych, spółek
komandytowo akcyjnych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, spółdzielni, przedsiębiorstw
państwowych, kierownik jednostki sporządza, wraz z rocznym sprawozdaniem finansowym,
sprawozdanie z działalności jednostki. Sprawozdanie z działalności jednostki powinno obejmować
istotne informacje ostanie majątkowym i sytuacji finansowej, w tym ocenę uzyskiwanych efektów
oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń, a w szczególności informacje o:
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
32
1) zdarzeniach istotnie wpływających na działalność jednostki, jakie nastąpiły w roku
obrotowym, a także po jego zakończeniu, do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego,
przewidywanym rozwoju jednostki,
2) ważniejszych osiągnięciach w dziedzinie badań i rozwoju,
3) aktualnej i przewidywanej sytuacji finansowej,
4) nabyciu udziałów (akcji) własnych, a w szczególności celu ich nabycia, liczbie i wartości
nominalnej, ze wskazaniem, jaką część kapitału zakładowego reprezentują, cenie nabycia
oraz cenie sprzedaży tych udziałów (akcji) w przypadku ich zbycia,
5) posiadanych przez jednostkę oddziałach (zakładach),
6) instrumentach finansowych w zakresie:
a) ryzyka: zmiany cen, kredytowego, istotnych zakłóceń przepływów środków pieniężnych
oraz utraty płynności finansowej, na jakie narażona jest jednostka,
b) przyjętych przez jednostkę celach i metodach zarządzania ryzykiem finansowym, łącznie z
metodami zabezpieczenia istotnych rodzajów planowanych transakcji, dla których
stosowana jest rachunkowość zabezpieczeń.
Sprawozdanie z działalności jednostki powinno również obejmować  o ile jest to istotne dla oceny
sytuacji jednostki  wskaz
niki finansowe i niefinansowe, łącznie z informacjami dotyczącymi
zagadnień środowiska naturalnego i zatrudnienia, a także dodatkowe wyjaśnienia do kwot
wykazanych w sprawozdaniu finansowym.
Sprawozdanie z działalności nie jest częścią sprawozdania finansowego, lecz jego uzupełnieniem
skierowanym do właścicieli jednostki, a jego celem jest rozliczenie się kierownictwa z działalności w
danym roku obrotowym i przedstawienie właścicielom perspektyw rozwoju jednostki, którą
zarządzanie zostało mu powierzone. W sprawozdaniu kierownictwo prezentuje swoją działalność w
minionym roku obrotowym oraz osiągnięte przez jednostkę wyniki i efekty zarządzania, omawia
istotne elementy działalności gospodarczej jednostki i jej sytuację finansową za miniony rok
sprawozdawczy, podaje ewentualne czynniki i trudności, które przyczyniły się do niezrealizowania
początkowych założeń, oraz opisuje przedsięwzięcia, jakie zamierza podjąć w nadchodzącym roku
obrotowym, i czynniki natury technicznej, prawnej, gospodarczej, politycznej lub
makroekonomicznej, które mogą wpłynąć na dalszą działalność i rozwój jednostki.
WYKA
AD 11 (6.01.08)
BADANIE SPRAWOZDAC
FINANSOWYCH
Dzisiejszym problemem jest wiarygodność informacji, które są generowane przez przedsiębiorstwa;
również zatajanie informacji. Cała procedura badania ma na celu wydanie opinii o rzetelności
sprawozdania (jest to również wynik całej rachunkowości w przedsiębiorstwie).
Podstawy prawne:
1) Ponadnarodowe
" MSRF  Międzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej
" Dyrektywy UE:
Dyrektywa 4 z 1978 roku o rocznych sprawozdaniach i zasadach rachunkowości w
pojedynczych jednostkach gospodarczych (jak należy prowadzić rachunkowość).
Dyrektywa 7 z 1983 roku  skonsolidowane sprawozdania finansowe (grupy
kapitałowe).
Dyrektywa 8 z 1984 roku dotycząca rewizji sprawozdań finansowych (określa
uprawnienia i kwalifikacje biegłych rewidentów [audytorów]).
2) Polskie:
" Ustawa o rachunkowości z 1994 roku i nowelizacja z 2000 roku
" Ustawa o badaniu i ogłaszaniu sprawozdań finansowych oraz o biegłych rewidentach i ich
samorządzie z 1991 roku
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
33
3) Normy wykonywania zawodu biegłego rewidenta  nie jest to prawo, jest 5 takich norm,
określają sposób przeprowadzania badania, zawierają pewnego rodzaju wskazówki.
Definicja  badania sprawozdania finansowego  na świecie funkcjonują dwie definicje,
jednakże nie ma jednej uznanej. Międzynarodowa Federacja Księgowych opracowała własną
międzynarodową definicję. Natomiast polska Ustawa o rachunkowości wprowadza swoją, szerszą
definicję  badania przez określenie jego celu. Definicja ta zawarta jest w art. 65 Ustawy: cel badania
 wyrażenie pisemnej opinii przez biegłego rewidenta wraz z raportem o tym czy sprawozdanie jest
prawidłowe oraz rzetelne i jasno przedstawiono sytuację majątkową i finansową jednostki, jak
również jej wynik finansowy. Pisemna opinia wraz z raportem rewizyjnym jest końcowym rezultatem
badania sprawozdań.
Geneza i powstanie  badania :
1880 rok  początki badania sprawozdań finansowych i jego cele:
" Sprawdzano czy nie ma błędów; wykrywanie oszustw.
" Weryfikacja dokładności i poprawności zapisów.
Lata 20 XX wieku  potwierdzenie wiarygodności przez bezstronnego i fachowego eksperta.
Początek lat 90  orzeczenie o poprawności i efektach zarządzania jednostką.
Podmioty podlegające badaniu sprawozdań finansowych:
Każdy kto chce może to zrobić, nawet jednostki, które nie mają takiego obowiązku. Badaniu
podlegają sprawozdania roczne. Obowiązkowo badaniu sprawozdań podlegają: wszystkie grupy
kapitałowe, banki, zakłady ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne i powiernicze, otwarte fundusze
emerytalne i powszechne towarzystwa emerytalne, wszystkie spółki akcyjne.
Warunki badania  jednostki, które w poprzedzającym badanie roku spełniły co najmniej 2 z 3
następujących warunków:
1) Średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty co najmniej 50 osób.
2) Suma aktywów bilansu na koniec roku wynosi równowartość co najmniej 2,5 mln Ź .
3) Przychody netto ze sprzedaży towarów i wyrobów oraz operacji finansowych mają
równowartość co najmniej 5 mln Ź .
Biegły rewident
Ocenia czy sprawozdania finansowe jako całość oraz księgi rachunkowe są wiarygodne i wolne od
uchybień mogących zniekształcić informacje w sprawozdaniach i ich wiarygodność.
Jego obowiązki to m.in.:
" Sprawdzenie czy przedsiębiorstwo zamierza/nie zamierza kontynuować działalność w
najbliższym roku lub ograniczyć istotnie swojej działalności.
" Sprawdzanie czy sprawozdania finansowe są zgodne z innymi przepisami niż ustawy.
" Sprawdzenie czy w księgach rachunkowych są prawidłowe/prawidłowo udokumentowane.
" Sprawdza możliwość kontynuowania działalności.
" Sprawdzenie innych elementów mających wpływ na działalność
" Każda czynność/sprawdzenie musi być zanotowana w protokole.
" Sprawdza istnienie wykazanych w sprawozdaniu aktywów i pasywów.
" Bada operacje gospodarcze występujące w przedsiębiorstwie (w dużych przedsiębiorstwach 
selekcja).
" Biegły rewidenta ma obowiązek sprawdzić czy aktywa i pasywa są prawidłowo i dobrze
wycenione.
" Sprawdzenie prawidłowości kwalifikacji zdarzeń związanych z przychodami i kosztami
(głównie sprawdzana jest kwalifikacja zysków i strat nadzwyczajnych).
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
34
Nie zawsze da się  zbadać przedsiębiorstwo w sposób całkowity, dlatego też stosuje się jedną z
dwóch metod:
" Bezpośrednia  zbadanie wszystkiego, każdej pozycji sprawozdania finansowego od
sprawozdania, poprzez księgi rachunkowe do dowodów (dokumentów) księgowych.
" Pośrednia  wyrywkowo, na podstawie metody statystycznych i pewnego doświadczenia
biegłego rewidenta.  Losuje się odpowiednią próbę na podstawie, której można
wywnioskować, że wszystko jest prawidłowo prowadzone. Natomiast całkowicie bada się
system rachunkowości i system kontroli wewnętrznej pod kątem zgodności z przepisami i czy
zapewnia ona odpowiednią kontrolę (kompletność, prawidłowości ksiąg rachunkowych).
Biegły rewident ma się upewnić, zdobyć dowody do sformułowania opinii na podstawie
protokołu z badania.
Opinia biegłego rewidenta
Musi być sporządzona pisemnie i w języku polskim (również raport rewizyjny). Jeśli jest w innym
języku to trzeba wykonać tłumaczenie przysięgłe.
Opinia stwierdza czy badania sprawozdania przekazuje jednostronnie, kompletnie, rzetelnie jasno
obraz sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy, a także czy księgi rachunkowe
prowadzone przez przedsiębiorstwo są prawidłowe.
" Jednostronnie  stan przedsiębiorstwa przedstawiony obiektywnie przy użyciu wszelkich
dostępnych rewidentowi informacji.
" Kompletnie  spełnione wtedy, kiedy opinia i raport jest zgodny z przepisami prawa i normami
o zawodzie biegłego rewidenta.
" Rzetelnie  stan rzeczywisty, jego odzwierciedlenie.
" Jasno  wszystko jest przedstawione w sposób zrozumiały i jednoznaczny tak, że osoba
czytająca nie musi sięgać do dodatkowych materiałów i z
ródeł.
3 rodzaje opinii:
1) Bez zastrzeżeń  oznacza, ze rewident stwierdza, iż przedsiębiorstwo sporządziło prawidłowo
sprawozdania oraz księgi są prowadzone prawidłowo i nie stwierdza żadnych uchybień. Błędy
mogą być, ale nie mają wpływu na obraz przedsiębiorstwa. Taka opinia nie musi mieć
uzasadnienia.
2) Z zastrzeżeniami  jest nadal opinią pozytywną. Generalnie sprawozdania i księgi są
prawidłowe, ale stwierdza się błędy (mało istotne lub istotne, ale po konsultacji z biegłym
rewidentem przedsiębiorstwo wprowadziło odpowiednie zmiany). Błędy te nie mogą
podważać pozytywności opinii. Ta opinia musi być uzasadniona (przyczyny zastrzeżeń).
3) Negatywna  błędy wpływające na wynik finansowy oraz obraz przedsiębiorstwa.
Sprawozdania i księgi są prowadzone nieprawidłowo. Opinia musi być uzasadniona.
Każda z tych opinii musi zawierać zdanie rewidenta na temat możliwości kontynuacji działalności i
ewentualnych zagrożeń związanych z działalnością.
4 przypadek opinii  odmowa wyrażenia opinii  biegły rewident odmawia wówczas, gdy nie ma
możliwości przeprowadzenia badania np. brak dokumentów z
ródłowych, ewidentne fałszowani ksiąg
rachunkowych, utrudnianie dostępu do ksiąg rewidentowi. Zazwyczaj kończy się dla firmy bardzo z
le
 jest to znak dla innych, że należy jej unikać.
Raport rewizyjny  dołączany do każdej opinii; podsumowanie wszystkich czynności wykonanych w
trakcie badania. Umożliwienie prześledzenia całego procesu badania. Obowiązek przedstawienia w
sposób syntetyczny sytuacji finansowej i majątkowej przedsiębiorstwa za rok badany i w miarę
możliwości za dwa poprzednie lata (w sumie 3 lata).
wielki � | RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008
35
ANALIZA FINANSOWA SPRAWOZDAC

Jest to pojęcie bardzo szerokie. Wyróżnia się dwa  podejścia :
1) Analiza wstępna  jako dodatek do sprawozdania finansowego; bilans albo rachunek zysków i
strat w układzie analitycznym poszerzenie bilansu o rubrykę ze wskaz
nikami.
" Wskaz
nik struktury  udział procentowy składników bilansu; poszerzenie informacji np.
struktura środków trwałych.
" Wskaz
nik dynamiki  czyli jak zmienia się dana kategoria. Może być łańcuchowy (rok do roku;
2006 "! 2007 "! 2008) albo o stałej podstawie (poszczególne lata z rokiem przyjętym za
podstawę; 2000 "! 2006, 2000 "! 2007). Pokazują jak zmienia się dana wartość bilansu w
przedsiębiorstwie (ogólna informacja).
2) Analiza wskaz
nikowa  ok. 40 50 wskaz
ników podstawowych; należy umiejętnie dobrać te
wskaz
niki. W literaturze spotyka się też twierdzenia, iż istnieje ok. 150 wskaz
ników. W raporcie
rewizyjnym można znalez
ć właśnie wartości tych wskaz
ników. Występują 4 grupy:
" Wskaz
niki płynności finansowej  opisuje zdolność firmy do terminowego regulowania
zobowiązań. Jest to relacja pomiędzy aktywami obrotowymi, a zobowiązaniami. Literatura
podaje pewne wartości optymalne ułatwiające analizę.
" Wskaz
niki poziomu zadłużenia  relacja dwojakiego rodzaju:
Poziom zadłużenia (zobowiązania "! kapitały własne); jak bardzo przedsiębiorstwo
jest uzależnione od kapitału z zewnątrz (kapitały obce).
Zdolność do obsługi długu.
Im mniejsze te wskaz
niki tym lepiej.
" Wskaz
niki rentowności (zyskowności)  jedna z najważniejszych grup. Pokazują jak bardzo
zyskowne, efektywne, wydajne jest przedsiębiorstwo, wszystkie wskaz
niki zyskowności mają
podobną formułę; jest to relacja zysku do przychodów.
" Wskaz
niki rynkowej wartości akcji i kapitału  tylko dla przedsiębiorstw giełdowych (przede
wszystkim spółki akcyjne). Opisują korzyści jakie ma lub może mieć osoba posiadająca akcje
danej firmy np. wskaz
nik zysku na jedną akcję. Pozwalają porównywać przedsiębiorstwa
miedzy sobą.
" * 5 grupa tzw. wskaz
ników sprawności działania (np. wydajność na jednego pracownika); są
to wskaz
niki statystyczne z całej działalności przedsiębiorstwa, nie zawsze zaliczane do
wskaz
ników w analizie wskaz
nikowej.
RACHUNKOWOŚĆ  WYKA
AD 2008 | wielki �
36