Gdzie lokuje się refleksję etyczną w filozofii?
ontologia
historiozofia
antropologia filozoficzna
aksjologia
> estetyka kategorie : piękno i brzydota
> etyka kategorie: dobro i zło
> problem ze zdefiniowaniem pojęć
wszystko ciągle ulega ewolucji
występuję odwieczna zmienność ludzkich wyobrażeń dobra
Etyka
dziedzina filozofii
wchodzi w skład aksjologii
jest tak stara jak sama filozofia
zrodziła się wraz z aktem narodzin filozofii, może ją wyprzedziła (powstała wraz z pierwszym
człowiekiem
moment kontaktu z innymi ludz
mi
ład w relacjach między ludzkich
człowiek w stosunku do siebie samego próbował tworzyć ład, wyznaczać normy i granice w
stosunkach z innymi ludz
mi
Aksjologia
Etyka
> nauka o moralność
> opisuje fakty z życia społecznego
Moralność
> coś, co istnieje
> zachowanie człowieka
> hierarchia wartości
> to, co aprioryczne
> wzory osobowe
> dziedzina etyki
> przedmiot dociekań etyki
Czy są to terminy tożsame??
nie  zależy to od tego jaki dział mamy na myśl
Etyka a moralność
etyka sama podejmuje się wartościowania (normowania).
moralność  to, co istnieje w życiu społecznym (indywidualnie)
etyka  efekt intelektualnego namysłu człowieka nad tym, jak być powinno
moralność  immamentnie związana z całą rzeczywistością
etyka  informuje jak być powinno, jednak jest to wynik namysłu jakiegoś informatora
Uwaga 1.
Należy posługiwać się przede wszystkim pojęciem  moralność , rzadziej pojęciem
 etyczny natomiast należy w ogóle zrezygnować z posługiwania się pojęciem  etyczno-moralny
Moralność
wartościująca  np.  moralność [czegoś] jest zła
neutralna  klasyfikacja pewnych faktów; np. moralność mieszczańska, buddyjska
Struktura etyki
etyka opisowo-wyjaśniająca
> etyka opisowa
> język opisowy
etyka normatywna
> etyka normująca
> określa co dobre a co złe, co powinno się robić a czego nie, jakich norm przestrzegać, etc.
> nakłania do czegoś
> język wartości
metaetyka
> teoria etyki
> filozofia i logika w jednym
> wprowadza ład do pojęć i metod w obszarze refleksji etycznej
etyka szczegółowa (praktyczna)
> normuje sfery życia ludzkiego
> określa jak w tych obszarach powinno być
> wyznacza standardy zachowań
> szczegółowo reguluje życie człowieka
> ma charakter praktyczny
> proponuje konkretne funkcjonowanie określonych obszarów życia zbiorowego
ETYKA OPISOWO  WYJAŚNIAJ
CA
bada sfery moralności w socjologii, psychologii i historii
> socjalno-moralna
> psychologiczno-moralna (psychologia moralności)
> historyczno-moralna
metody wprowadzone na gruncie tych działów
Etyka socjalno-moralna
> normy moralne respektowane w danej grupie społecznej
> jakie są pogwałcone i nieprzestrzeganie
> wartościowanie zachowań własnych i czyichś (co jest uważane za dobre, a co złe)
> oceny i podstawy kryteriów ocen ludzkich
> respektowane w danej grupie wzorce osobowe i ich wpływ na zachowanie
> wartości respektowane przez ludzi (hierarchia wartości)
> zjawiska moralne wywołujące dezaprobatę moralności
> dlaczego w jednej grupie dane czyny są aprobowane a w innej odrzucane
> analiza dewiacji
na gruncie etyki socjalno-moralnej powstała m.in. socjologia moralności
Maria Ossowska Socjologia moralności
 Etyka psychologiczno-moralna
> bada psychologię społeczną
> skupia się na jednostce w okresie budowania człowieczeństwa
kreowanie świadomości moralnej w okresie dzieciństwa
Psychogeneza moralności
" okres dzieciństwa i młodości  najistotniejszy w procesie kreowania moralności
okres budowania moralności
poznawanie dobra i zła
poznawanie zasad prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie
Psychologia motywacji
" rola intencji w życiu człowieka
każdy czyn jest poprzedzony motywem
" człowiek ocenia siebie i innych
Kryteria moralności:
1. kryterium motywacji
2. kryterium czynu moralnego
3. kryterium skutków (czynów) moralnych
Fizjonomia moralności
" bada spektrum skrajnej moralności
" bada czy respektowane są normy moralne
bezwzględność zasad
rezygnowanie z zasad na rzecz uczuć jednostki
Skrajny sytuacjonizm
" normy moralne należy wypełniać dokładnie
życie jest tak skomplikowane że nie można ich dokładnie wykonywać
" nie można wybrać odpowiedniego rozwiązania do danego problemu sytuacja
Etyka historyczno-moralna
" pokazuje dzieje życia moralnego
" opisuje zmiany jakie zachodziły na przestrzeni wieków, które zawsze towarzyszyły
człowiekowi
" pokazuje normy moralne, które są trwałe, jednak ich treść jest zmienna
trwała norma  stawanie w obronie życia ludzkiego
jednak z czasem treść tej normy uległa zmianie  kara śmierci za popełnione zbrodnie
" bada normy i pokazuje ich zmienność na przestrzeni wieków
ETYKA NORMATYWNA
powstała wraz z narodzinami filozofii
pełny wymiar uzyskała już w twórczości Arystotelesa
pokazuje jak być powinno
pokazuje kierunek dążenia człowieka
odwodzi od czegoś, przed czymś powstrzymuje
formułuje oceny negatywne
przyjmuje postać dyscypliny oceniającej (wartościującej)
 daje uzasadnienie jak być powinno:
potrzebny zasób argumentacji na każdą tezę
filozoficzną etyką normatywną
Język etyki normatywnej
1. język wartości
> operuje wartościami
> wskazuje działania
> wskazuje czyny potrzebne do realizacji celu
> działa głównie w sferze wartości
- etyka antyku budowana jest na sferze wartości :
Arystoteles
" szczęście jest to efekt mądrego i dzielnego życia (eudajmonizm)
" etyka oparta na wartościach
- hedonizm odnajdujemy również u Arystypa, Epikura, Lukrecjusza
- etyka wartości  etyka dającą spore obszary wolności dla człowieka, nie kieruje nim lecz
mu sugeruje co należy zrobić i jak postąpić
2. język uformowany na normach (zakazów i nakazów)
> zakazy i nakazy reglamentują człowieka
> normują ludzkie życie, mówią co jest dobre a co złe
> normy kodeks moralny (to należy robić, a tego unikać)
> kodeksy mogą być bardzo rozbudowane (np. Kodeks Hammurabiego), bądz
zawierające
ogólne wskazówki (np. Dekalog)
kodeks to zespół nakazów i zakazów o dużej ogólności
Immanuel Kant
- odrzucał etyki opisowe w tym wszelkie kodeksy
człowiek traci przez nie swą wolność
brak możliwości podejmowania decyzji  podejmują je kodeksy
imperatyw kategoryczny  autonomia w podejmowaniu decyzji przez człowieka
- reguły postępowania wg imperatywu prawo ogólne
3. językowe wzorce osobowe
> wskazanie na przedmiot (obiekt)
wzór postępowania
ucieleśnienie wartości i norm w stopniu najwyższym
ideał
> przemawia za pośrednictwem obrazów
> wzory osobowe są różne
literackie
realne
historyczne
wzięte z panteonu wielkich osobowości, którzy w jakiś szczególny sposób zaznaczyli
się w dziejach kultury ludzkiej
> wzory osobowe mają duże zastosowanie w praktyce edukacyjnej i wychowawczej
4. język etyki cnót
> etyka cnót
> zwraca uwagę na konkretne cnoty (np. cnota miłosierdzia)
> zalicza się do etyki wzorów osobowych,
> przy jej pomocy wzory osobowe dochodzą do doskonałości
Języki  swoiste formy wyrazu; zachowują swój walor, gdyż dotyczą tego samego (kwestii ogólnych)
METAETYKA
jako dziedzina jest najmłodsza  początek XX w.
George Edward Moore
- pierwszy zastosował pojęcie w Principia Ethica
- od tego dzieła zaczęła rozwijać się metaetyka
logika etyki i metodologia etyki
teoretyczna dziedzina etyki
zagadnienia
> czy sądy etyczne mogą być wypowiadane w kategorii prawdy i fałszu?
> czy sądom etycznym mogą być przypisywane wartości?
> jak rozstrzygnąć spory etyczne?
> jak uzasadniać spory wartościujące?
> wedle jakich kryteriów należy dokonywać wyborów dla sądów moralnych?
nurty
> naturalizm  sądom etycznym przysługuje prawda
> intuicjonizm  sądom opartym na intuicji przysługuje prawda
> emotywizm - o prawdzie w sądach etycznych nie można mówić, gdyż wyraża się ona w
uczuciach i emocjach
ETYKA SZCZEGÓA
OWA (PRAKTYCZNA)
dotyczy różnych form życia i relacji z innymi elementami składowymi tego świata
zaangażowana w sferę życia praktycznego
każde działanie ma aspekt etyczny
nawiązuje do konkretnych sytuacji, w jakich znajduje się jednostka i z jakimi jest związana
stara się konkretyzować to czego nie są w stanie konkretyzować ogólne założenia etyki
działy etyki szczegółowej
1. Etyka zawodowa
> stosowana tam, gdzie etyka normatywna nie może być stosowana
> etyki zawodowe pomagają ukierunkowywać ludzi
KRYTERIA
a) I kryterium
każdy zawód musi mieć swoją etykę
zawody wchodzą w kontakt z wartościami, które są cenione w społeczeństwie (np.
zdrowie, życie człowieka lekarz)
etyka poszczególnych zawodów dotyczy spraw najbardziej fundamentalnych
przykłady zawodów
- nauczyciel
zawód ważny dla każdego inteligentnego pokolenia
dbanie o rozwój duchowy i etyczny młodego pokolenia
od nauczyciela wiele się wymaga, bo od młodych ludzi wiele zależy
- pracownik naukowy
są to najczęściej ludzie, którzy zajmują się badaniem (dociekaniem) i głoszeniem
prawdy
prawda
daje orientacje w życiu i świecie
bez niej  chodzimy jak ślepy w ciemnościach
ważne jest jej prawidłowe głoszenie
np. profesor
- pracownik wymiaru sprawiedliwości
bezpośredni kontakt z jednymi z ważniejszych wartości
wolność
sprawiedliwość
np. sędzia, prokurator
- dziennikarz
od niego zależy orientacja człowieka w świecie
przekazywane informacje powinny być obiektywne i rzetelne
etyk jaką posługują się dziennikarze pokazuje im jak należy postępować w danej
sytuacji
b) II kryterium
duża autonomia w podejmowanych decyzjach
wyżej wymienione zawody posiadają dużą wolność w podejmowaniu swoich decyzji
dlatego muszą szczególnie uważać i kierować się swoim kodeksem
c) III kryterium
zawody tradycyjnie spełniają rolę przewodników w postępowaniu
wzorce osobowe
ludzie często orientują się na te zawody, naśladują je, gdyż przedstawiciele tych
zawodów spełniają najczęściej bardzo ważne role w społeczeństwie
2. Etyka środowiskowa
> powstała ok. 30 lat temu
> bada relacje człowiek  przyroda
> obejmuje problem ekologiczny
> w obrębie etyki środowiskowej powstają różne dyscypliny, które włączają się w misję
ochrony przyrody i człowieka np. humanizm ekologiczny
> etyczna ochrona środowiska
> próba przełamania procesu degradacji Ziemi
> przedmiot oceny moralnej  relacja człowiek  świat przyrody
> ochrona
świata przyrody przed ludzką agresją
człowieka przed własnymi zgubnymi skutkami niszczenia środowiska
> tonowanie konfliktów między człowiekiem a przyrodą
człowiek zaspokajając swoje potrzeby zagraża przyrodzie
> próba łagodzenia, harmonizowania, wprowadzania ładu w relacjach człowiek  przyroda
> ochrona przyrody powinna się odbywać poprzez kulturę ekologiczną człowieka
> tworzenie hierarchii wartości, która wskazuje człowiekowi jak należy dbać o środowisko
> uświadomienie związku człowieka ze światem przyrody
najprawdopodobniej takie myślenie może zmienić człowieka i jego podejście do
środowiska
> hierarchia ekologiczna
obejmuje ochronę życia i zdrowia planety
> Kodeks etyczny
zawiera zbiór praw, które pokazują jak należy działać dla dobra przyrody
w jego skład wchodzi m.in.:
" etyka Paula Taylora
okazywanie szacunku (respektu) przyrodzie
" Dekalog
wywodzi się jeszcze od Św. Franciszka
zawarty jest w różnych zasadach, które pokazują, jak należy funkcjonować w
zgodzie z przyrodą
> dziedziny humanistyczne, takie jak filozofia etyczna maja lepszy i większy wpływ na
człowieka niż dziedziny techniczne lub naukowe
język dziedzin humanistycznych łatwiej trafia do człowieka niż żargon naukowo 
techniczny
> antropopresja  negatywne oddziaływanie człowieka na środowisko
1.2. Bioetyka
> jeden z działów etyki środowiskowej
> w starożytności była określana mianem filozofii życia lub był to po prostu styl życia
> dziś jest to refleksja filozoficzna bądz
etyczna połączona z refleksją prawną dotycząca
zjawisk jakie zachodzą w naukach medycznych i biologicznych
> zajmuje się każdym odkryciem jakie zachodzi w naukach medycznych i biologicznych
odkrycia te w dużej mierze mają związek z filozofią etyki
> jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się dyscyplin
filozofia etyki musi śledzić (być na bieżąco) to, co się dzieje w naukach medycznych
opisywanie nowych odkryć od strony filozoficznej (etycznej)
to wartościowanie filozoficzno  etyczne sprawia że bioetyka tak szybko się rozwija
> dyscyplina skierowana na problemy medyczne