Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
Wpływ norm religijnych na postępowanie człowieka, na postępowanie w biznesie
Do głównych nurtów religijnych zaliczamy:
" judaizm,
" chrześcijaństwo,
" buddyzm,
" islam.
Każda z nich wyznacza swoje pole aksjonormatywne, czyli zobowiązuje swoich wyznawców do
pewnych zachowań oraz do wystrzegania się innych zachowań. Ustala wartości i normy
postępowania.
W związku z tym biznes, zarządzanie nie jest wolne od tych wartości, gdyż człowiek jako jedność
w swoim postępowaniu dąży do zachowania spójnego systemu aksjonormatywnego. W każdym jego
działaniu, bez względu na religię, będą widoczne te normy i wartości, które są w nim zaszczepione
przez religię.
Wiele norm i wartości w biznesie wyznaczanych jest przez religię, to głównie wynik dziedzictwa
chrześcijańskiego, które zawarte są też w prawie.
W krajach w większości chrześcijańskich, znaczący wpływ mogą mieć też mniejszości religijne
zamieszkujące w danym kraju, co powoduje pewne konflikty na tle religijnym. Stąd należy zapoznać
się z innymi normami etycznymi związanymi z innymi religiami.
JUDAIZM
Powstał mniej więcej 2500 lat p.n.e. Jest to najstarsza religia, która jest religią żywą, jest
kultywowana. Założycielem był Abraham. Wygnany przez niego syn, którego miał z niewolnicą stał się
ojcem narodu Arabów.
Od Mojżesza rozpoczęła się tradycja pisana w religii judaistycznej. Na początku była to Tora 
pięcioksiąg Mojżesza. W roku 70 tym p.n.e.  zburzenie Jerozolimy, powstanie żydowskie przeciwko
Rzymianom. Od tego momentu nie ma już kapłanów, są rabini  nauczyciele.
Żydzi zostają wygnani z Jerozolimy. Zaczyna się wtedy kształtować Talmud , który został spisany ok. VI
wieku n.e. Jest to drugie z
ródło judaizmu. Określił on postępowanie Żydów na następne pokolenia.
Jest tam 613 przykazań (nakazy i zakazy) określające jak mają żyć Żydzi, np.:
" Kto jest Żydem? Ktoś, kto ma matkę Żydówkę.
" Rozwiązania związane z koszernością, z ich spożywaniem (nie spożywanie krwi, wieprzowiny).
" Świętowanie soboty.
Utrzymano w ten sposób rozdzielność od gojów (nie-Żydów), dzięki też przeświadczeniu, że jest to
naród wybrany, lepszy. Następstwem tego jest brak szacunku dla innych religii, z pogardą dla innych
1
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
wyznań, dla chrześcijaństwa (chrześcijanie są nieczyści, bo spożywają nieczyste rzeczy, bo nie są
obrzezani, to bałwochwalcy).
Pojawiła się więc bariera, która uniemożliwiała asymilację z innymi religiami.
Były dwie drogi rozproszenia:
- Żydami aszenazyiskimi byli Ci, którzy żyli w cywilizacji chrześcijańskiej,
- w cywilizacji muzułmańskiej, arabskiej Żydzi Separtyjscy.
Judaizm podzielił się na kilka grup:
" Judaizm reformowany  powstał w Niemczech, dzisiaj jest głównie w Stanach Zjednoczonych,
odrzucił niektóre rytualne zwyczaje, pokarmowe, wprowadził język lokalny, zniesiono podział
na płcie w synagodze (kobiety miały swoje miejsce poprzednio)
" Judaizm konserwatywny  nazywany również ortodoksyjnym. Występuje głównie w Izraelu,
również w Stanach Zjednoczonych i Francji. Zachowany jest pewien ubiór  chałaty, myce,
pejsy. Najbardziej ortodoksyjni to chasydzi, którzy np. nie uścisną dłoni kobiety.
Ekonomia Talmudu
Talmud jest rozwinięciem Tory. W czasie szabatu Żydzi nie mogą podróżować, jedynie okrętem.
Silny podział na gojów i Żydów (pożyczanie na procent braciom było zakazane, jedynie gojom).
W Judaizmie:
- rok szabatowy  przypadał co siedem lat. Nie uprawiano wtedy gleby, roli. Ziemia wtedy
odpoczywała. Do tego, co urosło wtedy na polu mieli prawo biedni, ubodzy. Jeśli coś spadło
na ziemię, nie należy tego podnosić (kiść winogron, inne plony)  do tego też mieli prawo
biedni,
- rok jubileuszowy  przypadał co 50 lat. Wiązał się z tym, że anulował wszystkie długi.
Dotyczyło to przede wszystkim ziemi. Pod zastaw ziemi udzielano pożyczek. W tym
jubileuszowym roku ziemia wracała z powrotem do właściciela. Nie pożyczano sobie na
procent, zastawem więc była ziemia. Ten, który udzielił pożyczki i uprawiał ziemię, korzystał
z niej aż do momentu, gdy dług został zwrócony, lub pożytki z korzystania ziemi
wyrównywała dług. W pokoleniu (50 lat) ziemia wracała do właściciela, tak, że następne
pokolenie znowu miało szansę.
Młócącemu wołowi nie będziesz zawiązywać pyska  woły chodziły po zebranym zbożu, młóciły je.
Ten przepis religijny jednak zakazywał ograniczać mu prawa do jedzenia. Rozumienie tego przepisu
jest głębsze, rozumiane jako to, że jeśli ktoś przy czymś pracował, miał prawo do części tego, przy
czym pracuje (deputat węglowy).
2
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
Kompensata szkody fizycznej  oko za oko, ząb za ząb (kodeks Hammurabiego), czyli naprawienie
(kompensata) szkody nie może być większe niż szkoda.
W Talmudzie znajduje się również rozwiązanie o materialnym zadośćuczynieniu za szkody fizyczne.
Polega to na tym, że ten, który wyrządził szkodę ma uiścić zadośćuczynienie w formie materialnej
takiej, jak ta szkoda. Obliczano tę wartość według tego, że przy wyznaczaniu wysokości tej
rekompensaty brano pod uwagę:
" brak zdolności do pracy, ile w tym czasie dana osoba mogłaby zarobić
" koszt opieki lekarskiej i leczenia,
" za ból i zniewagę  wyceniane w taki sposób, że trzeba było zapłacić tyle, ile bylibyśmy
w stanie zapłacić za brak wyrządzenia nam takiej krzywdy. W zależności od stanu
majątkowego, od krzywdy, jaka była wyrządzona, jak bardzo wiązała się z cierpieniem
i zniewagą, na tyle rekompensowano ból i zniewagę.
Małżeństwo w Talmudzie to kontrakt, zawierany pomiędzy rodzinami żony i męża. Określa się tam
obowiązki małżonków. Obowiązki żony to np.:
- urodzenie męskiego potomka (można rozwiązać małżeństwo w przypadku jego braku),
- dbałość o dom.
Obowiązki mężczyzny:
- zapewnienie pożywienia i ubrania żonie zgodnie z pozycją, jaką zajmuje mąż,
- regularny seks
Nie należy ukrywać przed kupującym wad ukrytych  obowiązkiem etycznym sprzedającego jest
poinformowanie o wszystkich wadach produktu kupującego. Odnosi się to oczywiście tylko do
Żydów, nie do gojów.
Związki pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem są bardzo silne. Często chrześcijaństwo bazuje na
tradycji Żydowskiej, starotestamentowej.
BUDDYZM
Nauki wschodu w Europie, w Stanach Zjednoczonych stały się  modne w czasie wojny wietnamskiej.
W Polsce mamy stowarzyszenie zajmujące się kształtowaniem się buddyzmu.
3
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
Jest to religia, ale nie ma w niej boga. Jest świadomość transcendentalna. Nie ma boga osobowego.
Budda żył w Nepalu, tam rozpoczął swoją naukę. Budda znaczy  oświecony . Był on synem króla . Tak
jak w przypadku innych wielkich ludzi, jego narodziny przepowiadało wiele dziwnych rzeczy:
" Sen jego matki, której śnił się biały słoń wychodzący z jej boku
" Urodziła syna w podróży, drzewa oddały jej pokłon i podawały gałęzie dla podtrzymania jej
rąk.
Życie Buddy od samego początku było niezwykłe. Matka zmarła w siódmym dniu po urodzeniu.
Wychowywała go siostra matki i ojciec. Chcąc wynagrodzić to sieroctwo, ojciec otoczył go
przepychem z zamiarem, by nie miał do czynienia ze starością, chorobą i śmiercią.
Legenda mówi, że w młodym wieku Budda wystrzelał w konkursie żonę księżniczkę. Otrzymał od ojca
pałac. Usłyszał pieśń dochodzącą zza muru, postanowił więc wyjść z pałacu. Wyszedł więc orszak, na
jego drodze nie miało być żebraków i starych ludzi. Ale Budda ujrzał dwóch starych ludzi, którzy
postanowili go obejrzeć. Było to pierwsze z czterech spotkań, które wpłynęły na jego życie.
Pobiegł więc, w szoku i dobiegł do domu chorującego człowieka, co też było dla niego silnym
przeżyciem, stamtąd wpadł na kondukt pogrzebowy  mary ze zmarłym na miejscu spalenia.
Czwarte spotkanie było z wędrownym joginem, mnichem. Uświadomił sobie wtedy, że może istnieje
sposób na wyrwanie się z cierpień śmierci i starości. Budda był wychowany, gdy panowała religia,
która zakładała karmę i ponowne narodzenie.
Oznaczało to, że zmarły znowu się odradzał. W zależności od swojej karmy  w zależności od swojego
życia odradzał się w określonej postaci.
Budda zauważył, że człowiek rodzi się ciągle by cierpieć. Porzucił więc żonę, dziecko i pałac. Przystał
do pięciu joginów, by praktykować ascezę. Miał wtedy 25 lat. Żył w lesie w skrajnym wyczerpaniu
prze okres 5 lat. Zaczął medytować pod drzewem figowym. Nie jadł, nie ruszał się, nie reagował.
Wtedy wielka kobra osłoniła go od słońca i deszczu. W 49 tym dniu medytacji rzeką obok przepływała
łódka z synem i ojcem. Syn stroił instrument. Struna pękła a Budda się przebudził. Było to
przebudzenie w formie oświecenia, wtedy stał się Buddą.
Zgromadził uczniów i zaczął nauczać.
Posągi Buddy przedstawiają tęgiego mężczyznę. Oznacza to, że asceza nie prowadzi do oświecenia.
Kiedyś Budda wszedł na drzewo. Spotkał jogina, który określił, że praktykuje jogę 40 lat i potrafi
przejść po wodzie, a Budda powiedział, że stracił te 40 lat, bo on też potrafi to osiągnąć płacąc komuś
za przeniesienie.
Celem Buddy jest wyzwolenie. Wyzwolenie z kręgu ciągłych narodzin, osiągnięcie nirwany.
Dał uczniom cztery prawdy:
4
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
1. Życie jest przepełnione bólem i cierpieniem. Rodzimy się, starzejemy i umieramy. Ból
emocjonalny, psychiczny  niepokój, strach, brak harmonii. To też napełnia nas cierpieniem.
2. Przyczyną cierpienia jest wg Buddy:
- niewiedza,
- pożądanie  rzeczy, kobiety, mężczyzny, władzy, uznania,
- każda zaspokojona potrzeba rodzi nową potrzebę  dlatego cierpimy, bo nie jesteśmy
w stanie zaspokoić swoich potrzeb,
- osamotnienie to też przyczyna cierpienia.
3. Ustanie cierpienia  Nirwana. Nirwana to unicestwienie w sobie miłości, nienawiści, winy,
pragnień, żądz, wygaszenie emocji i zlanie się z transcendentną świadomością, z
nieosobowym bogiem. Wtedy już nie rodzimy się na nowo.
4. Prawda o ośmiorakiej drodze do wyzwolenia, do Nirwany (wystarczy je poznać, by stać się
oświeconym, jak Budda, osiągnie się stan nirwany). Głównym elementem w tej ścieżce jest
nasz umysł:
- właściwe zrozumienie  poznanie cierpienia, jego przyczyn i sposobu postępowania,
- właściwy pogląd  odkrycie prawdziwej natury rzeczy (np. skąd się bierze nasza
niegodziwość, dlaczego kłamiemy, co jest prawdziwą przyczyną postępowania),
- właściwa mowa  jeśli znasz prawdziwą naturę rzeczy: nie kłam, nie kręć, nie paplaj
(cytat dosłowny ;-) ),
- właściwe działanie  nie zabijaj, nie kradnij, prowadz
właściwe życie seksualne,
- właściwy sposób życia  przestrzegaj norm życia społecznego,
- właściwy wysiłek  działanie w świetle własnego umysłu (robimy wiele rzeczy nie
myśląc o nich),
- właściwa uwaga  kontemplowanie stanu swojego umysłu, unikanie pożądania, złego
nastroju, pielęgnowanie myślenia pozytywnego,
- właściwa koncentracja  unikanie złych emocji
W efekcie stosowania tych elementów gwarantuje się osiągnięcie poczucia jedności, zanik emocji,
zanik miłości, osiągnięcie nirwany.
Nie ma w buddyzmie grzechu, duszy. Jest jaz
ń, jest ocena postępowania, konsekwencja dla
powtórnych urodzin.
W buddyzmie są dwie drogi, rodzaje:
- tyko mnisi mogą osiągnąć nirwanę poprzez całkowite wyrzeczenie się,
- każdy może osiągnąć stan nirwany.
5
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
Wymiar społeczno-gospodarczy:
Koncentrowanie się na tym co się robi i jak się robi. Wypływa to z tego, że coś jest nam dane,
jest w tej chwili przeżywane, na danej chwili, na danym momencie. Doskonalenie się w tym,
co się robi. Przykładem jest Ikebana  można stworzyć dzieło sztuki z tego, co robimy.
Określenie tego jak, co robimy wpływa na nas, kształtuje nas. Dążenie do ideału, jakości,
mistrzostwa.
Duża dbałość o wzrost świadomości. Siła pochodzi z wnętrza człowieka, stąd medytacja,
zastanawianie się nad sobą, wchodzenie w siebie, w swój umysł. Jest to istotny element
wzrastania człowieka, określenia go jako osoby rozumnej.
Szacunek dla materii ożywionej, dla roślin, zwierząt, przyrody. Jesteśmy częścią przyrody.
Stąd działania w gospodarowaniu mają wymiar środowiskowy.
Inne spojrzenie na człowieka. W europejskiej kulturze człowiek jest jednostką, w buddyzmie
człowiek jest elementem całości. Liczą się więc sukcesy zbiorowości, nie jednostki, bo są one
pochodne sukcesu ogółu.
Otwartość na oświecenia. W buddyzmie zen mistrz prowadzi ucznia do momentu doznania
przez ucznia oświecenia.
ISLAM
To religia, która być może jest niedoceniana. Wyznawców Mahometa jest więcej niż katolików. Mniej
niż chrześcijan. Szacuje się ją na około 1mld. 200 mln wyznawców.
To religia, w której przyrost wyznawców jest największy. Ilość europejczyków wyznających islam
gwałtownie rośnie. Dotyczy to również rdzennych europejczyków, nie ludności napływowej.
W roku 570 n.e. urodził się Mahomet. Do 40-go roku życia niczym się nie wyróżniał, zajmował
się handlem. W 40 tym roku życia doznał objawienia boga Allacha za pośrednictwem anioła Gabriela.
Mahomet spisał je w postaci Koranu. Zaczął nauczać, spotkał się z negatywnym przyjęciem w Mekce,
uciekł do Medyny, gdzie znalazł poparcie i w 632 roku zdobył Mekkę, opanował ją i kilka miesięcy
póz
niej zmarł.
Jego nauka poczęła się szerzyć poprzez karawany, przez Persję, przez południowy basen Morza
Śródziemnego. W Europie zatrzymała się na Hiszpanii, Polsce i Ukrainie.
Europa wtedy wiele zyskała dzięki ekspansji tej religii. Teraz największa ekspansja w Afryce, Europa
coraz bardziej jest pod jego wpływem, cała Azja, Azja mniejsza. Arabowie w Islamie stanowią
mniejszość.
Pięć filarów islamu:
6
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
1) Szachada  świadectwo, które wyraża się słowami  nie ma bóstwa oprócz boga, a Mahomet
jest jego prorokiem . Ojciec urodzonemu dziecku ma obowiązek szepnąć mu w ucho
szachadę. Muzułmaninem staje się poprzez wypowiedzenie tych słów w obecności dwóch
świadków.
2) Modlitwa  w islamie odbywa się pięć razy w ciągu dnia, w ściśle określonych porach. Zaczyna
się od świtu -poranna, południowa, popołudniowa, po zachodzie słońca i modlitwa nocna. W
zależności od położenia geograficznego odbywa się o różnych porach. W gazetach
muzułmańskich znajdujemy godziny modlitw. Modlący się zwraca się twarzą w kierunku
Mekki, gdzie znajduje się czarny kamień. Te różne położenie geograficzne i godziny modlitwy
doprowadziły do rozwoju astronomii, geografii, kartografii. W czasie modlitwy życie zamiera.
Wszyscy, bez względu na to, czym się zajmują zaczynają się modlić. Przy meczetach są
minarety, gdzie wspinali się muezini, którzy nawoływali do modlitwy, teraz przez megafon.
Nie wolno modlić się w rzez
ni, na cmentarzu, w śmietniku  w miejscach nieczystych. Można
w pracy, na ulicy, w domu, przy straganie. Każdy muzułmanin chcąc się modlić musi się
oczyścić. Szczególnie w piątki, które są dniem świątecznym. Przy meczetach są sadzawki,
kraniki, gdzie można umyć ręce do łokcia, twarz, włosy, kark i nogi. Dlatego wielu
muzułmanów nosi ze sobą czajniczki plastikowe, butelki. Na pustyni, gdzie nie ma wody
należy obmyć się piaskiem, lub żwirem. Do modlitwy należy przystąpić czystym.
3) Post  każdy muzułmanin ma obowiązek postu w miesiącu ramadanu. Obowiązuje on od
wschodu do zachodu słońca, ale przez cały dzień nie może jeść, a bardziej konserwatywni
mówią, że nie należy pić i przełykać śliny. Konsekwencją tego jest to, że w tym miesiącu
wszyscy leżą i czekają do zachodu słońca. Zawody zwolnione z postu, takie do których trzeba
zachować siły, np. pilot. Ale tyle, ile wyda na jedzenie musi wydać na biednych. Ramadan
kończy się trzydniowym świętem, kiedy muzułmanie obdarowują się prezentami. Na koniec
ramadanu muzułmanin jest obowiązany dać jałmużnę w wysokości jednego dnia utrzymania.
4) Jałmużna  jest związana nie tylko z zakończeniem ramadanu. Jest rodzajem podatku na
biednych. W krajach muzułmańskich nie ma podatku dochodowego (w niektórych już jest 
tam gdzie przybywano pracowników nie muzułmańskich). Dlatego każdy muzułmanin jest
zobowiązany do płacenia do gminy muzułmańskiej jałmużny, który wynosi 2,5% od majątku.
Z tych kwot gminy muzułmańskie wspomagają biednych oraz na ekspansję islamu  na
ochronę zdrowia w krajach, gdzie islam dopiero wchodzi. Dzięki temu Afryka jest podatna na
wpływ tej religii, bo islam przekazuje duże pieniądze dla muzułmanów i tych, którzy chcą nimi
zostać.
7
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
5) Pielgrzymka do Mekki  każdy muzułmanin przynajmniej raz w życiu powinien udać się z
pielgrzymką do Mekki. Są to zorganizowane pielgrzymki. Pątnicy idą w białych szatach,
odwiedzają najważniejsze miejsca związane z Mahometem, okrążają czarny kamień,
kamieniują diabła.
Alkohol, tak jak i wieprzowina są zakazane. Za czasów Mahometa panował powszechny alkoholizm.
Dlatego Mahomet zakazał picia alkoholu i gier hazardowych.
Zysk można było czerpać tylko z pracy, inwestycji. W bankach nie ma procentów od lokat.
Rozwiązano to w ten sposób, jak nasze fundusze powiernicze  inwestuje się środki. Kredyt, który
bierze się z banku nie jest obciążony odsetkami, ale samochód jest własnością banku, a kredytobiorca
płaci za jego używanie.
Każdy muzułmanin może mieć cztery żony. Musi jednak za nie zapłacić i je utrzymać.
Żona jest obowiązana wydać męskiego potomka, który jest własnością męża i jego rodziny.
W krajach muzułmańskich, arabskich nie rozwinął się przemysł. Są to narody, które zajmują się
handlem, wymianą, bogaceniem się. Sposób życia, funkcjonowania tego społeczeństwa promuje
raczej zajmowanie się handlem.
Nie ma potrzeby zawierania umów na piśmie, wystarczy słowo. Jest ono wiążące, jak umowa
handlowa. Jeśli kupiec umiera, to prawo do towaru ma jego wspólnik, rodzina, a na ostatnim miejscu
gmina. z
ródłem jest dziedziczenie
Zasady etyczne w gospodarce pod względem kościoła katolickiego
Chrześcijaństwo stanęło przed trudnym problemem własności. Skąd się ona wzięła? Czy
została dana od Boga, czy też ustanowiona jest przez człowieka?
Bóg stworzył świat i dał możliwość zamieszkania w nim człowiekowi. Zabronił spożywania owoców
z dwóch drzew  drzewa poznania dobrego i złego oraz drzewa życia. Człowiek nie był posłuszny,
spożył owoce, spostrzegł, że jest nagi  poznał dobro i zło. Został więc wygnany z raju. Ale człowiek
zyskał wolną wolę. Miał możliwość wyboru.
Od tej chwili praca stała się zadaniem, przeznaczeniem człowieka.  Idz
cie i czyńcie sobie ziemię
poddaną  relacja pomiędzy człowiekiem a światem polegająca na tym, że człowiek stał się panem
ziemi. Dzięki pracy nabywamy prawo do korzystania z ziemi, nabywamy własność ziemi  taka jest
nauka kościoła. Jest to własność do korzystania z ziemi. Bo sama ziemia należy do wszystkich, jest
dobrem wspólnym.
W nauce kościoła jest też mowa o własności prywatnej, o posiadaniu. Przy czym z
ródłem tej
własności jest praca. Innym. Kościół od początku uznawał prawo potomków do pracy ojców.
Ma to odzwierciedlenie w prawie cywilnym do dziedziczenia w formie zachowku.
8
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
Inne z
ródło własności to kupno.
Te trzy sposoby są właściwe do nabywania własności według nauki społecznej kościoła.
Kościół określa, że ma takie prawo do definiowania własności w ten sposób. W encyklikach Leona XIII
mówi się, że kwestie ekonomiczne mają wpływ na kwestie społeczne.
W coraz większym związku ekonomii z życiem społecznym (strajki, czas trwania pracy, prawo
własności), Kościół przypisał sobie prawo do wypowiadania się w sprawach społeczno  etycznych
dotyczących ekonomii.
Nowożytna nauka społeczna kościoła od tej encykliki rozpoczęła swoje istnienie, swój rozwój. Porusza
się w niej kwestie związane ze związkami zawodowymi, cenami.
Podstawowe zasady tej nauki kościoła to:
Personalizm  dostrzeżenie wyjątkowego miejsca człowieka, dobra tego człowieka. Kościół
mówi, że praca jest dobrem. Praca, która prowadzi do ubogacenia człowieka w sferze
materialnej i duchowej. Czyli wg kościoła nie każda praca jest dobra, nie każda jest godziwa.
Wynagrodzenie za pracę powinno być godziwe, czyli każdy powinien zarabiać tyle, ile jest mu
potrzebne do utrzymania na danym poziomie społecznym, dla utrzymania rodziny. Paweł VI
mówił, że powinien zarobić tyle, by móc odłożyć dla ekonomicznego zabezpieczenia. Nauka
ta nie wiąże płacy z wydajnością, z wykształceniem, ale z osiąganiem możliwości zapewnienia
utrzymania. Kościół określa, że pracujemy po to aby żyć. Byśmy się nią ubogacali, a nie
eksploatowali.
Zasada dobra wspólnego  kwestia fundamentalna, bo żyjemy w społeczeństwie, w grupach.
Czyje więc dobro jest ważniejsze? Ogółu, czy jednostki? W okresie komunizmu wpajano nam,
że dobro wspólne nadrzędne jest najistotniejsze. W nauce kościoła  to co dobre dla
jednostek, jest również dobre dla ogółu. Nie ma sprzeczności pomiędzy dobrem jednostki a
dobrem ogółu.
Zasada pomocniczości  ustala pewne relacje pomiędzy osobą ludzką a różnego rodzaju
wspólnotami, instytucjami. Mówi ona, że podmiotem działań jest jednostka, czy też
wspólnota lokalna. Natomiast państwo, wojewoda, powinny działać na zasadzie
pomocniczości  pomagać w osiąganiu celów, które stawia sobie jednostka, czy też
wspólnota lokalna.
Zasada solidarności  kierując się zasadą dobra wspólnego mamy być solidarni. Św. Paweł
mówił  Kto nie chce pracować, niech też i nie je . Są ludzie, którzy nawet gdyby chciały
pracować , nie mogą. Tutaj pojawia się kwestia solidaryzmu. Część swoich dochodów
w formie datków dajemy na utrzymanie ludzi chorych, starych. Dlatego działają fundacje.
9
Etyka w zarządzaniu wykład 7.02.2009 r.
Zasada sprawiedliwości  to zasada sprawiedliwości i miłości społecznej. Sprawiedliwość tutaj
jest rozumiana nie tylko jako cnota, ale i norma, która reguluje relacje zachodzące między
ludz
mi i grupami społecznymi. Reguluje uprawnienia i obowiązki, np. w rodzinie  jak
podzielić się obowiązkami? Kiedy to będzie sprawiedliwe? Zasada ta odwołuje się do różnic
między ludz
mi. Do różnic intelektualnych, fizycznych, moralnych.  Którym dużo dano, od tych
się dużo będzie wymagać . Inna sprawiedliwość dotyczyć będzie dziecka, młodzieży, czy
emeryta. Jest ona relatywna w stosunku do tych cech. Wyklucza ona również formy
dyskryminacji i wszelkich nierówności. Domaga się równego traktowania, ale w zależności od
możliwości wszystkich ludzi, np. urlop macierzyński  nie jest formą dyskryminacji mężczyzn,
bo mężczyz
ni nie rodzą dzieci. Sprawiedliwość domaga się równego traktowania, ale ze
względu na cechy przypisane jednostce.
10