Chemia kliniczna 2011/2012
Dla studentów IV roku Analityki Medycznej
Rola białek
}� utrzymanie objętości krwi krążącej i równowagi wodnej
organizmu (albuminy)
}� funkcje transportowe (albuminy, haptoglobina,
transferyna, transkobalamina, transkortyna, białko
wiążące tyroksynę  TBG)
}� enzymy, ich inhibitory oraz aktywatory
}� białka systemu odpornościowego (immunoglobuliny)
Białka osocza
}� zapewnienie hemostazy (białka układu krzepnięcia)
Stężenie białka całkowitego Hiperproteinemia
}� W osoczu wyższe niż w surowicy }� Hipergammaglobulinemie
}� Monoklonalne
}� W moczu?
}� Poliklonalne
}� W płynie mózgowo-rdzeniowym?
}� Odwodnienie
}� W płynach z jam ciała?
}� Błąd przedlaboratoryjny (staza!)
}� Stężenie zależy od równowagi pomiędzy wytwarzaniem a
degradacją/wydzielaniem
Hipoproteinemia Dysproteinemie odczynowe
}� Najczęściej hipoalbuminemia }� Zapalenie ostre (reakcja ostrej fazy)
}� Wzrost dodatnich białek ostrej fazy:
}� Zahamowanie syntezy lub zwiększona utrata białek
}� białko C-reaktywne
}� Rozcieńczenie składników krwi wodą, zmiana dystrybucji
}� fibrynogen
wody  naczynia krwionośne/przestrzeń pozakomórkowa
}� haptoglobina
}� Efekt ortostatyczny
}� białko A-amyloidu (SAA)
}� Przewodnienie
}� ą1-antychymotrypsyna
}� Błąd pobrania (z domieszką płynów infuzyjnych) }� ą1-kwaśna glikoproteina
}� ceruloplazmina
}� składniki dopełniacza C2, C3 i C4
}� Spadek ujemnych białek ostrej fazy:
}� albumina
}� prealbumina
}� transferyna
Strona 1 z 6
Chemia kliniczna 2011/2012
Dla studentów IV roku Analityki Medycznej
Dysproteinemie odczynowe Zaburzenia równowagi białkowej
}� Utrata białka z ustroju
}� Przewlekłe zapalenia
}� przez nerki (zespoły nerczycowe  selektywna utrata białka)
}� Zwiększenie stężenia ą2-globulin (umiarkowane)
}� We krwi następuje zwiększenie stężenia ą2- i �-globulin, ą2-
i ł-globulin (znaczne)
makroglobuliny, �-lipoprotein. Zmniejsza się stężenie białka
}� Zmniejsza się stężenie albumin całkowitego, albumin.
}� W moczu rośnie stężenie białka (fizjologicznie 40 80 mg/dobę),
}� Choroby wątroby (marskość)
są to głównie białka o małej masie cząsteczkowej (to zależy od
}� Zwiększa się stężenie ł-globulin
rodzaju białkomoczu).
}� przez przewód pokarmowy (utrata białka jest nieselektywna)
}� Zmniejsza się stężenie albumin, ą1- i ą2-globulin,
}� Znaczne zmniejszenie stężenia białka całkowitego, niewielkie
prealbumin i protrombiny
przesunięcia we frakcjach na korzyść ą1- i ą2-globulin.
}� przez skórę (oparzenia, rozległe sączące zapalenia), do płynów
wysiękowych i przesiękowych oraz z krwotokami  wszystkie
białka.
Zaburzenia równowagi białkowej Zaburzenia syntezy białka
}� Niedożywienie }� Zaburzenia uwarunkowane genetycznie (rzadko wpływ
}� niedostateczny dowóz białka w pokarmach na stężenie białka całkowitego)
}� zaburzenia wchłaniania i trawienia białka }� analbuminemia, bisalbuminemia
}� wzmożony katabolizm (gorączka, sepsa, nowotwór) }� niedobór ą1-antytrypsyny
}� niedobór globuliny wiążącej tyroksynę
}� zmniejszenie stężenia albumin, prealbumin, białka wiążącego }� ahaptoglobinemia
retinol (RBP  retinol binding protein)
}� aceruloplazminemia
}� niedobór składników dopełniacza
}� afibrynogenemia
}� niedobór antytrombiny III
}� agammaglobulinemia (dotycząca wszystkich klas Ig albo
selektywny niedobór IgG, IgA lub IgM)
Albuminy
Zaburzenia syntezy białka
}� Gammapatie monoklonalne (może dochodzić do
wzrostu białka całkowitego)
ą1-antytrypsyna, ą1-kwaśna glikoproteina (AAG  orozomukoid),
ą-lipoptoteiny (HDL)
}� Szpiczak mnogi
białko wiążące tyroksynę (TBG), ą1-antychymotrypsyna,
}� Makroglobulinemia Waldenstr�ma
ą1-antytrypsyna
}� Choroba łańcuchów lekkich
}� Gammapatie poliklonalne
Haptoglobina, ceruloplazmina, ą2-makroglobulina
}� Przewlekle stany zapalne
}� Choroby wątroby
�-lipoproteiny (Apo B = LDL), transferyna, hemopeksyna, białka układu
}� Choroby autoimmunizacyjne, np. choroby reumatoidalne, toczeń
dopełniacza,
układowy, sklerodermia, sarkoidoza
fibrynogen (osocze)
CRP
Immunoglobuliny IgG, IgA, IgM
Strona 2 z 6
Chemia kliniczna 2011/2012
Dla studentów IV roku Analityki Medycznej
Frakcja Białko Funkcja
Albuminy Albumina Utrzymuje ciśnienie onkotyczne, białko transportowe
ą1-globuliny ą1-antytrypsyna Inhibitor proteinaz, BOF
ą1-antychymotrypsyna Inhibitor chymotrypsyny, BOF
ą1-kwaśna glikoproteina BOF (orozomukoid)
TBG (thyroxine binding globulin) białko wiążące tyroksynę
ą-lipoptoteiny frakcja lipoprotein (HDL)
ą2-globuliny Haptoglobina Transport wolnej Hb, BOF
ą2-makroglobulina Inhibitor proteinaz, diagnostyka uszkodzenia cewek
Ceruloplazmina nerkowych
Antytrombina III Transport miedzi, BOF
Inhibitor trombiny
1 2 3 4 5 6 7
�-globuliny Transferyna Transport żelaza, ujemne BOF
Hemopeksyna Transport wolnego hemu
�1-mikroglobulina Białko immunosupresyjne, diagnostyka białkomoczu
Przypadek 1- hipogammaglobulinemia
�-lipoproteiny Frakcja lipoprotein (LDL)
Przypadek 2- osocze  obecny fibrynogen
Białka układu dopełniacza Reakcje odpornościowe
Przypadek 3- hipergammaglobulinemia
(C1S, C4, C5 )
Przypadek 4- nikłe białko monoklonalne
Properdyna Tworzy z jonami Mg i składnikiem C3 dopełniacza
Przypadek 5- białko monoklonalne
układ (procesy odporności - wirusy, bakterie)
Przypadek 6- rozrost poliklonalny
ł-globuliny Immunoglobuliny Przeciwciała różnych klas
Przypadek 7- białko biklonalne
CRP (między � i ł) BOF, rola eliminacyjna
Lizozym Działanie bakteriobójcze
Fibrynogen Białko układu krzepnięcia, BOF (białko ostrej fazy)
(osocze, między � i ł)
Albumina
Białko średniej wielkości  66 kDa,
Syntetyzowana w wątrobie, okres półtrwania 14 dni
Rola Albumin:
" Regulacja ciśnienia onkotycznego
" Transport:
ż� Kwasów tłuszczowych
ż� Bilirubiny
ż� Leków
ż� Hormonów sterydowych i hormonów tarczycy
ż� Ca, Mg
Zaburzenia genetyczne:
" Bisalbuminemia
" Analbuminemia (niskie ciśnienie tętnicze, obrzęki)
Metody pomiaru:
1. Interakcja z barwnikami np. zieleń bromokrezolowa
2. Immunonefelometrycznie  mocz (mikroalbuminuria)
Białko C- reaktywne (CRP) Znaczenie testu CRP:
}� Czynnik ostrej fazy  receptor polisacharydu C błony komórkowej pneumokoków
}� Rozpoznawanie i monitorowanie przebiegu ostrych zapaleń
}� CRP:
}� W chorobach infekcyjnych różnicowanie zakażeń wirusowych od
}� Wiąże składniki obce dla organizmu człowieka  składniki bakterii, grzybów, pasożytów
bakteryjnych wzrost > 150 mg/l dowodzi zakażenia bakteryjnego).
}� Aktywuje makrofagi (fagocytoza)
}� Powikłania pooperacyjne (zakażenia, martwice tkanek)
}� Aktywuje układ dopełniacza  klasyczna droga
}� Posocznica noworodków
}� Wzrost:
}� Wczesne wykrywanie infekcji bakteryjnych
}� Pojawia się we krwi w 12-24 godz. od zaistnienia stanu zapalnego/choroby
}� Maksymalne stężenie osiąga w 48 godz. }� Kontrola skuteczności antybiotykoterapii i leczenia przeciwzapalnego
}� Normalizacja następuje po 10 dniach
}� Różnicowanie etiologii wrzodów żołądka od choroby Crohna
}� Stany zapalne: do 1000-krotny wzrost stężenia w 1-2 dobie
}� Ocena skuteczności leczenia chorób reumatoidalnych
}� Znaczący wzrost: zawał mięśnia sercowego, odrzut przeszczepów, białaczka
}� Umiarkowany wzrost: ciąża i przewlekłe stany zapalne (liszaj rumieniowaty, kolagenozy, }� Nowotwory złośliwe, zawał mięśnia sercowego, białaczki, odrzucanie
wrzodziejące zapalenie jelita grubego)
przeszczepu
}� Nie zawsze występuje korelacja CRP  OB!
}� Metody oznaczania : immunonefolometria (metoda standardowa i ultraczuła  inne
zastosowanie oznaczeń)
}� Czynnik ryzyka miażdżycy: oznaczanie CRP metodą ultraczułą:
1  5 mg/l
Strona 3 z 6
Chemia kliniczna 2011/2012
Dla studentów IV roku Analityki Medycznej
AAT  ą1-antytrypsyna
Niedobór aktywności inhibitorowej/brak AAT:
}� Inhibitor proteaz  odpowiada za 90% ogólnej aktywności
}� Dzieci: żółtaczka noworodków (powiększona wątroba
antyproteolitycznej krwi
gromadząca AAT, zagrażająca marskość wątroby)
}� Ok. 51 kDa
}� Hamuje:
}� Dorośli: rozwój rozedmy płuc, rozstrzeni oskrzeli z
}� trypsynę (ostre zapalenie trzustki)
powodu braku hamowania elastazy wydzielanej przez
}� trombinę (aktywacja procesu krzepnięcia)
makrofagi płucne
}� plazminę (aktywacja fibrynolizy)
}� elastazę (degradacja tkanki łącznej)
}� ATT hamuje wytwarzanie wolnych rodników
}� Metody oznaczania:
}� Występuje w kilku wariantach genetycznych o różnej
aktywności inhibitorowej: }� stężenie AAT  immunonefelometria
}� MM (100%)
}� warianty AAT  ogniskowanie izoelektryczne
}� SS (50%)
}� ZZ (15%)
}� Pi (0%)
}� Występowanie wariantów ZZ i Pi prowadzi do ciężkich zaburzeń
funkcji wątroby)
Haptoglobina (Hp) Fibrynogen
}� Alfa-2-kwaśny glikoproteid (białko ostrej fazy) }� Białko układu krzepnięcia, białko ostrej fazy
}� Rola:
}� Zmiany stężenia:
}� Wiązanie i transport hemoglobiny pozakrwinkowej (zapobiega utracie Fe
}� Obniżenie: choroby wątroby
przez nerki)
}� Wzrost poziomu w nerczycy (do 10g/l)
}� Powstający kompleks : Hgb-Hp wiązany jest przez RES  wątroba
}� Mierny wzrost w procesie miażdżycowym (koreluje z poziomem
}� Masywna hemoliza wewnątrznaczyniowa powoduje całkowite
LDL-CH)
wysycenie Hp  zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS)
}� Masywna hemoliza wewnątrznaczyniowa może powodować
}� Monitorowanie poziomu fibrynogenu w:
przejściową ahaptoglobinemię
}� leczeniu trombolitycznym streptokinazą
}� powikłaniach zagrażających wykrzepianiem wewnątrznaczyniowym
}� W ostrych stanach zapalnych:
(DIC)
}� Hp wzrasta 4x  6x,
}� Maksymalny poziom osiąga 2-4 dnia choroby
}� Metoda oznaczania: immunonefelometria grawimetrycznie -
fibryna
}� Metody oznaczania: immunonefelometria (aktywność
pseudoperoksydazy)
Ferrytyna Ceruloplazmina
}� Białko 480 kDa magazynujące żelazo }� 135 kDa
}� Tkankowa: wiąże do 2500 atomów Fe
}� Magazynuje 6 -7 atomów miedzi
}� Występuje jako rozproszona w cytoplazmie lub jako agregaty w makrofagach,
}� Białko ostrej fazy:
syderoblastach
}� podwyższony poziom w stanach zapalnych i nowotworowych
}� Krążąca we krwi: 15 - 300 źg/l
}� Posiada aktywność enzymatyczną oksydazy [Fe(II) Fe(III)]
}� Powstaje z puli komórek parenchymalnych ulegających apoptozie lub
}� Krążąca we krwi: 18 - 45 mg/dl
nekrozie (30%) oraz w wyniku sekrecji przez komórki RES (70%)
}� Syntetyzowana w wątrobie
}� Zmiany stężenia:
}� Wiązanie miedzi zapobiega toksycznemu oddziaływaniu jonów Cu na
}� spadek poziomu ferrytyny = miernik niedoboru żelaza
organizm.
}� wzrost poziomu ferrytyny
}� Infekcje
}� Reakcje cytolizy (ostre wirusowe zapalenie wątroby),
}� Choroba Wilsona polega na wzroście stężenia Cu (dializowalnej - > 5%)
}� Stany zapalne natomiast spadkowi stężenia CER we krwi.
}� Przeładowanie żelazem (w tym hemochromatoza)
}� Choroba Wilsona przejawia się obrzękiem i uszkodzeniem wątroby (dzieci)
}� stany nowotworowe
 w starszym wieku dominują objawy neurologiczne
}� AIDS
}� Oznaczanie: immunonefolometria
}� Oznaczanie: immunochemiluminescencja (ultraczuła metoda
immunochemiczna)
Strona 4 z 6
Chemia kliniczna 2011/2012
Dla studentów IV roku Analityki Medycznej
Immunoglobuliny  niedobory Hipergammaglobinopatie  poliklonalne
}� Nabyte: }� IgM: stany zapalne  ostre
}� Nowotwory układu chłonnego }� Ostre wirusowe zapalenie wątroby
}� Splenektomia (utrata śledziony) }� Marskość wątroby
}� Jelitowe zespoły utraty białka }� Pasożyty wątroby
}� Cytostatyki
}� IgG: stany zapalne  przewlekłe
}� Wrodzone  rzadkie }� Marskość wątroby
}� Autoimmunizacja (GPP, toczeń rumieniowaty, dermatozy,
sarkoidoza)
}� IgA: stany zapalne  przewlekłe
}� Autoimmunizacja
}� Choroby dróg oddechowych
Hipergammaglobinopatie - monoklonalne Inne oznaczane białka specyficzne:
}� Transferyna
}� jeden klon plazmocytu (limfocyt B)
}� Prokalcytonina
}� 55% IgG
}� 25% IgA }� Orozomukoid (ą1-kwaśna glikoproteina)
}� Choroba łańcuchów lekkich (białko Bence-Jonesa w moczu) }� Białko wiążące retinol
}� łańcuchy lekkie (amyloidoza) - wydzielane w moczu, powodują
}� Prealbumina
uszkodzenia nerek, nerczyca, nerka szpiczakowa, zmiany kostne
}� ą2-makroglobulina
}� Choroba łańcuchów ciężkich
}� Składniki dopełniacza C3 i C4
}� IgM  makroglobulinemia Waldenstr�ma
}� Cystatyna C
}� krioglobuliny, przebieg choroby łagodniejszy
}� Mioglobina
}� SAA
}� �2-mikroglobulina
Białkomocz
Fizjologia nefronu
}� Prawidłowo <150 mg/doba, Alb <30 mg/doba
}� przednerkowy:
albumina albumina
Jeden milion
transferryna transferryna
}� białko Bence-Jonesa
immunoglobuliny immunoglobuliny
nefronów filtruje
mikroproteiny
}� Hb (anemia hemolityczna)
180 litrów
}� mioglobina (urazy mięśni)
osocza w ciągu
Filtracja
jednego dnia mikroproteiny }� kłębuszkowy: wydalanie 2 6 g białka/dobę
kłębuszkowa
produkując w
mikroproteiny
}� nieznaczny (selektywny)  wydalanie Alb, Tf
przybliżeniu 1,5
}� ciężki (białkomocz nieselektywny)
Reabsorpcja
litra moczu.
kanalikowa
}� białkomocz fizjologiczny (np. powysiłkowy)
}� Kanalikowy: zaburzenia resorpcji białek w nerce  wydalane są
Wydzielanie
bardzo małe białka:
kanalikowe
(białko Tamma-
}� �-2-mikroglobulina 11 kDa (B-2-MG)
Horsfalla) Mocz końcowy zawiera 1/3
albumin i 2/3 globulin
}� lizozym 14,5 kDa
Strona 5 z 6
Chemia kliniczna 2011/2012
Dla studentów IV roku Analityki Medycznej
ROZDZIAA
GA
ÓWNYCH BIAA
EK MOCZU
NA
Białkomocz
HYDRAGEL 5 PROTEINURIE
+
Cystatyna (MW : 11 kDda)
białko prawidłowo kłębuszkowy kanalikowy mieszany b2-mikroglobulina (MW :12 kDa)
Markery
Lizozym (MW : 15 kDa)
uszkodzenia
Albumina < 30 > 30 ą 30 > 30
RBP (MW : 21 kDa)
kanalika
mg/dobę
Wolne lekkie łańcuchy (MW @� 25 kDa)
(MW < 67 kDa)
a1-mikroglobulina (MW : 33 kDa)
Dimer wolnych lekkich łańcuchów
B-2-MG < 0,25 < 0,25 > 0,25 > 0,25
(MW @� 50 kDa)
mg/dobę Albumina (MW : 67 kDa)
Transferyna (MW : 80 kDa)
Markery
Ig G (MW : 160 kDa)
uszkodzenia
Ig A (MW : 165 kDa)
kłębuszka
Haptoglobiny
(MW > 67 kDa)
a2-makroglobulina (MW :900 kDa)
Punkt nałożenia próbki

Strona 6 z 6