FRANCJA LUDWIKA XV

Ostatnie lata panowania Ludwika XIV:

• zbudował pozostawił wspaniałą machinę "monarchii administracyjnej", z doskonałym systemem biur, urzędów, archiwów, koszar, szpitali;

• pogłębiał rozbrat między sobą i swym imponującym dworem a społeczeństwem

• wojny doprowadziły chłopów do rozpaczy

• jego polityka religijna stała się ultramontańska i pojezuicka

• od 1711 zaostrzył prześladowania hugenotów

• 1713 - wyrobił w Rzymie potępiającą jansenitów bullę Unigenitus

• 1707 - ogłoszenie traktatu "Dziesięcina królewska" przez marszałka Vaubana (próba naprawy machiny administracyjnej

• po śmierci Króla Słońce wybuchł we Francji arystokratyczny przewrót, który przybrał postać pokojowej frondy

Regencja Filipa Orleańskiego (1715 - 1723) i rządy we Francji kardynała Fleury:

• Filip Orlański cyniczny hulaka, kierował się oportunizmem

• do skasowania testamentu Ludwika XIV (i ustanowioną w nim radę regencyjną) posłużył się parlamentem Paryża w zamian za to przywrócił parlamentom uprawnienia polityczne (remonstracji i odmowy rejestracji edyktów królewskich)

• jansenistów wypuszczono z więzień a bulla Unigenitus została zawieszona

• 1715 - za radą księcia Saint - Simon Filip zniósł jednoosobowe ministerstwa Ludwika XIV (sekretariaty stanu)a na ich miejsce utworzył siedem rad(polisynodia)

• 1721 - wobec małoletniości króla przywrócono urząd pierwszego ministra, którym został najbliższy powiernik regenta kardynał Dubois

• po śmierci regenta urząd pierwszego ministra objął książę Ludwik Henryk Burbon 1723 - 1726; w 1724 założył giełdę paryską, 1725 miał miejsce ślub Ludwika XV z Marią Leszczyńską (zbliżenie do polskiej sukcesji boczną linię Burbonów)

• 1726 Burbon i jego kompania popadli w niełaskę; Ludwik XV proklamował rządy osobiste, nigdy już nie powołał pierwszego ministra ale oświadczył że we wszystkich czynnościach państwowych ma mu towarzyszyć jego wychowawca - kardynał Fleury (cieszył się bezwzględnym zaufaniem młodego króla, stał się kimś więcej niż pierwszym ministrem)

• rządy kardynała Fleury (1726 - 1743)- okres restauracji i konsolidacji, przywracał stan rzeczy z czasów Ludwika XIV z tą różnicą że prowadził politykę pokojową i starał się o dobre stosunki z Anglią, sprzyjał jezuitom, z innowacji regenta utrzymał powstałe w 1722 Biuro Handlu; jego rządy to okres pomyślności gospodarczej

• krążyło powiedzenie że Francję kurowało trzech lekarzy w purpurze: pierwszy (Richelieu) puścił jej krew, drugi (Mazarin) dał na przeczyszczenie a trzeci (Fleury) przepisał dietę; nadwyżka skarbowa w budżecie; kardynał nie oszczędzał na flocie

WOJNY KONTYNENTALNE

Antagonizm francusko - austriacki i rozkład "systemu" angielsko - francuskiego (1731 - 1732)

• Karol VI zabiegał o gwarancję sankcji pragmatycznej dążył do zapewnienia niepodzielności krajów habsburskich pod berłem Marii Teresy, ale też do powiększenia monarchii dla następców

• na męża Marii Teresy upatrzony był Franciszek Stefan Lotaryński, otrzymał stanowisko namiestnika Węgier

• Lotaryngia od dawna stanowiła przedmiot aneksyjnych dążeń oraz sporów Francji i Austrii - sprawa lotaryńska --> groźba wojny na Zachodzie

• lata 1716 - 1731to gwarancja pokoju którą zapewniał arbitraż angielsko - francuski; jednak między tymi państwami pogłębiała się rywalizacja handlowo - kolonialna; Francja wg opinii pilnujących równowagi europejskiej wigów stawała się zbyt silna

• w 1731Anglia podjęła próbę zbudowania nowego "systemu" poza plecami Francji a w rzeczywistości przeciwko Francji

• bez konsultacji z Francją, Anglia podpisała w marcu 1731 traktat wiedeński z Austrią (cesarz zlikwidował Kompanię Ostendzką i uznał prawa don Carlosa w Parmie i Toskanii, w zamian za to Karol VI uzyskał brytyjską gwarancję sankcji pragmatycznej oraz obietnice poparcia tego księcia, którego Karol VI zaproponuje na króla rzymskiego

• lipiec 1731 - podpisanie traktatu austriacko - hiszpańskiego (gwarancja włoskich roszczeń don Carlosa, Hiszpania za to Anglii musiała zapłacić wysoką cenę w postaci ustępstw w handlu kolonialnym

• powstał wielki alians angielsko - holendersko - austriacko - hiszpański; poprzez sojusz austriacko - rosyjski sięgał daleko na wschód, a przez silne wpływy angielskie w Danii i Szwecji rozpościerał się również na Skandynawię

• 1729 Maria Leszczyńska daje następcę tronu Ludwikowi XV -> zmiana stosunków francusko hiszpańskich

• koniec 1732 - Europa dzieliła sie na dwa obozy:

1) Francja + Hiszpania + Królestwo Sardynii + antypragmatyczne stronnictwo w Rzeszy + francuskie agentury w Szwecjo, Polsce i Turcji

2) Austria + Rosja + Wielka Brytania

• między Wersalem, Madrytem, Turynem, Monachium, Dreznem ustalono iż moment wspólnego wystąpienia przyniesie zgon Karola VI lub ogłoszenie księcia Lotaryngii królem rzymskim

• równocześnie z zaognieniem się lotaryńsko - pragmatycznej sprawy Francja przygotowała w Polsce elekcję Stanisława Leszczyńskiego --> nie można było przewidzieć czy wcześniej rozpocznie się kryzys sukcesyjny austriacki, cz też śmierć Augusta II otworzy "sukcesję polską"

• gdy przestał funkcjonować angielsko - francuski kompromis i arbitraż konflikt między Francją i Austrią był nieunikniony

• 1733 wojna która przypadkowo przeszła do historii pod nazwą wojny o sukcesję polską

Wojna o polską sukcesję (1733 - 1735) i pokój wiedeński (1738)

• Austria wystąpiła przeciw elekcji Leszczyńskiego; dostarczyło to Francji pretekstu aby (w obronie pogwałconej polskiej wolności) wypowiedzieć cesarzowi wojnę październik 1733

• wrzesień 1733 Karol Emanuel traktat z Francją, na jego mocy królestwo Sardynii miało odstąpić Francji część swych posiadłości alpejskich w zamian za pomoc w zdobyciu całej Lombardii

• listopad 1733 - podpisanie sojuszu francusko - hiszpańskiego w ESCORIAL zwanego paktem familijnym (Hiszpania miała uzyskać Parmę, Toskanię, Neapol i Sycylię oraz pomoc francuską w odzyskaniu Gibraltaru; Francja - znaczne korzyści w handlu z Hiszpania i jej koloniami, nadwyrężenie sojuszu państw morskich)

• listopad 1733 - niechętna angażowaniu się w nowe konflikty Holandia ogłasza deklarację o swojej neutralności

• Anglia była skrępowana stanowiskiem Holandii (podstawą polityki brytyjskiej było solidarne działanie obu państw morskich) obawiała się że przy zaangażowaniu w wojnę neutralna Holandia zyska zbyt wielkie korzyści handlowe

• Walpole dążył do zachowania pokoju z Francją a kardynał Fleury dbało to by nie sprowokować przystąpienia Wielkiej Brytanii do wojny

• Francuzi przerzucili odpowiedzialność wypowiedzenia wojny na cesarza, chociaż austriackie wojska nie działały w Polsce; to przyjęli Anglicy, uchylając się jednocześnie od wypełnienia zobowiązań sojuszniczych wobec Austrii (angielsko - austriacki sojusz z 1731 miał charakter przymierza obronnego)

• w zamian za to Francja ograniczyła swe działania w Niemczech i wystrzegła się prowokowania Anglii w strefie Bałtyku

• wielu urzędników francuskich dążyło do decydującej rozprawy w Niemczech, okupacji Saksonii i wysłania znaczących sił do Polski; jednak kardynał Fleury stanowczo powstrzymał te zapędy

• Anglia pozostała neutralna, działania wojenne sojuszników ograniczyły się do Lotaryngii i Italii z której w myśl traktatów zawartych między Francją, Hiszpanią, Królestwem Sardynii, planowano całkowite usunięcie Habsburgów

• 1733 Francuzi zajmują Lotaryngię

• 1734 marszałek Brevick zmusił do odwrotu księcia Eugeniusza i zajął na pograniczu belgijskim ważną twierdzę Philippeville

• we Włoszech marszałek Villars wraz z wojskami króla Sardynii zajął Mediolan ;Hiszpanie opanowali Sycylię i Neapol ogłaszając don Carlosa królem tych krajów

• Francja okupowała Lotaryngię; natomiast w Polsce sprawa Leszczyńskiego miała się źle

• na przełomie 1734/1735 Francja podjęła kolejną bezskuteczną próbę przeciągnięcia Rosji na swoją stronę;

• rządząca w Petersburgu "bironowszczyzna" osadziła Augusta III na polskim tronie lecz wypełniła również swe zobowiązania sojusznicze wobec cesarza na Zachodzie

• lato 1735 - korpus feldmarszałka Lascy'ego osiągnął Ren; obecność wojsk rosyjskich tak daleko na zachodzie nie zaważyła na losach wojny; kardynał Fleury nawiązał już tajne rokowania pokojowe z Karolem VI

• kardynał Fleury mimo przewagi militarnej Francji uważał za swój główny cel uzyskanie Lotaryngii na warunkach które dla Austrii byłyby do przyjęcia

• 5 X 1735 Francja i Anglia podpisały w Wiedniu preliminarze pokojowe, na ich mocy Ludwik XV zagwarantował sankcję pragmatyczną; Stanisław Leszczyński miał pozostać tytularnym królem polski (przez co podkreślano legalność jego elekcji) - w zamian za utracone królestwo miał otrzymać księstwo lotaryńskie, które po jego śmierci miało przejść na Marię jako jej spóźniony posag, a co za tym idzie być włączone do Francji

• książę Lotaryngii Franciszek Stefan jako odszkodowanie miał dostać księstwo Toskanii (wg wcześniejszych zobowiązań Toskania miała przypaść Burbonom hiszpańskim)

• Kardynał Fleury, bez rady swych sojuszników, dokonał z Karolem VI nowego podziału Italii

• cesarz zatrzymywał Lombardię poza skrawkami odstąpionymi Królestwu Sardynii; uzyskał również księstwo Parmy i Piacenzy oraz Toskanię dla swojego zięcia (Franciszek Stefan w 1736 r. ożenił się z Marią Teresą)

• wbrew traktatom z 1733 Habsburgowie nie zostali wyparci z Italii, lecz umocnili swoją pozycję w północnej części Półwyspu Apenińskiego

• południowe Włochy (połączone księstwa Neapolu i Sycylii) otrzymał don Carlos jako sekundogeniturę Burbonów hiszpańskich

• grudzień 1735 zawieszenie broni, również w Italii

• zgon ostatniego Medyceusza (sierpień 1737)ułatwił sfinalizowanie sprawy lotaryńskiej

• 1738 w Wiedniu podpisano ostateczny traktat pokojowy między Francją i Austrią, do traktatu przystąpiły: Królestwo Sardynii (luty 1739) Hiszpania (kwiecień 1739); wszyscy zagwarantowali sankcję pragmatyczną

• w następstwie wojny o polską sukcesję ustalono w sposób definitywny mapę polityczną Italii, przetrwała do rewolucji francuskiej

• uzyskanie Lotaryngii było wielkim sukcesem Francji i zręcznej polityki kardynała Fleury ("apostoł pokoju")

• Polska poniosła dalszy uszczerbek w swej nadwyrężonej suwerenności; w 1736 S. Leszczyński podpisał akt abdykacyjny, a jego zwolennicy musieli pogodzić się z Augustem III na sejmie pacyfikacyjnym (sejm odbył się w obecności wojsk rosyjskich i saskich)

Północna polityka Francji:

• w latach 1733 - 1735 Anglia starała sie umocnić swoja pozycję w Skandynawii - sojusz z Danią (1734) oraz zacieśniła swe stosunki z rządem Horna w Szwecji

• w 1736 w czasie podróży Walpola i Jerzego II na kontynent powstał plan wielkiego sojuszu północnego obejmującego: Anglię, Hanover, Danię, Szwecję i Rosję --> Francja przystępuje szybki do kontrofensywy na tym terenie

• ambasador francuski w Sztokholmie - Saint Severin -dzięki pieniądzom ożywił działalność opozycyjnego w stosunku do Horna ("czapki") stronnictwa "kapeluszy" --> stronnictwo Horna wiązało się z Anglią i Rosją, stronnictwo kapeluszy -- odwet na Rosji

• 1738 Horn zostaje obalony na sejmie ;władza w rękach "kapeluszy"; w tym samym roku rząd zawarł przymierze z Francją i "gotował" się do walki z Rosją

• głównym celem francuskiej polityki północnej było rozerwanie przymierza dwóch cesarskich dworów

• od 1739 nowy ambasador francuski w Petersburgu pracował nad obaleniem związanej z Wiedniem niemieckiej ekipy rządzącej

• w przeciągu lat 1733 - 1743 Francja była czynna we wszystkich trzech ogniwach "bariery wschodniej" (Polska, Turcja, Szwecja) ale w sposób nieskoordynowany w czasie

• nie doszło do antyrosyjskiego działania Polski, Turcji i Szwecji pod egidą Francji

Udział Francji w pierwszej fazie wojny i sukcesję austriacką:

• Francja popierała antypragmatyczne dążenia do habsburskiego dziedzictwa; partia wojenna zyskiwała przewagę nad starym kardynałem Fleury

• kierownik partii wojennej Belle-Isle zawierał układy na mocy których Fryderyk II miał otrzymać Dolny Śląsk, August III Górny Śląsk i Morawy a elektor bawarski Górną Austrię i Czechy oraz cesarską koronę

• Francja jako sojuszniczka Bawarii i Prus

• 1741 - wspierany przez wojska francuskie elektor bawarski zajął Górną Austrię i Czechy, koronował sie na arcyksięcia Austrii i króla Czech a 1742 został we Frankfurcie obrany cesarzem jako Karol VII

• Francja w dalszych walkach nie odegrała znaczącej roli

Udział Francji w drugiej fazie wojny i sukcesję austriacką:

• w pierwszych latach wojny stanowisko Francji było niezdecydowane

• cel partii wojennej stanowiło wzięcie udziału w rozbiorze habsburskich posiadłości przez przyłączenie do Francji Austriackich Niderlandów (Belgii) --> wezwanie państw morskich na decydująca rozprawę (kardynał Fleury nadal był przeciwnikiem wojny)

• Francja obrała połowiczna drogę popierania Karola VII

• Prusy wycofują się z wojny, Sardynia i Saksonia przechodzą na stronę Austrii i Anglii, jedynym sojusznikiem Francji pozostaje Hiszpania

• 1743 - śmierć kardynała Fleury, Francja podejmuje wojnę na wielką skalę

• październik 1743 - w Fontainbleau zostaje podpisany ścisły sojusz francusko - hiszpański (tzw. drugi pakt familijny) skierowany przeciw Anglii --> rozpalenie wielkiej wojny kolonialnej

• luty 1744 - Francja formalnie wypowiedziała Anglii wojnę i w Dunkiercie podjęła przygotowania do inwazji na Wyspy Brytyjskie

• zamierzano znów podnieść sprawę pretendenta Stuarta

• kwiecień 1744 - Francja wypowiada wojnę Marii Teresie i doborowa armia pod dowództwem najzdolniejszego marszałka Francji, hrabiego Maurycego Saskiego (naturalny syn Augusta II) wkroczyła do Belgii

• w obecności Ludwika XV Francuzi zdobyli twierdze Courtrai, Menin, Ypres

• w lecie 1744 - trudna sytuacja Francji

• maj 1744 Fryderyk II zawiera sojusz z Francją

• Francuzom nie udało się rozniecić cesarskich ambicji w Auguście III, który szukał teraz oparcia w Austrii

• Maurycy Saski rozbił armię austriacko-angielską pod Fontenoy 11 maj 1745 --> cała Belgia pod okupacją francuską; w 1746 pobił armie sprzymierzonych pod Raucox (Rocourt)i osiągnął terytorium Holandii

• Francja wypowiedziała w 1747 wojnę Holandii chcąc przez to zmusić do zawarcia separatystycznego pokoju

• wrzesień 1747 Maurycy Saski w Niderlandach zdobywa ważną twierdzę holenderską Bergem op Zoom

• 30 kwiecień 1748 - Francja i Anglia podpisują w Akwizgranie preliminarze pokojowe

Pokój w Akwizgranie 1748 (sprawa francuska):

• pierwsze sondaże pokojowe w 1746 wysuwa Holandia, podejmując się mediacji między Francją a Anglią na zasadzie status quo ante bellum; Francja zaproponowała dwie poprawki: 1) neutralność Belgii zagwarantowana przez Holandię 2) oddanie Toskanii don Felipowi

• po wprowadzeniu poprawek definitywny traktat pokojowy został podpisany przez Francję i Wielką Brytanię 28 października 1748

• dwa największe mocarstwa: Anglia i Francja osiągnęły stan równowagi - sukces Wielkiej Brytanii która od początku konfliktu europejskiego stawiała sobie za cel obronę status quo

• Francji nie udało się narzucić, przy pomocy Karola VII, swej supremacji w Niemczech, zaniechanie marzeń o aneksji Belgii

• za rządów osobistych Ludwika XV intrygi dworskie osłabiły jedność kierownictwa państwa

Odwrócenie przymierzy i początek wojny siedmioletniej (1755 - 1757):

• pokój akwizgrański nie położył kresu francusko - angielskim walkom w Ameryce i w Indiach

• 1755 - konflikt kolonialny po raz pierwszy stał się zarzewiem wojny europejskiej

• 1754 - strzały nad rzeką Ohio - powolna eskalacja konfliktu

• rząd brytyjski wydał rozkaz zatrzymywania na wszystkich morzach francuskich statków handlowych

• Francja odpowiedziała na to w grudniu 1755 ultimatum i 18 maja 1756 oficjalnie wypowiedziała wojnę

• Francuzi niespodziewanym atakiem zdobywają kluczową bazę brytyjską na Morzy Śródziemnym, Minorkę 1756

• WB i Francja rozbudowały swoje floty wojenne

• związki i zobowiązania łączące Wielką Brytanię, Hanower, Holandię, Austrię i Rosję

• druga strona: sojusz Francji z Hiszpanią i Prusami oraz dobra komitywa między gabinetem wersalskim a Turcją

• Ludwik XV nie zaprzestał starań o wprowadzenie na tron Polski księcia Conti wbrew dworom cesarskim a przy poparciu Prus, Szwecji i Turcji - za jego osobistych rządów słabła mocarstwowa pozycja Francji i jej potęga militarna

• Austria i Prusy odegrały główną rolę w zasadniczym zwrocie w politycznej konstelacji Europy

• Fryderyk II i Maria Teresa wykorzystali okres 7-letniego pokoju na usprawnienie administracji i wzmocnienie sił zbrojnych

• naczelna wytyczna polityki Austrii (kierowana przez kanclerza Kaunitza od 1753): odzyskanie Śląska i rozbicie Prus; we wrogości do Prus z Austrią łączyła się Rosja (cesarzowa Elżbieta) poróżniona z Fryderykiem II (Prusy) w sprawach Szwecji i Polski, darząca do podboju Prus Wschodnich (zamierzano je oddać Polsce w zamian za Kurlandię lub ekwiwalent na Białorusi

• obie cesarzowe (Maria Teresa i Elżbieta)planowały rozbiór Prus, lecz Kaunitz że do skutecznego unicestwienia potęgi Fryderyka II potrzebny jest udział Francji

• Francja pozostawała wierna sojuszowi z Prusami, a francuska opinia była tradycyjnie i żywiołowo antyaustriacka

• Fryderyk II jako cele polityki pruskiej wskazywał zabór Saksonii, Prus Królewskich i reszty szwedzkiego Pomorza, przewidywał wojnę z Austrią ale bał się Rosji

• Kaunitz z całą determinacją dążył do porozumienia z Francją

• 30 wrzesień 1755 WB podpisała z Rosją (w Petersburgu) konwencję w zamian za subsydia zapewniając sobie pomoc w wypadku napadnięcia Hanoweru przez Prusy (Newcastle - premier brytyjski - traktował konwencję jako środek na powstrzymanie Prus natomiast Rosja interpretowała to jako narzędzie wojny z Prusami)

• styczeń 1756 Prusy (w nadziei na zbliżenie ku Rosji) podpisały konwencję z Anglią (zwaną westminsterską) o neutralizacji Niemiec i wspólnym działaniu przeciw temu kto naruszy pokój Rzeszy

• konwencja westminsterska wywołała łańcuchową reakcję doprowadziła do ODWRÓCENIA PRYMIERZY

• Francja oburzona na wiarołomstwo pruskiego sojusznika przyjęła austriackie oferty

• maj 1756 - Francja i Austria podpisały tzw. pierwszy traktat wersalski; Austria ogłosiła neutralność w wojnie francusko - angielskiej i zawarła z Francją przymierze obronne (wyłączając jednak jako casus foederis obecną wojnę francusko - angielską) -w Wersalu uważano traktat za definitywny i za narzędzie utrzymania pokoju w Europie, na zasadzie izolacji Wielkiej Brytanii

• na wieść o odwróceniu przymierzy Holandia zawarła z Francją konwencję o neutralności czerwiec 1756

• Elżbieta wycofała się z konwencji petersburskiej i zawarła antypruskie przymierze wojenne z Austrią

• w Petersburgu traktat wersalski powitano z entuzjazmem i bardzo gorliwie namawiano Francję do wzięcia udziału w pogromie Prus; wiele spraw dzieliło Francję i Rosję na terenie Turcji, Polski i Szwecji a rząd francuskie nie zamierzał posunąć się dalej poza traktat wersalski

• traktat ten wraz z konwencją westminsterską mógł stać się instrumentem ograniczenia konfliktu do wojny morskiej między Francją a Anglią, jednakże Fryderyka II poniosły nerwy ---> na skutek wiadomości o zbrojeniach Austrii i Rosji oraz podjętych decyzjach wojennych Fryderyk II poczuł się osaczony; w 1756 zażądał 3-krotnego zapewnienia od Marii Teresy że go nie zaatakuje, nie otrzymawszy satysfakcjonującej go odpowiedzi sam zaatakował najsłabsze ogniwo koalicji

• 30 sierpień 1756 Fryderyk II wtargnął do Saksonii, zajął Drezno i zamknął Augusta III z całą armią w położonej nad Łabą twierdzy Pirna.

• Austria i Rosja nie były gotowe na podjęcie działań wojennych na większą skalę;

• październik 1756 - bitwa pod Lovosicami (Lobositz) Prusacy zatrzymują niedostateczna odsiecz austriacką; zmusili wygładzoną armię saską do kapitulacji; August III uzyskał możliwość wyjazdu do Warszawy; jeńców saskich Fryderyk II wcielił do swojej armii i opanował cały kraj który został wcielony do pruskiej gospodarki wojennej - "operacja saska" spowodowała zwiększenie potencjału militarnego oraz milionowe dochody (wybujanie fałszywej polskiej monety w Dreźnie) ale także groźne dla Fryderyka II następstwa na arenie międzynarodowej

• Francja udzieliła Rosji subsydiów wojennych - zgoda na przemarsz wojsk rosyjskich przez Polskę (nadwyrężenie stosunków z Turcją)

• styczeń 1757 Austria w sejmie Rzeszy przeprowadziła potępienie agresji na Saksonię i wystawienie przeciw Fryderykowi II tzw. armii Okręgowej - armia Rzeszy

• Ludwik XV doczekawszy wygaśnięcia terminu swojego sojuszu z Prusami podpisał z Austrią tzw. drugi traktat wersalski ( 1 maj 1757) -sojusz zaczepny

• cel wojny: rozbiór posiadłości Fryderyka II --> Austria miała odzyskać Śląsk, Rosja otrzymać Prusy Wschodnie, Szwecja - Pomorze, Saksonia - Magdeburg, Halle i Halberstadt, a Francja niektóre posiadłości nadreńskie domu brandenburskiego

• prusko - brytyjsko - holenderska propaganda przedstawiała sojusz wersalski jako "papistowską" zmowę mającą na celu zniweczenie protestantyzmu w Niemczech

• w negocjacjach 1755 - 1756 odegrały pewną rolę sprawy włoskie; ścisłe współdziałanie Habsburgów i Burbonów sprawiły że Italia przestała być teatrem europejskich rozgrywek

• na uboczy trzymały się Hiszpania, Portugalia i Turcja

• wojna kontynentalna toczyła się w Niemczech i o losach Niemiec zadecydowała

Francja Ludwika XV i markizy de Pompadour(1743 - 1764):

• po śmierci kardynała Fleury 33-letni Ludwik XV ciesząc się wielką popularnością obejmuje rządy osobiste i zyskuje przydomek "ukochanego"

• pod koniec panowania Ludwika XV po Francji krążyła karykatura przedstawiająca króla jako zaćmione słońce, ministra skarbu jako dziurawy worek i ministra spraw zagranicznych jako trzcinę chwiejąca sie na wietrze

• nie ufał żadnemu z ministrów tak jak zmarłemu kardynałowi, dlatego poza ich plecami prowadził sekretną politykę dynastyczną

• intrygi dworskie to czynnik określający lata jego panowania - kobiety były główną namiętnością króla

• był człowiekiem religijnym, wierny przyzwyczajeniom i nawykom, pragnął utrzymać monarchię w takim stanie i kształcie jaką odziedziczył i przejął po swym preceptorze kardynale Fleury

• markiza de Pompadour - kochanka króla od 1745 - 1750 a od 1750 do 1764 przyjaciółka, powiernica, doradczyni króla, z czasem uzyskała poparcie w Radzie Królewskiej gdzie jej głos liczył się bardziej niż głos ministrów; z jej inicjatywy powstała Szkoła Wojskowa w Paryżu i fabryka porcelany w Serves

• era dobrobytu trwająca we Francji od 1730 - 1775; wysokie zbiory, rozwój przemysłu i handlu

• kwitnąca gospodarka metropolii i handel kolonialny dawała znaczne korzyści i bogactwa

• zerwał z oszczędnością kardynała Fleury; szlachta i duchowieństwo zachowały immunitety podatkowe, silną pozycję miały duchowieństwo i parlamenty

• richeryzm - rozpowszechniona wśród niższego kleru ideologia - kierunek głoszący znaczna niezależność proboszczów i poniekąd parlamentarną strukturę kościoła

• fatalna sytuacja skarbu po zakończeniu wojny o sukcesję austriacką skłaniała do podjęcia radykalnych kroków - 1749 ustanowiono dwudziestnicę jako stały podatek 5% od wszystkich dochodów obciążający również szlachtę i duchowieństwo -dzieło Machulta wkrótce zostało pogrzebane

• próbowano wznowić dwudziestnicę w trakcie wojny siedmioletniej ale wywołało to gwałtowny opór

• Francja Ludwika XV: nieuleczalne trudności finansowe, stroniący od podejmowania reform, ponosiła klęski na lądzie i morzach, borykała się z buńczucznymi jurystami

książę Saint - Simon francuski żołnierz, dyplomata i pisarz urodzony w Wersalu. Rodzina Rouvroy posiadała niegdyś rzadki i wyróżniający tytuł Vidame nadawany dowódcom feudalnych wojsk biskupich. Tytuły te zaczęto dopasowywać do konkretnych ziem np: vidame de Chartres.

tytuł vidame - świecki zarządca dóbr biskupa lub opata (klasztoru). Tytuł używany głównie we Francji, gdzie godność vidama odpowiadała godności wicehrabiego.

siedem kolegialnych rad (wojny, marynarki, finansów, spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych, handlu i wyznań). Czynnikiem koordynującym działania rady miała być Rada Regencji pod przewodnictwem księcia Orleanu. Stanowiska w radach obsadzili członkowie arystokracji; W 1717 zniesiono rady i przywrócono sekretariaty stanu.

kardynał Dubois- polityk, francuski minister spraw zagranicznych od 24 września 1718 do 10 sierpnia 1723.był gorącym rzecznikiem pokoju z Wielką Brytanią

księstwo Toskanii miało stać się w przyszłości sekundogeniturą dynastii habsbursko - lotaryńskiej; tzn. miało zachować swą odrębność państwową pod berłem młodszego przedstawiciela panującej w Austrii dynastii.

Jan Gaston Medyceusz - wielki książę Wielkiego Księstwa Toskanii w latach 1723-1737. Był ostatnim władcą Toskanii z dynastii Medyceuszy, po nim pretensje do księstwa przejął dom Habsbursko-Lotaryński

preliminaria pokojowe - tymczasowy układ, wstępna umowa między dwoma lub więcej wrogimi stronami, zazwyczaj państwami lub rządami, prowadzącymi wojnę. W umowie tej strony konfliktu zbrojnego lub wojny ustanawiają długotrwałe zawieszenie broni oraz przyrzekają (zobowiązują się) zawrzeć traktat pokojowy lub przywracają pokój, pozostawiając szczegółowe kwestie dotyczące pokoju do uregulowania w późniejszym terminie.

Status quo ante bellum - zasada prawa międzynarodowego, wedle której strony prowadzące konflikt zbrojny godzą się na jego zakończenie przez powrót do stanu posiadania sprzed wybuchu wojny.

Status quo - termin prawniczy oznaczający obecny, niezmieniony stan rzeczy. Przeciwieństwo Status quo ante - dawniejszego stanu rzeczy.

casus foederis - przypadek, który w myśl zawartej umowy międzynarodowej zobowiązuje państwa sprzymierzone do wspólnej akcji.

sojusz zaczepny - w przypadku ataku przez dowolne państwo uczestniczące w sojuszu zaczepnym na inne dowolne państwo, pozostałe państwa uczestniczące w sojuszu wypowiedzą wojnę państwu atakowanemu

---