Rozdział 1

UBEZPIECZENIA W SYSTEMIE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

Konstytucyjne podstawy zabezpieczenia społecznego

Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych, wspólnie uznanych za ważne potrzeb.

W międzynarodowym prawie zabezpieczenia społecznego można wyodrębnić akty ONZ i Rady Europy, a ponadto kilkanaście umów bilateralnych, których strona jest Polska. Wśród deklaracji istotną rolę odegrały Powszechna Deklaracja Praw Człowieka , Międzynarodowy Pakt Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych.

W powszechnej Deklaracji Praw Człowieka przypisano zabezpieczeniu społecznemu szerokie znaczenie uznając prawo każdego człowieka do bezpieczeństwa socjalnego we wszystkich przypadkach niezawinionej utraty środków utrzymania. Przesłankami prawa do świadczeń są : okres ubezpieczenia lub zatrudnienia albo okres zamieszkania. Minimalne normy świadczeń zabezpieczenia społecznego wyznacza się w relacji do poprzednich zarobków będących podstawą wymiaru składek lub relacji do średnich wynagrodzeń. Zakres zabezpieczenia społecznego jako instytucji prawnej w Polsce wyznacza obecnie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

W nauce polskiej przyjmowano, że wśród praw socjalnych są regulacje programowe, wytyczne polityczne , normy organizacyjne i prawa podmiotowe. Jednakże aż do końca istnienia Polski ludowej prawnymi podstawami podmiotowych uprawnień socjalnych obywateli w zakresie opieki zdrowotnej, pomocy społecznej i częściowo ubezpieczeń społecznych były ustawy z okresu międzywojennego.

Konstytucja RP z 1997 r. stanowi, że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. W konstytucji stanowi się też, iż władze publiczne są zobowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i w podeszłym wieku. Państwo w swojej polityce społecznej
i gospodarczej ma uwzględnić dobro rodziny, ochronę praw dziecka, zapewnienie potrzeb mieszkaniowych swoich obywateli.

Administracja zabezpieczenia społecznego

Konstytucja poza prawami obywatelskimi, wyznacz też zręby systemu administracji, której ustrój jest konkretyzowany przez ustawy zwykłe.

Działem zabezpieczenie społeczne kieruje Minister Pracy i Polityki Społecznej wchodzący w skład Rady Ministrów- zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia , kieruje wykonaniem budżetu i chroni interesy Skarbu Państwa,
a także koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej. Minister właściwy w sprawach zabezpieczenia społecznego sprawuje nadzór nad organem centralnym, jakim jest Prezes Urzędu ds. kombatantów i Osób Represjonowanych.

Przedstawicielem Rady ministrów w województwie jest wojewoda. Organami administracji rządowej wykonującymi administrację publiczną w województwie są ponadto organy administracji niezespolonej.

Ubezpieczeniowa metoda zabezpieczenia społecznego

Metody zabezpieczenia społecznego

Normy zabezpieczenia społecznego dzieli się , wg kryterium form realizacji na:

ubezpieczenie społeczne, zaopatrzenie społeczne i opiekę społeczną.

W rozróżnieniu tych metod uwzględnia się 4 elementy:

• podmiot zabezpieczający,

• finansowanie,

• uprawnionych

• świadczenia.

Opieka społeczna jest rozumiana jako zaspokajanie ze środków publicznych niezbędnych potrzeb życiowych osób, które własnymi środkami materialnymi lub własna pracą uczynić tego nie mogą.

Cechy metody opiekuńczej

Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób
i rodzin, umożliwianie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka oraz doprowadzanie do ich życiowego usamodzielnienia i integracji ze środowiskiem.

Cechą metody opiekuńczej jest indywidualizacja i dotyczy z jednej strony indywidualnego rozpoznawania okoliczności uzasadniających przyznanie świadczeń, a z drugiej - dostosowanie rodzaju, formy i rozmiaru świadczenia do indywidualnych właściwości świadczeniobiorcy.

Instrumentami prawnymi realizacji tej zasady są : wywiad środowiskowy i decyzja administracyjna o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia.

Cechy metody zaopatrzeniowej

Cechy klasycznego modelu zaopatrzenia społecznego to: finansowanie świadczeń
z funduszy publicznych gromadzonych z podatków, administrowanie przez organy publiczne, obejmowanie całej ludności a wyłączeniem „osób niegodnych”, zapewnianie świadczeń w zasadzie jednolitych i równych dla wszystkich-
z możliwością redukcji w przypadku osób lepiej sytuowanych- oraz utrzymywanie świadczeń na poziomie pozwalającym zaspokoić potrzeby o charakterze podstawowym. Obecnie zaopatrzenie społeczne określa się jako metodę zabezpieczenia poprzez przyznanie przez państwo prawa do świadczeń wg kryterium potrzeb lub zasług.

Cechy ubezpieczenia społecznego

Ubezpieczenie cechuje występowanie składki, wspólnego funduszu, oznaczonego ryzyka, szkody i pokrycia szkody. Ubezpieczenie polega na rozłożeniu ciężaru szkody

na wszystkich uczestniczących w tworzeniu wspólnego funduszu, który zabezpiecza opłacającemu składki pokrycie szkody o charakterze ”wypadku losowego”.

Do charakterystycznych cech ubezpieczenia społecznego tradycyjnie zaliczano:

• tworzenie wspólnot osób narażonych na podobne zdarzenia losowe,

• związek z pracą, której charakter decydował o przynależności do określonej wspólnoty,

• przymusowy charakter, przeciwdziałający brakowi przezorności i niedbalstwu pracodawców, a równocześnie wzmacniający podstawy finansowe,

• publiczny, niezarobkowy charakter instytucji tworzonych w celu gromadzenia i rozdziału środków finansowych oraz udział w zarządzie tych instytucji przedstawicieli stron pokrywających koszty,

• ustawowo gwarantowane podmiotowe prawo do świadczeń przysługujące
  w razie wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem pod warunkiem spełnienia wymogów ustawowych,

• zróżnicowanie świadczeń wg wysokości utraconych zarobków oraz wysokości i liczby opłaconych składek

Pojęcie i rodzaje ubezpieczenia społecznego

Ubezpieczenie społeczne stanowi system zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzenia, spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje oraz finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze na zbiorowość osóbko nich uprawnionych.

Ewolucja regulacji prawnej ubezpieczeń społecznych

Rozwój ubezpieczeń w XX wieku

W pierwszej połowie XX w. ubezpieczenia społeczne upowszechniło się w Europie
i pojawiło w wielu krajach pozaeuropejskich. W Europie dominował wówczas model kontynentalny oparty na wzorach niemieckich. Ukształtował się tez model brytyjsko-skandynawski o cechach zaopatrzeniowych, z powszechnymi rentami starczymi
i jednolitymi zasiłkami chorobowymi, którego celem było eliminowanie niedostatku.

Po II wojnie światowej stopniowo zmniejszano ostrość granic między ubezpieczeniem społecznym, zaopatrzeniem społecznym i opieką społeczną. Przesłanką tworzenia konstrukcji mieszanej było dążenie do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa socjalnego oraz dążenie do zapewnienia obywatelom równej dostępności świadczeń przez korygowanie szczegółowymi normami powszechnie obowiązującymi działalności tradycyjnych opartych na zasadzie solidarności grupowej i samorządności tak, aby wyeliminować dysproporcje w ochronie poszczególnych zbiorowości, uznawane w makroskali za nieracjonalne.

Kryzysy i reformy ubezpieczeń w Polsce

Reforma ubezpieczeń społecznych polegała na:

• wyłączeniu z systemu ubezpieczeń świadczeń nieopartych na składce,

• wyłączeniu ubezpieczeń zdrowotnych oferujących świadczenia niepieniężne,

• finansowym i organizacyjnym rozdzieleniu ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, wypadkowych oraz chorobowych,

• rozróżnieniu ubezpieczeń obligatoryjnych i fakultatywnych,

• utworzeniu indywidualnych kont i indywidualnej rejestracji przebiegu ubezpieczenia nakładającego dodatkowe zadania na pracodawców,

• redefinicji zadań FUS i ZUS,

• modernizacji ubezpieczeń emerytalno -rentowych.

Ubezpieczenia społeczne jako materia ustawowa

Przesłanki wyboru ubezpieczeniowej metody zabezpieczenia

W okresie istnienia Polski Ludowej stopniowo zacierano granice między ubezpieczeniem, zaopatrzeniem i opieka społeczną przez tworzenie konstrukcji mieszanych. W efekcie tego procesu pojęcia ubezpieczeń, zaopatrzeń i opieki społecznej zachowywane były w nazwach aktów prawnych i organizacyjno- prawnych struktur, ale prawne formy i metody realizacji zadań, którymi się posługiwały, nie miały już niektórych cech przypisywanych tradycyjnie każdemu
z tych pojęć, a zyskiwały cechy właściwe dawniej innym formom.

Zwracano tez uwagę na nieposiadanie dostatecznych środków utrzymania z innych źródeł jako czynnik nieistotny w konstrukcji ubezpieczeniowej, a warunkujący korzystanie z zaopatrzenia i pomocy społecznej. Podtrzymywano związki ubezpieczeń z prawem pracy, a wobec ich ewidentnego rozluźniania traktowano ubezpieczenie społeczne jako odrębny dział prawa, eksponując jego odrębność od prawa administracyjnego, a równocześnie „wyjmując” z zakresu tego prawa tradycyjnie z nim związane zaopatrzenie społeczne.

Ustawy z zakresu ubezpieczeń społecznych

Do materii ustawowej zalicza się kształtowanie praw i obowiązków obywateli oraz innych podmiotów prawa, prawa własności i innych praw rzeczowych oraz ustroju władz publicznych.

Zgodnie z zasadami techniki prawodawczej podjęcie decyzji o przygotowaniu projektu ustawy poprzedza się wyznaczeniem i opisaniem stanu stosunków społecznych w dziedzinie wymagającej interwencji organów władzy publicznej oraz wskazaniem pożądanych kierunków ich zmiany.

Po podjęciu decyzji o przygotowaniu projektu ustawy powinno nastąpić: zapoznanie się z dotychczasowym stanem prawnym w regulowanej dziedzinie i ustalenie skutków tych uregulowań, określenie celów, jakie zamierza się osiągnąć przez wydanie nowej ustawy, i ustalenie alternatywnych rozwiązań prawnych mogących skutecznie służyć ich osiągnięciu; prognozowanie podstawowych i ubocznych skutków możliwych rozwiązań, ich skutków finansowych i źródeł ich pokrycia, a potem dokonanie wyboru optymalnego w danych warunkach rozwiązania prawnego.

Ustawy zbudowane są wg. zasad techniki prawodawczej określanych obecnie przez
Prezesa RM w trybie rozporządzenia. Ustaw zawiera tytuł, przepisy merytoryczne
i przepisy o wejściu ustawy w życie. Jeżeli reguluje dziedzinę spraw uprzednio unormowaną przez inną ustawę, to zawiera także przepisy przejściowe lub dostosowujące, przepisy uchylające, ewentualnie przepisy wprowadzające zmiany
w innych ustawach oraz przepisy o wygaśnięciu jej mocy obowiązującej.

Katalog obowiązujących ustaw i ich struktura mogą być podstawą systematyzacji wewnętrznej prawa ubezpieczeń społecznych.

Rozporządzenia z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W przepisach upoważniających do wydania rozporządzenia wskazuje się organ właściwy do wydania i rodzaju aktu. W prawie ubezpieczeń społecznych jako organ właściwy do wydania rozporządzenia wskazuje się zwykle ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
W niektórych przypadkach minister ten wydaje rozporządzenie w porozumieniu
z innym ministrem, właściwym do spraw budżetu, finansów publicznych, kultury czy transportu.

Upoważnienie do wydania rozporządzenia może mieć charakter obligatoryjny albo fakultatywny oraz uzależniony od zaistnienia określonego warunku.

W przepisach upoważniających do wydania rozporządzenia wskazuje się zakres spraw przekazywanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści
np. granice, w jakich muszą się zmieścić rozstrzygnięcia rozporządzenia, cele
i okoliczności, jakie należy uwzględnić.

W rozporządzeniu zamieszcza się tylko przepisy regulujące sprawy przekazane do unormowania
w przepisie upoważniającym. Rozporządzenia z zakresu ubezpieczeń najczęściej konkretyzują zasady ustawowe np. w trybie rozporządzenia określono „szczegółowe zasady i tryb” kierowania przez ZUS na rehabilitację leczniczą oraz udzielania zamówień na usługi rehabilitacyjne, wypłacanie zasiłków z ubezpieczenia chorobowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych, postępowanie w sprawach rozliczania zaliczek, itd.

Tekst rozporządzenia rozpoczyna się od przytoczenia przepisu ustawy, zawierającego upoważnienie ustawowe, jako podstawy prawnej wydania rozporządzenia, a następnie określa się jego przedmiot i zamieszcza postanowienia
o stosowanych w rozporządzeniach definicjach i skrótach, przy czym podstawowa jednostką redakcyjną i systematyzacyjną rozporządzenia jest paragraf.

Projekty rozporządzeń o znaczeniu podstawowym dla funkcjonowania ustawy powinny być przygotowane równocześnie jej projektem. Rozporządzenia z zakresu ubezpieczeń społecznych potwierdzają, że szczególną właściwością prawa ubezpieczeń społecznych pozostaje - zdiagnozowany przez T. Zieleńskiego- dynamizm, mający źródło między innymi w postępie naukowo-technicznym.

Można obecnie dodać, że postęp techniczny pozwala lepiej niż kiedyś radzić sobie
ze zmiennością prawa ubezpieczeń poprzez udostępnianie on-line aktualnych przepisów prawnych na stronie internetowej www.zus.pl.

ROZDZIAŁ II

STRUKTURA SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

System organizacyjny ubezpieczeń

Ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone tą ustawą wykonują:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS),

• otwarte fundusze emerytalne (towarzystwa emerytalne),

• zakłady emerytalne,

• płatnicy składek.

ZUS - jest państwową jednostką organizacyjną. Posiada osobowość prawną. Działa na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz innych ustaw regulujących poszczególne zakresy jego działania. (całościowo o ZUS w dalszej części).

Towarzystwo emerytalne - prowadzi w formie spółki akcyjnej działalność, która obejmuje:

• stworzenie funduszu emerytalnego,

• zarządzanie nim,

• reprezentowanie wobec osób trzecich w sposób określony w statucie.

Towarzystwa emerytalne pełnią funkcje organizatorskie w systemie ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Zakład emerytalny - to, wg ustawy systemowej, podmiot wybrany przez ubezpieczonego dla wypłacania mu dożywotniej emerytury.

W ustawie o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych zakład emerytalny oznaczono nazwą „zakład ubezpieczeń emerytalnych” i pod tą nazwą określono: spółkę akcyjna prowadzącą działalność ubezpieczeniową polegającą na oferowaniu i wypłacaniu emerytur dożywotnich członkom otwartych funduszy, którzy osiągnęli wiek emerytalny, ze środków zgromadzonych w tych funduszach, na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Nad ochroną interesów osoby ubezpieczonej czuwa utworzona 19 września 2006 roku Komisja Nadzoru Bankowego (KNF) - jako centralny organ administracji rządowej.

Do zadań KNB należy:

• zapobieganiem sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacać ubezpieczonemu należnego świadczenia,

• ochrona interesów członków otwartych funduszy emerytalnych, stanowiących II filar systemu ubezpieczeń społecznych,

• ochrona interesów uczestników pracowniczych programów emerytalnych - III filara systemu ubezpieczeń społecznych.

Płatnicy składek - to przede wszystkim pracodawcy. Ich zadania o charakterze obowiązkowym wyznacza ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wśród tych zadań możemy wyróżnić obowiązek:

• obliczenia, rozliczenia i przekazania składek co miesiąc do ZUS,

• obliczenia części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ze środków ubezpieczonych - przekazania ich do ZUS.

System finansowy ubezpieczeń

Głównymi elementami systemu finansowego ubezpieczeń są:

1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,

2. Fundusz Rezerwy Demograficznej,

3. Fundusze emerytalne.

FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (FUS) - jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Budżet państwa gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS. Dysponentem FUS jest ZUS.

Przychody FUS pochodzą:

• ze składek na ubezpieczenia społeczne, niepodlegających przekazaniu na rzecz otwartych funduszy emerytalnych,

• z dotacji z budżetu państwa,

• z oprocentowanych rachunków bankowych FUS,

• z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych,

• ze środków Funduszu Rezerwy Demograficznej,

• z wpłat przekazanych na świadczenia, których wypłatę zlecono ZUS,

• z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS,

• ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami.

Ze środków zgromadzonych w FUS finansowane są m.in.:

• wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego,

• wydatki na prewencje rentową (0,4%, ogólnych wydatków na świadczenia
  z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego)

• należności dla płatników składek.

W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:

• emerytalny (z którego wypłacane są emerytury),

• rentowy (na wypłatę rent z tytułu niezdolności do pracy),

• chorobowy,

• wypadkowy,

• rezerwowe (na uzupełnienie niedoborów funduszy: rentowego, chorobowego i wypadkowego).

FUNDUSZ REZERWY DEMOGRAFICZNEJ (FRD)

Tworzony jest z różnych źródeł, w tym zwłaszcza ze środków pozostających na rachunku funduszu emerytalnego na końcu każdego roku, po zapewnieniu wypłat na pierwszy miesiąc kolejnego roku.

Zasilany jest również:

• ze środków z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa,

• z przychodów od środków FRD ulokowanych w bonach, obligacjach skarbowych, papierach wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa,

• z odsetek uzyskanych z lokat na rachunkach prowadzonych przez ZUS.

Środki FRD mogą być wykorzystane wyłącznie na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego wynikającego z przyczyn demograficznych.

Wykorzystanie środków FRD zarządza w drodze rozporządzenia Rada Ministrów na wniosek ZUS.

FRD posiada osobowość prawną, organem funduszu jest ZUS, który też dysponuje środkami funduszu i reprezentuje go na zewnątrz.

Gospodarka finansowa FRD odbywa się na podstawie wieloletniej prognozy kroczącej dochodów i wydatków funduszu emerytalnego.

Podstawą prognozy są założenia dotyczące w szczególności sytuacji demograficznej i społeczno-ekonomicznej, zwłaszcza założenia dotyczące:

• płodności,

• umieralności,

• wzrostu gospodarczego,

• wysokości zarobków,

• migracji,

• stopy bezrobocia,

• itp.

FUNDUSZE EMERYTALNE

Są tworzone i działają według zasad, które określa ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Fundusz jest osobą prawną.

Przedmiotem jego działalności jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie,
z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego.

Organem funduszu jest towarzystwo emerytalne, które fundusz tworzy, a potem, jako jego organ, zarządza nim i reprezentuje w stosunkach z osobami trzecimi.

Członkami funduszu są osoby fizyczne, które zawarły umowę z funduszem.

Członkowie funduszu nie odpowiadają za jego zobowiązania.

Składki wpłacane do funduszu, nabyte za nie prawa oraz pożytki z tych praw stanowią jego aktywa.

Fundusz jest tworzony, jako otwarty, zarządzany przez powszechne towarzystwo lub pracowniczy, zarządzany przez pracownicze towarzystwo.

Czas trwania funduszu jest nieograniczony.

System informacyjny ubezpieczeń

Podstawowymi elementami systemu informacyjnego ubezpieczeń społecznych są:

• konta ubezpieczonych,

• konta płatników składek,

• centralne rejestry prowadzone przez ZUS.

Na koncie ubezpieczonego gromadzi się m.in.:

• informacje o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, po odprowadzeniu składki na otwarte fundusze emerytalne,

• informacje o przebiegu ubezpieczenia społecznego danego ubezpieczonego.

Na koncie płatnika ewidencjonowana jest m.in.:

• kwota zobowiązań z tytułu składek danego płatnika zbieranych przez ZUS,

• kwoty zapłaconych składek,

• stan rozliczeń.

Konta płatników składek powinny być oznaczone numerem NUSP, który nadawany jest przez ZUS w formie decyzji.

Dane indywidualne podlegają przetwarzaniu w 4 centralnych rejestrach, takich jak:

• Centralny Rejestr Ubezpieczonych,

• Centralny Rejestr Płatników Składek,

• Centralny Rejestr Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych,

• Centralny Rejestr Otrzymujących Emerytury z Zakładów Emerytalnych.

Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, a obowiązek zgłoszenia ciąży z reguły na płatniku składek lub na samych ubezpieczonych.

Zasady podlegania ubezpieczeniom

Ubezpieczeni to osoby fizyczne podlegające choć jednemu z 4 typów ubezpieczeń:

• 
  emerytalnemu

• rentowemu obligatoryjne lub fakultatywne

• chorobowemu

• wypadkowemu - podległość obowiązkowa lub niemożność ubezpieczenia.

Obowiązek ubezpieczeń istnieje w pewnych ramach czasowych, które nazywa się okresem ubezpieczeniowym.

Okres ubezpieczeniowy powstaje wraz z zaistnieniem stosunku prawnego lub stanu faktycznego (posiadanie stałych dochodów), z którym ustawa wiąże powstanie obowiązku ubezpieczenia, a kończy się wraz z zaistnieniem stosunku prawnego lub stanu faktycznego, z którym ustawa wiąże ustanie tego obowiązku.

Kryterium źródeł dochodu jest podstawą wyodrębnienia w katalogu podmiotów podlegających obowiązkowi ubezpieczenia. SA to m.in.:

• pracownicy,

• członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność i ich współmałżonków,

• osoby prowadzące działalność nakładczą,

• osoby pracujące na podstawie umów zlecenia.

Inne podmioty mające obowiązek ubezpieczenia to:

• duchowni,

• posłowie wybrani do PE,

• senatorowie,

• żołnierze niezawodowi w służbie czynnej, i odbywający służby zastępcze,

• funkcjonariusze służby celnej.

Tytułem ubezpieczenia są też m.in.:

• stypendia (wypłacane słuchaczom Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, sportowe),

• zasiłki (dla bezrobotnych, macierzyński, socjalny).

Warunki objęcia systemem ubezpieczeń społecznych, opłacania i obliczania wysokości składek, okresu wypłaty świadczeń są równe dla wszystkich ubezpieczonych.

Świadczenia ubezpieczeniowe mają w Polsce charakter pieniężny i dzieli się je na:

• długoterminowe,

• krótkoterminowe

• jednorazowe.

Obowiązki ubezpieczonego:

• przedstawianie stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń,

• informowanie o wszelkich zmianach w w/w zakresie,

• przedkładanie na żądanie ZUS środków dowodowych,

• poddanie się w celu ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości badaniom lekarskim,

• poddanie się leczeniu i rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że zostanie przywrócona zdolność do pracy,

• zawarcie w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczeniowego (dot. osób urodzonych po 1968 roku) umowy z otwartym funduszem emerytalnym.

Płatnicy składek:

Wysokość składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe wyrażona jest w formie stopy procentowej.

Stopy procentowe składek
Ubezpieczenie	Pracodawca	Pracownik
Emerytalne	19,52%, w tym:
		9,76%	9,76%
	Rentowe	6%, w tym:
		4,5%	1,5%
Chorobowe		2,45%
Wypadkowe	od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru, w zależności od decyzji ZUS	-

Składki na w/w ubezpieczenia:

- osób prowadzących pozarolniczą działalność,

- pobierających stypendium, słuchaczy KSAP,

- funkcjonariuszy służby celnej

finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni.

Składki na ubezpieczenie są co miesiąc obliczane, pobierane i pod dokonaniu przewidzianych prawem potrąceń przekazywane do ZUS przez osobę lub jednostkę organizacyjną zwaną płatnikiem składek.

Płatnik składek to m.in.:

• pracodawca,

• jednostka wypłacająca świadczenia socjalne i zasiłki socjalne,

• ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenie społeczne,

• Kancelaria Sejmu i Senatu,

• ośrodki pomocy społecznej,

• powiatowe urzędy pracy.

Płatnicy składek są obowiązani w szczególności do:

• terminowego opłacania składek,

• wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa,

• prowadzenia dokumentacji związanej z obliczaniem składek i wypłatą świadczeń,

• terminowego przesyłania deklaracji rozliczeniowych i imiennych raportów miesięcznych.

Obowiązkiem płatnika składek jest zgłoszenie do ZUS w terminie 7 dni nowozatrudnionego pracownika lub członka rodziny pracownika.

ZUS:

• jest państwową jednostką organizacyjną,

• posiada osobowość prawną,

• nadzór nad zgodnością działań ZUS sprawuje Prezes RM,

• działa na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustaw regulujących poszczególne zakresy jego działalności,

• w skład ZUS wchodzi centrala i terenowe jednostki organizacyjne.

Organy ZUS:

• prezes ZUS,

• zarząd (3-5 osób w tym prezes ZUS),

• rada nadzorcza.

2.4.2.Do zakresu działania ZUS należy realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych poprzez:

1. stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,

2. ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń,

3. wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

4. prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek i wypłacanych przez nich świadczeń,

5. prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,

6. orzekanie przez lekarzy orzeczników ZUS oraz komisje lekarskie ZUS dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

7. prowadzenie prewencji rentowej obejmującej:

• rehabilitację leczniczą,

• prowadzenie badań i analiz przyczyn niezdolności do pracy,

• organizacja i finansowanie innych działań prewencyjnych.

Do zakresu działania ZUS należy również dysponowanie środkami finansowymi funduszy ubezpieczeń społecznych, oraz opracowywanie aktualnych analiz i prognoz w zakresie ubezp.społ. ZUS sporządza prognoze sytuacji finansowej na najbliższy rok obrotowy, odrębnie dla każdego funduszu.

2.4.3.Funkcje kontrolne ZUS

Wykonywanie zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek badają inspektorzy kontroli ZUS.

Głównego inspektora kontroli ZUS powołuje i odwołuje Prezes ZUS po zasięgnięciu opinii Rady Nadzorczej ZUS.

Inspektorów kontroli ZUS powołuje Prezes ZUS na wniosek Głównego inspektora ZUS.

Kontrola może obejmować w szczególności:

• zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych,

• prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek i innych wpłat do ZUS,

• ustalanie uprawnień do świadczeń, ich wypłacanie oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu,

• wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych do celów ubezpieczeń społecznych

• oględziny składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności dla ZUS.

Czynności kontrolne prowadzone są w siedzibie płatnika składek.

Rozdział 3

Świadczenia pieniężne w razie choroby i macierzyństwa

3.1. ZAKRES UBEZPIECZENIA CHOROBOWEGO

Zakres przedmiotowy.

Rodzaje ryzyka ubezpieczeniowego w odniesieniu do ubezpieczenia chorobowego:

1. niezdolność do pracy z powodu choroby (ustawa zasiłkowa obejmuje powstanie tej niezdolności zarówno z ogólnego stanu zdrowia jak i w wyniku wypadku w drodze do pracy lub z pracy),

2. sytuacje zrównane z niezdolnością do pracy z powodu choroby obejmujące:

• niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji właściwego organu lub uprawnionego podmiotu wydanej na podstawie przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych albo zwalczaniu gruźlicy,

• niemożność wykonywania pracy z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego lub w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych,

3. zmniejszoną sprawność do pracy,

4. przerwę w pracy w związku z ciążą i urodzeniem dziecka,

5. konieczność opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny

Z tytułu skutków wystąpienia wymienionych rodzajów ryzyka ubezpieczeniowego przysługują świadczenia pieniężne:

• Zasiłek chorobowy - czasowa niezdolność do pracy,

• przekracza 182 dni - świadczenie rehabilitacyjne,

• Zasiłek wyrównawczy - zmniejszona sprawność do pracy,

• Zasiłek macierzyński - przerwa po porodzie - urlop macierzyński,

• Zasiłek opiekuńczy - opieka na dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny.

Zakres podmiotowy.

Obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe - wszyscy pracownicy z wyjątkiem sędziów i prokuratorów i członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych.

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe- osoby wykonujące pracę nakładczą, pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, duchowni, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące.

Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym, mimo zatrudnienia na podstawie umowy o pracę obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze RP nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba, że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Ubezpieczeniu chorobowemu podlegają też rolnicy - na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Poza systemem ubezpieczenia chorobowego pozostają tzw. służby mundurowe - w czasie niezdolności do pracy zachowują prawo do uposażenia.

Ubezpieczenie chorobowe finansowane jest wyłącznie przez ubezpieczonego - składka 2,45% podstawy wymiaru.

ZASIŁEK CHOROBOWY.

Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:

1. po okresie wyczekiwania, który wynosi:

• 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu,

• 180 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli ubezpieczenie jest dobrowolne.

Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

2. od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego dla:

• absolwentów szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub

• przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,

• osób jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,

• ubezpieczonych obowiązkowo, którzy mają wcześniej co najmniej dziesięcioletni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,

• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego:

1. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby,

2. nie może wykonywać pracy w wyniku decyzji wydanej na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach,

3. nie może wykonywać pracy z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego lub w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych,

4. nie może wykonywać pracy wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.

Przez spowodowaną chorobą niezdolność do pracy należy rozumieć niezdolność do pracy umówionej, wynikającej z treści zawartego stosunku pracy, a nie niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (np. rozwiązano z tą osobą umowę o pracę), jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

• nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,

• nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy nie dłużej niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą - nie dłużej niż przez 270 dni. Do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie okresy nie przerwanej niezdolności do pracy. Wlicza się również okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagrodzeniu zachowuje prawo do wynagrodzenia - np. sędziowie, prokuratorzy, nauczyciele akademiccy.

Wynagrodzenie gwarancyjne inaczej wynagrodzenie za czas choroby

Ubezpieczony, będący pracownikiem, za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy powodu choroby otrzymuje wynagrodzenie za czas choroby, wypłacane ze środków pracodawcy.

Wysokość tego wynagrodzenia wynosi 80% podstawy wymiaru, chyba, że u danego pracodawcy obowiązują przepisy wewnętrzne (Regulamin wynagradzania), które przewidują wyższe wynagrodzenie za czas choroby. Wynagrodzenie to przysługuje pracownikowi jedynie wówczas, gdy spełnia te same warunki, jakie są wymagane do nabycia prawa do zasiłku chorobowego.

33 dni wynagrodzenia za czas choroby wlicza się do okresu zaliczkowego, skracając okres zasiłkowy o czas pobierania wynagrodzenia.

Wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego

Zasiłek chorobowy przysługuje zamiast utraconego wskutek choroby zarobku, który pracownik uzyskałby, gdyby pracował. Prawo do zasiłku chorobowego w ogóle nie powstaje, jeżeli niezdolność do pracy przypada w czasie:

• urlopu bezpłatnego,

• urlopu wychowawczego,

• tymczasowego aresztowania,

• odbywania kary pozbawienia wolności (z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania).

Zgodnie z art. 13 zasiłek chorobowy nie przysługuje także za okres po ustaniu tytułu do ubezpieczenia chorobowego (np. rozwiązania umowy o pracę), jeżeli osoba niezdolna do pracy:

• ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,

• kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową,

• nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia ze względu na brak 30 dniowego nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - ubezpieczenie chorobowe obowiązkowe, lub ze względu na brak 180 dniowego nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego-ubezpieczenie chorobowe dobrowolne,

• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego,

• podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje:

• za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego,

• ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, który został odsunięty od pracy na skutek decyzji wydanej na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych, jeżeli nie podjął proponowanej przez pracodawcę innej pracy,

• ubezpieczonemu za cały okres niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność ta została spowodowana w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego-na podstawie wyroku sądu,

• przez określony czas - jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana nadużyciem alkoholu, zasiłek oraz wynagrodzenie za czas choroby nie przysługują za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności (druk zwolnienia oznaczony literą C lub z dokumentacji wypadku przy pracy wynika, że niezdolność powstała na skutek nadużywania alkoholu).

• Gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.

Pozbawienie prawa do zasiłku chorobowego.

Ubezpieczony traci przyznane mu prawo do zasiłku gdy korzystając ze zwolnienia lekarskiego:

1. wykonuje w tym czasie pracę zarobkową- wykonywanie w tym czasie wszelkich czynności zmierzających do uzyskania wynagrodzenia lub dochodu, w tym również prowadzenie działalności gospodarczej,

2. wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z celem zwolnienia - nieprzestrzeganie wskazań lekarskich, zakaz pracy w gospodarstwie rolnym, zakaz wykonywania różnych prac domowych oraz wykorzystywanie zwolnienia do innych celów.

Do kontroli wykorzystania zwolnień lekarskich uprawniony jest ZUS oraz płatnicy składek.

Wysokość zasiłku chorobowego

Wysokość zasiłku (wynagrodzenia za czas choroby) wynosi:

• 80% podstawy wymiaru - generalnie

• 70% podstawy wymiaru - za okres pobytu w szpitalu,

• 100 % podstawy wymiaru, - jeżeli niezdolność do pracy powstała w okresie ciąży, powstała na skutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy, powstała na skutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.

Zasiłek przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy zatrudnienia podstawę stanowi wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Przy 12 miesiącach podstawę dzielimy na 360 - otrzymujemy stawkę dzienną za 1 dzień chorobowego, następnie mnożymy przez stawkę procentową jak wyżej.

Podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie uzyskane w okresie ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę stanowi:

• wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę - gdy wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości,

• wynagrodzenie obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które ubezpieczony będący pracownikiem był obowiązany przepracować w tym miesiącu - jeżeli przepracował choćby jeden dzień,

• jeżeli ubezpieczony będący pracownikiem nie osiągnął żadnego wynagrodzenia- kwota zmiennych składników wynagrodzenia wypłacona za miesiąc którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy.

Jeżeli w minionym okresie ubezpieczony będący pracownikiem nie osiągnął wynagrodzenia wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru:

• wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego czasu pracy,

• przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie z miesięcy, w których ubezpieczony będący pracownikiem przepracował co najmniej połowę obowiązującego czasu pracy.

W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana powstała w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w okresie 12 miesięcy.

3.3. Świadczenie rehabilitacyjne

Przesłanki nabycia prawa do świadczenia:

• wyczerpanie okresu zasiłku chorobowego (182 dni)

• dalsza niezdolność do pracy,

• pomyślne rokowania co do odzyskania zdolności do pracy w wyniku leczenia lub rehabilitacji - stwierdzone orzeczeniem lekarza orzecznika,

• brak uprawnień do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego.

3.3.2. Okres pobierania i wysokość świadczenia

Na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej - ZUS wydaje decyzję w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego przysługującego w wysokości 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75% tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100% tej podstawy. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.

W terminie 14 dni od daty doręczenia orzeczenia ubezpieczonym przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS. Prezes ZUS może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika.

Do świadczenia rehabilitacyjnego mają zastosowanie odpowiednio przepisy o zasiłku chorobowym, a także zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym zarówno będącymi pracownikami, jak i niebędącymi pracownikami oraz postępowanie w sprawach ustalania prawa do zasiłków i zasady ich wypłaty.

Okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego jest okresem nieskładkowym, uwzględnianym w stażu ubezpieczeniowym w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS.

Zasiłek wyrównawczy

Prawo do zasiłku wyrównawczego przysługuje osobie (tylko pracownikowi), która ma zmniejszoną sprawność do pracy, ale nie została uznana za osobę niezdolną do pracy.

Warunkiem nabycia prawa do zasiłku wyrównawczego jest wykonywanie pracy w ośrodku rehabilitacji zawodowej albo u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy oraz osiąganie z tego powodu wynagrodzenia niższego od przeciętnego uzyskiwanego w ostatnich sześciu miesiącach.

Wypłaca się go w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, wypłaconym za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiło zmniejszenie sprawności pracownika do pracy, a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej.

Wypłacać zasiłek można przez okres nie dłuższy niż 24 miesiące od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację.

Prawo do zasiłku ustaje:

• z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację,

• jeżeli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego rehabilitacja stała się niecelowa - o okolicznościach tych orzeka lekarz orzecznik ZUS.

Zasiłek macierzyński

Jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym na zaspokojenie przychodów utraconych z powodu powstrzymania się od pracy w związku z przyjściem na świat dziecka i koniecznością jego pielęgnacji przez pierwszy okres po urodzeniu.

Przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo okresie urlopu wychowawczego:

• urodziła dziecko,

• przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,

• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.

Prawo do zasiłku przysługuje bez okresu wyczekiwania.

W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu - ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Podstawowe dowody przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez pracodawcę, jeżeli jest uprawniony do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego (zatrudnia co najmniej 20 pracowników - na dzień 30 listopada poprzedniego roku):

• zaświadczenie lekarskie stwierdzające przewidywaną datę porodu,

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

Pracodawca może w przypadku istnienia podejrzeń zwrócić się do ZUS o ustalenie uprawnień do zasiłku.

Jeżeli zasiłek wypłaca ZUS należy dostarczyć zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego.

Do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego, przysługującego w razie rozwiązania z pracodawcą umowy o pracę w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i niemożności zapewnienia innego zatrudnienia, potrzebne są następujące dokumenty:

• zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży pracownicy w okresie zatrudnienia,

• świadectwo pracy lub inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,

• zaświadczenie z PUP o braku propozycji odpowiedniego zatrudnienia,

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

Wysokość i okres pobierania zasiłku

Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przez przepisy KP jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego - art. 180 §1 KP:

• 18 tygodni przy pierwszym porodzie,

• 20 tygodni przy każdym następnym porodzie,

• 28 tygodni w przypadku urodzenie więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Tylko pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

• Z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu - przysługuje zasiłek za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie,

• Wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia - przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

• Ubezpieczonej zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy, z którą umowa została przedłużona do dnia porodu.

Zasiłek nie przysługuje osobie która: na podstawie odrębnych przepisów zachowuje prawo do wynagrodzenia (np. nauczyciel akademicki), przebywa na urlopie bezpłatnym, w czasie tymczasowego aresztowania oraz odbywania kary pozbawienia wolności.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego - 100 % podstawy wymiaru.

3.6. Zasiłek opiekuńczy

Nabycie prawa

Przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny. Do zasiłku opiekuńczego stosuje się przepisy dotyczące zasiłków chorobowych w kwestii: prawa do zasiłku za każdy dzień kalendarzowy, braku prawa do zasiłku w sytuacji, gdy pracownik ma zagwarantowane prawo do wynagrodzenia w okresie opieki, pozbawienia prawa do zasiłku w przypadku, gdy w czasie sprawowania opieki wykorzystuje zwolnienie od pracy do innych celów niż opieka. Okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia, wyłączają prawo do zasiłku opiekuńczego, przy czym okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego tj. 14 lub 60 dni.

Nie przysługuje w czasie urlopu wychowawczego, bezpłatnego, tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, chyba że na mocy skierowania wykonuje pracę odpłatnie.

Nie przysługuje w sytuacji, gdy pracownik ma zagwarantowane prawo do wynagrodzenia w okresie opieki.

Przyznanie i wypłata zasiłku opiekuńczego następuje po złożeniu przez ubezpieczonego odpowiedniego wniosku na druku ZUS Z-15 oraz dostarczeniu zaświadczenie lekarskiego na blankiecie ZUS ZLA.

3.6.2. Wysokość i okres pobierania

Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej niż przez okres:

1. 60 dni kalendarzowych, jeżeli opieka jest sprawowana nad dzieckiem:

• zdrowym do lat 8 w razie gdy nastąpiło nieprzewidziane zamknięcie żłobka, przedszkola i szkoły, do której uczęszcza dziecko, porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jego pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej,

• chorym dzieckiem do lat 14,

• 14 dni kalendarzowych, jeżeli opieka sprawowana jest nad innym członkiem rodziny- pracownik sprawuje opiekę nad dzieckiem chorym w wieku ponad 14 lat albo nad chorym członkiem rodziny.

Zasiłek przysługuje zarówno matce jak i ojcu dziecka. Zasiłek ten wypłaca się tylko jednemu z rodziców, tj. temu, który wystąpił z wnioskiem o jego wypłatę. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie, wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym zaistniała potrzeba zwolnienia z wykonywania pracy. Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 % podstawy wymiaru zasiłku, jest on wypłacany w 1/30 części na każdy dzień opieki, łącznie z dniami wolnymi. Okres zasiłkowy sumuje się w danym roku kalendarzowym, a limit niewykorzystany nie przechodzi na rok następny.

Prawo to przysługuje bez okresu wyczekiwania - co oznacza że ubezpieczony nie będzie wyczekiwał tak jak w przypadku zasiłku chorobowego 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia.

Postępowanie w sprawach ustalania prawa do zasiłków i ich wypłaty

Prawo do zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego oraz jego wysokość ustalają i zasiłek wypłacają:

• Płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych,

• ZUS: ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych, ubezpieczonym prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą i osobom z nimi współpracującym, ubezpieczonym będącym duchownymi, osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia, ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.

Zaświadczenie lekarskie ubezpieczony jest zobowiązany dostarczyć nie później niż w ciągu

7 dni od daty jego otrzymania płatnikowi zasiłków.

W przypadku zatrudniania mniej niż 20 pracowników płatnik składek otrzymujący zwolnienie zobowiązany jest niezwłocznie dostarczyć je do ZUS.

Niedopełnienie tego obowiązku skutkuje obniżeniem o 25% wysokość i zasiłku przysługującego za okres od 8 dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego.

Płatnicy składek wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń, a ZUS na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień.

Roszczenie o wypłatę przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, termin 6 miesięcy liczy się od dnia w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia.

Rozdział 4

Ubezpieczenia społeczne zt wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. 2002/199/1673)

Zakres podmiotowy to ogół osób objętych ubezpieczeniem społecznym (art. 12 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), nie podlegają wskazani w art. 6 ust. 1 pkt 2, 11, 19, 20 i 21 oraz art. 7 i 10; zleceniobiorcy (lub inna umowa o świadczenie usług) wykonujący pracę poza siedziba lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy; bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne.

Obowiązująca regulacja nie przewiduje dobrowolnego ubezpieczenia wypadkowego, więc albo się podlega obowiązkowo, albo jest się z niego wyłączonym. (sędziowie maja prawo do odszkodowania z ustawy wypadkowej pomimo statusu osoby nie podlegającej ubezp. społecznym!.)

Wprowadzono 2 kategorie wypadków przy pracy:

1. pracownicze wypadki przy pracy,

2. niepracownicze wypadki przy pracy - dotyczy innej niż pracownicy kategorii ubezpieczonych.

Pracowniczy wypadek przy pracy to: zdarzenie nagłe, wywołane przyczyna zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą (łącznie!):

● podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; ● podczas lub w związku z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia; ● w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji w drodze między siedziba pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Na równi z pracowniczym wypadkiem przy pracy (pwpp) traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

1. w czasie podróży służbowej, chyba że jego postępowanie nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

2. podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

3. przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Natomiast za niepracowniczy wpp uważa się zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz albo śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu (art. 3 ust 3 - długa lista).

Śmiertelny wpp - w wyniku wypadku nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym, 6 mcy od dnia wypadku.

Ciężki wpp - w jego wyniku nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita albo częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, trwałe zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Zbiorowy wpp - nim. 2 osoby uległy wypadkowi w wyniku tego samego zdarzenia.

Choroba zawodowa - to choroba określona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli zostały spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Chorobę zawodowa cechuje brak nagłości polegający na długotrwałym i powolnym narastaniu zmian w organizmie.

Choroby zawodowe zawarte w załączniku do rozporządzenia RM w sprawie wykazu chorób zawodowych (...) (Dz.U. 2002/132/1115) stanowią katalog zamknięty obejmujący 26 grup schorzeń. Ma on zastosowanie do pracowników, pracujących na własny rachunek jak i świadczących usługi na podstawie umowy c-p i rolników. Ustawodawca wyznaczył okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, mimo wcześniejszego zakończenia narażenia zawodowego. Okresy te wahają się od 1 dnia do 10 lat.

Postępowanie w sprawach wypadków przy pracy

Podstawą prawną ustalania okoliczności wpp są art. 5 ustawy wypadkowej natomiast rozporządzenie MpiPS z 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego (...) Dz.U. 2002/236/1992 stosuje sie tylko dla zdarzeń określonych w art.3 ust. 3 ustawy wypadkowej. Procedura kwalifikacji rozpoczyna się od zgłoszenia wypadku właściwemu podmiotowi, który ustala okoliczności i przyczyny wpp w karcie wypadku. Ze względu na bardzo obszerny i zróżnicowany zakres podmiotowy ustawy dla każdej grupy ubezpieczonych wyznaczony jest (w art. 5) podmiot zobligowany do ustalenia okoliczności wypadku.

Ustalenie okoliczności i przyczyn wpp, jakiemu uległ ubezpieczony będący pracownikiem jak i stwierdzenie choroby zawodowej następuje w trybie określonym przepisami kodeksu pracy. Podmioty zobowiązane do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia wypadku powiadamiają pisemnie terenową jednostkę ZUS o wszczęciu postępowania powypadkowego, a jej przedstawiciel może w nim uczestniczyć. Postępowanie powypadkowe jest prowadzone w szczególności poprzez:

1. Zabezpieczenie miejsca wypadku i dokonania oględzin miejsca wypadku, w sposób pozwalający na odtworzenie jego okoliczności,

2. Dokonanie oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i urządzeń techn., stanu urządzeń ochrony, zbadanie warunków wykonywania pracy oraz innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,

3. Przesłuchanie poszkodowanego (jeśli jego zdrowie na to pozwala) oraz świadków wypadku,

4. Zebranie innych dowodów uznanych za niezbędne a dotyczących wypadku.

Zakończeniem postępowania powypadkowego jest sporządzenie nie później niż w 14 dni od dnia zawiadomienia o wypadku - karty wypadku.

Następnie ubezpieczony lub uprawnieni członkowie jego rodziny składają do ZUS-u osobiście (np. osoby prowadzące pozaroln. dz.gosp.) lub za pośrednictwem płatnika, wniosek o wypłatę świadczenia wraz z wymagana dokumentacją. Ocenę stopnia uszczerbku na zdrowiu dokonuje się po zakończeniu leczenia, rehabilitacji. ZUS po orzeczeniu lekarza orzecznika (na to służy sprzeciw , wydaje decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia, od której służy odwołanie do sadu pracy. Od orzeczenia sądu służy apelacja do wyższej instancji.

Świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez niego przepisów dot. ochrony zdrowia i życia, spowodowane przez niego umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa oraz kiedy ubezpieczony będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających (psychotropowych też) przyczynił się w stopniu znacznym do spowodowania wypadku.

Postępowanie w sprawach z zakresu chorób zawodowych

Podstawa prawna do wszczęcia sprawy z zakresu choroby zawodowej jest rozporządzenie RM z dnia 30 lipca 2002 roku (Dz.U. 2002/132/1115).

Na mocy tego rozporządzenia do zgłoszenia choroby zawodowej pracownika są upoważnieni:

1. Pracodawca,

2. Lekarz, który powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika; może dokonać również:

3. lekarz stomatolog, który powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika

4. lekarz weterynarz, który stwierdził u pracownika mającego kontakt ze zwierzętami objawy mogące nasuwać podejrzenie choroby zawodowej,

5. pracownik, który podejrzewa, że ma objawy wskazujące na taką chorobę, zgłasza on to za pośrednictwem „swojego” lekarza profilaktyka.

Podejrzenie choroby zawodowej (chz) zgłasza się państwowemu inspektorowi sanitarnemu oraz inspektorowi pracy, a ich właściwość ustala się wg miejsca pracy pracownika lub krajowej siedziby pracodawcy jeżeli dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest tam gromadzona.

Zgłoszenia dokonuje się na specjalnym formularzu (określonym w przepisach), a w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzeniu, że chz była przyczyna śmierci dodatkowo telefonicznie. Kiedy zgłoszenia podejrzenia chz dokonuje lekarz lub stomatolog to zgłoszenie następuje z chwilą przesłania kopii skierowania na badania mające na celu rozpoznanie chz.

Postępowanie wszczyna właściwy państwowy inspektor sanitarny, kierując pracownika na badania do odpowiedniej jednostki orzeczniczej. Powiadamiając o tym pracodawcę i jednostkę, która sprawuje profilaktyczna opiekę zdrowotną nad pracownikiem, a z którą pracodawca zawarł umowę. Jednostki orzecznicze I stopnia to:

1. Poradnie i oddziały chz wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,

2. Katedry, poradnie, kliniki chz akademii medycznych,

3. Przychodnie i oddziały chorób zakaźnych na poziomie województwa w zakresie chz zakaźnych i inwazyjnych,

4. Jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja.

Lekarz zatrudniony w jednej z w/w jednostek orzeczniczych wydaje orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu chz lub o braku podstaw do jej rozpoznania na podstawie przeprowadzonych badań, dokumentacji, oceny zagrożenia zawodowego. Takie orzeczenie przesyła się państwowemu inspektorowi sanitarnemu (PIS), pracownikowi oraz osobie zgłaszającej podejrzenie chz. Pracownik, jeżeli się nie zgadza z orzeczeniem może wystąpić o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Wniosek taki musi złożyć za pośrednictwem jednostki I stopnia w terminie 14 dni od doręczenia orzeczenia lekarskiego. Jednostkami orzeczniczymi II stopnia są:

1. Przychodnie, oddziały i kliniki chz jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy, (dla pkt 1,2,4)

2. Katedry poradnie i kliniki chorób zakaźnych i inwazyjnych akademii medycznych, a przy gruźlicy również jednostki badawczo-rozwojowe prowadzące rozpoznawanie i leczenie gruźlicy.

Orzeczenie o rozpoznaniu chz wydana w wyniku ponownego badania jest ostateczna. Przesyła się ją właściwemu PIS, pracownikowi, osobie zgłaszającej podejrzenie chz i jednostce orzeczniczej I stopnia.

Decyzje o stwierdzeniu chz lub braku podstaw do rozpoznania chz wydaje PIS na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności na podstawie danych zawartych w orzeczeniu lekarza orzecznika oraz oceny narażenia zawodowego pracownika. Od tej decyzji odwołanie do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, od jego decyzji skarga do NSA.

Właściwy PIS przesyła decyzję: pracownikowi, pracodawcy lub pracodawcom (tam gdzie warunki pracy mogły przyczynić się do chz), jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie, oraz właściwemu inspektorowi pracy.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego

Z ubezpieczenia społecznego zt wypadków przy pracy i chorób zawodowych przysługują świadczenia (art.6):

1. „zasiłek chorobowy” - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

2. „świadczenie rehabilitacyjne” - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;

3. „zasiłek wyrównawczy” - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

4. „jednorazowe odszkodowanie” - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

5. „jednorazowe odszkodowanie” - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;

6. „renta z tytułu niezdolności do pracy” - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

7. „renta szkoleniowa” - dla ubezpieczonego, w stosunku, do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

8. „renta rodzinna” - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

9. „dodatek do renty rodzinnej” - dla sieroty zupełnej;

10. dodatek pielęgnacyjny;

11. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Wskazane świadczenia nie przysługują duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenie, oraz osobom prowadzącym pozarolniczą dział. gosp. i osobom z nimi współpracującym a także członkom ich rodzin jeżeli na dzień wypadku (lub złożenia wniosku o świadczenie zt chor. zaw.) występowało u nich zadłużenie zt składek na ubezp. społeczne w kwocie przekraczającej 6.60 zł. Z chwila zapłaty to prawo im przysługuje.

Prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania dla ubezpieczonego jak i dla członków rodziny zmarłego lub rencisty, oraz pokrycia kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą przedawnia się jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 m-cy od dnia wypadku lub złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń zt choroby zawodowej.

Poza tym zgodnie z art. 237 KP pracownikowi przysługuje odszkodowanie za utracone lub uszkodzone w związku z wypadkiem przy pracy przedmioty osobistego użytku niezbędne do wykonywania pracy. Z wyłączeniem pojazdów samochodowych i wartości pieniężnych - za nie odszkodowanie nie przysługuje.

Świadczenia odszkodowawcze

Obejmują one jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, oraz dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek wypadku lub chz doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Stałym uszczerbkiem na zdrowiu zgodnie z art. 11 ust. 2 jest naruszenie sprawności organizmu powodujące upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy. Natomiast długotrwałym uszczerbkiem na zdrowiu jest takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający sześć miesięcy, mogące ulec poprawie (art. 11 ust. 3). Rodzaje stałego i długotrwałego uszczerbku na zdrowiu są stypizowane w tabeli będącej załącznikiem do rozporządzenia z 18.12.2002 r.², która określa poszczególne uszkodzenia narządów, organów i inne zmiany w stanie zdrowia. Stopień uszczerbku i jego związek z wpp lub chz ustala się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Szczegółowe zasady orzekania oraz jego tryb, procedurę ubiegania się o przyznanie jednorazowego odszkodowania określa rozporządzenie MPiPS z 18 grudnia 2002 nr 234/1974.

Wysokość odszkodowania zależna jest od % uszczerbku na zdrowiu, który ustala lekarz orzecznik lub komisja lekarska. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia w gosp.narod. w poprzednim roku ogłaszanego do celów emerytalnych a obowiązującego w dniu wydania decyzji przyznającej to świadczenie. W okresie od 1 kwietnia 2008 r. do 31 marca 2009 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej wynoszą:

538 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (szczegóły w obwieszczeniu MPiPS). Jeżeli w skutek pogorszenia się stanu zdrowia stały lub długotrwały uszczerbek będący następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania ulegnie zwiększeniu o 10 % to odszkodowanie to zwiększa się o 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy dodatkowy % uszczerbku. Świadczenie to ulega zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5 krotność przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli w stosunku do ubezpieczonego orzeczono całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji.

Zgodnie z art. 13/1 prawo do odszkodowania przysługuje także członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł na skutek wpp lub chz. Przysługuje ono również w razie śmierci w skutek wpp albo chz rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.

Członkowie rodziny uprawnieni do jednorazowego odszkodowania to generalnie: małżonek, dzieci, rodzice (dokładniej doczytać w art. 13/2). Nie przysługuje małżonkowi jeżeli jest orzeczona separacja.

Wysokość jednorazowego odszkodowania zt śmierci ubezpieczonego lub rencisty wynosi wielokrotność przeciętnego wynagrodzenia, i uzależniona jest od liczby uprawnionych członków rodziny. I tak gdy uprawnionymi są małżonek i dzieci to 18-krotne przeciętne wynagrodzenie; gdy uprawniony jest inny członek rodziny to 9- krotność przeciętnego wynagrodzenia.

Jeżeli równocześnie uprawniony jest małżonek i jedno lub więcej dzieci to odszkodowanie (18-krotność), + 3,5 krotność przeciętnego wynagrodzenia na każde dziecko. Wartość dzieli się w = częściach między uprawnionych.

Jeżeli równocześnie uprawnione jest dwoje lub więcej dzieci to odszkodowanie (18-krotność) + 3,5 krotność przeciętnego wynagrodzenia na drugie i każde następne dziecko. Wartość dzieli się w = częściach między uprawnionych.

Jeżeli obok małżonka lub dzieci uprawnieni są jeszcze inni członkowie rodziny to każdemu z nich przysługuje odszkodowanie w wysokości 3,5 krotnego przeciętnego wynagrodzenia niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom. Wartość dzieli się w = częściach między uprawnionych.

Jeżeli uprawnieni są tylko członkowie rodziny (bez małżonka i dzieci) to przysługuje odszkodowanie w wysokości 9-krotności przeciętnego wynagrodzenia + 3,5 krotność przec.wynagr. na drugiego i każdego następnego uprawnionego. Wartość dzieli się w = częściach między uprawnionych.

Jednorazowe odszkodowanie zt śmierci ubezpieczonego lub rencisty, który zmarł w skutek wpp lub chz pomniejsza się o wartość wypłaconego mu jednorazowego odszkodowania zt stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Wysokość tych kwot jest w załączonym obwieszczeniu.

Przyznanie lub odmowa przyznania jednorazowego świadczenia oraz jego wysokość następuje w drodze decyzji ZUS wydanej w ciągu 14 dni od daty otrzymania orzeczenia lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej, albo 14 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Wypłata jednorazowego odszkodowania następuje w ciągu 30 dni od daty wydania decyzji.

4.4.3. Świadczenia zasiłkowe

Świadczeniami zasiłkowymi przysługującymi z ubezpieczenia wypadkowego są:

1. Zasiłek chorobowy,

2. świadczenie rehabilitacyjne,

3. zasiłek wyrównawczy.

Stosuje się tutaj ustawę o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa uwzględniając ustawę wypadkową.

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego - przysługuje niezależnie od okresu podlegania temu ubezpieczeniu. To różnica od zasiłku z ubezpieczenia chorobowego. Przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wppp lub chz. Nie przysługuje natomiast (tak samo świadczenie rehabilitacyjne) za okresy, za które ubezpieczony na podstawie odrębnych przepisów zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia albo innego świadczenia za czas niezdolności do pracy. Te dwa świadczenia przysługują w wysokości 100% podstawy wymiaru składek na ubezp. wypadkowe.

Zasiłek wyrównawczy - przysługuje ubezpieczonemu pracownikowi, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu na skutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wpp lub chz. Obniżenie wynagrodzenia będące przesłanką do nabycia prawa do zasiłku wyrównawczego może powstać nie tylko z podjęciem rehabilitacji zawodowej, ale innymi okolicznościami np. przeniesieniem do innej mniej płatnej pracy albo zmniejszona możliwością wykonania nory na dotychczasowym stanowisku pracy.

Prawo do wyżej wymienionych ustala i wypłaca płatnik składek albo ZUS.

4.4.4. Świadczenia rentowe oraz dodatki do tych świadczeń

Są to:

1. Renta zt niezdolności do pracy - przysługuje ubezpieczonemu, który stał się częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy z powodu wpp lub chz. Świadczenie to przysługuje niezależnie od stażu pracy oraz daty powstania niezdolności do pracy. Wysokość tej renty ustala się na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (DZ.U. 2004/39/353), ale nie stosuje się wskaźnika ograniczającego podstawę do wymiaru 205% przeciętnego wynagrodzenia. Nie może być niższa niż 80% podstawy jej wymiaru dla całkowicie niezdolnego do pracy i 60 % podstawy jej wymiaru dla częściowo niezdolnego do pracy. Renty wypadkowe podlegają zawieszeniu kiedy rencista przekroczy w zarobkowaniu pewne progi graniczne (takie same jak dla rent z ogólnego stanu zdrowia). Osobie uprawnionej do renty zt niezdolności do pracy z ubezp.wypadk. oraz do emerytury (równocześnie) wypłaca się zależnie od jej wyboru: albo pełna rentę + połowę emerytury, albo pełna emeryturę + połowę renty. Jeżeli jednak osoba uprawniona do jednoczesnego pobierania wyżej wskazanych świadczeń osiąga przychód, który powoduje zawieszenie prawa do tych świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości (określony w ustawie o emeryt. i rentach z FUS) to traci prawo do jednoczesnego pobierania jednego całego świadczenia i połowy drugiego. Może pobierać tylko jedno wybrane przez siebie. Osobie uprawnionej do rent y zubezp.wypadk. przysługuje prawo do dodatku pielęgnacyjnego na zasadach określonych w ustawie o emeryt. i rentach z FUS.

2. Renta szkoleniowa - przysługuje ubezpieczonemu w stosunku, do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wpp lub chz. Przysługuje przez okres 6 m-cy, który może być przedłużony na czas niezbędny do przekwalifikowania ale nie dłużej niż 30 m-cy. Wysokość świadczenia to 100% podstawy jej wymiaru, nie mniej niż 120% najniższej renty szkoleniowej (zgodnie z przepisami ustawy o emeryt. i rentach z FUS).

3. Renta rodzinna - przysługuje uprawnionym członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł w skutek wpp lub chz. Przysługuje również w razie śmierci w skutek wpp lub chz rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Członkom rodziny rencisty, który zmarł z innych przyczyn niż wpp lub chz, przysługują świadczenia zgodnie z przepisami ustawy o emeryt. i rentach z FUS. Osoby uprawnione to dzieci: własne, przysposobione, drugiego małżonka; przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki (niepełnoletnie), rodzeństwo i inne dzieci (np. rodzina zastępcza); małżonek; rodzice (ojczym, macocha, osoby przysposabiające). Osoby te nabywają prawo do renty rodzinnej jeżeli spełnią warunki określone w ustawie emerytalnej. Obliczając wysokość świadczenia najpierw należy ustalić wysokość renty zt niezdolności do pracy spowodowanej wpp lub chz przyjmując, że osoba zmarła w chwili zgonu była całkowicie niezdolna do pracy później ustala się wysokość renty - jest to 85% świadczenia (zawsze takiego jakie przysługiwałoby zmarłemu) kiedy uprawniona jest jedna osoba, 90% jeżeli 2 osoby, 95% jeżeli 3 i więcej. Rodzinna renta wypadkowa nie może wynosić mniej niż 120% najniższej renty rodzinnej (zgodnie z przepisami ustawy o emeryt. i rentach z FUS). Na zasadach określonych w ustawie o emeryt. i rentach z FUS przysługuje dodatek dla sieroty zupełnej.

Poszkodowani w wyniku wpp lub chz uzyskują ze środków funduszu wypadkowego pokrycie kosztów świadczeń z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych, na które ubezpieczony został skierowany przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską. Fundusz wypadkowy pokrywa koszty przedmiotów ortopedycznych do wysokości udziału własnego ubezpieczonego, reszta kosztów podlega finansowaniu ze środków ubezpieczenia zdrowotnego. Pierdoły, pierdoły!!

4.5. Zasady ustalania wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe

Rok składkowy to okres od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego. Składkę opłaca ze swoich środków wyłącznie płatnik składek na ubezpieczenia społeczne. Jej wysokość ustala się biorąc pod uwagę liczbę ubezpieczonych zgłoszonych do ubezpieczenia wypadkowego oraz zagrożeń zawodowych i ich skutków.

Szczegółowe zasady określa rozdział 4 ustawy wypadkowej + rozporządzenie MPiPS w sprawie różnicowania stopy % składki na ....

To jest dużo przeliczników z matematyki, mam nadzieje że niepotrzebne nam to.

4.6. Prewencja wypadkowa

Poza realizacja świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego ZUS prowadzić ma także działalność związaną z zapobieganiem wpp i chz. Obejmuje to w szczególności: analizowanie przyczyn i skutków wpp zwłaszcza śmiertelnych; upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach; prowadzenie prac naukowo-badawczych mających na celu eliminacje zagrożeń powodujących wpp i chz. Kwotę wydatków na powyższe określa się corocznie w ustawie budżetowej w wysokości 1% należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe przewidzianych w planie finansowym FUS na dany rok.

Monitor Polski z 2008 r. Nr 22 poz. 219

OBWIESZCZENIEMINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

z dnia 26 lutego 2008 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej(M.P. z dnia 17 marca 2008 r.)

Na podstawie art. 14 ust. 9 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o

ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673, z późn. zm.2)) ogłasza się, co następuje:

W okresie od dnia 1 kwietnia 2008 r. do dnia 31 marca 2009 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, o których mowa w art. 12 i 14 ust. 1-4 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej dalej "ustawą", wynoszą:

1) 538 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu (art. 12 ust. 1 ustawy);

2) 538 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych (art. 12 ust. 2 ustawy);

3) 9.419 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego (art. 12 ust. 3 ustawy);

4) 9.419 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty (art. 12 ust. 4 ustawy);

5) 48.439 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty (art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy);

6) 24.219 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko (art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy);

7) 48.439 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie

małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 9.419 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci (art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy);

8) 48.439 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 9.419 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugie i każde następne dziecko (art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy);

9) 9.419 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, każdemu z nich niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom (art. 14 ust. 3 ustawy);

10) 24.219 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, oraz 9.419 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego (art. 14 ust. 4 ustawy).

Rozdział 5 albo 6

Emerytury i renty z funduszu ubezpieczeń społecznych.

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - państwowy fundusz celowy powołany w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych, którego dysponentem jest ZUS.

W ramach FUS wyodrębnia się fundusz:

• Emerytalny

• Rentowy

Istnieją fundusze rezerwowe na uzupełnienie niedoborów funduszy rentowego, chorobowego i wypadkowego.

Zakres podmiotowy świadczeń z FUS - ubezpieczeni i członkowie rodzin pozostali po ubezpieczonych lub po osobach uprawnionych do świadczeń

Zakres przedmiotowy - realizacja przewidzianych w przepisach prawa świadczeń

Świadczenia z ubezpieczenia społecznego:

1.jednorazowe:

• Zasiłek pogrzebowy

2.krótkoterminowe:

• Zasiłek chorobowy

• Macierzyński

• Opiekuńczy

• Wyrównawczy

• Świadczenia rehabilitacyjne

3.długookresowe:

• Emerytura

• Renta z tytułu niezdolności do pracy

• Renta szkoleniowa

• Renta rodzinna

Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym przysługuje:

• małżonkom pracowników placówek dyplomatycznych, konsularnych, misji specjalnych, instytucji i ośrodków informacji kultury za granicą

• osobą sprawującym opiekę nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego

• obywatelom polskim pracującym w podmiotach zagranicznych

• studentom i doktorantom

• alumnom, nowicjuszom, postulantom,juniorystom do ukończenia 25l

5.2. Przesłanki nabycia prawa do świadczeń:

• podleganie chociażby jednemu z ubezpieczeń społecznych - emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu

• długość trwania stosunku ubezpieczeniowego ( np. prawo do zasiłków rodzinnych ) lub podleganie ubezpieczeniu społecznemu w przeszłości ( emerytura )

• wystąpienie potrzeby która ma być zaspokojona przez spełnienie świadczenia ( choroba, ciąża, wiek, niezdolność do pracy )

• posiadanie okresów składkowych i nieskładkowych

5.2.2. Okresy składkowe to okresy:

• ubezpieczenia

• czynnej służby wojskowej lub zastępczych form

• działalności kombatanckiej

• pełnionej w Polsce służby w Policji, UOP, ABW, AW, Straży Granicznej, Służbie Więziennej, PSP, Służbie Celnej, BOR, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego

• pobierania zasiłku macierzyńskiego

• świadczenia pracy po 1956r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989r.

• zatrudnienia po ukończeniu 15 lat, przypadające przed 15 listopada 1991r, wykonywane na obszarze państwa polskiego, w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy

- pracy przymusowej

• pracy wykonywanej w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, aresztu oraz tymczasowego aresztowania

• inne art.6 ust. 1i2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS

5.2.2. Okresy nieskładkowe to okresy:

• pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów KP,

• zasiłków z ubezpieczenia społecznego,

• urlopu bezpłatnego

• nauki w szkole wyższej ( ukończenie jednego kierunku w określonym czasie)

• zasiłki i świadczenia przedemerytalne

Prawo do świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia prawa. Jest prawem podmiotowym - w razie zajścia sytuacji chronionej ubezpieczony , który spełnił wymagane warunki, może żądać wypłaty świadczenia, a instytucja ubezpieczeniowa ma obowiązek wypłacić to świadczenie. Wypłata świadczenia następuje z reguły na wniosek ubezpieczonego lub pełnomocnika. Jest to zgłoszone ustnie do protokołu lub pisemnie żądanie przyznania świadczenia wraz odpowiednimi dokumentami.

Wnioski o emerytury lub renty może złożyć:

• ubezpieczony u płatnika składek

• bezpośrednio w ZUS

• w zakładzie karnym lub areszcie

• w jednostce organizacyjnej ZUS - osoba zamieszkująca za granicą

• w oddziałach oraz inspektoratach ZUS - renty rodzinne po emerytach i rencistach

Prawo do świadczeń ustalają właściwe organy rentowe na mocy decyzji (deklaratoryjne), decyzje przyznające świadczenia w szczególnym trybie, przez Prezesa RM, prezesa ZUS w szczególnie uzasadnionych wypadkach (konstytutywne).

5.3. Emerytury.

System emerytalny dzieli ubezpieczonych na trzy grupy wiekowe:

1. urodzonych przed 1 stycznia 1949r.

2. urodzonych po 31 grudnia 1948r. a przed 1 stycznia 1969r.

3. urodzonych po 31 grudnia 1968r.

AD.1. urodzonych przed 1 stycznia 1949r.

Nabywają prawo do emerytury pod warunkiem

kobiety mężczyźni

Osiągnięcia wieku 60 65

Posiadania okresów 20 25

składkowych i nieskładkowych

Osiągnięcie wieku 60 nie jest wymagane jeżeli kobieta osiągnęła 55lat i ma co najmniej 30letni okres skład. i nieskład. lub 20 lat pracy i całkowitą niezdolność do pracy, przy mężczyznach 60 lat, 25 lat pracy i całkowita niezdolność do pracy. Ta emerytura przysługuje ubezpieczonym, którzy przed złożeniem wniosku byli pracownikami lub którzy w okresie ostatnich 24 miesięcy przed złożeniem wniosku pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6m.

Osoby te nie mogą przystąpić do OFE.

AD.2. urodzonych w latach 1949-1969

Nabywają prawo do emerytury

kobiety mężczyźni

Po osiągnięciu wieku 60 65

W wysokości wynikającej z wielkości kwot zaewidencjonowanych na ich kontach w ZUS z tytułu składki na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego oraz przeciętnego dalszego trwania życia. Mogą przystąpić do OFE. Mogą przejść na emeryturę również według wcześniejszych zasad - dotyczyło to osób które do końca 2007r osiągną wiek 55 (kobieta) 60 (mężczyzna), udowodnią łącznie 20 lub 25 lat okresów oraz będą uznane za całkowicie niezdolne do pracy.

Emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Pracownicy zatrudnieni przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia, uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej - wiek emerytalny 55 kobiety, 60 mężczyźni oraz przepracowanie, w ramach wymaganego okresu zatrudnienia, stale i w pełnym wymiarze co najmniej 15 lat . Są to pracownicy kontroli państwowej i celnej, wykonujący działalność twórczą lub artystyczną, dziennikarze, nauczyciele, żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, UOP, ABW, AW, PSP, Służby Celnej, Służby Więziennej, niektórzy pracownicy ochrony przeciwpożarowej. Zalicza się również pracowników którzy do końca 2007 spełnią warunki do emerytury górniczej lub kolejowej.

AD.3. urodzonych po roku 1969

Jedynym warunkiem nabycia prawa do emerytury jest osiągnięcie wieku emerytalnego co najmniej 60 dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Ustanowiono tzw. emerytury pomostowe dla zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

I filar jest świadczeniem należnym od ZUS a jego wysokość zależy od sumy składek wniesionych do FUS. Wnoszone przez ubezpieczonego składki zapisywane są na jego indywidualnym koncie i stanowić będą bazę do obliczenia kwoty należnej emerytury. Składki będą sumowane w okresie od 1 stycznia 1999 do dnia przejścia na emeryturę a wcześniejszy okres będzie odzwierciedlony w kapitale początkowym.

Suma składek + kapitał początkowy

Wysokość emerytury = Średnie dalsze trwanie życia (w miesiącach)

Emerytura z ZUS będzie uzupełniana emeryturą z obowiązkowego tzw.OFE ( II filar).

Kapitał początkowy.

Ustala się dla ubezpieczonych, którzy przed 1 stycznia 1999 r. opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których opłacali je płatnicy , z uwzględnieniem przebytych przed tą datą okresów składkowych i nieskładkowych oraz podstawy wymiaru. W celu zapewnienia porównywalnej wartości składek przewiduje się waloryzowanie stanu konta, oparte na wskaźniku wzrostu ustalonego w relacji do wzrostu cen i płac.

Odrębne formy świadczeń.

Emerytura wojskowa - żołnierz zawodowy, w dniu zwolnienia ze służby ma 15 lat służby wojskowej

Pozostałe służby mundurowe - 15 lat służby w policji, ABW, AW, BOR, PSP, Służbach Kontrwywiadu i Wywiadu Wojskowego, CBA, Straży Granicznej, Służby Więziennej

Sędziowie sądów powszechnych i wojskowych, SN, NSA, TK, prokuratorzy - przechodzą w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 lat,( SN, NSA, TK, prokurator Prokuratury Krajowej 70 lat), niezależnie od wieku i lat pracy gdy został uznany za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego

Renty z tytułu niezdolności do pracy.

Przysługuje ubezpieczonemu, który został uznany za całkowicie lub częściowo niezdolnego do pracy.

Niezdolną do pracy jest osoba która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiekolwiek pracy.

Niezdolna do samodzielnej egzystencji jest osoba, która wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, osoby chore obłożnie, psychicznie, których stan zagraża otoczeniu i choremu, z zaawansowanymi zmianami starczymi o charakterze otępiennym.

Częściowo niezdolna do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

O trwałej lub częściowej niezdolności do pracy orzeka lekarz orzecznik i komisja lekarska ZUS.

5.4.2. Przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy:

• istnienie niezdolności do pracy ( częściowej, całkowitej )

• posiadanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowgo

• powstanie niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia i opłacania składek

Wymagany okres zależy od wieku uprawnionego i wynosi od 1 roku, gdy niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat, do 5 lat, jeżeli niezdolność powstała w wieku 30 lat i powyżej. Okres składkowy i nieskładkowy ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, musi przypadać na ostatnie dziesięciolecie przed zgłoszeniem wniosku.

5.4.3. Renta szkoleniowa.

Otrzymuje ją ubezpieczony spełniający warunki do nabycia renty a do którego lekarz orzecznik orzekł celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie lub niezdolność do służby. Okres pobierania 6 miesięcy, może być przedłużony na wniosek starosty nie dłużej niż o 30 m. Przyznaje się ja na wniosek ubezpieczonego.

5.4.4. Renta rodzinna.

Przysługuje uprawnionym członkom rodziny w miejsce świadczenia, które pobierał zmarły żywiciel rodziny. Prawo do renty rodzinnej może być przyznane osobie w sytuacji, gdy jej mąż, matka, ojciec lub inna osoba miała w chwili śmierci prawo do renty, emerytury, lub spełniała warunki do uzyskania świadczenia a także pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny. Uprawnieni do renty:

• dzieci własne, drugiego małżonka i przysposobione

• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej

• małżonek

• rodzice, w tym także ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające

Prawo do renty posiadają dzieci:

• Do ukończenia 16 lat

• Do ukończenia 25 lat jeśli pobierają naukę, jeśli ukończył 25 lat na ostatnim roku studiów to do końca tego roku

• całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji jeśli niezdolność powstała przed ukończeniem 16 lat

Wdowa ma prawo do renty jeżeli w chwili śmierci męża

• osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy

• wychowuje co najmniej jedno dziecko uprawnione do renty rodzinnej, przy czym nie osiągnęło 16 lat ( w razie nauki 18 ) lub jest niezdolne do pracy

Przysługuje jej również gdy w ciągu 5 lat od chwili śmierci męża lub zaprzestania wychowywania dziecka osiągnęła 50 lat lub stała się niezdolna do pracy.

Okresowa renta rodzinna przysługuje wdowie która przez rok od chwili śmierci męża nie ma niezbędnych źródeł utrzymania i uczestniczy w szkoleniu celem uzyskania kwalifikacji do pracy.

Małżonka rozwiedziona i wdowa która nie pozostawała ze zmarłym we wspólności małżeńskiej, nabywa prawo do renty jeśli spełnia warunki ustawowe i w dniu śmierci miała prawo do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem sądu lub ugodą sądową. Prawo do renty przysługuje również wdowcowi po zmarłej żonie i rodzicom zmarłego emeryta lub rencisty.

Waloryzacja świadczeń.

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS przewiduje cenowo-płacowy system waloryzacji tych świadczeń. Podlegają one waloryzacji w celu zachowania co najmniej ich realnej wartości w odniesieniu do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem. Polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. Nominalny wzrost przeciętnej emerytury nie może być niższy niż prognozowany na dany rok średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług. Waloryzacja następuje z urzędu.

Zasiłek pogrzebowy.

Przysługuje w razie śmierci:

• ubezpieczonego

• osoby pobierającej rentę lub emeryturę

• osoby która nie miała przyznanego prawa ale spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania

• członka rodziny wymienionych osób

Kwota - 200% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione przysługuje osobie będącej członkiem rodziny zmarłego, która pokryła koszty. W razie poniesienia kosztów przez inna osobę zasiłek wypłaca się w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie więcej niż wysokość ustalonego zasiłku.

5.5. Zasady przyznawania i wypłaty świadczeń.

Właściwość organów orzekających.

Decyzje wydają i świadczenia wypłacają organy rentowe właściwe z uwagi na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

Osoby zamieszkałe za granicą w państwie z którym łączy RP umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych decyzje wydają i świadczenia wypłacają wyznaczone przez Prezesa ZUS jednostki organizacyjne tego Zakładu.

Prezes RM - w szczególnie uzasadnionych przypadkach i na szczególnych warunkach

Prezes ZUS - w drodze wyjątku

Decyzje w sprawach świadczeń.

Postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się

• na podstawie wniosku osoby zainteresowanej

• z urzędu

Wniosek zgłasza się bezpośrednio do organu ZUS lub za pośrednictwem płatnika składek. Pracodawcy zobowiązani są do :

• współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczenia

• wydania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości

• przygotowania wniosku o emeryturę lub rentę i przedłożenia go za zgodą pracownika organowi rentowemu nie później niż 30 dni przed zamierzonym terminem przejścia na emeryturę ( ustaniem prawa do zasiłku chorobowego )

• poinformowania bezzwłocznie, po śmierci pracownika, rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej

Organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Prawo do świadczeń ustaje gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa. Gdy osoba uprawniona złożyła wniosek o świadczenia ale w trakcie zmarła powstaje wtedy tzw. świadczenie niezrealizowane. Świadczenie należne do dnia śmierci wypłaca się wtedy małżonkowi, dzieciom z którymi prowadził wspólne gospodarstwo, ewentualnie z którymi nie prowadził albo innym członkom rodziny. Roszczenie o to świadczenie wygasa po 12 miesiącach od śmierci osoby uprawnionej.

Organ rentowy może wstrzymać wypłatę świadczenia, gdy:

• powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczenia

• osoba pobierająca świadczenie nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczenia

• osoba nie podda się badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu bez uzasadnionych powodów

• okaże się ze prawo do świadczenia nie istniało

• świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego

Wypłatę wznawia się od miesiąca ustania przyczyny powodującej wstrzymanie.

Od decyzji organu rentowego przysługuje odwołanie, w terminie miesiąca od doręczenia decyzji, do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem organu który wydał decyzję. W postępowaniu obowiązują przepisy KC i jest ono wolne od opłat. Właściwe są sądy okręgowe z wyjątkiem spraw o :

• zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński, porodowy, pogrzebowy, rodzinny, dodatki do rodzinnego

• odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy ( też w gospodarstwie rolnym) lub choroby zawodowej, w drodze do i z pracy, wypadku i choroby związanej ze służbą wojskową, w Policji, PSP, Straży Granicznej, Służbie Więziennej i Celnej

• ustalenie niepełnosprawności i stopnia niepełnosprawności

• świadczenie z tytułu funduszu alimentacyjnego

• świadczenie rehabilitacyjne

Właściwy jest sąd , w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona. Niedopuszczalna jest ugoda.

SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

ROZDZIAŁ 7

Temat: pracownicze programy emerytalne i indywidualne konta emerytalne

1. Trzeci filar ubezpieczenia społecznego

Ustawa o pracowniczych programach emerytalnych z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 116, poz. 1207 z późn. zm.) oraz ustawa o indywidualnych kontach emerytalnych z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 116, poz. 1205 z późn. zm.) to integralne elementy systemu ubezpieczeń społecznych w ramach reformy emerytalnej pod hasłem „bezpieczeństwo dzięki różnorodności”.

Wypłata z tytułu uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym oraz z indywidualnego konta emerytalnego to dodatkowe, fakultatywne źródło świadczenia emerytalnego z trzeciego, nieobowiązkowego filaru ubezpieczenia społecznego.

Trzeci filar w wąskim znaczeniu to dobrowolna forma przezorności mająca zapewnić przyszłemu emerytowi dodatkowe źródło egzystencji. Środkami z tytułu uczestnictwa w trzecim filarze osoba może rozporządzać dopiero po uzyskaniu wieku emerytalnego.

Trzeci filar w szerszym znaczeniu to wszelkie formy przezorności mające zapewnić przyszłemu emerytowi dodatkowe źródło egzystencji, niepodlegające żadnym ustawowym ograniczeniom i przywilejom, np. oszczędności w formie lokaty długoterminowej, inwestycje w nieruchomości, umowa ubezpieczenia na życie.

W świetle klasyfikacji i terminologii europejskiej polski system emerytalny to:

- pierwszy i publiczny filar - obowiązkowe, powszechne ubezpieczenia emerytalne (ZUS, KRUS) oraz powszechne i obowiązkowe ubezpieczenie związane z członkostwem w OFE,

- drugi filar o charakterze zakładowym - pracownicze programy emerytalne,

- trzeci, indywidualny filar - indywidualne konta emerytalne.

II Formy pracowniczego programu emerytalnego

Istnieją 4 formy pracowniczego programu emerytalnego na podstawie instytucji prowadzącej program:

1. fundusz emerytalny,

2. umowa o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego,

3. umowa grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,

4. zarządzanie zagraniczne.

Ad a) Pracowniczy fundusz emerytalny to instytucja non profit. Może być utworzony wyłącznie przez pracownicze towarzystwo emerytalne, po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Jest to inwestycyjna forma pracowniczego programu emerytalnego. Podstawą jego funkcjonowania jest ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Działalność pracowniczych programów emerytalnych polega na gromadzeniu środków pieniężnych i ich lokowaniu z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Konstrukcja prawna i zasady funkcjonowania są podobne do otwartych funduszy emerytalnych, ale różnica polega na tym, że pracownicze towarzystwo zarządzające pracowniczym funduszem jest instytucją non profit, powszechne towarzystwa zarządzające otwartym funduszem emerytalnym działają w celu osiągnięcia zysku, podobnie jak towarzystwa funduszy inwestycyjnych.

Ad b) Umowa o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego to forma inwestycyjna pracowniczego programu emerytalnego.. Umowa może być zawarta z różnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Uczestnik programu ma prawo do przenoszenia środków w obrębie funduszy zarządzanych przez dane towarzystwo oraz do podziału środków w tych funduszach na zasadach określonych w umowie zakładowej.

Podstawą funkcjonowania funduszy inwestycyjnych jest ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546 z późn. zm.).

Fundusz inwestycyjny - to osoba prawna, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych publicznie w określone w ustawie papiery wartościowe i inne prawa majątkowe. Fundusz inwestycyjny może być utworzony tylko przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, po uzyskaniu zezwolenia Nadzoru Finansowego jako:

• fundusz otwarty,

• specjalistyczny fundusz otwarty,

• fundusz mieszany,

• fundusz zamknięty.

Składki uczestników mogą być wnoszone jedynie do funduszy otwartych lub specjalistycznych funduszy otwartych.

Organem funduszu inwestycyjnego jest towarzystwo funduszy inwestycyjnych. Towarzystwo funduszy inwestycyjnych jest spółką akcyjną wg przepisów ksh. Przedmiotem działalności towarzystwa jest wyłącznie tworzenie funduszy inwestycyjnych, zarządzanie nimi oraz ich reprezentowanie wobec osób trzecich. Towarzystwo zarządza funduszem inwestycyjnym odpłatnie.

Ad c) Umowa grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym to jedyna forma pracowniczego programu emerytalnego o charakterze ochronnym. Gromadzi ona dodatkowe środki na cele emerytalne, przewiduje ubezpieczenie życia, ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe.

Szczególne wymagania związane z prowadzeniem pracowniczego programu emerytalnego w formie ubezpieczeniowej:

- 85% każdorazowej składki podstawowej musi być przeznaczone na ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy czyli na funkcję oszczędnościową umowy,

- minimum 1% składki musi być przeznaczony na pokrycie ochrony ubezpieczeniowej,

- zakaz potrącania kosztów ochrony ubezpieczeniowej ze środków zgromadzonych w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym w przypadku nieopłacenia składki ubezpieczenia na życie oraz związanego z ryzykiem chorobowym i wypadkowym,

- możliwość pobierania z aktywów ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego wyłącznie opłat związanych z pokryciem kosztów transakcyjnych i opłat z tytułu zarządzania funduszem,

- umowa z zakładem ubezpieczeń nie może przewidywać przeznaczenia składki dodatkowej na koszty ochrony ubezpieczeniowej,

- utrzymanie ochrony ubezpieczeniowej uczestników pracowniczych programów emerytalnych w przypadku nieterminowego przekazania składki - do 45 dni od dnia wymagalności składki. Po tym terminie ochrona ubezpieczeniowa może ulec zawieszeniu,

- zawieszenie ochrony ubezpieczeniowej nie może obowiązywać przez okres dłuższy niż 12 m-cy, chyba że zostanie on przedłużony w wyniku porozumienia między pracodawcą a reprezentacją pracowników.

Ad d) Zarządzający podmiot zagraniczny - to podmiot, który ma swoją siedzibę na terenie państwa członkowskiego UE i przedmiotem jego działalności jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę uczestnikom programu emerytalnego po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Podlega nadzorowi tego państwa, w którym ma siedzibę oraz nadzorowi polskiej Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych.

Swobodę świadczenia usług ubezpieczeniowych zagranicznym zakładom ubezpieczeń z krajów członkowskich UE gwarantują przepisy rozdziału 7 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Nie precyzują jednak ich formy organizacyjno-prawnej. Możliwe jest funkcjonowanie zagranicznych zakładów ubezpieczeń w dowolnej formie, jak np. spółka akcyjna, towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych, tontyna.

Tontyna - to instytucja specjalizująca się we wzajemnych ubezpieczeniach na życie zapewniających źródło dodatkowej emerytury.

III Podmioty pracowniczego programu emerytalnego

Pracowniczy program emerytalny to porozumienie zawarte między pracownikami a pracodawcą, dotyczące wspólnego zbiorowego gromadzenia środków na cele emerytalne. Może być organizowany przez każdego pracodawcę, niezależnie od liczby pracowników.

Pracodawca może:

- utworzyć indywidualny pracowniczy program emerytalny(wyłącznie dla pracowników),

- zawrzeć umowę z innym pracodawcą o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym.

Uczestnikami programu mogą być:

- pracownicy, którzy nie ukończyli 70 roku życia i są zatrudnieni u danego pracodawcy nie krócej niż 3 m-ce,

- osoby fizyczne prowadzące działalność na własny rachunek,

- wspólnicy spółek cywilnych,

- wspólnicy spółek jawnych,

- wspólnicy spółek partnerskich,

- wspólnicy spółek komandytowo-akcyjnych,

- wspólnicy spółek komandytowych odpowiadający bez ograniczenia.

IV Tworzenie i likwidacja pracowniczego programu emerytalnego

Zakładowa umowa emerytalna

Podpisanie tej umowy to pierwszy, zasadniczy etap tworzenia pracowniczego programu emerytalnego. Pracodawca podejmuje decyzję o utworzeniu ppe, wybiera odpowiednia formę ppe, składa reprezentacji pracowników ofertę zawierającą projekt zakładowej umowy emerytalnej, warunki finansowe, statut towarzystwa emerytalnego oraz statut funduszu emerytalnego lub projekty tych statutów. Jeśli w miejscu pracy działa organizacja związkowa jest ona obecna przy zawarciu zakładowej umowy emerytalnej. Jeśli w miejscu pracy nie działa żadna organizacja związkowa - reprezentację pracowników wybiera ogólne zebranie pracowników.

Zakładowa umowa emerytalna to zasadniczy dokument określający zasady funkcjonowania pracowniczego programu emerytalnego.

Postanowienia zakładowej umowy emerytalnej określają:

- formę ppe,

- instytucję, która będzie gromadzić środki finansowe i nimi zarządzać,

- warunki i tryb przystępowania i występowania z programu,

- wysokość składki podstawowej,

- minimalną wysokość składki dodatkowej,

- warunki gromadzenia i zarządzania środkami przez instytucję do tego wskazaną,

- koszty i opłaty pracodawcy i uczestnika z tytułu gromadzenia i zarządzania środkami przez wskazaną instytucję oraz warunki ich obniżenia,

- warunki konwersji w przypadku zmiany funduszu w ramach tego samego programu,

- warunki jednostronnego zawieszenia odprowadzania składek podstawowych,

- warunki czasowego ograniczenia wysokości składek podstawowych przez pracodawcę,

- warunki zmiany i wypowiedzenia zakładowej umowy emerytalnej,

- przypadki i warunki zmiany formy ppe lub instytucji zarządzającej środkami,

- przypadki i warunki wypowiedzenia umowy między pracodawcą a instytucją finansową,

- warunki, terminy, sposób dokonania wypłaty, wypłaty transferowej oraz zwrotu.

Deklaracja przystąpienia do programu emerytalnego

Drugi etap to podpisanie przez pracodawcę umowy z instytucją finansową wskazaną w umowie emerytalnej oraz dobrowolne przystąpienie pracownika do ppe przez podpisanie deklaracji.

Deklaracja powinna zawierać:

- oświadczenie pracownika, że otrzymał kopię umowy zakładowej i zapoznał się z jej treścią i akceptuje jej warunki,

- wysokość deklarowanej składki dodatkowej oraz upoważnienie do jej naliczania,

- rozporządzenie na wypadek śmierci.

Pracodawca po otrzymaniu deklaracji jest obowiązany do wydania uczestnikowi pisemnego potwierdzenia przyjęcia deklaracji. W przypadku niespełnienia przez pracownika wymogów uczestnictwa, pracodawca zwraca pracownikowi deklarację w ciągu m-ca od jej złożenia wraz z uzasadnieniem.

Przystąpienie uczestnika do ppe następuje po upływie jednego m-ca od złożenia deklaracji. Możliwe jest przystąpienie do ppe w terminie wcześniejszym, gdy pracodawca potwierdzi to na piśmie.

Uczestnik ma prawo do wypowiedzenia pracowniczej umowy emerytalnej w każdej chwili. Okres wypowiedzenia nie może być krótszy niż 1 m-c i dłuższy niż 3 m-ce.

Rejestracja pracowniczego programu emerytalnego

Wpis do rejestru prowadzonego przez organ nadzoru to trzeci i ostatni etap tworzenia ppe.

Pracodawca po pomyślnym zakończeniu dwóch poprzednich etapów jest zobowiązany do niezwłocznego złożenia wniosku o wpis programu do rejestru ppe.

Wniosek o wpis do rejestru pracowniczych programów emerytalnych powinien zawierać:

- dane pracodawcy (firma, REGON, adres siedziby, adres do korespondencji),

- dane instytucji finansowej (j.w.),

- umowę z instytucją finansową lub statut funduszu emerytalnego,

- zakładową umowę pracowniczą,

- wzór deklaracji o przystąpieniu do programu,

- umocowanie reprezentacji pracowników do zawarcia umowy,

- zaświadczenie o braku zaległości w opłacaniu składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne,

- zaświadczenie o braku zaległości podatkowych,

- oświadczenie pracodawcy, że prawo uczestnictwa w ppe przysługuje nie mniej niż połowie zatrudnionych pracowników ( w przypadku zatrudniania więcej niż 500 pracowników- prawo uczestnictwa musi przysługiwać co najmniej 1/3 pracowników zatrudnionych u pracodawcy, który tworzy program).

Postępowanie rejestracyjne przed organem nadzoru odbywa się zgodnie z Kpa.

Rejestracja, odmowa, zmiany programu, wykreślenie programu z rejestru następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Organ nadzoru rozpatruje wniosek o rejestrację w terminie m-ca od dnia jego złożenia. W przypadku braków formalnych organ nadzoru wzywa pracodawcę do ich uzupełnienia w terminie 7 dni. Nieuzupełnienie braków w terminie powoduje pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. W przypadku wątpliwości co do braku zgodności wniosku z obowiązującymi przepisami ustawy o ppe - organ nadzoru może wezwać pracodawcę do złożenia wyjaśnień, a gdy wniosek nie spełnia warunków organ w terminie m-ca wzywa pracodawcę do usunięcia nieprawidłowości w okresie nie krótszym niż 3 tygodnie.

Następnie organ w przypadku braku zastrzeżeń wydaje decyzję o wpisie do rejestru ppe, a w przypadku nieusunięcia nieprawidłowości wydaje decyzję o odmowie wpisu do rejestru ppe.

Wszelkie zmiany danych zawartych we wniosku o rejestrację pracodawca ma obowiązek zgłosić w terminie dwóch tygodni od zmiany formy programu lub warunków uczestnictwa w programie zawartych w zakładowej lub międzyzakładowej umowie emerytalnej. Natomiast zmiany danych pracodawcy i instytucji finansowej ujętych we wpisie należy zgłosić w terminie 30 dni.

Likwidacja pracowniczego programu emerytalnego

Przyczyny likwidacji ppe:

- otwarcie likwidacji zakładu ubezpieczeń,

- wystąpienie przesłanki do rozwiązania wszystkich funduszy inwestycyjnych, w których były gromadzone składki w ramach programu,

- otwarcie likwidacji funduszu emerytalnego,

- prowadzenie przez pracodawcę jednocześnie więcej niż jednego programu,

- wypowiedzenie umowy przez instytucję finansową,

- likwidacja albo upadłość pracodawcy,

- spadek wartości środków zgromadzonych w programie poniżej kwoty ustalonej w umowie zakładowej,

- podjęcie decyzji przez pracodawcę o likwidacji programu,

- gdy pozostali uczestnicy ppe nie są pracownikami,

- stwierdzenie przez organ nadzoru uporczywego łamania prawa przez zarządzającego zagranicznego.

V Składka z tytułu uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym

Dwie kategorie składek:

1. składka podstawowa,

2. składka dodatkowa.

Składka podstawowa - finansowana przez pracodawcę, w wysokości ustalonej w zakładowej umowie emerytalnej i nie może przekraczać 7% wynagrodzenia brutto uczestnika.

Wysokość składki:

- jednakowa kwota dla wszystkich uczestników,

- jednakowy procent od wynagrodzenia dla wszystkich uczestników,

- jednakowy procent od wynagrodzenia dla wszystkich uczestników z określeniem maksymalnej kwotowej wysokości tej składki.

Uczestnik jest zobowiązany do zapłacenia podatku dochodowego od odprowadzanej składki podstawowej, gdyż jest to część wynagrodzenia.

Środki zgromadzone ze składki podstawowej nie podlegają egzekucji sądowej i administracyjnej, chyba że powstał obowiązek ich zwrotu lub wypłaty. Powyższe ograniczenia nie mają zastosowania do egzekucji z tytułu alimentów.

Składka dodatkowa - finansowana przez pracownika, określona kwotowo lub procentowo od wynagrodzenia pracownika w deklaracji przystąpienia. Jest ona potrącana z opodatkowanego wynagrodzenia uczestnika. Limit składki dodatkowej w ciągu roku kalendarzowego to trzykrotność kwoty odpowiadającej maksymalnej wysokości kwoty wpłaty na indywidualne konto emerytalne.

Zawieszenie odprowadzania składek podstawowych

Może nastąpić w efekcie jednostronnej decyzji pracodawcy lub porozumienia pracodawcy z reprezentacją pracowników. Pracodawca może zawiesić lub czasowo ograniczyć wysokość naliczanej składki podstawowej.

Jednostronne zawieszenie nie może przekroczyć 3 m-cy w okresie obejmującym 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych, chyba że zakładowa umowa emerytalna przewiduje taką możliwość - wówczas zawieszenie to może trwać do 6 m-cy.

Natomiast nie ma żadnego limitu czasowego w przypadku jednostronnego ograniczenia wysokości składki podstawowej.

W przypadku porozumienia o zawieszeniu naliczania i odprowadzania składek podstawowych lub czasowym ograniczeniu wysokości składek podstawowych - łączny okres nie może przekroczyć 24 m-cy w okresie obejmującym 48 kolejnych miesięcy kalendarzowych.

W przypadku, gdy istnieje konieczność złożenia wniosku o upadłość - czas trwania porozumienia może przekroczyć 24 m-ce.

VI Zwrot i wypłata środków z pracowniczego programu emerytalnego

Zwrot środków - następuje w przypadku likwidacji programu, gdy uczestnik w wyznaczonym mu terminie nie wskaże rachunku, na który ma być dokonana wypłata transferowa. Gdy nie ma możliwości przekazania zgromadzonych środków podlegających zwrotowi są one przekazywane do depozytu sądowego. Jeżeli uczestnik programu nie wyda dyspozycji przekazania ich na wskazany rachunek bankowy przed upływem 20 lat od chwili przekazania środków do depozytu sądowego - stają się one własnością Skarbu Państwa.

W przypadku zwrotu uczestnikowi środków zgromadzonych na rachunku w ppe, są one pomniejszone o kwotę naliczonego podatku dochodowego, przekazaną do właściwego US oraz o kwotę w wys. 30% sumy składek podstawowych wpłaconych do programu, przekazaną do ZUS.

Wypłata zgromadzonych środków - następuje wyłącznie w przypadkach:

- na wniosek uczestnika po osiągnięciu przez niego 60 lat,

- na wniosek uczestnika po przedstawieniu przez niego decyzji o przyznaniu prawa do emerytury i po ukończeniu 55 roku życia,

- w przypadku ukończenia przez uczestnika 70 lat, jeżeli wcześniej nie wystąpił z wnioskiem o wypłatę środków,

- na wniosek osoby uprawnionej w przypadku śmierci uczestnika.

Wypłata może być dokonana w gotówce lub przelewem w zależności od żądania uczestnika. Może to być wypłata jednorazowa, w terminie nie dłuższym niż miesiąc od dnia złożenia żądania. Może to być wypłata ratalna - I transza jest płatna w terminie nie dłuższym niż miesiąc od dnia złożenia żądania.

Środki zgromadzone z tytułu uczestnictwa w ppe są dziedziczne, lecz nie podlegają wspólności majątkowej małżonków, w przeciwieństwie do środków zgromadzonych w OFE.

Wypłata transferowa - może być dokonana:

- do innego ppe, którego uczestnikiem jest również uczestnik programu,

- na indywidualne konto emerytalne uczestnika ppe,

- na indywidualne konto emerytalne osoby uprawnionej w przypadku śmierci uczestnika.

Wypłata transferowa jest możliwa jedynie w przypadku, gdy uczestnika programu nie łączy już z pracodawcą stosunek pracy lub jest konsekwencją likwidacji programu.

Wniosek o wypłatę transferową jest traktowany na równi z wypowiedzeniem udziału w ppe.

Wypłata transferowa powinna być dokonana w terminie do m-ca od dnia złożenia przez uczestnika wniosku.

VII Indywidualne konta emerytalne

Formy indywidualnego konta emerytalnego

Podstawą funkcjonowania IKE jest ustawa z dnia 20 kwietnia 200 4r. o indywidualnych kontach emerytalnych. IKE to rodzaj planu emerytalnego.

Postaci IKE:

- wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego,

- wyodrębniony rachunek papierów wartościowych i rachunek pieniężny służący do jego obsługi w podmiocie prowadzącym działalność maklerską,

- wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym,

- wyodrębniony rachunek bankowy w banku.

Przepisy zezwalają tylko na jedno indywidualne konto emerytalne i tylko w jednej instytucji finansowej.

IKE może być prowadzone wyłącznie przez:

- fundusz inwestycyjny,

- podmiot prowadzący działalność maklerską,

- zakład ubezpieczeń,

- bank.

Umowa o prowadzenie IKE

Oszczędzający zawiera pisemną umowę o prowadzenie IKE, z jedną z w/w instytucji.

Umowa zawiera w szczególności:

- oznaczenie IKE,

- sposób oznaczenia dyspozycji dotyczących środków gromadzonych w IKE,

- sposób postępowania, gdy suma wpłat w danym roku kalendarzowym przekroczy max wysokość dopuszczalnych wpłat,

- zakres, częstotliwość i formę informowania o zgromadzonych środkach,

- koszty i opłaty związane z prowadzeniem IKE,

- okres wypowiedzenia umowy,

- termin dokonania wypłaty, wypłaty transferowej oraz zwrotu,

- sposób postępowania z pożytkami z papierów wartościowych zgromadzonych na IKE,

- wskazanie osoby uprawnionej.

W umowie o prowadzenie IKE oszczędzający wskazuje jedną lub więcej osób uprawnionych do wypłaty środków po jego śmierci. Jeśli jest osób kilka, a nie ma oznaczenia udziału w tych środkach, to wtedy uważa się, że udziały tych osób są równe. Gdy oszczędzający nie wskaże osoby uprawnionej lub dyspozycja na wypadek śmierci okazała się bezskuteczna, środki zgromadzone na IKE wchodzą do spadku (wyjątek - gdy umowa została zawarta z zakładem ubezpieczeń).

Osoby uprawnione do gromadzenia środków na IKE

Osoba fizyczna, która ukończyła 16 lat i podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu na terytorium RP, pod warunkiem uzyskiwania dochodów z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę. Mogą to być wpłaty jednorazowe lub w postaci comiesięcznych składek.

Roczny limit środków gromadzonych na IKE to 1,5-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej lub w ustawie o prowizorium budżetowym.

Środki zgromadzone na IKE mogą być obciążone zastawem.

Wypłata, wypłata transferowa, zwrot środków zgromadzonych na IKE

Wypłata środków - to decyzja definitywnie kończąca ten sposób oszczędzania, ponieważ oszczędzający, który dokonał wypłaty nie może ponownie założyć IKE. Może nastąpić na wniosek oszczędzającego, gdy osiągnie on wiek 60 lat lub nabędzie uprawnienia emerytalne oraz ukończy 55 lat oraz gdy dokonał on wpłat co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych lub gdy dokonał on ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty. Wypłata może nastąpić również na wniosek osoby uprawnionej w przypadku śmierci ubezpieczającego.

Wypłata transferowa - polega na zmianie sposobu oszczędzania. Może być dokonana w dowolnym momencie:

- z instytucji finansowej prowadzącej IKE do innej instytucji finansowej, z którą oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKE,

- z instytucji finansowej prowadzącej IKE do programu emerytalnego, do którego przystąpił oszczędzający,

- z programu emerytalnego do instytucji finansowej, z którą oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKE.

Prawo do wypłaty transferowej przysługuje również osobie uprawnionej do środków zgromadzonych na IKE osoby zmarłej.

Zwrot środków - następuje w przypadku wypowiedzenia umowy o prowadzenie IKE przez którąkolwiek ze stron, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty lub wypłaty transferowej. Oszczędzający może w każdej chwili podjąć decyzję o wycofaniu środków, lecz wtedy ma obowiązek uregulować podatek od zysków kapitałowych czyli 19% wypracowanych zysków. Osoba, która podjęła decyzję o zwrocie środków może w dowolnym momencie ponownie zawrzeć umowę o prowadzenie nowego IKE.

Rozdział 8

UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE ROLNIKÓW

Sprawy związane z ubezpieczeniem społecznym rolników reguluje ustawa z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. Dz. U. z 1998r. Nr 7, poz. 25 z późniejszymi zmianami), która weszła w życie 1 stycznia 1991 roku.

Ubezpieczenie społeczne rolników jest realizowane przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).

KRUS swoje zadania wykonuje poprzez:

• centralę,

• oddziały regionalne,

• placówki terenowe,

• centra rehabilitacji rolników.

Na czele KRUS stoi Prezes, jako centralny organ administracji rządowej, podległy ministrowi ds. rozwoju wsi.

Prezesa KRUS powołuje Prezes RM spośród osób należących do państwowego zasobu kadrowego na wniosek Ministra ds. Rozwoju Wsi.

Zadania KRUS:

• obsługa ubezpieczonych i świadczeniobiorców w zakresie objęcia ubezpieczeniem, składek oraz przyznawania i wypłaty świadczeń z ubezpieczenia,

• zapobieganie wypadkom przy pracy rolniczej i rolniczym chorobom zawodowym,

• pomoc ubezpieczonym i osobom uprawnionym do świadczeń z ubezpieczenia, wykazującym całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, ale rokującym jej odzyskanie w wyniku leczenia i rehabilitacji, albo zagrożonym taką niezdolnością, w korzystaniu z różnych form rehabilitacji oraz przyuczenia do innego zawodu lub przekwalifikowania,

• udzielanie rolnikom informacji o umowach, jakie mogą być zawierane w związku z zamiarem zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej,

• inicjowanie i wspieranie rozwoju ubezpieczeń dobrowolnych dla rolników i członków ich rodzin, prowadzonych przez towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

W realizacji ubezpieczenia społecznego rolników uczestniczą w zakresie określonym w ustawie i odrębnych przepisach organy ZUS oraz inne podmioty.

Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników, poza kompetencjami o charakterze opiniodawczym i kontrolnym (kontroluje i ocenia działalność KRUS), ma kompetencje stanowiące - ustala wysokość składki w ubezpieczeniu wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim.


Rada składa się z 25 członków powołanych na 3 letnią kadencję.

Zakres podmiotowy ubezpieczenia społecznego rolników zależy od:

• rodzaju ubezpieczenia,

• uznania danej działalności za rolniczą,

• roli danej osoby w gospodarstwie rolnym,

• tego czy działalność rolnicza jest jedynym źródłem utrzymania.

ROLNIK to:

• pełnoletnia osoba fizyczna zamieszkująca i prowadząca na terytorium RP, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych,

• a także osoba, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia.

Ubezpieczenie rolników stosuje się także do małżonka rolnika, chyba że ten małżonek
nie pracuje w gospodarstwie rolnika ani w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z tym gospodarstwem.

Domownikiem jest osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Obecnie nie wymaga się, aby praca w gospodarstwie rolnym stanowiła główne źródło utrzymania rolnika.

W ubezpieczeniu społecznym rolników wyodrębnia się:

1. ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie,

2. ubezpieczenie emerytalno-rentowe.

W obu rodzajach ubezpieczeń rozróżnia się podleganie ubezpieczeniu z mocy ustawy (ubezpieczenie obowiązkowe) lub na wniosek (ubezpieczenie dobrowolne).

Z mocy ustawy ubezpieczeniu podlega:

• rolnik, jeżeli gospodarstwo jego obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub który prowadzi dział specjalny produkcji rolnej,

• małżonek rolnika stale pracujący w gospodarstwie rolnym, przy prowadzeniu działu specjalnego produkcji rolnej lub w gospodarstwie domowym bezpośrednio związanym z gospodarstwem rolnym,

• domownik tego rolnika,

jeżeli nie podlegają oni innym świadczeniom z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Ponadto z mocy ustawy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlegają również osoby pobierające rentę strukturalną współfinansowaną ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz małżonkowie tych osób, jeżeli renta strukturalna wypłacana jest ze zwiększeniem na tego małżonka.

Ubezpieczenie obowiązkowe (z mocy ustawy):

• powstaje od dnia spełnienia warunków,

• ustaje z końcem kwartału, w którym:

• ustały okoliczności uzasadniające podleganie temu ubezpieczeniu,

• ubezpieczonemu doręczono decyzję stwierdzającą ustanie tego ubezpieczenia
  (w przypadku, gdy ustały okoliczności uzasadniające podleganie temu ubezpieczeniu, a nastąpiły okoliczności uzasadniające objęcie ubezpieczeniem na wniosek),

• w przypadku, gdy złożono wniosek o emeryturę lub rentę - ubezpieczenie obowiązkowe ustaje z końcem kwartału, w którym:

• wydana została decyzja o przyznaniu świadczenia,

• ubezpieczony nabył prawo do świadczenia, jeżeli decyzja została wydana przed nabyciem świadczenia.

Rolnik lub domownik, który:

• podlegając ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata,

• rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej

• lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności

podlega nadal temu ubezpieczeniu, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:

1. złożył w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności lub współpracy,

2. jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym,

3. nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym,

4. nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

5. kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza kwoty 2.528 zł.

Ubezpieczenie dobrowolne (na wniosek) obejmuje:

• rolnika,

• jego małżonka,

• domownika,

dla których działalność rolnicza stanowi stałe źródło (niekoniecznie jedyne) utrzymania lecz nie spełniają oni warunków do objęcia ubezpieczeniem obowiązkowym.

Dobrowolnemu ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu może podlegać:

• rolnik prowadzący działalność rolniczą na gruntach o obszarze użytków rolnych do 1 ha przeliczeniowego oraz pracujący w gospodarstwie rolnika małżonek i domownik,

• rolnik prowadzący działalność rolniczą na gruntach o obszarze użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego oraz pracujący w gospodarstwie rolnika małżonek i domownik podlegający innemu ubezpieczeniu społecznemu albo mający ustalone prawo do emerytury lub renty lub do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

• osoba, która będąc rolnikiem, przeznaczyła grunty prowadzonego gospodarstwa do zalesienia.

Dobrowolne ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie może obejmować pełny lub ograniczony zakres ochrony ubezpieczeniowej.

Ograniczony zakres tego ubezpieczenia (w zamian za opłacanie tylko 1/3 składki) uprawnia jedynie do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.

Przepisy ustawy w zakresie tego ubezpieczenia nie mają zastosowania do emerytów i rencistów mających orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Dobrowolnemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu może podlegać:

• rolnik, jego małżonek i domownik - podlegający na wniosek dobrowolnemu ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym,

• osoba, która podlegała ubezpieczeniu, jako rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, jeżeli podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 50 lat,

jeżeli nie podlegają oni innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

• osoba pobierająca okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy.

Świadczenia wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie:

1. jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długoterminowego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej,

2. zasiłek chorobowy,

3. zasiłek macierzyński.



Wypadek przy pracy rolniczej (art. 11) to:

1. zdarzenie nagłe,

2. wywołane przyczyną zewnętrzną,

3. które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem
   działalności rolniczej albo pozostający w związku z wykonywaniem tych czynności:

• na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem,

• w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego,

• podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo w związku z wykonywaniem tych czynności,

• w drodze do lub z miejsca wykonywania czynności, o których mowa wyżej.

Rolnicza choroba zawodowa to choroba, która powstała w związku z pracą w gospodarstwie rolnym, jeżeli jest ona objęta wykazem chorób zawodowych określonych w przepisach wdanych na podstawie kodeksu pracy.

Świadczeniem z rolniczego ubezpieczenia wypadkowego jest wyłącznie jednorazowe odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje:

• ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej,

• członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej,

• rolnikom, którzy ulegli wypadkowi podczas wykonywania w ramach pomocy sąsiedzkiej lub rodzinnej zwykłych czynności związanych z prowadzeniem gospodarstw rolnego należącego do innego rolnika.

Stały uszczerbek na zdrowiu to takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności nierokujące poprawy.

Długotrwały uszczerbek na zdrowiu to takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie jego czynności na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Odszkodowanie nie przysługuje ubezpieczonemu, który spowodował wypadek:

• umyślnie,

• wskutek rażącego niedbalstwa,

• będąc w stanie nietrzeźwości lub innych środków o podobnym działaniu sam w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku.

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek choroby jest niezdolny do pracy nieprzerwanie przez co najmniej 30 dni, nie dłużej jednak niż przez 180 dni.

Jeżeli po upływie 180 dni ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, przy czym w wyniku dalszego leczenia i rehabilitacji rokuje odzyskanie tej zdolności, zasiłek chorobowy przedłuża się na okres niezbędny do jej przywrócenia, jednak nie dłużej niż o dalsze 380 dni.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres przebywania ubezpieczonego na koszt KRUS w zakładzie opieki zdrowotnej w celu rehabilitacji oraz po ustaniu ubezpieczenia.

Wysokość zasiłku chorobowego określa w drodze rozporządzenia Minister ds. Rozwoju Wsi, a jeżeli wysokość ta nie została określona to wynosi wówczas 1/30 emerytury podstawowej za każdy dzień niezdolności do pracy.

Z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia dziecka w wieku do jednego roku na wychowanie (jeżeli w tym czasie został złożony wniosek o przysposobienie) ubezpieczonemu przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 3,5-krotnej emerytury podstawowej obowiązującej w dacie porodu.

Jeżeli ubezpieczeniu podlegają oboje rodzice zasiłek ten przysługuje im łącznie, przy czym wypłaca się go temu, który wystąpił z wnioskiem.

Osobom objętym (na wniosek) ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim zasiłek chorobowy oraz zasiłek macierzyński przysługują, jeżeli okres podlegania ubezpieczeniu bezpośrednio przed zaistnieniem zdarzenia uzasadniającego nabycie prawa do świadczenia trwał nieprzerwanie co najmniej rok.

Świadczeniami z ubezpieczenia emerytalno-rentowego są:

1. emerytura rolnicza,

2. renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy,

3. renta rolnicza szkoleniowa,

4. renta rodzinna,

5. emerytura i renta z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin,

6. dodatki do emerytur i rent:

• pielęgnacyjny z tytułu uznania emeryta lub rencisty za niezdolnego do samodzielnej egzystencji lub ukończenia przez niego 75 lat życia,

• z tytułu pracy przymusowej po 1 września 1939r.,

• dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej,

• zasiłek pogrzebowy.

Emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny,

2. podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej
   100 kwartałów.

Wcześniejsza emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek:

• kobieta 55 lat

• mężczyzna 60 lat

• podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej
  120 kwartałów,

• zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia następujące warunki:

1. podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres,

2. jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym,

3. całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub nie później niż w ciągu
   18 miesięcy od ustania tego okresu.

Jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej warunek podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony posiada jakikolwiek okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego, który obejmuje dzień wypadku lub zachorowania na rolniczą chorobę zawodową.

Rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy przyznaje się, jako rentę stałą, jeżeli całkowita niezdolność ubezpieczonego do pracy w gospodarstwie rolnym jest trwała i nie orzeczono celowości przekwalifikowania zawodowego.

Ubezpieczonemu spełniającemu w/w warunki do uzyskania renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na trwałą całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, przysługuje renta rolnicza szkoleniowa. Renta ta przyznawana jest na okres 6 miesięcy z możliwością jego przedłużenia (na wniosek starosty powiatu) na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej jednak niż do 36 miesięcy.

Emerytura rolnicza, renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy, jak i renta rolnicza szkoleniowa składają się z 2 części:

1. część składkowa (po 1% emerytury podstawowej za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu)

2. część uzupełniająca (wynosi 95% emerytury podstawowej, jeżeli liczba lat przyjęta do ustalenia części składkowej jest mniejsza od 20. Przy każdym kolejnym pełnym roku począwszy od 20 lat część uzupełniająca zmniejsza się o 0,5% emerytury podstawowej. Minimalna wysokość tej części nie może być niższa niż 85% emerytury podstawowej).

Suma części uzupełniającej i części składkowej nie może być mniejsza od emerytury podstawowej.

Wypłata części uzupełniającej ulega zawieszeniu:

• w całości - w przypadku nie zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej

• w połowie - w przypadku szczególnych okoliczności przemawiających za kontynuowaniem działalności rolniczej

• w ¼ - w przypadku szczególnych trudności ze zbyciem gospodarstwa rolnego.

Renta rodzinna z ubezpieczenia emerytalno-rentowego rolników przysługuje uprawnionym członkom rodziny zmarłego:

• emeryta lub rencisty,

• ubezpieczonego w chwili śmierci

Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny zmarłego:

• dzieci własne, przysposobione oraz przyjęte na wychowanie,

• małżonek,

• rodzice.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która poniosła koszty pogrzebu po śmierci:

• ubezpieczonego,

• uprawnionego do emerytury lub renty z ubezpieczenia,

• członka rodziny ubezpieczonego.

Finansowanie ubezpieczenia społecznego rolników

KRUS prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Podstawy finansowe ubezpieczenia i działalności KRUS stanowią następujące fundusz:

1. Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników





2. fundusz emerytalno-rentowy

3. fundusz administracyjny

4. fundusz prewencji i rehabilitacji

Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników:

• jest osobą prawną,

• funkcje zarządu pełni Prezes KRUS pod nadzorem Rady Rolników,

• nadzór pełni Rada Nadzorcza Funduszu Składkowego,

• tworzony jest ze składek na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz z innych źródeł określonych w statucie.

Fundusz emerytalno-rentowy przeznaczony jest na finansowanie:

• świadczeń z ubezpieczenia emerytalno-rentowego,

• emerytur i rent z innego ubezpieczenia społecznego wypłacanych łącznie ze świadczeniami emerytalno-rentowymi rolników i dodatkami,

• ubezpieczeń zdrowotnych.

Fundusz emerytalno-rentowy tworzony jest:

• ze składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe,

• z refundacji środków z funduszu ubezpieczeń społecznych,

• z uzupełniającej dotacji z budżetu państwa.

Fundusz administracyjny tworzony jest z:

• odpisów od funduszu składkowego (9% wydatków)

• odpisów z funduszu emerytalno-rentowego (do 3,5% planowanych wydatków)

• refundacji kosztów związanych z refundacją kosztów ubezpieczenia zdrowotnego.

Fundusz ten przeznaczany jest na finansowanie kosztów obsługi zadań w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego.

Fundusz prewencji i rehabilitacji przeznaczony jest na finansowanie kosztów rzeczowych i realizacji zadań KRUS dotyczących zapobiegania wypadkom przy pracy rolniczej i rolniczym chorobom zawodowym.

Rozdział 9

WSPÓLNOTOWA KOORDYNACJA ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

Pojęcie i zasady ogólne wspólnotowej koordynacji zabezpieczenia społecznego

Wraz z z uzyskaniem przez Polskę członkostwa w UE polski system zabezpieczenia społecznego został objęty wspólnotowymi zasadami koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego. Źródłami prawa w tej dziedzinie są obowiązujące rozporządzenie nr 1408/71 z 14.06.1971 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, oraz rozporządzenie wykonawcze nr 574/72
z 21.03.1972 w sprawie wykonania rozporządzenia 1408/71. Oba te rozporządzenia były wielokrotnie nowelizowane, aż do 29.04.2004 kiedy Parlament Europejski
i Rada uchwaliły rozporządzenie dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nr 883/2004 , które miało za zadanie uproszczenie i ulepszenie dotychczasowych przepisów rozporządzeń nr 1408/71 i 547/72. Jednakże
do dzisiejszego dnia nie uchwalono jednak rozporządzenia wykonawczego
do rozporządzenia nr 883/2004 i nadal mają zastosowanie przepisy rozporządzenia
nr 1408/71 14.06.1971 oraz rozporządzenie wykonawcze nr 574/72 z 21.03.1972.

Unormowanie te zalicza się do wtórnego prawa wspólnotowego o charakterze bezwzględnie obowiązującego bez potrzeby ich implementacji w poszczególnych krajach członkowskich, pod warunkiem opublikowania tegoż rozporządzenia
w Dz. Urzędowym Wspólnoty Europejskiej. Rozporządzenie obowiązuje od daty wskazanej w treści rozporządzenia lub 20 dni po opublikowaniu Dziennika Urzędowego Wspólnoty Europejskiej zawierającego tekst rozporządzenia.

Podstawą do wydania niniejszych rozporządzeń jest prawo pierwotne, (zwane również traktatowym, do którego zalicza się m.in. Traktat Paryski z 1951 r. oraz Traktaty Rzymskie z 1957 r., Jednolity Akt Europejski z 1992 r., traktat Amsterdamski z 1997 r. oraz Nicejski z 2000r.) tworzące podstawy prawne ustroju politycznego oraz fundamenty porządku prawnego UE.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości w kwestii zabezpieczenia społecznego celowo używa pojęcia koordynacji, a nie harmonizacji gdyż uważa, że harmonizacja polega na przystosowaniu krajowych przepisów do określonych przez wspólnotę standardów, natomiast koordynacja ma za zadanie zapewnienie łączności między ustawodawcami krajowymi państw członkowskich poprzez zastosowanie jednolitych zasad postępowania oraz łączników takimi jak: miejsca pracy, miejsce zamieszkania , okresy ubezpieczenia czy siedziba pracodawcy.

Łączniki te stanowią podstawę do rozstrzygnięcia sporu dotyczącego kwestii jakie przepisy tj. przepisy którego kraju stosuje się przy ustalaniu prawa do świadczeń
z zabezpieczenia społecznego w przypadkach, gdy sprawa dotyczy pracownika zatrudnionego pod rządami różnych krajowych systemów zabezpieczenia społecznego.

Celem koordynacji systemów krajowych nie jest ujednolicenie czy też zbliżenie poszczególnych porządków prawnych, lecz zapewnienie pracownikom korzystającym
z prawa do swobodnego przemieszczania się oraz podejmującym zatrudnienie w różnych państwach członkowskich zachowanie uprawnień wynikających z systemów zabezpieczenia społecznego poszczególnych państw.

Zasady wspólnotowej koordynacji zabezpieczenia społecznego

Europejska koordynacja zabezpieczenia społecznego oparta jest na czterech podstawowych zasadach:

• równego traktowania obywateli własnych i obcych, co oznacza, że osoby zamieszkałe na terytorium jednego z państw członkowskich podlegają obowiązkom i korzystają z praw wynikających z ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego na tych samych warunkach co obywatele tego państwa.

• jedności stosowanego ustawodawstwa, ma na celu wyeliminowanie sporu kompetencyjnego-pozytywnego lub negatywnego- o to, które ustawodawstwo spośród zbiegających się systemów krajowych należy zastosować, aby ustalić zakres ochrony prawnej przysługującej osobie ubezpieczonej.

• sumowania okresów ubezpieczenia - zasada ta polega na uwzględnieniu okresów przebytych pod rządami ustawodawstwa jednego państwa członkowskiego na rzecz nabycia, zachowania lub odzyskania uprawnień do świadczeń z zabezpieczenia społecznego innego państwa członkowskiego.

• zachowania praw nabytych- polega na uchyleniu w prawie krajowym państw członkowskich krajowych klauzul zamieszkania, ze względu na to iż uniemożliwiają one wypłatę świadczeń z zabezpieczenia społecznego osobom uprawnionym, jeżeli zamieszkują na terytorium innego państwa członkowskiego.

Zakres podmiotowy wspólnotowej koordynacji zabezpieczenia społecznego

Przepisy wspólnotowej koordynacji zabezpieczenia społecznego mają zastosowanie do wszystkich osób podlegających systemom powszechnym lub szczególnym zabezpieczenia społecznego niezależnie od sposobu finansowania.

Aktualny zakres podmiotowy wspólnotowej koordynacji jest szeroki
i wyróżnia następujące kategorie osób :

• pracownicy - jest to kategoria osób, do których przepisy koordynacji maja od początku zastosowanie pod warunkiem, że są obywatelami jednego z państw członkowskich oraz w okresie aktywności zawodowej przemieszczają się wewnątrz Wspólnoty i jest to osoba aktualnie zatrudniona i z tego tytułu podlega systemowi zabezpieczenia obowiązkowego lub dobrowolnie kontynuowanego na mocy ustawodawstwa krajowego jednego lub kilku państw członkowskich, ale są to też osoby bezrobotne , emeryci i renciści.

• pracownicy sezonowi - są to osoby , które na terytorium państwa członkowskiego innego niż miejsce ich zamieszkania wykonują na rzecz przedsiębiorstwa lub pracodawcy zarejestrowanego na terenie tego państwa pracę o charakterze sezonowym, pod warunkiem, że praca sezonowa trwa nie dłużej niż osiem miesięcy, jest podejmowana w kolejnych latach, a pracownik sezonowy przebywa przez cały czas na terytorium państwa , w którym wykonuje tę pracę.

• Pracownicy przygraniczni- to osoby zatrudnione na podstawie umowy
  o pracę lub pracujące na własny rachunek na terytorium jednego państwa członkowskiego, lecz zamieszkujące na terytorium drugiego państwa , do którego powracają codziennie lub co najmniej raz w tygodniu.

• Urzędnicy państwowi- podlegają przepisom wspólnotowej koordynacji niezależnie od tego czy są beneficjentami powszechnych systemów zabezpieczenia społecznego, czy też szczególnych.

• Osoby pracujące na własny rachunek- prowadzą działalność przemysłowa
  i handlową, świadczą usługi, wykonują wolne zawody lub organizują inne samodzielne przedsięwzięcia oraz podlegają z tego tytułu systemowi zabezpieczenia społecznego.

• Uchodźcy i bezpaństwowcy- mieszkają legalnie na terytorium jednego
  z państw członkowskich, podlegają przepisom wspólnotowej koordynacji.

• Studenci- podlegają przepisom wspólnotowej koordynacji od 1999 r. - studentem wg rozporządzenia nr 1408/71 jest osoba inna niż pracownik lub osoba samodzielnie zarobkująca bądź członek jej rodziny podejmujący studia lub kształcenie zawodowe w celu uzyskania kwalifikacji formalnie uznawanych w państwie członkowskim, jeżeli są objęci ubezpieczeniem
  w systemie powszechnym lub specjalnym dla studentów.

• Cudzoziemcy z krajów trzecich- zostali objęci przepisami wspólnotowej koordynacji. Jedynym warunkiem uzależniającym podleganie cudzoziemców
  z krajów trzecich przepisom wspólnotowej koordynacji jest legalne zamieszkanie na stałe na terytorium państwa członkowskiego.

• Członkowie rodzin- reguły koordynacji stosowane są niezależnie od posiadanego obywatelstwa członków rodzin; jedynym warunkiem ustalenia uprawnień jest zamieszkanie na terytorium UE. Za członka rodziny uznaje się każdą osobę uznana za członka rodziny przez ustawodawstwo krajowe, na podstawie którego przyznawane są świadczenia lub w przypadku udzielania pomocy zdrowotnej przez ustawodawstwo kraju, który osoba ubiegającą się
  o świadczenie zamieszkuje.

Zakres podmiotowy koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

Systemy świadczeń objęte wspólnotową koordynacją

Zgodnie z art. 4 ust.1 rozporządzenia 1408/71 regulacja ta znajduje zastosowanie do wszystkich ustawodawstw odnoszących się do świadczeń przysługujących w przypadku:

• choroby i macierzyństwa

• inwalidztwa

• starości

• śmierci żywiciela

• wypadku przy pracy zawodowej

• śmierci ubezpieczonego lub członka jego rodziny

• bezrobocia

• posiadanie na utrzymaniu dzieci lub niepracującego małżonka.

Przepis ten ma charakter konstytutywny i ograniczający zakres przedmiotowy rozporządzenia. Rozszerzenie zakresu przedmiotowego wspólnotowej koordynacji nastąpiło na podstawie dodanego w art. 4 rozporządzenia nr 1408/71 ust.2 bis zgodnie
z którym wskazane rozporządzenie stosuje się także do świadczeń specjalnych
o charakterze nieskładkowym, podlegającym ustawodawstwu.

Spośród świadczeń specjalnych o charakterze nieskładkowym można przytoczyć np.:

• belgijskie świadczenia dla osób niepełnosprawnych oraz gwarantowane świadczenia rodzinne ,

• francuskie świadczenia pieniężne dla ofiar przemocy oraz Zasiłki z Narodowego Funduszu Solidarności,

• duńskie i szwedzkie dodatki mieszkaniowe dla osób uprawnionych do świadczeń emerytalnych itp.

Świadczenie te są finansowane ze środków publicznych przez instytucje miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o ich przyznanie.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 regulacja ta znajduje zastosowanie do wszystkich ustawodawstw odnoszących się do niżej wymienionych działów zabezpieczenia społecznego:

• świadczenia chorobowe,

• świadczenia macierzyńskie oraz równoważne świadczenia ojcowskie,

• świadczenia inwalidzkie,

• świadczenia emerytalne,

• świadczenia dla osób pozostałych po śmierci żywiciela,

• świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

• zasiłki pogrzebowe,

• świadczenia dla bezrobotnych,

• świadczenia przedemerytalne,

• świadczenia rodzinne.

Nie ma przy tym znaczenia charakter prawny systemu, z którego świadczenia te przysługują , a przepisy rozporządzenia nr 883/2004 mają zastosowanie do powszechnych i szczególnych systemów zabezpieczenia społecznego, składkowych i bezskładkowych, jak również do systemów nakładających na pracodawcę lub armatora zobowiązania
w dziedzinie wymienionych wyżej świadczeń.

Pod pojęciem szczególnych bezskładkowych świadczeń pieniężnych należy rozumieć:

• świadczenia służące zapewnieniu uzupełniającej , zastępczej lub dodatkowej ochrony przypadku wystąpienia rodzajów ryzyka objętych ochroną realizowaną przez działy zabezpieczenia społecznego, mające na celu zagwarantowanie poszkodowanym osobom minimalnego dochodu zapewniającego im środki utrzymania.

• Świadczenia finansowe ze środków pochodzących z obowiązkowych podatków przeznaczonych na pokrycie ogólnych wydatków publicznych. Świadczenia przyznawane jako dodatek do świadczeń składkowych nie powinny być taktowane jako świadczenia składkowe.

• Świadczenia wskazane przez państwa członkowskie UE w załączniku X do powołanego rozporządzenia.

Systemy świadczeń wyłączone z zakresu wspólnotowej koordynacji

Rozporządzenie nr 883/2004 w art. 3 ust.5 wyłącza expressis verbis z zakresu wspólnotowej koordynacji:

• pomoc społeczną,

• pomoc medyczną,

• systemy świadczeń dla ofiar wojny i jej skutków.

Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego regulują w koniecznym zakresie udzielanie pomocy medycznej w miejscu pobytu na terytorium UE, co wynika
z chęci urealnienia korzystania przez obywateli Unii ze swobodnego przemieszczania się na jej obszarze.

Opieka medyczna w kraju pobytu udzielana jest na koszt instytucji właściwej, ale wg ustawodawstwa stosowanego przez instytucję państwa pobytu, tak jakby osoba, której świadczenia są udzielane była tu ubezpieczona. Okres udzielania wskazanych świadczeń określany jest wg ustawodawstwa państwa właściwego.

Skutki włączenia polskiego systemu zabezpieczenia społecznego w ramach wspólnotowej koordynacji

Uzyskanie przez Polskę statusu państwa członkowskiego Uwiąże się
z określonymi skutkami prawnymi, które w dziedzinie zabezpieczenia społecznego oznaczają bezpośrednie obowiązywanie w polskim porządku prawnym wspólnotowych postanowień dotyczących koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego. Normy rozporządzenia koordynacyjnego mają pierwszeństwo przed normami polskimi, co oznacza , iż z mocy prawa nie podlegają stosowaniu przepisy prawa krajowego sprzeczne z odpowiednimi normami prawa wspólnotowego. Ponadto zasada pierwszeństwa prawa wspólnot wobec prawa wewnętrznego państw członkowskich wyłącza możliwość stanowienia przez władze krajowe aktów ustawowych, które byłyby niezgodne z normami prawa wspólnotowego. Norma prawa krajowego pozostająca
w sprzeczności z postanowieniami rozporządzenia koordynacyjnego formalnie jest ważna, ale nie może być stosowana przez sąd krajowy.

Osoby migrujące, podejmujące legalne zatrudnienie na terytorium UE, zawsze będą podlegały ochronie w zakresie zabezpieczenia społecznego, co dotychczas było możliwe tylko w przypadku tych osób, które podejmowały zatrudnienie w państwie ,
z którym Polskę łączyła dwustronna umowa o zabezpieczeniu społecznym.

W celu ustalenia uprawnień do świadczeń z zabezpieczenia społecznego uwzględniane będą wszystkie okresy zatrudnienia w państwach członkowskich, co ma szczególne znaczenie w odniesieniu do ustalenia prawa do świadczeń emerytalnych oraz określania ich wysokości.

15

3 cechy muszą wystąpić łącznie

są państwowymi funduszami celowymi, którymi dysponuje Prezes KRUS

---