Jacka Soplicy
Jacek Soplica jest głównym bohaterem "Pana Tadeusza". W młodości był ulubieńcem okolicznej szlachty, typowym warchołem i zabijaką. By-wał nawet zapraszany przez miejscowego magnata Stolnika Horeszkę. Jacek był potrzebny Horeszce, bo miał on wpływ na głosy okolicznej szlachty. Córka Stolnika, Ewa, zakochała się z wzajemnością w Jacku. Dumny magnat nie zgodził się oddać ręki córki ubogiemu szlachcicowi. Ewa została wydana za mąż za bogatego człowieka, z którym wyjechała na zesłanie, pozostawiając w kraju, pod opieką Telimeny córkę Zosię. Jacek zaś ożenił się z "pierwszą napotkaną na drodze kobietą", która urodziła mu syna Tadeusza i w niedługim czasie zmarła. Urażona ambi-cja Jacka Soplicy doprowadziła go do krwawej zemsty. Często błąkał się w pobliżu zamku Horeszków, nie mogąc pogodzić się ze stratą ukocha-nej. Pewnego razu był więc mimowolnym świadkiem triumfalnego odpie-rania przez Horeszkę ataku Moskali na zamek. Emocje spowodowane wyrządzoną przez Horeszkę krzywdą zwyciężyły. Jacek mimowolnie wymierzył, a oddany strzał, niestety, okazał się celny. To wydarzenie spowodowało przełom w życiu Jacka, tym bardziej, że niesłusznie wzięto go za stronnika Moskali (Soplicowie otrzymali nawet część skonfiskowa-nych ziem Horeszki). Jacek wyjechał, udał się do Legionów, był kilka-krotnie ranny, aż wreszcie w przebraniu księdza Robaka powrócił na Li-twę ze specjalną misją - miał organizować powstanie na Litwie, a którego wybuch był naznaczony na moment wkroczenia wojsk napoleońskich. Jacek z narażeniem życia wędrował od dworu do dworu, w karczmach wiejskich agitował też chłopów do powstania. Nawet własnemu synowi Tadeuszowi nie wyjawił kim jest, chociaż niejednokrotnie bardzo tego pragnął. Ostatecznie plany Jacka krzyżuje dawny sługa Horeszki, Ger-wazy, który poprzysiągł zemstę na wszystkich Soplicach. Organizuje on przy pomocy mieszkańców zaścianka, Dobrzyńskich, zajazd na Soplico-wo. W momencie kiedy interweniuje wojsko carskie, zwaśnione strony natychmiast się godzą w obliczu wspólnego wroga i zwracają przeciw Moskalom. Zostaje poczytane to za bunt, uczestnicy walki muszą ucie-kać za granicę, by powrócić z wojskami Napoleona. Jacek zostaje cięż-ko ranny i umiera, uzyskawszy przedtem przebaczenie Gerwazego. Wątek sporu o zamek między Soplicami a przedstawicielem rodu Ho-reszków, Hrabią, zostaje rozwiązany w sposób tradycyjny - zwaśnione rody godzą się dzięki małżeństwu Zosi (córki Ewy Horeszkówny) z Ta-deuszem (synem Jacka Soplicy). Tadeusz po odziedziczeniu majątku przeprowadza w swoich dobrach uwłaszczenie chłopów.
Nowość w zachowaniu bohatera, Jacka, polegała na tym, że Jacek nie działał samotnie, tak jak jego wielcy poprzednicy (Konrad Wallenrod, Konrad z "Dziadów"), lecz szukał poparcia dla swej idei niepodległościo-wej wśród szerokich mas szlacheckich oraz wśród ludu. Ta przemiana polskiego bohatera romantycznego, obserwowana na przykładzie Jacka, jest znamienna dla całego pokolenia polskich rewolucjonistów, którzy po klęsce powstania listopadowego zrozumieli, jak wielkim błędem była idea samotnej walki szlachty, która nie zdecydowała się szukać poparcia i pomocy wśród polskiego ludu. Typowe cechy charakterystyczne dla bo-hatera romantycznego to: nieszczęśliwa miłość, jest pełen wewnętrzne-go rozdarcia, przeżywa konflikty, jest postacią dynamiczną, jego cha-rakter kształtuje się w trakcie trwania akcji utworu. Żarliwy patriotyzm i poświęcanie się dla ojczyzny stanowi powód do przebaczenia wszystkich jego win i postawienia go w rzędzie wzorów osobowych.
Wspaniały ten utwór Mickiewicza zrealizowany został w konwencji baśniowej, wyidealizowanej, obrazującej przewspaniałą i sielankową przeszłość szlachecką; wynika to z głównego celu utworu, zahaczającego o pozytywistyczny motyw "ku pokrzepieniu serc"; mimo wszystko pojawią się pewna doza realistycznej krytyki szlachty i ogólnych tendencji w polskim społeczeństwie oraz na tej podstawie oparta próba oceny szans na wyzwolenie;
Osądzenie Polski (a raczej Polaków) wiąże się z zaprzepaszczeniem szans na wyzwolenie przez anarchię, bezprawie, sejmikowanie, przekupstwo posłów, niesprawiedliwość, prywata, pycha, skłonność do bijatyk i pijatyk, kłótliwość, pieniactwo (wszystko było już wytykane przez ludzi oświecenia); jednak rodzi się nowa szlachta, dobra, pozytywna, wykazująca wiele ciekawych, momentami pozytywistycznych cech: otoczenie Jacka Soplicy, jak i on sam są przedstawicielami ludzi patriotycznych, gotowych do poświęceń dla kraju i zjednoczenia; idealną sytuację na wyzwolenie dawać miały legiony i Napoleon (tu jest sen o możliwej realizacji marzenia o wyzwoleniu); drugą osobą jest Pan Tadeusz, który jako przedstawiciel młodego pokolenia realizuje zasady pozytywistyczne: uwłaszcza chłopów, realizuje takie zasady jak równość;
Cechy złe złagodzone zostały cechami dobrymi, a celem tego zabiegu było ukazanie szansy na poprawę szlachty i w rezultacie na odtworzenie Polski;
Adam Mickiewicz dużą uwagę skupił na szlachcie polskiej, z którą był związany. W utworze ukazał zarówno zalety, jak i wady szlachty. Mimo pewnych wad poeta ocenił szlachtę dość korzystnie. Dominującą cechą szlachty polskiej jest jej patriotyzm. Nawet Stolnik Horeszko jest patriotą, podejmował walkę z Moskalami, cenił tradycje i obyczaje szlacheckie. Hrabia natomiast jest przykładem kosmopolity, który cenił sobie obce wzory, lekceważy cechy narodowe i obyczaje. Jednak w zajeździe walczył przeciw Moskalom, a potem wraz z Tadeuszem wstąpił do wojska. To świadczy o jego patriotyzmie. Przykładem patrioty jest Sędzia. Świadczy o tym chociażby wystrój jego dworku w Soplicowie Na ścianach wiszą portrety znanych i zasłużonych patriotów (Jakub Jasiński, Tadeusz Kościuszko).Posiadał również zabytkowy zegar, który co godzinę wygrywał "Mazurka Dąbrowskiego". Cenił również tradycje narodowe i obyczaje. Współpracował z ks. Robakiem przy przygotowywaniu powstania. Mężnie walczył podczas zajazdu. Podkomorzy jest dumny ze sprawowanego urzędu, choć jest on mało znaczący. Jest przywiązany do tradycji narodowych. Świetnie wodzi Poloneza. Najgorętszym patriotą jest Jacek Soplica, pełniący rolę emisariusza, walczący w oddziałach poza granicami Księstwa. Gerwazy i Protazy są zwykłymi służącymi, wiernymi i oddanymi swym panom. Gerwazy starał się za wszelką cenę zdobyć zamek dla Horeszków. Dzielnie walczył z Moskalami. Wojski jest typowym rezydentem. Umie świetnie organizować polowania, sławny był ze świetnej gry na rogu na zakończenie polowania. Pełnił w Soplicowie rolę marszałka dworu. Prawdziwym patriotą jest Tadeusz, który dzielnie walczy z Moskalami w czasie bitwy. Następnie wraz z Hrabią udaje się za granicę Księstwa i wstępuje do wojska. Telimena to kosmopolitka, lekceważy narodowe obyczaje, zapatrzona jest w cudze wzory. Zaletą szlachty jest także gościnność. Autor ma nadzieje, że wszystkie dobre cechy szlachty polskiej pomogą odzyskać niepodległość.