EDWARD SAPIR „KULTURA, JĘZYK, OSOBOWOŚĆ”

JĘZYK

* Wszystkie społeczności posiadają język. Język - narzędzie ekspresji i komunikacji.

* Własności języka: 1) język jest systemem symboli fonetycznych, który służy wyrażaniu dających się przekazać uczuć i myśli. Język fonetyczny (~ dźwiękowy) poprzedza wszelkie inne typy symbolizmów komunikacyjnych. 2) język jest fonologiczny. Język to nie tylko artykułowany dźwięk, istotnym czynnikiem jego struktury jest nieświadoma selekcja ustalonej liczby pozycji fonetycznych (słowa, wyrazy, frazy, zdania). 3) język w swym faktycznym funkcjonowaniu nie jest niezależny wobec bezpośredniego doświadczenia ale całkowicie je przenika ( przenikanie języka i doświadczenia). To przenikanie ma także charakter kontekstowy.

* Aparat mowy: krtań, wiązadła głosowe, nos, język, twarde i miękkie podniebienie, zęby, wargi.

* Fonemy - jednostki dźwiękowe. Fonemy są mechanicznymi jednostkami funkcjonalnymi języka, zaś prawdziwymi jednostkami języka jako symbolizmu są konwencjonalne połączenia fonemów.

* Nowe doświadczenia kulturalne powodują konieczność wzbogacania języka.

* Język pozwala wychodzić poza indywidualne doświadczenie ludzkie i osiągać powszechne porozumienie, konstytuujące kulturę. Formy języka wyznaczają nam pewne sposoby obserwacji i interpretacji.

* Język mówiony jest symbolizmem wydajniejszym niż jakikolwiek możliwy symbolizm graficzny. Systemy pisania są kopiami systemu mowy.

* Teorie dotyczące źródeł (genezy mowy): 1) wykrzyknikowa - wyprowadzała mowę z mimowolnych okrzyków ekspresyjnych. 2) dźwiękonaśladowcza - teoria ta utrzymywała, że słowa współczesnego języka są skonwencjonalizowanymi formami imitacji dźwięków natury.

* Ekspresja głosowa jest tylko z pozoru tożsama z językiem. Mowa jako zachowanie jest mieszanina dwu rodzajów systemów: symbolicznego i ekspresyjnego.

* Funkcje języka: 1) komunikowanie się - głosowa realizacja tendencji do symbolistycznego ujmowania rzeczywistości. 2) język jest siłą konsolidującą - język jako symbol solidarności społecznej ludzi mówiącej danym językiem. 3) język służy ustalaniu dobrych stosunków między członkami grupy fizycznej. 4) akumulacja i przekaz historyczny ( język pełni role narzędzia przechowywania kultury i dokumentacji). 5) język pełni funkcję czynnika rozwoju indywidualności. 6) stałe powiadamianie społeczeństwa o psychologicznym statusie każdego z jego członków.

* Trzy kryteria klasyfikacji języka: 1) stopień syntetyczności słów danego języka 2) stopień spoistości części z których składa się słowo 3) zakres w jakim podstawowe pojęcia relacyjne danego języka są w nim jako takie bezpośrednio wyrażone.

* 4 stadia syntetyczność: 1) typ izolacyjny, - nie dopuszcza modyfikowania słów - np. chiński, tybetański, wietnamski 2) typ słabo syntetyczny, - dopuszczają do pewnego stopnia modyfikowanie słów, w sposób formalnie umiarkowany np. angielski, francuski, hiszpański, włoski 3) typ w pełni syntetyczny, - duża złożoność formalna np. arabski, łacina, greka 4) typ polisyntetyczny - np. eskimoski.

* 4 typy języków (podział ze względu na element składowy słowa): 1) j. izolacyjne - nie występuje zjawisko łączności słów 2) j. aglutynacyjne - słowa dają się rozłożyć na mechaniczną sumę elementów. 3) j. fleksyjne - w tych językach trudno jest wyodrębnić rdzeń słowa od elementów przyrośniętych: przedrostków i przyrostków 4) „symbolistyczny” - zmiany samogłosek, spółgłosek, powtórzeń, akcentów.

* Europa: 1) j. indoeuropejskie 2) ugrofińskie (fiński i węgierski).

* czynniki różnicujące języki: wewnętrzne i zewnętrzne ( wpływy etniczne i kulturowe).

* zmiany językowe: 1) zmiany fonetyczne 2) zmiany formy 3) zmiany słownictwa + zapożyczanie, dyfuzja kultur

* Oddziaływanie kulturowe języka nie zawsze jest wprost proporcjonalne do dorobku literatury w tym języku czy też do miejsca, jakie użytkownicy tego języka zajmują w historii światowej kultury.

* żaden z wielkich języków współczesnych nie jest związany z określoną rasą.

MOWA JAKO RYS OSOBOWOŚCI

* Analiza mowy: 1) odróżniamy jednostkę od społeczności (społeczność przemawia poprzez jednostki) - społeczeństwo ma swoje wzorce obejmujące sposoby wytwarzania przedmiotów, specyficzne teorie zachowań, jednostka zaś ma swój sposób obchodzenia się z tymi społecznymi wzorcami , polegający na ich modyfikowaniu, by stały się czymś własnym 2) wydobywamy różne warstwy mowy (od głosu aż do tworzenia pełnych zdań). A) głos B) dynamika głosu 3) wymowa 4) słownik (słowa których niektórzy z nas nie używają nigdy, albo te które są naszymi ulubionymi). 5) styl (powszedni składnik mowy charakteryzujący zarówno jednostkę jak i grupę)

* głos - proces nerwowy który kieruje wydawaniem głosu, ma swój udział w indywidualnych rysach układu nerwowego warunkującego osobowość. Głos jako symboliczny wykładnik osobowości. Głos jest zjawiskiem społecznym i indywidualnym.

dynamika głosu - jednym z ważniejszych aspektów dynamiki głosu jest intonacja. (intonacja = komponent społeczny + muzyczne ustawienie głosu + rytm + względna ciągłość mowy).

* rytm: - rytm języka + rytm społecznej ekspresji

* By odkryć osobowość jednostki - mamy do dyspozycji dynamikę głosu egzemplifikowaną przez takie czynniki jak intonacja, rytm, ciągłość, szybkość, wymowa, słownik i styl. Czasem jeszcze należy wziąć pod uwagę naturę bądź obyczaj panujący w danej społeczności (społeczne determinanty mowy).

STATUS LINGWISTYKI JAKO NAUKI

* początek lingwistyki - wraz z rozwojem badań porównawczych i rekonstrukcją języków indoeuropejskich.

* lingwistyka historyczna i porównawcza - opiera się na hipotezie, że zmiany dźwiękowe dokonują się w sposób regularny i większość przemian morfologicznych języka jest produktem ubocznym tych regularnych zmian fonetycznych.

* powiązania lingwistyki z: antropologią, historią kultury, z socjologią, psychologią i filozofią, a także z fizjologią i fizyką. (akustyka i fizjologia narządów mowy).

* znaczenie dla antropologii i historii kultury: język jako przewodnik „po rzeczywistości społecznej”, jako przewodnik w badaniach naukowych nad daną kulturą ( układ wzorów kulturowych stworzonych przez daną cywilizację odzwierciedla się w języku), jako symboliczny przewodnik po kulturze.

* znaczenie dla socjologii: socjologów interesuje technika komunikacji między istotami ludzkimi. (transmisja idei i wzorów kulturowych poprzez język), ponadto interesuje go symbolizm społeczne, liczne odmiany form językowych charakterystyczne dla danych społeczności.

* szczególną wartość lingwistyki dla psychologii postaci.

---