Julia Zacharewicz: Oświata polonijna i polskojęzyczna w Sankt Petersburgu.
Edukacja i Dialog nr 5/1996
Stosunki polsko-rosyjskie w tym mieście miały zawsze wyjątkowy charakter. Były to kontakty naukowe, kulturalne i duchowe. Polska ludność w Sankt Petersburgu od dawna stanowiła nieodłączną część społeczeństwa i odgrywała istotną rolę w rozwoju kultury rosyjskiej.
Ówczesny system edukacyjny umożliwiał Polakom w pełnej mierze nauczanie dzieci
i młodzieży w języku polskim i zachowanie tożsamości. Można nawet mówić o dość rozwiniętej sieci oświaty polskiej w Sankt Petersburgu w czasach przedrewolucyjnych. Dane statystyczne wskazują, że w roku 1917 w Petersburgu działało ponad 30 polskich szkół podstawowych, kilka gimnazjów i liceów. Uczono też języka polskiego i innych przedmiotów w języku polskim w niektórych szkołach rosyjskich.
W czasach porewolucyjnych oświata narodowościowa szybko się kurczyła aż w roku 1935 została całkowicie zlikwidowana. Zanikł unikatowy system edukacyjny łączący najlepsze tradycje oświaty rosyjskiej z umiejętnościami i doświadczeniami kulturalno-oświatowe mniejszości narodowych.
Po II wojnie światowej nie powstały w Leningradzie żadne szkoły narodowościowe, zniszczona została wspaniała kadra pedagogiczna, niebezpiecznie było mówić inaczej niż po rosyjsku. W rezultacie tej polityki edukacyjnej władz radzieckich wśród nowych generacji Polaków (Żydów, Ukraińców, Białorusinów itd.) zaczęły zanikać ich języki ojczyste, jak również ich wiedza o własnej historii i kulturze.
Odbudowa systemów edukacyjnych środowisk narodowościowych jest obecnie jednym z kierunków reformy szkolnictwa trwającej w Rosji już od kilku lat. Wprowadzenie do programu szkolnego nauki różnych języków, dokonujące się
w ramach odrodzenia szkolnictwa narodowościowego, idzie w parze z kierunkiem reformy, mającym jeszcze inne uzasadnienie. Chodzi mianowicie o uzasadnienie poglądu, że nie ma na świecie drugorzędnych języków.
Obecnie języka polskiego uczy się młodzież w kilku szkołach ogólnokształcących. Powstały jednak dwie odmienne koncepcje szkoły z nauczaniem języka polskiego.
Z jednej strony lansowana jest koncepcja polskiej szkoły narodowej. Ma to być szkoła dla Polaków mieszkających w Petersburgu, przygotowująca do dalszej nauki na uczelniach polskich, a najlepiej do życia w społeczeństwie polskim. A z drugiej szkoła mająca w swoim programie edukacyjnym język polski, jako jeden z obowiązkowych języków obcych. Taka szkoła jest elastyczna i pozwala uwzględnić specyficzne potrzeby dzieci z rodzin polskich.
Stąd wniosek, że w edukacji społeczeństwa powinno się znaleźć miejsce dla nauki różnych języków, nie tylko dla nauczania języków międzynarodowych. Zaś miejscem tej nauki powinna być szkoła, bo raz trafiwszy do programu szkolnego nauka tego czy innego języka ma szanse na dobre wejść do systemu edukacyjnego.