Ewa Nowak Tekst literacki a uczenie przez i dla wartości.

W poszukiwaniu wartości

• Poszukiwanie wartości jest jednym z najważniejszych zadań polonistyki.

• Życie jest najtrudniejszą sztuką - Erich Fromm - i człowiek musi wykazać się dobrem, moralnością…

• Artysta życia - człowiek - kreuje samego siebie, jest to jego sensem, celem - najwyższa sztuka. ŻYCIE JEST SZTUKĄ.

• Pojęcie wartości ma bardzo szerokie znaczenie: nauczyciel mówi o wartościach poznawczych, kształcących i wychowawczych dzieła, coś jest warte lub niewarte zachodu, świat materialny wartościujemy pod względem ich ceny, jakości;

• Jedyna wartością jest to co człowiek uzna za godne, ważne, istotne;

• Brak jednolitej definicji wartości.

• Wartości powinny wynikać same z siebie, a nie z zewnętrznych przesłanek filozofii, ideologii etc.

• Wartości obiektywne - wynikające z porządku świata i subiektywne - ustalone przez człowieka indywidualnie <- to z filozofii.

• Bez wartości nie jesteśmy w stanie poznać świat, a poznanie musi wyrażać się w sposobie istnienia człowieka w świecie, a jest on wyznaczony jego postawami moralnymi, wrażliwością, normami etycznymi.

• Wartości pozwalają rozwijać w człowieku to co niedostrzegalne, ale co wyraża się w jego sposobie myślenia, pojmowania niektórych zjawisk.

Mieć czy być?

• W dzisiejszym świecie mamy do czynienia z: homogeniczną papką treści i szokującą formą.

• Dziś wszystko jest stwarzane na masę, nie wzbudza to żadnych większych przeżyć artystycznych;

• Zatarły się autorytety, które były odnajdywane w kulturze

• Człowiek powinien oscylować między takimi wartościami jak piękno, dobro i prawda i na tym budować całą przestrzeń wokół

Edukacja aksjologiczna: rozpoznać - zrozumieć - respektować

• Edukacja aksjologiczna zaczyna się już w rodzinie, kolejnie rozwija się w szkole! To ważne Dupki-pupki! Nie ma fajek, dziwek, alkoholu i narkotyków! Co to to nie! Koniec z tym! Jarosław wybij sobie bycie gwiazdą rocka! Ola i Żancia - rzucajcie palenia! Nati… hm… To każdego indywidualna sprawa! ;) A ja jestem IDEALNA! LL

• Trzeba mieć świadomość, że edukacja aksjologiczna w szkole ma później odzwierciedlenie w przyszłym życiu. Jeżeli nauczymy uczniów słusznych wyborów to będzie im łatwiej.

• ETAPY EDUKACJI AKSJOLOGICZNEJ

1. Polega na ROZPOZNANIU wartości: zdobywa się przez kontakt z drugą osobą, religię, obserwację, obcowanie z dorobkiem kultury, historię, tradycję. Konsekwencją myślenia jest porządkowanie faktów co prowadzi do etapu drugiego

2. Polega na ZROZUMIENIU wartości - zrozumieć to uświadomić sobie związki tego, co poznane z własnym wnętrzem, rozpoznać ważne wartości dla siebie i wpisać je we własny alfabet światopoglądowy;

3. Polega na RESPEKTOWANIU wartości - zaakceptowane wartości ujawniają się w motywach, którymi kieruje się człowiek w swoim postępowaniu. Zaświadczy o nim jakość relacji z drugim człowiekiem.

• Jak widzimy wszystkie te etapy ZESPALAJĄ SIĘ ZE SOBĄ - połączenia tego co zewnętrzne z tym co poznane.

• A TU TAKI SCHEMACIK - Droga do poszukiwania wartości w tekście literackim…

Wobec i wokół wartości na lekcjach języka polskiego

• Polonista mówi o wartościach WPROST np. tematy takie jak : bohaterstwo żołnierzy w wierszu Gałczyńskiego. I to jest złe! Należy dawać takie tematy, aby uczeń sam rozważył co jest lepsze a nie miał podane na tacy np. dwie koncepcje honoru w Konradzie. Takie tematy jak ten [pierwszy, wywołują oburzenie i zniesmaczenie. Uczeń do niczego nie dochodzi sam! Jak w seksie….

• Nie narzucamy wartości, dajemy je poprzez możliwość wyboru uczniówi. Wiadomo o co chodzi. POmierskiej pewnie by się już koncepcja zmieniła

• Tekst literacki powinien być impulsem do formowania swojego alfabetu aksjologicznego. Nie można podawać na tacy tego co pożądane tylko skonstruować to tak, aby uczeń rozpoznane przez siebie wartości mógł uruchomić, przeobrazić, ustanowić nowe.

• Ważny jest szacunek dla indywidualnej perspektywy ucznia (bajanie! Gnojidź bahorexy! ) Mobilizowanie do myślenia, do uruchamiania szarych komórek, do stawiania pytań tekstowi - nie tylko wyciąganie z niego!

• Mówienie o wartościach w sposób POŚREDNI. Utwór reprezentuje jakiś pogląd na świat, który może ale nie musi, wpłynąć na odbiorcę. Odbiorca - uczeń - znalazłszy się w sytuacji poznawczej podejmuje aktywną refleksję - generalnie dużo zależy od nauczyciela i tego czy chce mu się podejmować ten trud, czy po prostu będzie jechał z wytycznymi sztywno, a uczniowie będą bezrefleksyjnie zjadać to co będą mieli podane na tacy, poczym---- będą to wysrywać.

• Ważna jest chęć czytania, dlatego ważnym zadaniem jest wzbudzenie tej chęci w uczniach! To zadanie nauczyciela!!!!!

• Następstwa lektury - emocjonalny impuls, intelektualny impuls, poszukiwanie znaczeń.

• Kontakt z dziełem wytwarza o tyle specyficzna sytuację aksjologiczną, że wydobywanie tych wszystkich sensów jest już sposobem wartościowania. Szukanie wartości w tekście jest jednoczesne z ich wartościowaniem.

• Proces interpretowania - baaardzooo ważny! - w jego trakcie myśli i działania wokół tekstu implikują myślenie o sobie i znalezienie swojego miejsca w życiu (dzięki temu, że Wilma czytała Wojaczka to wie, że skończy na Bajana we Wrocławiu )

• Podstawowy cel edukacji aksjologicznej: przełożenie intencji tekstu, wartości „w ogóle” na wewnętrzną wartość jednostkową, akceptowaną i włączoną do indywidualnego alfabetu wartości.

• Na drogę wyznaczoną trzema etapami - wymienionymi wcześniej - nauczyciel nakłada tok lekcji podparty odpowiednimi metodami edukacyjnymi. Autorka pokazuje to na tekście Gałczyńskiego, który z reguły jest robiony bardzo schematycznie i bez sensu w ogóle!

A) ROZPOZNANIE: co dostrzegam w tekście????	Dostrzeganie idei:
bohater zbiorowy	walka w obronie wolności
realia historyczne
kontrast ziemia-niebo
prostota formy
B) ZROZUMIENIE: dlaczego tak????	Wypełnianie treścią:
Bohater zbiorowy?	wspólnota idei
Realia historyczne?	ukonkretnienie
Kontrast?	gloryfikacja
Prostota formy?	wystarczy wielkość sprawy
C) RESPEKTOWANIE : co to ma wspólnego ze mną??	Wartościowanie:
należę do tego narodu	szacunek
wspólnota tradycji, historii	pamięć
przeszłość tworzy teraźniejszość	wzór dla innych

• Ważna jest filozofia w edukacji aksjologicznej, ale nie może być tożsama, na lekcjach języka polskiego, z poznawaniem suchej historii filozofii. Odwoływanie się do filozofii powinno pobudzać samodzielne myślenie u ucznia. Odnoszenia jednego do drugiego.

• Będzie to wszystko możliwe pod warunkiem, że nauczyciel przyjmie postawę racjonalnego autorytetu - będzie uwzględniał oceny ucznia (oceny o świecie), będzie pobudzał do myslenia ucznia, da mu szansę rozpatrzenia swoich wzorców z tymi poznanymi, będzie stymulował i kontrolował myślenie ucznia, etapowo będzie wymagał coraz więcej. Jeśli natomiast nie potrafi bądź nie chce zrezygnować z irracjonalnego autorytetu zbudowanego sztucznie na społecznej roli wypełnianego zawodu, zakładającej bezwzględną podległość nauczycielskiej władzy, wówczas „wartość” pozostanie dla ucznia słowem bez desygnatu.

---