Rzeczpospolita w 1569 r.
W połowie XVI wieku dzięki współpracy reformatorsko nastawionej średniej szlachty z Korony i Litwy oraz króla Zygmunta II Augusta, ostatniego z Jagiellonów, doszło do najpoważniejszej od czasów Kazimierza III Wielkiego przebudowy struktur państwa. Polska i Litwa, na sejmie lubelskim w 1569 r. złączone unią realną przy zachowaniu odrębności administracyjnych i prawnych, otrzymały odtąd wspólny parlament — sejm walny oraz monarchę, obieranego przez ogół szlachty (elekcja viritim). Inflanty (od 1561 r. przyłączone do monarchii jagiellońskiej) podlegały obu członom nowego państwa nazywanego Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Liczba województw przekroczyła 30. Księstwo Pruskie, Kurlandia i Semigalia, a także trzymana przez książąt pomorskich ziemia bytowsko-lęborska utrzymały status lenny. Największa ówcześnie zagrożenie dla granic Rzeczypospolitej stanowiła ekspansja moskiewska (okupacja Inflant i Połocka).