-Instytucjonalizacja SM polega na rozwoju instytucji już funkcjonujących oraz na powstawaniu nowych
-Pojęcie: łac. Institutio - zwyczaj, urządzenie
-Def. Instytucji międzynarodowej - utrwalone, organizacyjno normatywne formy stosunków międzynarodowych, trwałe systemy regulujące (porządkujące, utrwalające i stabilizujące) aktywność międzynarodową.
FUNKCJE INSTYTUCJI MIĘDZYNARODOWYCH ; SPECYFICZNE - charakterystyczne dla danej instytucji (np. Rada Bezpieczeństwa ONZ - dbanie o bezpieczeństwo); OGÓLNE - (regulacyjna, stabilizacyjna, legitymizacyjna); F. REGULACYJNA (porządkująca) - instytucje stwarzają i określają ramy organizacyjne i normatywne dla działań międzynarodowych, określają kształt relacji międzynarodowych, dają możliwość porozumiewania się uczestników, rozwiązywania kwestii spornych itp. Regulacja procesu decyzyjnego UE. W ramach UE podejmowanie decyzji odbywa się w ramach określonych instytucji; F. STABILIZACYJNA - chronią suwerenność podmiotów, trwałość obowiązujących relacji, stabilizują stosunki międzynarodowe np. dając gwarancje bezpieczeństwa; F. LEGITYMIZACYJNA - instytucje są potwierdzeniem i uzasadnieniem przyjęcia przez państwa określonych wartości i działań, wyrażają zbiorowe poparcie dla pewnych norm i procesów.
TRZY KATEGORIE INSTYTUCJI MIĘDZYNARODOWYCH
ORGANIZACYJNE FORMY WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ (organizacje międzynarodowe, agencje i organy międzynarodowe, stałe komisje i komitety międzynarodowe itp.) Cechy organizacji: względnie trwały charakter, członkowie z co najmniej 3 państw, u podstaw funkcjonowania leży wielostronna umowa, posiada stałe organy (wyposażone w określone w umowie założycielskiej kompetencje i uprawnienia do występowania w jej imieniu) oraz zaplecze materialne (budżet, stała siedziba).
Przykładowe klasyfikacje organizacji międzynarodowych: 1.Wg kryterium statusu prano- międzynarodowego: międzynarodowe (międzypaństwowe); członkami są państwa reprezentowane przez rządy, powołane na podstawie międzynarodowej; działają na podstawie prawa międzynarodowego. ONZ, UE, NATO, NAFTA. Pozarządowe; członkami są osoby fizyczne lub prawne, działają na podstawie prawa o stowarzyszeniach państwa - siedziby lub w którym zarejestrowano status organizacji. 2.Wg kryterium zakresu kompetencji: Wszechstronne, Wyspecjalizowane 3.Wg kryterium zadań: Polityczno - wojskowe: NATO, Gospodarcze: EWG, EWWiS, NAFTA, OPEC, APEC, Kulturalne i oświatowe: UNESCO 4.wg kryterium przestrzennego: globalne: ONZ, regionalne: UE, mieszane: NATO
ZWYCZAJ MIĘDZYNARODOWY - zgodne postępowanie państw tworzących prawo, inaczej: dowód powszechnej, jednolitej, powtarzającej się praktyki prawotwórczej tj. przyjętej za prawo. -Zakres i siła obowiązywania norm międzynarodowych zależy od dobrej woli ich uznawania przez podmioty stosunków międzynarodowych -Nie mogą być nadane przez władzę zwierzchnią, bo nie ma jej w stosunkach międzynarodowych, nie ma tam pojęcia zwierzchnika czy ustawodawcy, który ustanawiałby reguły obowiązujące wszystkich -Nie ma ustalonej formalnie hierarchii -Normy międzynarodowe nie stwarzają bezpośredniej podległości podmiotów oddziaływań, istnieje duża dowolność interpretowania norm międzynarodowych.
PRAWO MIĘDZYNARODOWE - NORMY PRAWNE
-Stanowią najwyższy rodzaj norm w stosunkach międzynarodowych, są mniej liczne, ale najbardziej ścisłe (w porównaniu do norm moralnych i politycznych).
-Formułują prawa i obowiązki partnerów, tworzą zobowiązania, przewidując sankcje za ich naruszenie.
-W porównaniu z prawem wewnętrznym nie tworzy ich władza ustawodawcza i nie są one adresowane do władzy wykonawczej, lecz są uwzględnione przez zbiorowość podmiotów (prawo międzynarodowe powstaje w drodze porozumienia suwerennych podmiotów, głównie państw, które są jednocześnie głównym jego adresatem).
-Suwerenne państwa przyjmują obowiązki wynikające z norm z własnej woli (ich zgoda wywołuje skutki prawne, stwarza zobowiązania)
-Podstawę obowiązywania norm stanowi m.in. uznawana wspólnie zasada dobrej wiary w sprawie otrzymywania umów (pacta sum servanta) oraz zasada równości wszystkich podmiotów wobec prawa.
ZASADA ŚWIĘTOŚCI UMÓW (PACTA SUM SERVANTA) - „obowiązek dotrzymywania zaciągniętych umów” oznacza iż:
-Państwo ma stworzyć u siebie taką instytucję faktyczną i prawną (tak ukształtować swój wewnętrzny system prawny), aby zobowiązania mogły być przestrzegane i wykonywane
-Państwo winno wprowadzić do swego ustawodawstwa zmiany konieczne dla zapewnienia wykonywania zobowiązań, bowiem nie może powoływać się na swoje ustawodawstwo wewnętrzne dla uzasadnienia uchylenia się od wykonania zobowiązań międzynarodowych
-Istnieje obowiązek dostosowania prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego
-Istnieje przy tym komplementarność wewnętrznego i międzynarodowego porządku prawnego (stanowią one odrębne systemy prawne, ale nie są izolowane od siebie).
PODSTAWOWYM ŹRÓDŁEM PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO SĄ: Zwyczaje międzynarodowe, Ustawy międzynarodowe
WYRÓŻNIA SIĘ TEŻ INNE ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO: -Ogólne zasady prawa nieznane przez narody cywilizowane (np. nikt nie może być sędzią we własnej sprawie) -Jako środki pomocnicze do stworzenia przepisów prawnych: Judykatura (orzecznictwo - wyroki sadowe tworzące precedens), Doktryna (nauka prawa międzynarodowego), Opinie autorytetów prawa międzynarodowego,Miękkie prawo międzynarodowe
Umowa międzynarodowa (układ, pakt, karta, konwencja, traktat, porozumienie, konkordat, itp.)
Def. 1. To uwzględnienie wzajemnych praw i obowiązków między państwami lub innymi podmiotami prawa międzynarodowego (uzgodnienie to musi mieć charakter prawotwórczy)
Def. 2. Wspólne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki między stronami.
Nieodzownymi warunkami są: Podmiotowość prawnomiędzynarodowa wszystkich stron oraz ich uzgodniona i wyrażona wola uregulowania przez prawo międzynarodowe konkretnej dziedziny wzajemnych stosunków.
Systematyka umów
-Dwustronne i wielostronne (ze względu na liczbę stron)
-Handlowe, wojskowe, polityczne… (treść)
-Terminowe, bezterminowe (czas trwania)
-Państwowa, rządowe, resortowe (organ upoważniony do ich zawarcia)
-Zawieranie w trybie złożonym (wymagające ratyfikacji) i w trybie prostym (bez ratyfikacji lub zatwierdzenia)
-Zamknięte i otwarte (przewidują możliwość przystąpienia do nich państw trzecich): otwarte bezwarunkowo i warunkowo
-Równoprawne i nierówno prawne (ze względu na status prawny stron, np. umowa dotycząca reparacji wzajemnych)
-Pisemna i ustna : „gentelmens agreements” (ze względu na formę).
1