architektura romańska
ARCHITEKTURA konstrukcja
Podstawowym materiałem jest kamień obrobiony w kostkę. Użycie cegły ograniczone-najwcześniej występuje we Włoszech w Lombardii w połączeniu z kamieniem. Na północy cegła rozpowszechnia się dość szybko w końcu XII w /ze względu na trudności w zdobyciu kamienia/. Dla niektórych podstawowym materiałem jest drewno. Grube, ciosowe mury grubości ok. metra i więcej, okna i drzwi nieproporcjonalnie małe, dachy kryte deskami, słomą, w kościołach blachą ołowianą. Statkiem rzymskim i bizantyjskim są sklepienia: kolebkowe, krzyżowe, klasztorne, kopuła - występuje b. rzadko, częściej półkopuła /jako nakrycie absydy/, sklepienie kolebkowe otrzymało gurty czyli pasy sklepienne usztywniające konstrukcję, przenoszące ciężar na filary. W sklepieniu krzyżowym pojawiają się żebra które biegną po krawędzi przenikania się kolebek.
FORMA
Otwór drzwiowy niewielki, obramiony zazwyczaj parą kolumienek na których spoczywa półkolista archiwolta wypełniona tympanonem. Często obramienie ulega wzbogaceniu: nadproże, portal schodkowy. Występuje również portal baldachimowy.
OKNA
-okna romańskie są niewielkich rozmiarów zakończone łukiem półkolistym. W celu lepszego doprowadzania światła posiadają rozglifienie. Oprócz okien pojedynczych występują okna podwójne tzw. biforia /potrójne - triforia/. Okna występują w krużgankach wieżach lub galeriach. Spotykane są również okna koliste tzw. rozety. Najczęściej rozety znajdowały się w fasadzie zachodniej. Rozety we wnętrzu podzielone kamiennym laskowaniem i oszklone.
KOLUMNY
Trzony przeważnie gładkie, zazwyczaj nie zwężają się do góry, bazy składają się ze spłaszczonych talerzowatych elementów umieszczonych na kwadratowej płycie. Typowa głowica to głowica kostkowa zbliżona kształtem do półkuli. Z czterech stron półkule ścięta pionowymi płaszczyznami, górą-kwadratowa płyta. Płaskie boki głowicy otrzymują dek. płasko rzeźbioną. Obok kolumn w arch. romańskiej występują filary- na planie kwadratu lub prostokąta. We wnętrzu kościoła charakterystyczną dekoracją są służki. Są to smukłe pionowe pasy idące od sklepienia do posadzki albo kończące się na wspornikach. Z kolei na zewnątrz kościoła elewacja jest udekorowana fryzem arkadkowym oraz lizenami/paski na fasadzie/.
ARCHITEKTURA SAKRALNA
Pozycją wyjściową arch. jest trójnawowa bazylika wczesnochrześcijańska ale już wówczas istnieje arch. halowa. Różnica zasadnicza tkwi w wysokości kościoła ponieważ kościół bazylikowy ma różną wysokość wszystkich naw /hala-równą/. Bazylika ma okna w nawie głównej i nawie bocznej przez co mamy tradycyjne oświetlenie, w kościele halowym całe wnętrze jest oświetlone głównie przez nawy boczne. W hali jest równomiernie oświetlone. Transept kościoła posiada ramiona znacznie wychodzące na zewnątrz prezbiterium-wydłuża się. Dookoła prezbiterium pojawia się obejście czyli ambit. Jest on przedłużeniem naw bocznych. Mogą się pojawiać również kaplice dookoła ambitu otwarte do wnętrza /jeżeli ich jest więcej niż 3 to jest to tzw. Wieniec kaplic/. Pod prezbiterium może mieścić się krypta wówczas posadzka jest znacznie uniesiona ponad posadzkę kościoła. Pojawia się również drugi transept w części zachodniej. Oprócz nawy głównej również nawy boczne mogą być zakończone niewielkimi absydami. Często we wnętrzach pojawiają się EMPORY. Kościoły są orientowane.
SKLEPIENIA
Jeżeli bazylika miała sklepienie krzyżowe to jej nawa główna podzielona była na 4 lub 4 kwadratowe przęsła sklepione krzyżowo. Jeśli w nawach bocznych miało znajdować się sklepienie krzyżowe to 1 kwadratowi nawy głównej odpowiadały 2 mniejsze kwadraty naw bocznych. Jest to tzw. system wiązany. Dalszy etap rozwoju sklepienia krzyżowego to pojawienie się trzeciego poprzecznego żebra /XII w/. Wówczas powstaje tzw. sklepienie sześciodzielne. Romańska sklepiona bazylika nie mogła być zbyt wysoka a mury musiały być grube i ciężkie.
BRYŁA
-Wieże - mogły stać osobno obok kościoła albo wyrastać z bryły. Mogły być pojedyncze lub ustawione parami na planie koła lub kwadratu. Mogły się znajdować w fasadzie zach. na końcach transeptu, na przecięciu naw, przy absydzie. Najczęściej mają kształt czworościennych lub ośmiościennych bloków nakryte piramidowymi dachami. Bryła niezbyt wysoka, ściany słabo rozczłonkowane, wejście najczęściej od strony zachodniej ale często również ze względów obronnych wejście mogło znajdować się z boku przy dłuższej fasadzie. Kościół romański pełni dwie funkcję obronną i sakralną.